คุยกันเรื่องวิลเลียม เชกสเปียร์

[เทาชมพู]

     เคยอ่านเรื่อง กานิมีด หรือแกนิมีด จากหนังสือเรียนตอนปี 2  เรื่อง Greek Mythology   ของ Edith Hamilton จำได้ว่าเป็นเทพหนุ่มรูปงาม มีหน้าที่ยืนอยู่ข้างๆเก้าอี้ของซุสเทพบิดร  คอยเติมน้ำอมฤต(ก็เหล้าองุ่นน่ะละ)ให้  เรียกหน้าที่ว่า cup-bearer
     ที่จำได้เพราะตอนออกข้อสอบ   อาจารย์ซึ่งเป็นสุภาพสตรี(ไม่แน่ใจว่าเป็นอังกฤษหรืออเมริกัน)ท่านออกทั้งเล่ม   เป็นข้อสอบแบบพิมพ์ย่อหน้าสั้นๆแต่ละข้อ แล้วให้เติมชื่อในช่องว่าง  เท่ากับมอบหน้าที่ให้นิสิตว่าท่องให้หมดว่าใครทำอะไรที่ไหนอย่างไร  
    อาจารย์สอนละเอียด  และออกข้อสอบอย่างละเอียดพอกัน  เล่าให้ลูกฟังว่าไม่รู้แม่รอดมาได้ยังไง ต้องท่องทั้งเล่ม   ลูกสาวซึ่งเรียนคณะเดียวกันกับแม่ ตอบว่าหนูเรียนเล่มเดียวกัน ต้องท่องทั้งเล่มเหมือนกัน
    แต่...อย่างหนึ่งที่อาจารย์ไม่เคยสอน    และพวกเรา(หมายถึงดิฉัน)ก็ไม่เคยรู้เลยว่า เทพบิดรนี่เจ้าชู้ชอบทั้งหญิงและชาย   ไม่เคยรู้อีกเหมือนกันว่าสังคมกรีกและโรมันเป็นสังคมที่ยกย่อง Homosexuality อย่างสูง  ไม่เห็นเป็นเรื่องแปลก แต่เห็นเป็นเรื่องน่านับถือ

[เทาชมพู]

    ขอแยกซอยออกไปหน่อยเรื่องป่าอาร์เดนที่เป็นฉากใหญ่ของละครเรื่องนี้
    ป่าอาร์เดนไม่ใช่ป่าจริงๆ  แต่เป็นป่าแบบที่นิยมเอ่ยกันในงานกวียุคนั้น   เรียกว่า pastoral  คือเป็นป่าชนบทที่เรียบง่ายและสวยงามราวเนรมิต      ตัวละครเอกในงานกวีพวกนี้มักเป็นเมษบาล  หมายถึงคนเลี้ยงแกะ ทั้งชายและหญิง เรียกว่า shepherd และ shepherdess  ซึ่งก็สวยงามในแบบคนชั้นสูง เพียงแต่แต่งกายอย่างคนเลี้ยงแกะ ที่สะอาดสะอ้านและสวยงาม  สรุปง่ายๆว่าเป็นป่าชนบทและชาวชนบทในภาพฝันของกวี     ไม่ใช่ป่าจริงๆ ที่รกเรื้อไม่น่าอยู่ หรือชาวบ้านจริงๆที่ลำบากยากแค้น
   As You Like It  จึงได้รับการขนานนามว่าเป็น Pastoral  romance  อีกชื่อหนึ่ง นอกเหนือจากเป็นสุขนาฏกรรม   เริ่มด้วยการที่เจ้านครและบริวารที่ถูกเนรเทศมาอยู่ป่าอาร์เดน   ก็ไม่ได้ดูลำบากตรากตรำอะไรกับการใช้ชีวิตในป่า  ซ้ำยังขับขานกันอย่างเป็นสุขเสียอีก ว่า
   ใต้สุมทุมพุ่มไม้ใบสลอน
   เชิญมานอนเล่นบ้างข้างดิฉัน
   และส่งเสียงสำเนียงเสนาะกรรณ
   ร้องประชันปักษีที่เรียงราย
   มาเถิดที่นี้
   ไม่มีภัยร้าย
   มีแต่พระพาย
   พัดพรั่นอุรา

[SILA]

เข้าซอยลึกต่อไปหน่อยครับ

            ท่านเบโธเฟน ประพันธ์ซิมโฟนี หมายเลข 6 เรียกกำกับกันว่า Pastoral Symphony
บรรยายบรรยากาศธรรมชาติชนบทร่มรื่น ได้ยินสรรพเสียงนานา ทั้งสายธาร,นกร้อง เพลงเต้นรำชนบท
ไปจนถึง พายุฝนฟ้าคะนอง ฯ

คลิปนี้แบบจัดเต็ม ซิมโฟนีชิ้นนี้ท่านเบโธเฟนแต่งเพิ่ม 1 เป็น 5 กระบวน(movement) มีภาพวาดสวยงามประกอบ



ส่วนคลิปนี้ แบบเรียบเรียงใหม่ย่นย่อ ประกอบการ์ตูนน่ารักๆ จากดิสนีย์

ต้องไปดู Go to youtube ครับ

youtube.com/watch?v=iqK9I0W5TSY&t=1025s

คลิปนี้ เป็นส่วนตอนต้น

[เพ็ญชมพู]

เคยอ่านเรื่อง กานิมีด หรือแกนิมีด จากหนังสือเรียนตอนปี 2  เรื่อง Greek Mythology   ของ Edith Hamilton จำได้ว่าเป็นเทพหนุ่มรูปงาม มีหน้าที่ยืนอยู่ข้างๆเก้าอี้ของซุสเทพบิดร  คอยเติมน้ำอมฤต(ก็เหล้าองุ่นน่ะละ)ให้  เรียกหน้าที่ว่า cup-bearer

จนถึงทุกวันนี้ แกนิมีด (Ganymede) ก็ยังเป็นบริวารผู้ภักดีต่อ ซุส (Zeus) * อยู่ไม่เสื่อมคลาย

* Zeus เป็นชื่อเทพบิดรในภาษากรีก โรมันเรียกว่า Jupiter ซึ่งเป็นชื่อเรียก ดาวพฤหัสบดี นั่นเอง

ดวงจันทร์แกนิมีด (ขวา) กำลังโคจรรอบดาวพฤหัสบดี โดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลจับภาพแสงออโรราที่เกิดจากสนามแม่เหล็กทรงพลังได้

ภาพฝีมือศิลปินจาก บีบีซี

[เทาชมพู]

   ในด้านของการสร้างงาน   การแต่ง comedy แตกต่างจาก tragedy อีกอย่างหนึ่งคือหลีกเลี่ยงไม่สร้างเหตุุการณ์โหดร้ายน่าสะเทือนใจ     ถ้ามีเหตุไม่พึงประสงค์ก็ลดน้ำหนักให้เบาลง พอที่คนดูจะไม่รู้สึกกดดันนัก
   อย่างเรื่อง ตามใจท่าน ก็เห็นได้จากเมื่อเจ้าเฟรเดอริคยึดอำนาจจากพี่ชายได้แล้ว ก็ทำแค่เนรเทศไปอยู่ในป่านอกเมือง   พร้อมบริวาร   เจ้านครก็อยู่ในป่านั้นอย่างสบายๆ ไม่เดือดร้อน    แต่ถ้าเป็น tragedy ละก็  การยึดอำนาจต้องถึงขั้นฆ่าฟันล้มล้างกัน อย่างคลอเดียสใน Hamlet วางยาพิษพี่ชาย    แม็คเบธก็เข้าไปฆ่าดันแคนขณะหลับ   ไม่มีใครคิดแค่เนรเทศ
   อีกอย่างหนึ่งก็คือตอนจบของ comedy จะต้องผาสุกกันทั่วหน้า    เจ้าเฟรเดอริคยกทัพมาจะกวาดล้างพี่ชายและคนอื่นๆ   แต่พอเจอนักพรตเข้ากลางทาง   ฟังเทศน์ได้แป๊บเดียวก็กลับใจ ออกบวช  ยกบัลลังก์คืนให้พี่ชายอย่างง่ายดาย   ก็หมายความว่าในเรื่องไม่มีการต่อสู้เอาเป็นเอาตายกัน   คนดูไม่ต้องระทึกใจว่าเมื่อเกิดการต่อสู้ ใครจะฆ่าเจ้าเฟรเดอริค  หรือเจ้าเฟรเดอริคจะฆ่าใครไปบ้าง   เพราะตัวละครตัวนี้กลับใจกลายเป็นคนดีไปเรียบร้อยแล้ว

[เทาชมพู]

     ถ้าใครชอบเรื่องนี้  โปรดทราบว่าเชกสเปียร์ไม่ได้คิดเนื้อเรื่อง  As You Like It นี้ขึ้นมาเอง  แต่ดึงเอามาจากชิ้นงานของกวีอีกคนหนึ่งชื่อ Thomas Lodge   งานชิ้นนั้นเขียนเป็นเรื่องเล่า (prose)แนวโรมานซ์   ชื่อว่า   Rosalynde; or, Euphues' Golden Legacy
     เนื้อเรื่องมีอยู่ว่า มีขุนนางผู้มั่งคั่งคนหนึ่งชื่อเซอร์จอห์น แห่งบอโดซ์  เมื่อถึงแก่กรรม  เขายกมรดกให้แบ่งกันระหว่างลูกชาย 3 คนชื่อซาลาไดน์  เฟอร์นานดีน และโรเซเดอร์  แต่ซาลาไดน์พี่ชายคนโตโกงน้องชายทั้งสอง ไม่ยอมแบ่งสมบัติให้ ซ้ำยังบังคับให้โรเซเดอร์ทำงานเป็นคนรับใช้ของเขาเสียอีก   
    โรเซเดอร์รู้ดีว่าพี่ชายโกงสมบัติ จึงไม่ยอม  หนีไปแข่งขันมวยปล้ำที่จัดขึ้นโดยพระราชาทอริสมอนด์เพื่อเอาเงินรางวัลมาสร้างฐานะตัวเอง   เขาชนะแข่งมวยปล้ำ ได้ทั้งเงินและชื่อเสียง  และยังเป็นที่ชื่นชอบของโรซาลินด์ ธิดาของท่านดยุคผู้ครองนครคนเก่าที่ถูกพระราชาคนใหม่ยึดบัลลังก์ เนรเทศออกไปจากเมือง
   พระราชาทอริสมอนด์ไม่พอใจโรซาลินด์ จึงเนรเทศนางพร้อมกับลูกพี่ลูกน้องของนางชื่อเอลินดา  ออกไปจากเมือง  เพื่อความปลอดภัย โรซาลินด์จึงปลอมกายเป็นเด็กหนุ่มชื่อกานิมีด และเอลินดาปลอมเป็นหญิงสาวชาวบ้านชื่อเอลิเอนา  ทั้งสองหนีไปเข้าป่าอาร์เดนนอกเมือง     พร้อมๆกับโรเซเดอร์ก็หนีภัยจากพี่ชายเข้าไปในป่าพร้อมกัน
   โรเซเดอร์คิดถึงโรซาลินด์ จึงแต่งโคลงรักถึงนาง สลักไว้ตามต้นไม้    กานิมีดไปเห็นเข้า ก็รู้ว่าเป็นเขา  จึงลองทดสอบความรักของเขาในขณะที่ยังปลอมตัวเป็นเด็กหนุ่ม   โรเซเดอร์ก็ยืนยันหนักแน่นถึงความรักที่มีต่อโรซาลินด์
    ทางฝ่ายซาลาไดน์ สำนึกผิดที่เอาเปรียบน้อง จึงตามหาโรเซเดอร์จนพบแล้วคืนดีกัน  ฝ่ายพระราชาทอริสมอนด์ถูกโค่นบัลลังก์  บิดาของโรซาลินด์จึงได้คืนกลับเมืองครอบครองบัลลังก์อีกครั้ง   โรซาลินด์เผยตัวจริงให้โรเซเดอร์รู้   ทำให้ทั้งคู่สมหวังกันในความรัก    ส่วนซาลาไดน์ก็ได้ลงเอยกับเอลินดา   เรื่องจบลงด้วยการแต่งงานของหนุ่มสาวหลายคู่ในเรื่อง

[SILA]

            หลังจากโศกหนักๆ สี่-ห้าเรื่อง มาเจอสุขเบา,เบา(สมอง) แล้วปรับความรู้สึกไม่ค่อยทัน ครับ
            โลกสวย อุปสรรคขัดขวาง ความขัดแย้ง คลี่คลายอย่างง่ายดาย
            แต่ ก็เข้าใจได้ว่าน่าจะเป็นสิ่งที่ถูกใจสนองใจตามธรรมชาติคนดูทุกยุค ทุกสมัยที่ย่อมชอบใจ
ความสนุกสนาน การหลบพักจากความเครียดในชีวิตจริง

             ไม่พบข้อมูลว่า ชื่อนางเอกตามใจท่าน Rosalind (gentle horse but later changed to mean "lovely rose")
ที่เขาว่าเป็นนางเอกที่เด่นสุดด้วยบทพูดมากกว่านางเอกในเรื่องอื่นๆ ของท่านเชกนี้ เป็นที่มาของชื่อไทยว่า
รสลิน, รสริน หรือไม่   (นิยาย รสลิน โดย ศุภร บุนนาค, นางเอก สลักจิต - รสริน วิลาวัลย์)  

[เทาชมพู]

       นางเอกเรื่อง "รสลิน" ของคุณศุภร บุนนาค   ภาษาไทยแปลว่ากระไรไม่ทราบ   แต่ในเรื่องบอกชัดเจนว่านางเอกมีชื่อที่เพื่อนๆเรียกว่า "รอสซี่"  มาจาก Rosalind   เพราะเธอเคยเรียนในโรงเรียนคอนแวนต์ แม่ชีผู้สอนบอกว่าชื่อรสลินของไทยฟังคล้าย Rosalind ของฝรั่ง  ชื่อนี้มีชื่อเล่นว่ารอสซี่
       ส่วน รสริน น่าจะเป็นการสะกดแตกต่างกันไปจากชื่อแรก  ค่ะ

[เทาชมพู]

    จบเรื่อง ตามใจท่าน    กำลังลังเลว่าจะเลือกสุขนาฏกรรมเรื่องต่อไปอะไรดี ระหว่าง The Merchant of Venice  กับ Twelfth Night    เรื่องแรกพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแปลไว้ในชื่อ เวนิสวานิช     ส่วนเรื่องหลังจำไม่ได้ว่ามีใครแปลหรือเปล่า    นางเอกชื่อไวโอล่า   ใครดูหนัง Shakespeare in Love คงจำได้ว่าเป็นชื่อนางเอกในเรื่อง
    ในที่สุด เลือกเวนิสวานิชดีกว่า
   เรื่องนี้นักวิชาการผู้เชี่ยวชาญเรื่องเชกสเปียร์ ยังเถียงกันไม่จบว่าเรื่องนี้ควรเรียกว่า comedy หรือไม่     เพราะแม้ว่าจบด้วยความสุข  แต่เนื้อเรื่องหลายตอน คุณปู่แทรกความดาร์คลงไปเกินกว่าจะเป็นสุขนาฏกรรม    ประเด็นบางประเด็นก็เสียดแทงใจ และเป็นที่ถกเถียงกันยาวนาน อย่างเช่นเรื่องของไชล็อก ชาวยิวในเรื่อง   
   ข้อนี้จะนำมาสรุปในตอนท้าย หลังจากเล่าเรื่องแล้ว

[เทาชมพู]

     เรื่องนี้ เชกสเปียร์ใช้ฉากเมืองเวนิส ประเทศอิตาลี  
    เริ่มฉากแรกที่เวนิส  อันโตนิโยเป็นพ่อค้าผู้มั่งคั่งรู้สึกกังวล เพราะเรือสินค้าของเขายังมาไม่ถึง   เพื่อนของเขา ชื่อบัสสานิโย มาขอยืมเงินเป็นค่าใช้จา่ยในการเดินทางไปต่างเมืองเพื่อขอแต่งงานกับปอร์เชีย หญิงสาวผู้มั่งคั่งจากมรดกของบิดา     เนื่องจากอันโตนิโยเอาเงินส่วนใหญ่ไปซื้อสินค้า   ไม่มีเงินมากพอให้เพื่อนขอยืม   เขาจึงตัดสินใจไปกู้เงินจากไชล็อก พ่อค้าเงินกู้ชาวยิว ไชล็อกซึ่งชิงชังอันโตนิโยมาก่อนหน้านี้  ตกลงให้กู้โดยไม่คิดดอกเบี้ย แต่มีเงื่อนไขว่าหากอันโตนิโยผิดนัดชำระหนี้ เขาจะต้องให้ไชล็อกเฉือนเนื้อในร่างกายตรงไหนก็ได้  เป็นน้ำหนัก 1 ปอนด์
     ฉากที่สองเริ่มที่เมืองเบลมอนต์ บ้านเกิดของปอร์เชีย
     บิดาผู้ล่วงลับของปอร์เชียตั้งเงื่อนไขในพินัยกรรมว่า  บรรดาชายที่มาขอแต่งงานจะต้องเลือกหีบใบหนึ่งในสามใบ ทำด้วยทอง เงิน และตะกั่วตามลำดับ   หีบใบที่ถูกต้องจะมีรูปของนางอยู่ในข้างใน  หากเลือกถูกก็จะแต่งงานกับปอร์เชีย
     เจ้ามอร็อกโกและเจ้าอาร์ระคอนกอนเลือกหีบทองและหีบเงิน  ซึ่งเป็นหีบที่ผิด ทำให้ต้องจากไปมือเปล่า เมื่อบัสสานิโยมาถึง เขาเลือกหีบตะกั่ว ซึ่งเป็นหีบที่ถูกต้อง ทำให้เขาได้แต่งงานกับปอร์เชีย
     ในขณะเดียวกัน ข่าวร้ายมาถึงเวนิส เรือของอันโตนิโยสูญหายกลางทะเล   ทำให้เขาหมดตัว  ไม่สามารถชำระหนี้ได้ ไชล็อกซึ่งเคียดแค้นอันโตนิโยอยู่แล้ว เพราะอันโตนิโอเคยเยาะเย้ยดูถูกเขา  จึงนำเรื่องไปฟ้องศาล ให้บังคับใช้หนี้ตามสัญญา ด้วยการเฉือนเนื้อ 1 ปอนด์มาชำระหนี้
      เมื่ออันโตนิโยถูกนำตัวขึ้นศาล ไชล็อกปฏิเสธเงินชดใช้ที่เสนอมา  ยืนยันให้ทำตามเงื่อนไขสัญญา  บัสสานิโยเดินทางกลับมาด้วยความเป็นห่วงเพื่อน   ส่วนปอร์เชีย ปลอมตัวเป็นนักกฎหมายชายชื่อ "เบลทาซาร์" มาช่วยอันโตนิโยให้รอดพ้น   ด้วยการโต้แย้งว่า ไชล็อกมีสิทธิ์ตัดเนื้อของอันโตนิโยจริง  แต่ห้ามเอาเลือดออกมา  เพราะในสัญญาไม่ได้ระบุว่ารวมทั้งเลือดด้วย   ในเมื่อเป็นไปไม่ได้ที่จะเฉือนเนื้อจากร่างโดยไม่ให้เลือดไหล ไชล็อกจึงไม่สามารถทำตามสัญญาได้   ผลคือศาลตัดสินให้อันโตนิโยพ้นจากการใช้หนี้  ไชล็อกถูกลงโทษฐานวางแผนเอาชีวิตพลเมืองชาวเวนิส   และต้องมอบครึ่งหนึ่งของทรัพย์สินให้แก่รัฐและอีกครึ่งหนึ่งให้แก่อันโตนิโย
    อันโตนิโยเสนอว่าจะคืนทรัพย์สินให้ไชล็อก  หากเขายอมเปลี่ยนมานับถือคริสตศาสนา  และมอบมรดกทั้งหมดให้ลูกสาวของไชล็อกคือเชสสิกา
     หลังจากชนะคดี บัสสานิโยกลับไปที่เบลมอนต์ ปอร์เชียเปิดเผยตัวตนที่แท้จริงของนาง  ทุกคนต่างมีความสุขเมื่อได้รับข่าวดีว่าเรือของอันโตนิโยที่คิดว่าสูญหายกลางทะเล ยังรอดกลับมาได้  ทำให้อันโตนิโยกลับคืนสู่ความมั่งคั่งตามเดิม
(หมายเหตุ  สะกดชื่อตัวละครตามอย่างในพระราชนิพนธ์)

[เพ็ญชมพู]

นึกถึงบทละครเรื่อง The Merchant of Venice ของวิลเลียม เชกสเปียร์ พระราชนิพนธ์แปลเป็นกลอนบทละครเป็นภาษาไทยในรัชกาลที่ ๖ มีปรากฏชื่อบนหนังสือที่พิมพ์เผยแพร่ใน ๒ ชื่อ

เวนิสวานิช  ❌                  เวนิสวาณิช  ✅

[SILA]

           นึกว่า จะเข้าป่าอีก กับ ฝันกลางคืนกลางคิมหันต์ ครับ
           แต่ เวนิสวาณิช ที่คุ้นเคยกับพระราชนิพนธ์แปล ก็มีนางเอกปลอมเป็นชายชาญฉลาด
แสดงความสามารถช่วยชีวิตตัวเอกฝ่ายชายที่ดูจะจนปัญญาแต่ยังดีที่ไม่"จนนาง"
           ด้วยเนื้อเรื่อง"ความขัดแย้ง" ระหว่างตัวเอก ตัวร้ายในสังคมชีวิตจริงที่เข้มข้น นำไปสู่ไคลแมกซ์
ตื่นเต้นให้ลุ้นในตอนท้าย ก่อนจบสบายใจ ไม่ค่อยเข้าข่ายแนวละครหลักๆ ของท่านเชก - comedy, tragedy
and history จึงจัดให้เป็นแนว Problem Play
          
ฉาก courtroom drama โดดเด่นนำมาก่อนฉากขึ้นศาลในยุคหลัง
โดยสองนักแสดงใหญ่ Al Pacino - Shylock และ Jeremy Irons - Antonio ในหนังปี 2004         

[เทาชมพู]

คำว่า วาณิช  พจนานุกรมราชบัณฑิตให้สะกดด้วย ณ  เณร   แต่ในพระราชนิพนธ์(ซึ่งมีมาก่อนราชบัณฑิตยสถาน) สะกดด้วย น  หนู
เวนิสวานิช  จึงเป็นคำเฉพาะ แบบเดียวกับชื่อคน  ใครจะตั้งชื่อว่า   เภ็ญฌมภูว์ ให้ถูกหลักโหราศาสตร์ ก็ทำได้ ถือเป็นวิสามานยนาม  จะสะกดแตกต่างจากราชบัณฑิตก็ไม่ถือว่าผิด
สรุปว่า เวนิสวานิช   ถ้าจะนำไปอ้างอิงควรสะกดตามพระราชนิพนธ์

[เทาชมพู]

@SILA
เวนิสวานิช มีประเด็นให้อภิปรายเยอะค่ะ    เพราะเป็นละครที่นักวิชาการทั้งหลายเรียกว่า comedy ได้ไม่เต็มปากนัก  แต่จะเรียกว่า tragedy ก็ไม่เข้าข่ายอีก     
นอกจากนี้ยังเป็นเรื่องที่แพร่หลายมากที่สุดเรื่องหนึ่งของคุณปู่เชก  มีบทกลอนเปล่าที่ไพเราะและเป็นที่จดจำกันมาอีกหลายบท

[เทาชมพู]

          นึกว่า จะเข้าป่าอีก กับ ฝันกลางคืนกลางคิมหันต์ ครับ

คุณหมอมีวิธีล่อเก่งจริง     เคยนึกถึงเรื่อง midsummer night's dream เหมือนกันค่ะ   แต่ไม่เลือก เพราะเกรงว่าตัวเองจะหลงไปแยกซอยอธิบายเรื่องบรรดาภูต Oberon กับ Titania  จนเลี้ยวกลับเรื่องไม่ทัน
      เรื่องนี้ท่านผู้หญิงดุษฎีมาลา มาลากุลเคยแปลไว้ แต่ดิฉันหาต้นฉบับไม่ได้    คุณเพ็ญชมพูมีไหมคะ