มาถึงกรมหมอ น่าเสียดายที่ไม่ได้เปรียบเทียบกับขุนนางกรมหมอวังหลวง เลยไม่รู้ว่าตรงกับตำแหน่งอะไร
น่าสังเกตอีกข้อว่า เป็นกรมแรกที่จางวางมีศักดินาน้อยกว่าเจ้ากรม แม้จะอยู่ในลำดับสูงกว่า
พระยาประเสริฐฯ จางวาง เป็นพระยาและจางวาง ศักดินา ๑๐๐๐ ส่วนเจ้ากรม พระศรีมโหสถ และพระศรีศักดิราช เป็นคุณพระ แต่ศักดินา ๑๖๐๐ ทั้งสองท่าน
ไม่ทราบว่าคุณ art และคุณ bhanumet เห็นอย่างไรบ้างคะ
กรมหมอ ในพระไอยการพลเรือน แบ่งเป็น 2 ส่วน คือกรมแพทยาโรงพระโอสถ และกรมแพทยาหน้า, หลัง
พระยาแพทยพงศาวิสุทธาธิบดี จางวางแพทยาโรงพระโอสถ นา 2000
พระทิพยจักร เจ้ากรมหมอยาขวา นา 1400
พระสิทธิสาร เจ้ากรมหมอยาซ้าย นา 1400
หลวงราชพิมาน ปลัดขวาทิพจักร นา 800
หลวงราชพรหมา ปลัดซ้ายทิพจักร นา 800
หลวงสิทธิพรหมา ปลัดซ้ายสิทธิสาร นา 800
หลวงเทวพรหมมา ปลัดขวาสิทธิสาร นา 800
(และมีขุนหมื่นในกรมหมออีกมาก มีกรมหมอนวด กรมหมอยาตา กรมหมอวรรณโรคขึ้นกรมนี้อีก เหลือจะพรรณนา)
พระศรีมโหสถ เจ้ากรมแพทยาหน้า นา 1600
ขุนราชแพทยา ปลัดทูลฉลอง นา 600
ขุนพรหมเกวี ปลัดนั่งศาล นา 400
พระศรีศักราช เจ้ากรมแพทยาหลัง นา 1600
ขุนรัตะแพทย์ ปลัดทูลฉลอง นา 600
ขุนศรีเกวี ปลัดนั่งศาล นา 400
พันในกรม นาคล 100
ตามความเห็นของผมนะครับ
พระยาประเสริฐในวังหน้าเทียบที่แพทย์พงศาในวังหลวง เพราะศักดินาวังหน้ากึ่งหนึ่งพอดี ข้อนี้ไม่เป็นปัญหาใหญ่
แต่อย่างที่อาจารย์เทาสงสัย อย่างที่เห็นในวังหลวงเจ้ากรมแพทยาหน้า, หลังราชทินนามและศักดินาเหมือนกันกับวังหน้า
เหมือนจนผมคิดว่าที่จริงกรมแพทยาหน้า, หลังนี้ บางที เมื่อสมัยอยุธยานั้นขึ้นในวังหลวง แต่พอสมัยหลังเช่นรัตนโกสินทร์
ก็ย้ายทั้งกรมไปขึ้นกับวังหน้า ไม่ขึ้นกับวังหลวงแล้ว เพราะราชทินนามและศักดินาเหมือนกัน
และเพราะมาจากวังหลวง ศักดินาที่ติดมาก็ไม่ได้ลดตามควรเป็น ปล่อยไว้อย่างนั้นจนเกิดลักหลั่นในทำเนียบขุนนางถึงปัจจุบันนี้
(เรื่องนี้เป็นการสันนิษฐานทั้งหมดเองโดยกระผม ไม่มีข้อมูลใดอ้างอิงเลย)
แต่น่าคิดอย่างหนึ่งว่า กรมแพทยานี้คงใหญ่พอตัว เพราะมีทั้งปลัดทูลฉลอง และปลัดนั่งศาล เเหมือนกรมจตุสดมภ์
และบางกรมที่สำคัญๆ ด้วย