คุณท้าวศรีสัจจา หรือเจ้าคุณประตูดินคือใคร มีความเป็นมาอย่างไร ทำไมจึงมีรูปปั้นของท่านไว้ในพระราชฐานภายในอันสำคัญเช่นนี้ คงจะมีท่านผู้รู้มาร่วมเผื่อแผ่ข้อมูลของท่านกันต่อไป
จุลลดา ภักดีภูมินทร์เล่าไว้ในนิตยสารสกุลไทยท้าวศรีสัจจา (มิ) ประวัติค่อนข้างเลือนราง ด้วยท่านผู้นี้มิได้เป็นเจ้าจอมหรือเจ้าจอมมารดามาก่อน
ทว่าเป็นที่รู้และเล่ากันว่า ท้าวศรีสัจจา (มิ) ผู้นี้ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ ทรงพระกรุณาโปรดปรานและไว้วางพระราชหฤทัยมาก ฝ่ายท้าวศรีสัจจาก็ถวายความจงรักภักดีในพระองค์ ไม่ว่าจะเสด็จบรรทมพระวิมานพระที่นั่งองค์ใด ท้าวศรีสัจจาจะต้องไปนอนเฝ้าอยู่หน้าพระทวาร พร้อมด้วยโขลนอีกสองคน โดยเฉพาะเมื่อเสด็จประทับ ณ พระที่นั่งพิมานรัตยา เป็นที่ทราบกันทั่วๆไปถึงความรักความภักดีนี้
เมื่อถึงรัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ จึงโปรดฯให้ปั้นรูปท้าวศรีสัจจา (มิ) กับโขลนสองนางเป็นอนุสรณ์ไว้ใต้ซุ้มริมผนังมุขกระสันด้านเหนือระหว่างบันไดที่ขึ้นสู่พระที่นั่งดุสิตด้านใต้ เป็นอนุสรณ์ถึงท้าวศรีสัจจา ผู้นี้
สันนิษฐานกันว่า ท้าวศรีสัจจา (มิ) เห็นจะเป็นคนเดียวกันกับท้าวศรีสัจจา (ลิ้ม) ที่ปรากฏชื่ออยู่ในราชินิกุล รัชกาลที่ ๓
ด้วยเหตุผลว่า ได้เป็นท้าวศรีสัจจาในรัชกาลที่ ๓ ประการหนึ่ง และผู้ที่จะใกล้ชิดพระองค์จนเป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยอย่างยิ่ง น่าจะเป็นพระญาติพระวงศ์มากกว่าคนอื่นๆ ประการหนึ่ง
อีกประการหนึ่งอันเป็นประการสำคัญ คือท้าวศรีสัจจาซี่งในหนังสือราชินิกุล ร.๓ จดไว้ว่าชื่อ ‘ลิ้ม’ นั้น เป็นบุตรีของพระนมรอด พระนมรอดเป็นน้องสาวสุดท้องของ พระชนนีเพ็ง พูดง่ายๆว่าเป็นน้าของสมเด็จพระศรีสุลาลัย พระพันปีหลวงของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ เมื่อสมเด็จพระศรีสุลาลัย ประสูติพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ พระนมรอด แม้จะมีศักดิ์เป็นยายน้อยของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ ทว่าคงจะยังสาว จึงเพิ่งคลอดบุตรีคนที่ ๒ คือ ท้าวศรีสัจจา (ลิ้ม) พระนมรอดจึงได้เป็นพระนมถวายน้ำนมแด่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯด้วย ท้าวศรีสัจจา (ลิ้ม) จึงเป็นทั้งพระญาติ และเป็นทั้งผู้ดื่มนมร่วมเต้าในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ
ทั้งหมดนี้ดูสมเหตุสมผลเสียเหลือเกิน ที่ท้าวศรีสัจจาที่ว่าชื่อเดิม ‘มิ’ นั้น แท้จริงก็คือท้าวศรีสัจจาคนเดียวกันกับที่หนังสือราชินิกุล ร.๓ จดไว้ว่า ‘ลิ้ม’ นั่นเอง
เรื่องชื่อผิดชื่อเพี้ยนของคนโบราณ ซึ่งผู้ฟังผู้จด เล่ากันจดกันต่อๆมานั้นมีอยู่เสมอ โดยเฉพาะหนังสือราชินิกุล ร.๓ สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุขฯ ผู้ทรงรวบรวบและทรงพระนิพนธ์ ก็ทรงรับว่าอาจมีคลาดเคลื่อนบ้าง เพราะทรงฟังจากคำบอกเล่าของคนเก่าๆสืบต่อๆกันมา
แต่ตามความเห็นส่วนตัวของผู้เล่า เห็นว่า ‘มิ’ น่าจะถูกต้องกว่า ‘ลิ้ม’ เพราะพระนมรอด ท่านเป็นลูกสาวแขก (พระยาราชวังสัน) ส่วนสามีของท่านคือพระยาศรีสรราช ก็ไม่ปรากฏว่ามีเชื้อสายจีน ‘ลิ้ม’ ฟังดูเป็นจีนๆ ชื่อ ‘มิ’ น่าจะสมกับเทือกเถาเหล่ากอของพระนมรอดมากกว่า