คุณท้าวศรีสัจจา หรือเจ้าคุณประตูดิน

[NAVARAT.C]

และแถวเต๊งกลาง หรือเต๊งริมกำแพงเขตพระราชฐานชั้นใน

[NAVARAT.C]

คำถามท้ายบท

ทำอะไรผิด จึงต้องโดนไม้เคาะตาตุ่มทำโทษ

[siamese]

ก่อนจะทำโทษตาตุ่ม ต้องขอหยิบบรรยากาศพาท่านเข้าสู่อดีต ที่นิทรรศรัตนโกสินทร์ ถนนราชดำเนิน ได้จำลองภาพปุนปั้นแบบเดียวกันเลย มาจำลองไว้ให้เห็ฯว่า การเข้าประตูศรีสุดาวงศ์ และเจ้าคุณประตูดิน

[siamese]

คำถามท้ายบท

ทำอะไรผิด จึงต้องโดนไม้เคาะตาตุ่มทำโทษ

เหยีบธรณีประตู ...เป็นคำตอบสุดท้าย  

[NAVARAT.C]

^
คุณท้าวบนตั่ง หน้าไม่ดุเล้ย

[NAVARAT.C]

ถามต่อ

แล้วทำไมจึงจ้องแต่จะเคาะตาตุ่มพวกผู้หญิง

ประตูวังที่ฝ่ายหน้าเข้า ไหง๋ไม่มีท่านขุนทวารพิทักษ์ศักดิ์มหิศร์คอยเฝ้าเคาะตาตุ่มพวกผู้ชายด้วยเล่า

[siamese]

ก่อนไปฝ่ายหน้า ขอนำภาพตอนแม่พลอย ข้ามธรณีประตูไม่พ้น

ประตูนั้นที่ธรณีเป็นไม้ขนาดใหญ่ มีการปิดทองด้วย พลอยตื่นเต้นมาต้องก้าวข้ามให้พ้น แต่คิดแล้วเท้าก็เหยียบเข้าอย่างจัง จนจ่าโขลนเรียกตัวให้กราบธรณี

[NAVARAT.C]

^
เออครับ
ตรงที่แม่พลอยในหนังเหยียบไปนั่นแหละ เรียกว่าธรณีประตู
หรือส่วนวงกบล่างของบานประตูนั่นเอง

ในภาพถ่ายจากนิทรรศรัตนโกสินทร์ ผมมองไม่เห็นวงกบ ส่วนล่างของบานประตูนั้น เรียกว่าวงกรอบหรือบานกรอบ เป็นส่วนประกอบของบานประตูที่เปิดปิดไปมาได้ ไม่ได้ยึดติดอยู่กับที่เช่นตัววงกบ

[siamese]

ถามต่อ

แล้วทำไมจึงจ้องแต่จะเคาะตาตุ่มพวกผู้หญิง

ประตูวังที่ฝ่ายหน้าเข้า ไหง๋ไม่มีท่านขุนทวารพิทักษ์ศักดิ์มหิศร์คอยเฝ้าเคาะตาตุ่มพวกผู้ชายด้วยเล่า

อย่ากระนั้นเลย ประตูวัง ประตูวัด ล้วนมีธรณีประตูทั้งสิ้น ก็ไม่มีโขลนทวารมาตั้งซุ้มคอยดักดังเช่นประตูศรีสุดาวงศ์  เมื่อไปวัดพระแก้วมา ก็มีการนำพลาสติกอาคิลิกใส หรือ แผ่นโลหะมาวางคร่อมไว้ เพื่อให้เหยียบผ่านหรือเพื่อให้ทองที่ปิดไว้ไม่พัง ก็แล้วแต่ นักท่องเที่ยวไม่ได้สนใจธรรมเนียมนี้เลย แต่คนไทยบางคนยังถือธรรมเนียมนี้ รวมทั้งข้าพเจ้าด้วย แม้จะข้ามยากเต็มที

ตอนไปประเทศจีน ไปเยือนพระราชวังหลวง ก็มีธรณีประตูเช่นกัน แต่ธรณีประตูของไทยที่ว่าหนาและใหญ่นั้น ดูเล็กจิ๋วไปเลยเมื่อเทียบกับของจีน ผมก็ต้องข้ามอย่างทุลักทุเล ไปให้ได้ด้วยทำด้วยไม้ซุงทั้งต้นหนามาก ๆ ครับ

[siamese]

อ.NAVARAT.C ครับ เมื่อวังหลวงมีประตูดินแล้ว ทางฝ่ายวังหน้าย่อมต้องมีประตูดินเช่นกัน ผมทราบว่า คือ "ประตูนารีจรจรัล"

พอจะหาอ่านหรือเกร็ดประวัติอันใดเกี่ยวกับตำแหน่งโขลนทวาร คุณท้าว เหมือนอย่างฝ่ายวังหลวงบ้างไหมครับผม

[NAVARAT.C]

ประตูวรนาฏจรลี และ นารีจรจรัลดูเหมือนจะมีความหมายเดียวกัน แม้จะไม่มีบันทึกอะไรเป็นหลักฐานเหลืออยู่ เพราะเอกสารวังหน้าที่สำคัญ เสด็จพระองค์หญิงวรจันทร์ผู้ทรงรักษาไว้หลังกรมพระราชวังบวรฯพระองค์สุดท้ายสิ้นพระชนม์ ท่านเลือกประทานให้พระองค์เจ้ารัชนีแจ่มจรัส กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์เป็นผู้รับมรดก นำไปเก็บรักษาไว้ที่วังของพระองค์ท่านที่ถนนประมวล ระหว่างสงคราม กรุงเทพถูกทิ้งระเบิด วังประมวลซึ่งเป็นวังไม้ โดนลูกหลงไฟไหม้หมดสิ้นทั้งวัง เอกสารทุกชิ้นกลายเป็นเชื้อเพลิง สมาชิกราชสกุลรัชนีท่านหนึ่งเล่าให้ผมฟังไม่กี่วันนี้ว่า พระองค์เจ้าวิภาวดี (รัชนี) รังสิต ทรงวิ่งฝ่าควันเพลิงเข้าไปฉวยสมุดหนังสือที่ทรงงานค้างอยู่ออกมาได้เที่ยวหนึ่ง แล้วก็ต้องยืนกรรแสงดูสมบัติล้ำค่าของชาติวอดวายไปกับกองเพลิงในครั้งนั้น ผมไม่ทราบว่าจะมีบาญชีรายชื่อข้าราชการวังหน้าที่ทำหน้าที่ต่างๆหรือไม่ แต่เดาว่า ยังไงเสียตำแหน่งโขลนเฝ้าประตูทั้งหลายคงต้องมี แต่จะมีผู้ใดดุเป็นตำนานเหมือนท้าวศรีสัจจา(มิ)เห็นจะยาก คุณท้าวมีชื่อท่านนั้นเห็นจะมีคุณสมบัติสุดยอดเป็นหนึ่งเดียวในสยาม มิฉะนั้นพระเจ้าอยู่หัวจะโปรดให้ปั้นรูปท่านไว้รักษาพระองค์ในพระราชมณเฑียรชั้นในสุดหรือ

คนที่ดุจนเป็นตำนานนี่ หายากนะครับ ไม่ใช่ว่าจะเป็นจริตที่แสร้งทำกันได้ง่ายๆ แอบใจดีบ้างดุบ้าง คนรู้เข้าก็จะไม่กลัวจริง ผมมีประสพการณ์ด้วยตนเอง บุรพาจารย์ของผมท่านหนึ่ง ท่านเป็นที่สุดของคนดุเหมือนกัน ลูกศิษย์ท่านจึงต้องสร้างรูปปั้นเหมือนจริงของท่านไว้ที่โรงเรียน ผมจบมหาวิทยาลัยแล้วไปยืนสบตากับรูปปั้นของท่านยังรู้สึกครั่นคร้าม

[เพ็ญชมพู]

ประตูดิน มีชื่อเป็นทางการว่า ประตูศรีสุดาวงศ์ เหตุที่ชาววังเรียกว่าประตูดินนั้น อ่านพบว่า เพราะเคยมีจอมปลวกขนาดใหญ่อยู่บริเวณใกล้ๆนั้น

สงสัยอยู่ว่าแถวประตูนี้มี "ตึกดิน" อยู่หรือไม่  ถ้ามี "ดิน" นั้นคือ "ดินปืน"   

[siamese]

เพื่อนผู้แสนดีกระซิบมาว่า สิ่งที่ถืออยู่ในมือของจ่าโขลนคือ

"สิ่งที่นางในคนหนึ่งถือยื่นให้ท้าวศรีสัจจาคิดว่าไม่ใช่กระบองท่อนไม้  แต่เป็นบัญชีหางว่าวรายชื่อชาวโขลนชะแม่ที่อยู่ตามประตูต่างๆ ในเขตพระราชฐานชั้นในท้าวศรีสัจจาดูแลชาวโขลนโดยหน้าที่และต้องนำความกราบบังคมทูลในเวลาที่โปรดเกล้าฯให้ฝ่ายในเฝ้าฯกราบบังคมทูลราชการฝ่ายในเช่นเดียวกับที่มหาดเล็กต้องกราบบังคมทูลเกี่ยวกับมหาดเล็กที่เข้าเวรทุกวัน"


และให้ความเห็นเรื่องที่มาของชื่อประตูดิน ก็ออกไปทางแนวคุณเพ็ยชมพูกว่าคือ เดิมเป็นที่ตั้งของตึกดินแต่ย้ายไป (ซึ่งต้องหาผู้ช่วยหาหลักฐานมายืนยัน)

[werachaisubhong]

ผมขอถามนิดนะครับ ที่ว่าเจ้าชู้ประตูดิน คือประตู้นี้หรือเปล่าครับ

[siamese]

คนที่ดุจนเป็นตำนานนี่ หายากนะครับ ไม่ใช่ว่าจะเป็นจริตที่แสร้งทำกันได้ง่ายๆ แอบใจดีบ้างดุบ้าง คนรู้เข้าก็จะไม่กลัวจริง ผมมีประสพการณ์ด้วยตนเอง บุรพาจารย์ของผมท่านหนึ่ง ท่านเป็นที่สุดของคนดุเหมือนกัน ลูกศิษย์ท่านจึงต้องสร้างรูปปั้นเหมือนจริงของท่านไว้ที่โรงเรียน ผมจบมหาวิทยาลัยแล้วไปยืนสบตากับรูปปั้นของท่านยังรู้สึกครั่นคร้าม

น่าเสียดายเป็นอย่างมากที่เอกสารสำคัญถูกผลาญด้วยไฟ เรื่องเจ้าหน้าที่เฝ้าประตูวังอีกท่านหนึ่ง ซึ่งดุมากเช่นกัน มีชื่อว่า "ยายพัด" ท่านคงมีตำแหน่งจ่าโขลนเช่นเดียวกันกับในวัง แต่ท่านอยู่วังท่าพระ ตรงกันข้ามกับพระบรมมหาราชวัง ประตูวังที่ท่านเฝ้านั้นต่างพากันเรียกว่า "ประตูยายพัด" ตามชื่อของท่าน เป็นประตูที่เปิดไปสู่ริมท่าน้ำเจ้าพระยา (ออกไปยังถนนมหาราช) เข้าทำนองดุมากเช่นกัน ทุกคนพากันหวาดเกรง