คุยกันถึงวรรณกรรมระดับโลก

[เทาชมพู]

   ตอนนี้กำลังตามดู Rebecca ฉบับ Mini TV series อยู่ค่ะ    มีตัวเด่นตัวเดียวคือยัยแม่บ้านจอมโหด นำแสดงโดยไดอาน่า ริกก์   ดาราหญิงคนดังของอังกฤษ    ที่ชอบอีกอย่างคือเวลาอังกฤษทำหนังย้อนยุค เสื้อผ้าและฉากเขาเป๊ะมาก  ให้บรรยากาศยุคนั้นได้อย่างดี
   แต่ก่อนอื่น  มาเข้าเรื่องด้วยการเล่าเรื่องย่อ สำหรับท่านที่ไม่ได้อ่านเรื่องนี้สมัยม.ปลาย

   Rebecca เป็นนวนิยายแนวโกธิค (คำนี้ไว้อธิบายทีหลัง) ตีพิมพ์ปี 1938 ก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 จะเกิดขึ้นปีเดียว    เป็นเรื่องเล่าผ่านสายตาของหญิงสาวผู้ซึ่งในเรื่องไม่มีการบอกชื่อเสียงเรียงนามของเธอเลย ทั้งๆเธอเป็นนางเอก
  นางเอกของเราเป็นสาวกำพร้า ทำงานเป็นเลขาส่วนตัวของเศรษฐีนีชราคนหนึ่ง ระหว่างมาเที่ยวยุโรป  ก็ได้พบเศรษฐีพ่อม่ายวัยกลางคนชื่อแม็กซิม เดอ วินเทอร์  รู้จักกันแป๊บเดียวเขาก็ขอเธอแต่งงาน เธอก็ตกลง (ยังไงก็ดีกว่าอยู่อย่างต่ำต้อยเหมือนเดิม)
      คุณนายเดอ วินเทอร์คนใหม่เดินทางไปกับสามี สู่คฤหาสน์ของเขาที่ Manderley   แต่ไปถึงเธอก็พบว่าสามีเป็นพ่อม่ายเมียตาย   ภรรยาเก่าของเขาคือ "รีเบคคา" ที่มาของชื่อเรื่อง     แม้ว่าตายไปแล้ว แต่รีเบคคาก็เหมือนยังมีชีวิตอยู่ในทุกหนทุกแห่งของบ้าน   ตัวละครสำคัญคือแม่บ้านวัยกลางคนหน้าตาโหดและท่าทางเย็นชากระด้าง ชื่อมิสซิสแดนเวอร์ส คุณนายคนใหม่พบว่าตัวเองถูกบดบังด้วยความทรงจำที่คนในบ้านมีแต่รีเบคคา   ทุกซอกทุกมุมเต็มไปด้วยร่องรอยเตือนใจถึงคุณนายคนเก่าผู้สวย สง่างาม หรูหรามีระดับ  บรรดาบริวารที่นำโดยแม่บ้านแดนเวอร์สก็ยังคงเคารพบูชาเธอ เหมือนเธอยังมีชีวิตอยู่
     นางเอกรู้สึกด้อยค่าและโดดเดี่ยวมากขึ้นเรื่อยๆ    ตกเป็นเหยื่อการกลั่นแกล้งของแม่บ้านหลายครั้ง  ทำให้ความสัมพันธ์กับสามีเริ่มคลอนแคลน    ดาฟนีวางเงื่อนปมให้คนอ่านสับสนงุนงง  ไม่รู้ว่าเกิดอะไรขึ้นแน่กับรีเบคคา   รู้แต่ว่าเธอออกไปเล่นเรือในอ่าวแล้วจมน้ำตาย     แต่ความตายก็ยังเป็นเงื่อนงำอยู่   

[เทาชมพู]

     แม็กซิมไม่สามารถทนได้เวลาใครเอ่ยถึงภรรยาเก่า   ไม่มีใครเข้าใจว่าเป็นเพราะความรัก อาลัย หรือกลัว หรือแค้น หรือปิดบังอะไรไว้   ในที่สุดเขาก็เปิดเผยความจริงให้นางเอกฟังว่า  รีเบคคาไม่ใช่ผู้หญิงที่สมบูรณ์แบบอย่างที่ทุกคนคิด เธอเป็นหญิงเจ้ามารยา หลอกลวง คบชู้   แม็กซิมพบความจริง
       ครั้งสุดท้ายที่เป็นปากเป็นเสียงกันอย่างรุนแรง  เกิดจากรีีเบคคาบอกสามีว่าเธอตั้งครรภ์  ไม่ใช่กับเขาแต่กับแจ๊ค ฟาเวลชู้รัก   รีเบคคาเยาะเย้ยสามีที่ว่าเด็กที่จะเกิดมาย่อมได้ชื่อว่าเป็นทายาทของตระกูลเดอ วินเทอร์ และจะได้ครอบครองทุกอย่างโดยเฉพาะคฤหาสน์แมนเดอร์ลีที่เป็นสิ่งสุดรักของแม็กซิม   จนเขาระเบิดอารมณ์และยิงเธอตาย   เอาศพเธอใส่เรือแล้วล่มเรือเสีย เพื่อไม่ให้ใครเห็น  ต่อมามีศพผู้หญิงจมน้ำตายถูกซัดมาเกยฝั่ง  แม็กซิมให้การกับตำรวจว่าเป็นรีเบคคา  ในเมื่อผลชันสูตรว่าเป็นอุบัติเหตุ  ก็ไม่มีใครติดใจเรื่องนี้อีก
      เรื่องทั้งหมดเปิดเผยขึ้น เมื่อล่าสุด พายุพัดเรือลอยขึ้นมา และพบโครงกระดูกอยู่ข้างใน  ผลการตรวจระบุว่าคือรีเบคคา  แม็กซิมสารภาพกับภรรยาคนใหม่ว่าเชาเป็นฆาตกร  กลัวว่าจะถูกเปิดโปง อย่างไรก็ตาม ดร.เบเกอร์ แพทย์ประจำครอบครัวเปิดเผยความลับว่า ก่อนตายรีเบคคาป่วยด้วยโรคที่ไม่มีวันหาย(น่าจะเป็นมะเร็ง) และมีการพบจดหมายลาตายของรีเบคคา    ตำรวจจึงสันนิษฐานว่าเธอจึงน่าจะฆ่าตัวตายเองแทนที่จะยอมทนทุกข์ทรมาน     โชคดีที่กระสุนของแม็กซิมไม่ถูกกระดูกของศพ    จึงไม่มีร่องรอยการถูกยิง   คดีก็จบลงด้วยการที่แม็กซิมพ้นผิด
     สามีภรรยากลับไปแมนเดอร์ลี     ก่อนจะถึง  ก็มีสัญญาณให้คนอ่านดูออกว่าคฤหาสน์แมนเดอร์ลีย์ไฟไหม้หมดแล้ว    คนที่เผาคฤหาสน์(ซึ่งผู้แต่งก็ไม่ได้บอกตรงๆอีกน่ะแหละ) คือแม่บ้านแดนเวอร์ส ซึ่งดูออกว่าเรื่องจริงรีเบคคาถูกสามีฆ่าตาย   ในเมื่อกฎหมายเอาผิดเขาไม่ได้   นางก็ลงอาญาแก้แค้นแทนนายสาวด้วยการเผาคฤหาสน์ซึ่งเป็นสิ่งรักที่สุดของแม็กซิมให้หมดสิ้นไปเช่นเดียวกับชีวิตของรีเบคคา

[เทาชมพู]

  หนังสองเวอร์ชั่นเทียบกัน

[เทาชมพู]

[เทาชมพู]

  มีอีกเวอร์ชั่นหนึ่ง ปี 1979 ค่ะ

[SILA]

        Mrs. Danvers 3 สมัย คนล่าสุดคือ Kristin Scott Thomas นางเอกจาก The English Patient

[เทาชมพู]

    ถ้าจะถามว่าเรื่องนี้มีความดีเด่นตรงไหน  ในเมื่อเทียบกับวรรณกรรมเรื่องอื่นๆที่อ่านกันมาก็ไม่เห็นจะมีอะไรลึกซึ้งต้องตีความกันสามหน้าแปดหน้าไม่จบ     คำตอบคือ "รีเบคคา"  มีความโดดเด่นในการผสมผสานบรรยากาศแบบโกธิค ความระทึกขวัญเชิงจิตวิทยา และการผูกกับคลี่คลายประเด็นที่ซับซ้อน เช่น อัตลักษณ์ของตัวละครสำคัญ   อารมณ์รัก ความหึงหวง ผูกพันอย่างแรงกล้า  และความทรงจำในอดีตที่เกือบจะแยกไม่ออกจากปัจจุบัน
    ทั้งนี้เป็นเพราะวรรณกรรมมีหลายชนิด   ไม่ถูกผูกขาดไว้ประเภทเดียว   มิใช่ว่าวรรณกรรมมีกรอบว่า  ต้องประกอบด้วย  1  2  3  4  จึงจะได้สวมมงกุฎ เหมือนประกวดนางงาม   เพราะนักเขียนย่อมมีจินตนาการไม่จำกัด การนำเสนอก็ไม่ผูกติดกับรูปแบบใดรูปแบบหนึ่งด้วย
    รีเบคคามีความโดดเด่นด้านบรรยากาศลึกลับ ซ่อนเงื่อน คลุมเครือ ตลอดเรื่อง    การผูกปมเรื่องและการคลี่คลาย ตลอดจนทิ้งความหมายไว้ให้ตีความได้หลากหลาย
    มาดูว่ามีอะไรบ้าง
    เรื่องนี้แต่งขึ้นในปี 1938  เป็นยุคที่สตรียังเป็นช้างเท้าหลังแม้แต่ในประเทศตะวันตก     ชายเป็นผู้นำและผู้กำหนดชีวิตลูกเมีย    เป็นคนสำคัญที่สุดในบ้าน    แต่รีเบคคาแสดงให้เห็นว่า "เธอ" ต่างหากที่มีบทบาทเด่นที่สุดในคฤหาสน์แมนเดอร์ลีย์    เธอเป็นคนที่บริวารเคารพยกย่อง  เธอเด่นที่สุดในสังคม   เธอไม่อยู่ในโอวาทสามี เธอเลือกชีวิตตามแบบของเธอเอง   
    เพราะเธอเลือกเดินทางชีวิตแบบของตัวเอง   ไม่ใช่ตามความประสงค์ของสามี รีเบคคาจึงกลายเป็นนางร้ายในสายตาของแม็คซิม  ข้อนี้พวกเฟมินิสต์ในยุค 1970s  เชียร์กันมาก

[เทาชมพู]

     ฝีมือการแต่งประการหนึ่งของดาฟนี ที่เห็นในเรื่องนี้คือ เธอสามารถสร้างตัวละครที่ไม่มีตัวตน   ไม่มีบทบาท  ไม่มีบทพูดหรือพฤติกรรมใดๆในเรื่อง เพราะว่าตายไปแล้วตั้งแต่ก่อนเริ่มเรื่อง  ให้เป็นศูนย์กลางความสำคัญของเรื่องได้อย่างน่าอัศจรรย์
    คนอ่านไม่ได้รู้จักรีเบคคาโดยตรง   แต่รู้จักเธออย่างดีผ่านทางคำบอกเล่าของตัวละครในตอนโน้นบ้าง ตอนนี้บ้าง  จนปะติดปะต่อเห็นตัวตนของรีเบคคาได้ชัดเจน ทั้งๆเธอไม่มีตัวตนแล้ว
    ลีลาการแต่งแบบนี้ ยากมากที่จะมีใครทำได้ โดยเฉพาะเมื่อเกือบจะ 100 ปีก่อนโน้น
    รีเบคคามีตัวตนให้คนอ่านรู้จักได้ แต่ซับซ้อนอยู่หลังเมฆหมอกของความลึกลับ     เธอเป็นผีหรือเป็นคน   เธอตายจริงหรือไม่   สาเหตุที่ตายคืออะไร   เธอเป็นคนดีหรือคนชั่ว  เป็นหญิงน่าเทิดทูนบูชาหรือน่าสะพรึงกลัว    สามีรักเธอมากหรือว่าชังเธอมาก    ทั้งหมดนี้เป็นคำถามในใจคนอ่านขณะค่อยๆติดตามเรื่องไปทีละฉากทีละตอน
     นอกจากนี้ ดาฟนียังมีชั้นเชิงที่หานักเขียนร่วมสมัยเทียบยากอีกอย่างหนึ่ง    คือตัวละครของเธอมีพฤติกรรมชัดเจน แต่เห็นแล้วก็ยังเข้าใจไม่ได้ชัดเจน  ไม่สามารถตีความออกมาได้ว่า...นี่ คนนั้นนิสัยอย่างนี้ คนนี้นิสัยอย่างนั้น   เธอทำให้คนอ่านต้องขบคิด ตีความได้แตกต่างกัน   ยิ่งยุคสมัยผ่านไป ก็ยิ่งตีความได้กว้างไกลขึ้น
     - รีเบคคาเป็นนางมาร เจ้าเล่ห์ เจ้ามารยา  คบชู้สู่ชาย  ข่มสามี   หรือเป็นหญิงที่ยึดมั่นในความเป็นตัวของตัวเอง  ไม่ยอมให้กรอบของสตรีเพศมาจำกัดตัวตนได้
    - แม็กซิมเป็นสามีจอมอดทน    รักษาเกียรติยศของตัวเองและตระกูลไว้ เมื่อจำเป็น   หรือเป็นผู้ชายในแบบยุคนั้นที่ทนสตรีเหนือกว่า หรือแม้แต่เท่าเทียมไม่ได้
    - นางเอกของเรื่องเป็นสาวซื่อใส ใจบริสุทธิ์ หรือเป็นแค่ช้างเท้าหลังที่ไม่แกร่งพอ  จำต้องพึ่งผู้ชาย ทั้งๆที่เขาก็ไม่ได้มีอะไรให้น่าชื่นชม
    - แม่บ้านตัวร้าย แดนเวอร์ส รักรีเบคคาประดุจลูกสาวแท้ๆ  จนทนหญิงอื่นมาเป็นนายแทนไม่ได้   หรือว่าเป็นหญิงรักหญิง ที่มีสัมพันธ์ลับๆกันมาตลอด