นำมาลงไว้ จะได้ไม่ต้องไปค้นใหม่ครับ
ตำราไม้ดัดของหลวงมงคลรัตน์ (ช่วง ไกรฤกษ์)
@ พระบาทบรมนารถเจ้า จอมสยาม
ทรงแบบไม้ดัดงาม เรียบร้อย
ขบวนดัดคัดจัดตาม กรุงเก่า มาแฮ
โปรดแบบบรรยายถ้อย ถูกแล้วเกณฑ์หา
@ กรมหลวงพิทักษ์สร้อย มนตรี ทรงเฮย
เขนกับญี่ปุ่นที ป่าข้อม
หกเหียนพับดัดดี ถวายเทียม แบบแฮ
สิบเอ็ดกิ่งพริ้งพร้อม แยกใช้กิ่งสาม
@ พระด้วงรองบาทไท้ กรมหลวง
ฝึกหัดสันทัดปวง ปลูกแก้
แสดงบอกบ่หันหวง สอนหัด ชินเฮย
จึงประจักษ์เหตุแท้ ท่านอ้างออกองค์
@ ไม้ขบวนวาดเอี้ยว วงเวียน ต้นนา
ตอต่ำตัดเรือนเจียน เรียบร้อย
ที่กิ่งชอบใช้เนียน สนิทช่อง ไฟแฮ
ทรงพุ่มชิดเชิดช้อย ช่องชั้นจังหวะวาง
@ ฉากแบบโคนทอดน้อย หนึ่งงาม
ที่คดคบขดตาม หักค้อม
ตอย่อกิ่งต่อสาม สมแบบ เดิมนอ
ต้นขอเค้ากิ่งย่อม อย่าซ้ำเสียคม
@ หกเหียนเห็นดัดคู้ คัดทับ
ตอเพล่เร่เรือนรับ ลอดพริ้ว
ที่ยอดทอดทวนทับ ทบกิ่ง กลแฮ
ดูดุจหมัดมวยงิ้ว ผงาดง้ำผงกหงาย
@ ไม้เขนเบนกิ่งท้าย ทวนลง
โคนปุ่มภูค้นตรง เกร่อเก้อ
ที่ยอดทอดหวนหง เห็นขด คู้แฮ
ดุจมฤคเหลียวชะเง้อ ชะโงกเงื้อมมาหลัง
@ ป่าข้อมโคนปุ่มต้น ตามตรง
คบแยกสามกิ่งจง จัดเก้า
จังหวะระยะวง เวียนรอบ กลมแฮ
จัดช่องไฟให้เท่า ส่วนต้นตัดเรือน
@ ไม้ญี่ปุ่นรวมทั้ง กำมะลอ
ตลกรากเอนชายมอ มากใช้
ท่วงทีที่ขันพอ พูมตลก
คงกิ่งจัดจังหวะได้ ช่องพร้อมเรือนเสมอ
@ เก้าชนิดนับชื่ออ้าง ออกนาม ไม้เฮย
โดยบุราณเรียกตาม ต่อถ้อย
คิดดัดแต่งตัดงาม คงเงื่อน นั้นนา
พอประจักษ์นามน้อย เนื่องไม้มีเดิม
@ ขุนท่องสือเก่าแจ้ง จำถนัด
ลิขิตโคลงไม้ดัด แต่งไว้
เคยฝึกเล่นโดยจัด จวบพระ ด้วงนา
เพื่อจักดัดคงไว้ ดุจถ้อยกลอนแถลง
@ ผู้มีวิริยะพร้อม เพลินเพียร
เย็นกระมลเนาเนียร เนิ่นแท้
เล่นดัดตัดแต่งเจียน จัดพุ่ม เรือนเฮย
โดยประณีตนับแท้ ท่านนั้นจิตรเสมอ
@ ทำจนกลบบาทได้ นับถือ
จึงจักชมฝีมือ แม่นไม้
แผลบาดอุจาดคือ รอยตัด คงนอ
เป็นที่ตำหนิได้ คัดค้านคำฉิน
@ พระบัณฑูรโปรดไม้ นามเขน
กับป่าข้อมชายเอน ออกตั้ง
โรงหุ่นแต่งทุกเวร วางเทียบ งามแฮ
สมฉากสมเขาทั้ง เทียบพื้นไพรระหง
@ กรมพระพิพิธได้ ทรงมา
กรมพระพิทักษ์หา เช่นบ้าง
เอนชายป่าข้อมตรา ตรงชื่อ เดิมเฮย
พอประจักษ์จิตรอ้าง ออกให้เห็นพยาน
@ ไม้ขบวนฉากแบบทั้ง สองชนิด
ในพระราชวังสถิตย์ เกิดพร้อม
พระบาทพระนั่งเกล้าสฤษฎิ์ รังรุกข์ ไว้นา
มาบัดนี้ทรงสร้อม แทรกฟื้นพรรคขบวน
@ หกเหียนฉากแบบนี้ นานสูญ
เพราะบ่เห็นสมบูรณ์ เริศร้าง
สุดงามสุดยากปูน ปานเช่น กันแฮ
สองรุกข์แถวบางช้าง เชิดคล้ายพอแปลง
@ รอบกลมกว้างต้นคลี่ ยาววัด
สี่ส่วนประจงตัด แต่งได้
ตอสองส่วนเสร็จชัด ชาม่อ หมายเฮย
พับท่อนหนึ่งสองให้ หักรู้ส่วนเดิม
@ ขาดตัววัดหยั่งพื้น พูนดิน บนเฮย
พับสี่ปันสองจิน ตนะไว้
เป็นตอต่ำพอผิน ผันเล่น แลพ่อ
ทีดัดหนึ่งสองให้ หักซ้ำส่วนเดิม
@ ดูงามจังหวะคล้อง ฉันใด
บิดผลักหักเพล่ไผล ไพล่พลิ้ว
ทีแรงท่าเพลงไถล ถลาเผ่น โผนแฮ
หงายหมัดซัดมวยงิ้ว ชะโงกเอี้ยวอาจถลา
@ ที่ยอดหวนหกให้ เห็นแรง
ทีกิ่งสอดพลิกแพลง เพลี่ยงต้น
ทีเรือนตัดเรือนแสดง ดุจกระ ทุ่มเฮย
ทีวัดจังหวะค้น คิดเท้าต้นเสมอ
@ เขียนไว้หวังวัดเค้า ควรตรอง
ฝึกหัดดัดดูลอง เล่ห์นั้น
กะคงหนึ่งสองสอง สมเหตุ ใช้นา
กิ่งสิบเอ็ดคาดคั้น คิดไม้หกเหียน
คัดจากบทความเรื่อง ไม้ดัดและก่อเขามอ เรียบเรียงโดย รังสฤษฎ์ ทองสวัสดิ์
จากหนังสือ บอนไซ 01 ของชมรมบอบไซ ( ไม้แคระ ) แห่งประเทศไทย ( พ.ศ.2520 )
http://www.greenthailand.net/tbonsai/lesson11/poetry.htm