เรืองเล่าคนเก่าแก่

[ภศุสรร อมร]

ขอบพระคุณคุณเทาชมพูสำหรับข้อมูลครับ ผมเองได้พิจารณาแล้วเห็นด้วยกับท่านไม่น้อย แต่ในเรื่องนี้ผมเองยังมีข้อสงสัย

1. หากคุณแม่คุณเทียดท่านเป็นลูกจีนจริง เหตุใดจึงไม่มีความทรงจำในข้อนี้ตกลงมาในครอบครัวของกระผม กระผมเองถามไถ่รุ่นคุณยายและมากกว่านั้น ล้วนแต่ได้ความว่าท่านเป็นไทยแท้ทั้งสิ้น มิได้มีการเอ่ยถึงเชื้อจีนแต่อย่างได กระผมคิดว่าคงไม่ง่ายที่เชื้อสายจะถูกลืมเลือนไปในเพียงหนึ่งชั่วอายุคน เว้นแต่มีเหตุจำเป็นเช่นการตั้งใจปกปิต การถูกรับเลี้ยงโดยคนเชื้อสายอื่นเป็นต้น

2. ซื่อนามสกุลเดิมของแม่คุณทวดเองไม่ปรากฏว่ามีเชื้อจีนแต่อย่างใด แม้แต่นามสกุลก็เป็นคำไทยแท้สองพยางศ์ ไม่มีปรากฏว่าใช้ชื่อหรือแซ่อย่างจีน
ผมเองไม่ปฎิเสธว่าคนเชื้อจีนจะมีชื่อไม่มีเค้าจีนได้ เพียงแต่สังเกตว่าลูกจีนในสมัย รัชกาลที่สี่และห้านั้นมักใช้แซ่แบบจีน หรือ คำว่าจีนหรือเจ๊กนำน่าชื่อไทย เช่นจีนอ่ำ เจ๊กฮวย เป็นต้น จะว่าคุณแม่คุณเทียดตั้งนามสกุลอิงตามมารดาก็ดูผิดวิสัยจีนที่ถือฝ่ายพ่อเป็นใหญ่

[ภศุสรร อมร]

และถ้าหากสมมุติว่าท่านเป็นไทย มิใช่ลูกจีนจริง จะเป็นไปได้ไหมที่หญิงสยามในยุคนั้นที่แต่งงานกับจีนจะเปลี่ยนขนบบางอย่างไปทางจีน
คุณแม่คุณเทียดมีลูกสาว ชื่อหลั่น ชื่อนี้ผมคิดที่แรกว่าออกไปทางจีนชัดเจน ที่หลังผมจึงได้ทราบว่าชาวไทยชื่อหลั่นก็มีมิใช่น้อย

[เทาชมพู]

1   นามสกุลเพิ่งมีในรัชกาลที่ 6 ตามพระราชบัญญัติพ.ศ. 2456  คุณแม่คุณทวดน่าจะไม่อยู่แล้ว
     เมื่อสมเด็จพระสังฆราชประทานนามสกุลให้ญาติผู้ใหญ่ของคุณ  ท่านก็ต้องตั้งเป็นไทยอยู่แล้ว   เพราะมาถึงยุคนั้นท่านผู้ไปขอ อยู่ในสภาพคนไทยเต็มตัว   นามสกุลพระราชทานที่ผู้ขอมีเชื้อสายจีน  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯก็พระราชทานเป็นไทย
      นามสกุลไทยที่เอาแซ่ขึ้นไว้ข้างหน้าให้รู้ว่ามาจากแซ่ไหน   เป็นนามสกุลยุคหลังค่ะ 
2    หลั่น เป็นภาษาจีนสำเนียงแต้จิ๋ว     แต่แปลว่าอะไรยังบอกไม่ได้เพราะไม่เห็นตัวสะกดภาษาจีน  ภาษาไทยมีคำว่า "ลดหลั่น" เป็นคำไวพจน์  (หมายถึงคำที่เขียนต่างกันแต่มีความหมายเหมือนกันหรือใกล้เคียงกันมาก เช่น มนุษย์ กับ คน บ้าน กับ เรือน  รอ กับ คอย ป่า กับ ดง หรือเรียกอีกอย่างว่าคำพ้องความ)  ดังนั้น หลั่น อาจแปลได้ความหมายเดียวกับ ลด   ไม่เคยได้ยินผู้หญิงไทยชื่อหลั่น  แต่เคยได้ยินผู้หญิงไทยลูกจีนชื่อกิมหลั่น

[ภศุสรร อมร]

เห็นด้วยอย่างยิ่งกับที่ท่านอาจารย์ได้พูดมา
กระผมต้องขออภัย ที่คำตอบก่อนอาจจะอธิบายได้ไม่ครบถ้วน
ทีประเด็นอีกดังนี้

1. คุณแม่คุณเทียดท่านเสียชีวิตราวราว 70 ปีก่อน ปีใดชัดเจนนั้นกระผมเองไม่ทราบ คาดว่าไม่มีระบุ ในสมัยที่คุณยายผมเพิ่งเป็นสาว หลังจาก พศ 2456 พอสมควร ท่านเองอายุเกือบร้อยปี ต้องเปิดเผยว่ากระผมเองน่าจะอายุน้อยกว่าที่ท่านเทาชมพู่คิดไว้มากนัก สองปีก่อนตอนเพิ่งสมัครสมาชิกเรือนไทยมีอายุเพียง 16 ปี น่าจะเป็นหนึ่งในสมาชิกที่อายุน้อยที่สุดของเว็บนี้ แต่เนื่องด้วยมีความสนจัยวิจัยในด้านศิลปะประเพณีเป็นทุนเดิม จึงสมัครเข้ามาเพิ่มความรู้ ปกปิตอายุไว้เสียนาน เห็นทีจะต้องเปิดเผยในวันนี้เสียแล้วขอรับท่าน กราบขอบพระคุณสำหรับอัธยาศัยอันดียิ่งที่ท่านผู้ใหญ่ในทีนี้มีต่อตัวกระผมครับ

2. ตัวคุณเทียดบุญรอดนั้นมีนามสกุลอยู่ก่อน เป็นของสกุลตัวอยู่แล้วครับ เป็นคำไทยแท้สองพยางค์ นามสกุลที่สมเด็จฯทรงประทานนั้นมาทีหลัง เป็นคำบาลี  และเพิ่งได้ใช้ในรุ่นคุณทวดผมนี่เอง แม่คุณเทียดเองท่านไม่ได้ใช้

[เพ็ญชมพู]

หลั่น เป็นภาษาจีนสำเนียงแต้จิ๋ว     แต่แปลว่าอะไรยังบอกไม่ได้เพราะไม่เห็นตัวสะกดภาษาจีน

ฤๅจะมาจากขื่อ "บุหลัน" ที่มาจากภาษาชวา แปลว่า ดวงจันทร์

[ภศุสรร อมร]

หลั่น เป็นภาษาจีนสำเนียงแต้จิ๋ว     แต่แปลว่าอะไรยังบอกไม่ได้เพราะไม่เห็นตัวสะกดภาษาจีน

ฤๅจะมาจากขื่อ "บุหลัน" ที่มาจากภาษาชวา แปลว่า ดวงจันทร์

เป็นไปได้ครับ ขอเพิ่มเติมว่าคำว่า “บุหลัน‘ นี้ ก็มีในภาษามลายูและฟิลิปปินส์ ทุกภาษา ความหมายคือพระจันทร์เช่นเดียวกัน คาดว่าเป็นคำดั้งเดิมของภาษาตระกูล austronesian ซึ่งทั้ง มลายู ชวา ฟิลิปปินส์ ซุนดา ตลอดจน จาม และ ฮาวาย เมารี ก็จัดอยู่ในกลุ่มนี้ มีต้นกำเนิดจากเกาะไต้หวัน แลัวจึงแพร่กระจายไปทั่วในภูมิภาค Oceania ภูมิลำเนาดั้งเดิมของเทียดนั้นอยู่ย่าน มินบุรี หนองจอก มีมลายูอยู่มาก ได้รับอิทธิพลภาษานี้ไม่แปลก

อ้างอิง: https://en.m.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Malayo-Polynesian/bulan

[เพ็ญชมพู]

จริงอยู่ที่ว่า "บุหลัน" นอกจากมีที่มาจากภาษาชวาแล้ว ยังมีคำนี้ใช้ในความหมายเดียวกันในภาษามลายูและฟิลิปปินส์ด้วย

แต่มีคำภาษาชวาหลายคำเข้ามาในภาษาไทยโดยผ่านทางวรรณคดีเรื่อง "อิเหนา" และนำมาใช้ตั้งชื่อผู้หญิง เช่น บุหงา (ดอกไม้), อังสนา (ดอกประดู่), มาลาตี (ดอกมะลิชนิดหนึ่ง), ปาหนัน (อีกรูปหนึ่งของ ปะหนัน = ดอกลำเจียก), ยี่หวา (อีกรูปหนึ่งของ ยิหวา = ดวงใจ) รวมทั้ง บุหลัน (ดวงจันทร์) ด้วย

[ภศุสรร อมร]

ครับ เพิ่มเติมคือปาเต๊ะ ที่มาจากคำว่าบาติกของชาว เสียงเต๊ะลงท้ายเป็นสำเนียงมลายูถิ่นของสามจังหวัด ( มีใช้ในรัฐกลันตันด้วย ส่วนตรังกาณูใช้ภาษาถิ่นไกล้เคียงกัน แต่ไม่เหมือนกันซักทีเดียว) กะลาป๋า ในหมวกกะลาป๋านั้น น่าจะมาจาก กะลาปาในมลายูซึ่งแปลว่ามะพร้าว

อิเหนาในสมัยก่อนคาดว่าแพร่หลายในโลกมลายู ซึ่งนักวิชาการหลายท่านรวมเป็นทั้งมาเลเซียและอินโด เจ้าฟ้ากุญฑลทรงได้มาจากพระพี่เลี้ยงชาวปัตตานี ก็คงชะรอยได้ว่าเป็นเรื่องแพร่หลายในละแวกนั้น

มลายูเดิมทีเป็นชาติพันธุ์ดั้งเดิมของแถบนี้ ชาวชวาขึ้นชื่อเรื่องการเดินเรือ มีเรือสำเภาขนาดใหญ่เรียกว่า จอง ซึ่งสามารถเดินทางได้หลายไมล์ มีหลักฐานว่าชาวชวาและมักกาซาร์ (แขกมักกะสัน)โบราณอาจไปไกลถึงออสเตรเลีย

อ้างอิง https://artsandculture.google.com/story/a-glimpse-on-4-000-years-of-boat-making-marine-heritage-gallery-indonesia/sAVhmeZqseqoqQ?hl=en, https://www.sbs.com.au/language/indonesian/en/article/deep-ties-between-indigenous-australians-and-indonesias-macassans-celebrated-through-song-and-dance/rg6x9g1l4

[CrazyHOrse]

ผมนึกไม่ออกว่าแต้จิ๋วมีคำที่ออกเสียงว่า หลั่น นะครับ ให้ผมคิดคือไม่ใช่คำแต้จิ๋ว หรืออย่างน้อยไม่น่าจะมีคนชื่อนี้ครับ

มีชื่อสตรียอดนิยมชื่อหนึ่งในภาษาจีนคือ 兰 แปลว่ากล้วยไม้
จีนกลางออกเสียงว่าหลาน
แต่จิ๋วออกเสียงว่า ลั้ง
ฮกเกี้ยนว่าหลัน
แคะว่าหลั่น
กวางตุ้งว่าหล่าน

ผมสงสัยว่าถ้าเป็นภาษาจีน จะเป็นจีนแคะครับ

[เทาชมพู]

ดิฉันพบผู้หญิงชื่อ "กิมหลั่น" และร้าน "กิมหลั่น" ในกูเกิ้ล หลายแห่งค่ะคุณม้า   เมื่อประกอบคำว่า กิม  ก็เลยเข้าใจว่าเป็นแต้จิ๋วค่ะ
หนึ่งในนั้นคือคุณลันนา เจริญสิทธิชัย ภรรยาของคุณคำพูน บุญทวี   เธอเขียนเรื่อง "เจ๊กบ้านนอก" ใช้นามปากกา "กิมหลั่น" ซึ่งเป็นชื่อเล่นของเธอ
นอกจากนี้ก็มีคุณยายกิมหลั่น จินากุล ที่เรียนสำเร็จปริญญาเมื่ออายุ 91 ปี   
หมายความว่าชื่อเหล่านี้เป็นจีนอื่นที่ไม่ใช่แต้จิ๋วหรือคะ

[ภศุสรร อมร]

เห็นด้วยกับคุณเซี้ยวเบ๊นะครับ （ชื่อคุณม้าแปลตรงตัวตามสำเนียงแต๊จิ๋ว คนรู้น่าจะดูกันออก) กระผมมีความรู้ด้านภาษาจีนเหล่านี้พอสมควร ไม่เห็นว่าจะมีจีนไหนออกเสียงตัว 蘭 ตรงกับเสียงหลั่นซะทีเดียว จีนแคะไกล้เคียงที่สุด จะเป็นเสียงกึ่งระว่าง หล๋าน กับ หลั่น แต่ก็ไม่ใช่หลั่นซะที่เดียว ในทีนี้ผมมีความเห็นว่าการสะกดคำจีนแต้จิ๋วเป็นไทยนั้นบ้างทีก็ไม่ตรงตามอักขระวิธีซะทีเดียว ไม่น้อยที่เขียนเพี้ยนไปเมื่อแปลงไปไทย เช่น แปะ เป็น แป๊ะ เจ็ก เป็นเจ๊ก หรือแม้กระทั้งตัว 黄 ซึ่งที่จริงออกเสียงนาสิกขึ้นจมูกเป็น ng, แต่คนไทยเขียนเป็น อึ้ง หรือ 牛 ที่แปลว่าวัว ที่จริงออกเสียง gnuในแต้จิ๋ว 玉 แปลว่าหยก ออกเสียง Ngek ไทยเขียนเพี้ยนเป็นเง็ก  เนื่องจากภาษาไทยไม่มีเสียงนี้เป็นต้น บางที หลั่น อาจจะเป็นคำจีนแคะ จริง ( ผมไม่คิดว่าเป็นแต้จิ๋ว เนื่องด้วยเสียงห่างจากลั้ง เกินไป)

ผมเองเพิ่งไปค้นดู พบบันทึกงานศพของคุณยายท่านหนึ่งชื่อ หลั่น ซึ้งดูไม่ปรากฏว่ามีเชื้อจีนแต่อย่างได นับว่าหน้าคิด หรือ หลั่น จะเป็นชื่อไทยแท้จริง?
https://youtu.be/_xWpDWHY6ac?si=7GNo8C9DB-1ryGuw

[เทาชมพู]

ถ้ากิมหลั่น เป็นสำเนียงจีนแคะ   คำนี้แปลว่าอะไรคะ และควรออกเสียงอย่างไรให้ใกล้เคียงที่สุด

[ภศุสรร อมร]

ภาษาจีนแคะเองมีหลายสำเนียง ถ้าเป็นในไทยแบ่งเป็นสำเนียงแคะลึก และ แคะตึ้น
แคะลึก ออกตามสำเนียงแคะว่า ชิมฮัก 深客 เป็นสำเนียงที่พูดกันในแถบอำเภอเหมยเซี้ยน เจียวหลิง ซิ้งหนิง ต้าปู่ ออกเสียงตามจีนกลาง  ที่เรียกแคะลึกเนื่องจากอยู่ทางเหนือลึกจากเมืองแต้จิ๋วเข้าไป
แคะตึ้น เรียกว่า 半山客 ปั่นซันฮัก หรือ แคะครึ่งภูเขา เรียนเช่นนี้เพราะอยู่กึ่งกลางระหว่างเมืองแต้จิ๋วกับเมืองแคะลึก คนแต้จิ๋วจะคุ้นเคยกับสำเนียงแคะตึ้นมากกว่า แคะตึ้นบ่างส่วนพูดแต้จิ๋วได้ดี เมืองจีนถือสำเนียงแคะลึกเป็นมาตราฐาน ซึ่งคำนี้ถ้าออกเป็นสำเนียงแคะเหมยเซี้ยนจะออกว่า กิ๋มล่านครับ แปลว่ากล้วยไม้สีทอง เป็นชื่อหญิงที่มีมากพอพอกับ นางทองดีในภาษาไทย แคะลึกบ้างอำเภอออกเสียงเป็นกิ๋มหลั่น ก็ มี แล้วแต่อำเภอไป เมืองจีนตอนใต้ภูเขามาก สร้างเขตกั้นระว่างภาษา แต่ละอำเภอ แม้แต่หมู่บ้าน สำเนียงจะไม่เหมือนกัน บางทีแค่ข้ามหุบเขาไป สำเนียงจะแปร่งไปอีกแบบ

[CrazyHOrse]

อย่างที่คุณภศุสรรว่าครับ กิมหลั่น 金兰 แปลว่ากล้วยไม้ทอง คำนี้ถ้าเป็นแต้จิ๋วจะออกเสียงว่า กิมลั้ง จากผ้าตีนจกจะกลายเป็นขนมหม้อแกงโดยพลัน 

นับกันอย่างธรรมเนียมจีน ผมเป็นจีนแคะ เพราะปู่ผมเป็นแคะตื้น แต่ภาษาจีนแคะผมรู้น้อยมากถึงน้อยที่สุด เพราะที่บ้านใช้แต้จิ๋วเป็นหลักตามสายเลือดอีกกว่า 60% ที่เหลือครับ

ถ้าแคะตื้น ผมว่าคำนี้ออกเสียงว่ากิมหลั่นใกล้เคียงมากแล้วครับ

ที่เป็นไปได้อีกสำเนียงหนึ่งคือ ไหหลำ ซึ่งผมลืมสนิท เพราะไม่มีความรู้ และไม่มีแหล่งข้อมูลครับ ไม่รู้ว่าไหหลำออกเสียงอย่างไรครับ

[ภศุสรร อมร]

ไฮหลำออกเสียงหลันเหมือนฮกเกี้ยนครับ แต่ถ้าเป็นคำที่แต้จิ๋ว ฮกเกี้ยน ออกเสียง ต เต่า เช่น โต ที่แปลว่ามีดหรือ ตั่ว ที่แปลว่าใหญ่ ไฮหลำจะออกเสียง ด เด็ก
โด่ และ ด๋ว่า ตามลำดับ ภาษาไฮหลำน่าจะเป็นภาษาจีนทางใต้ภาษาเดียวที่มีเสียง ด เด็ก ในส่วนนี้มีจุดน่าสนใจอีกคือเกาะไฮหลำนั้นมีชนพื้นเมืองเป็นเผ่าไทอยู่แล้วคือเผ่าหลี 黎族นับเป็นญาติห่างห่างกับเผ่าไทอื่นอื่น มีระบบนับเลขเป็นของตัวเองอย่างสมบูรณ์ ส่วนเผ่าไทอื่น เช่นไทใหญ่ไทลาวไทยวนไทสยามนั้นคาดว่าได้รับการนับเลขมาจากเผ่าจีนทิเบต （ จีนแคะ ชิต ปั๊ด กิ่ว ซิ้บ ไทย เจ็ด แปด เก้า สิบ) แต่เผ่าหลีซึ่งอยู่บนเกาะห่างไกลไม่ถูกอิทธิพลจีนฮั่นจึงรักษาเลขเดิมไว้ได้ นักวิชาการบางคนคาดคะเนว่าเสียง ด เด็กในจีนไฮหลำก็รับอิทธิพลมาจากเผ่าหลีนี้ ชาวจีนฮั่นเพิ่งอพยบจากฮกเกี้ยนมายังไฮหลำเมื่อสมัยซ้งประมาณพันกว่าปีก่อน ภาษาไฮหลำไกล้เคียงกับฮกเกี้ยนที่สุด (กินข้าว： แต้จิ๋ว: เจี๊ยะปึ่ง ฮกเกี้ยน：เจียะปุย ไฮหลำ:เจียะปุ่ย) ดีไม่ดีกิมหลั่นในทีนีอาจเป็นไหหลำเนื่องด้วยลูกหลานของเทียดบุญรอดในฝั่งสาแหรกผมล้วนแต่งกับไฮหลำทั้งสิ้นสามีของเทียดบุญรอดผมไม่ทราบว่าเป็นจีนอะไรแต่รุ่นหลานเหลนต่อมาล้วนแต่งกับไฮหลำ