คุยกันเรื่องวิลเลียม ซอมเมอเซท มอห์ม (William Somerset Maugham)

[SILA]

               เพิ่งตะลุยอ่านเอาเรื่อง(อ่านบทย่นย่อพร้อมวิเคราะห์) The Portrait of a Lady ของ Henry James จบ
แล้วมาพบ สุภาพสตรีเจน ของ Maugham เข้าอีก ทำให้เพลียกับ
               สไตล์การเล่าเรื่องแบบ ... จุดจุดจุด ellipsis/ iceberg theory/ show, don't tell
เนื่องจากเรียนมาแล้วปฏิบัติเป็นปกติกับการเขียนเรื่องราว(ประวัติ) ให้ละเอียดครบถ้วน, ไม่มีหลุด
โดยเฉพาะประเด็นสำคัญที่จะนำไปสู๋คำตอบที่แม่นยำ  

เพลียใจแต่ยังไม่ปวดตับ

[เทาชมพู]

     ขออนุญาตส่งซุปรังนกให้คุณหมอหนึ่งกระเช้าใหญ่  บวกแอสไพรินอีก 1 แผงค่ะ
     การเขียนเรื่องจริง กับเรื่องสมมุติ  มีลีลาการแต่งผิดกัน   เรื่องจริงต้องอาศัยความถูกต้องแม่นยำ ชัดเจน  บอกให้หมดไม่กั๊กเอาไว้   อ่านแล้วเข้าใจดีว่าผู้เขียนต้องการสื่ออะไร   แต่เรื่องสมมุติที่รวมวรรณกรรมอย่างของมอห์มเอาไว้ เขาจะ "เล่า" แต่ "ไม่บอก"  ให้คนอ่านไปตีความตามความเข้าใจของตนเอง   หรือไม่ก็ "บอก" เอาไว้ระหว่างบรรทัด  ให้ขุดหาเอาเอง
    เรื่องของเจน ที่มอห์ม "เล่า"  คือเรื่องของคุณป้า(หรือคุณยาย)คนหนึ่งที่อยู่มาดีๆจนแก่   พอผัวตาย ก็เกิดทำอะไรพิลึกพิเรนทร์ คือหาผัวใหม่เป็นหนุ่มคราวหลาน   แต่งเนื้อแต่งตัวใหม่เฉิดฉายราวกับสาวคราวลูก   เข้าสังคมไฮโซ ทำตัวเป็นตัวตึงอยู่ในสังคมนั้น     เท่านั้นยังไม่พอ   บทนางอยากจะมีผัวใหม่อีก ก็ตัดสินใจว่าจะเลือกคนแก่วัยเดียวกัน แล้วจัดการให้ผัวหนุ่มพ้นทางไปอย่างเนียนๆ ด้วยการหาเมียใหม่ให้เขา
   น้องสาวสามีคือคุณนายทาวเออร์ผู้ประสบเรื่องนี้ด้วยความปวดเศียรเวียนเกล้า คือตัวแทนของคนอ่านที่น่าจะรู้สึกคล้ายๆเธอ   คนอ่าน(ซึ่งน่าจะรวมคุณหมอ SILAด้วย) น่าจะปรารภกับตัวเองว่า
   " นี่มันเรื่องบ้าอะไรกัน"
   หรือไม่ก็
   " ยัยเจนนี่มันยายแก่วัยกลับรึเปล่าเนี่ย    ถ้าเป็นผู้ชาย คงเรียกว่าไอ้แก่ตัณหากลับได้มั้ง?"
   เปล่าค่ะ  สิ่งที่มอห์มมองเห็น และบอกให้เราเห็นอย่างเนียนๆคือ  คุณรู้สึกบ้างไหมว่าผู้หญิงถูกสังคมรอบตัวประทับตราไว้ตั้งแต่เกิดจนตาย

[SILA]

             ประสาคนดูหนังนอกกระแส ยอมรับเนื้อเรื่องราว และ การนำเสนอที่แปลก,แตกต่าง,อิหยังวะ ได้ ครับ
แต่การนำเสนอที่เว้นช่องว่าง............................................................................... มากกว่าสามจุด
ของเครื่องหมาย ...หลายเท่า ขัดกับแนวปฏิบัติปกติที่เทรนมาจนเข้าเส้นย่อมทำให้รู้สึกขัดใจไม่มากก็น้อย
(ไม่ต้องบอกหมดแต่เล่าบ้าง,ปิดบ้าง ให้คาดเดาถึงที่มาที่ไปเหมือนกรณีในเคสท้าทาย)

การเว้นคำนี้,แรกมีที่ 1588 edition of the Roman dramatist Terence’s play ใช้เป็นเส้น ----

https://www.theguardian.com/books/2015/oct/20/unfinished-story-how-the-ellipsis-arrived-in-english-literature

[เทาชมพู]

  คนที่อ่านเรื่องเจน คงลงความเห็นคล้ายๆกันว่า เธอเป็นผู้หญิงทำตัวพิลึก  อาจจะน่าหมั่นไส้  หรือน่ารำคาญ  หรือน่าสมเพช  หรือน่าขำ  แต่อย่างหนึ่งที่ไม่มีใครรู้สึกคือน่าชื่นชม
  ผู้หญิงที่น่าชื่นชมคือแบบไหน
  คือแบบที่แก่คราวย่าคราวป้าแล้ว  ก็ควรทำอย่างที่ย่าและป้าทำ  เช่นแต่งกายสุภาพเรียบร้อยอย่างผู้ใหญ่   วางตัวน่านับถือสำหรับคนรุ่นหลัง  ทำอะไรที่ไม่ฝืนสังขารตัวเอง
  นี่คือตราที่สังคมประทับให้ผู้หญิงในวัยที่เลยกลางคนแล้ว
  มาดูบ้างว่า ตั้งแต่เกิดจนตาย ผู้หญิงถูกสังคมประทับตราอะไรบ้าง  เพื่อจะได้มาตรฐานตามที่คาดหวัง
  -เด็กหญิงที่น่ารัก  เรียบร้อย เลี้ยงง่าย ไม่ดื้อไม่ซน
  - สาวรุ่นที่อาจจะโลดโผนบ้าง แต่ไม่ใจแตก
  - สาวเต็มตัว เรียนหนังสือจบ ทำงานเป็นเรื่องเป็นราว
  - แต่งงานไปกับคู่ครองที่เหมาะสม
  - เป็นแม่ที่ดีของลูกเล็กๆ จนลูกโต
  - เป็นหญิงผู้ใหญ่ที่น่าเคารพนับถือ
  - ล่วงเข้าวัยชรา  เป็นย่ายายที่ใจดีของหลานๆ
  จะเห็นได้ว่า ผู้หญิงไม่มีโอกาสจะแหวกออกไปเป็นตัวของตัวเอง  แม้ความต้องการส่วนตัวก็ต้องคล้อยตามความประสงค์ของส่วนรวม    รวมรายละเอียดปลีกย่อยเช่นการแต่งกายด้วย
   คนอังกฤษมีสำนวนหนึ่งว่า
   "Mutton should not dress as a lamb"
   เป็นสำนวนวิพากษ์วิจารณ์หญิงสูงอายุ ผู้พยายามทำให้ตัวเองดูอ่อนกว่าวัยด้วยการแต่งเนื้อแต่งตัวอย่างสาวๆ  จนถูกมองว่าตลก  หรือน่าเกลียด ดูไม่เหมาะสมกับวัย  จึงถูกมองว่าเป็น " ของหลอก" อย่างหนึ่ง   มีแต่ทำให้ผู้หญิงดูแย่กว่าแต่งกายให้เหมาะสมกับวัย
  ในที่นี้ "mutton" หมายถึงแกะที่โตเต็มที่แล้ว ส่วน "lamb" หมายถึงแกะน้อย หรือลูกแกะ

   ทัศนะนี้ สะท้อนว่าความต้องการส่วนบุคคลไม่ใช่เรื่องสำคัญเท่าสายตาของสังคม   เพื่อจะได้ชื่อว่า "ถูกต้อง" คุณจะต้องทำตามกฏเกณฑ์ของสังคม ไม่ใช่ทำตามใจตัวเอง
    แต่เจนไม่ใช่ผู้หญิงแบบนั้น   เธอเป็นตัวของตัวเอง

[เทาชมพู]

เอารูปนี้มาเสิฟเป็นน้ำจิ้ม  ก่อนจะยกจานหลักมาเสิฟพรุ่งนี้ค่ะ

[เทาชมพู]

  ความประพฤติของเจนขัดหูขัดตาคุณนายทาวเออร์เป็นอันมาก    ไม่ใช่ว่าเธออิจฉา  แต่เธอรู้สึกว่าไม่เหมาะ ไม่ควร  ไม่ถูกต้อง  ไม่มีเหตุผล  ขัดหูขัดตา  น่ารำคาญ ความรู้สึกนี้เราผู้อ่านหลายคนก็คงคิดตรงกัน 
  แต่เราลืมไปว่า การกระทำของเจน ผิดกฎหมายหรือศีลธรรมหรือเปล่า?
  คำตอบคือเปล่า 
  แม้แต่การขอหย่าจากสามีหนุ่ม เธอก็ไม่ได้ทอดทิ้งเขาไปง่ายๆ แต่หาอนาคตที่ดีให้เขาไว้เท่าที่เธอจะสามารถทำได้
  ทำไมผู้หญิงจะต้องยอมรับ "ตรา" ที่สังคมประทับให้เธอ โดยไม่สามารถดำรงตนอย่างอิสระได้ แบบที่ไม่ผิดกฎหมายและไม่ผิดศีลธรรม
  เจนเป็นแม่ม่าย  มันผิดตรงไหนถ้าจะแต่งงานใหม่ ?   ก็ไม่ผิด
  เธออายุ 52  กิลเบิร์ตอายุ 27   ถ้าสมัครใจแต่งงานกัน มันผิดตรงไหน?  ก็ไม่ผิด
  ถ้าเธอเปลี่ยนจากเสื้อผ้าแบบสตรีสูงอายุ มาแต่งตัวเฉิดฉายแบบสาวๆ เพืื่อความสุขของเธอ  มันผิดตรงไหน? ก็ไม่ผิด
  ถ้าเธอเปลี่ยนใจว่าควรจะมีสามีวัยเดียวกัน ก็ขอหย่าจากสามีคนเดิม  เพื่อเริ่มต้นใหม่  มันผิดตรงไหน? ก็ไม่ผิด เพราะเธอไม่ได้มีชู้  เธอเลิกกับคนหนึ่งอย่างถูกต้องตามกฎหมายเพื่อไปเริ่มใหม่กับอีกคน   
  แต่สังคมรอบตัวเจนต่างหาก ที่วางกรอบบังคับผู้หญิงแม้แต่ในเรื่องส่วนตัว   ด้วยคำว่า
  " ไม่ผิดหรอก แต่ไม่สมควร"
  อะไรที่มันผิด คือเป็นสิ่งไม่สมควรจะทำ    ถ้ามันไม่ผิด  มันก็ต้องเป็นสิ่งที่สมควรทำได้น่ะซีคะ
  ไม่งั้นก็ย้อนแย้ง

[SILA]

              ว่าจะแอบมาเล่นกระดานดำ, นำชอล์คมาขีดเขียน แต่ไม่ทัน,คุณครูมาแล้ว

(เพิ่งขัดใจจากนางเอกใน Portrait of a Lady)  

           การหย่าสมัยนั้น ไม่ใช่สิ่งที่หญิงทั่วไปจะกระทำกันโดยง่าย แต่ ป้าเจน คนตื่นสาย (ใน The Awakening by Chopin
นางเอกตื่นเมื่อวัย 20 ปลาย)  ตื่นแล้วไปไกลทิ้งคนอื่นลิบลับ สามารถหย่าได้ ทั้งที่ป้าแต่งโดยเข้าพิธีกับหนุ่มในโบสถ์
แล้วยังเอื้ออาทรหาคู่ใหม่วัยใกล้เคียงให้อดีตสามี มีความใจกว้างด้วยคุณป้าไม่เห็นค่าการครองคู่อยู่ยาวแต่เป็นเพียงเรื่องชั่วคราว
          ในขณะที่นางเอกใน Portrait ฯ ซึ่งเป็นอเมริกันชนเคยรักความมีอิสรภาพกลับยอมทนทุกข์กับชีวิตแต่งงานที่หลอกลวง,
มั่นคงต่อคำสัตย์ที่ได้กล่าวในพิธีแต่งงาน, รักและรักษ์หน้าที่ต่อลูกเลี้ยง ไม่หย่าร้างกลับไปใช้กรรมที่เลือกคนรักผิด

ภาพจากละครเวทีที่อังกฤษ The Portrait of a Lady      

[เทาชมพู]

   ถ้าคุณหมอ SILA จิตตกเพราะ เรื่อง The Portrait of a Lady จากบทประพันธ์ของ  Henry James ก็โปรดทราบว่า มอห์มสร้าง Jane ขึ้นมาปฏิวัติผู้หญิงแบบอิซาเบล ขอมเฮนรี่ เจมส์
   The Portrait of a Lady เป็นเรื่องราวของอิซาเบล อาร์เชอร์ หญิงสาวทายาทเศรษฐีชาวอเมริกัน ผู้รักอิสระ เธอได้รับมรดกเป็นเงินก้อนโตและเดินทางไปยังยุโรป    ทั้งที่มีชายที่เหมาะสมหลายคนมาขอแต่งงาน เธอปฏิเสธหมดเพื่อรักษาอิสรภาพของตนเองไว้
   ในที่สุด  คำว่า "เลือกนักมักได้แร่" ก็เป็นความจริง   เธอถูกญาติสาวใหญ่ชื่อมาดามเมิร์ล หลอกล่อเธอให้แต่งงานกับกิลเบิร์ต ออสมอนด์ ชู้รักของมาดาม   กิลเบิร์ตแต่งเพื่อหลอกเอาเงิน  และบังคับภรรยาไว้ในอำนาจ  ส่งผลให้เธอต้องถูกกักขังอย่างไม่มีความสุข แม้จะมีโอกาสหลบหนี   มีชายอื่นมาขอแต่งงานด้วย   อิซาเบลก็เลือกที่จะกลับไปบ้านของสามี    ตกเป็นเหยื่อของกับดักทางสังคมและสูญเสียอิสรภาพ
   มอห์มรู้จักเฮนรี่ เจมส์ดี  เคยแสดงความนับถือผลงานของเขาเป็นอันดี   แต่ดิฉันก็สงสัยว่าคนอย่างมอห์มไม่มีวันเห็นด้วยกับทางออกแบบนี้    เจนอาจถูกสร้างขึ้นมาให้ตรงกันข้ามกับอิซาเบล  เพื่อให้คนอ่านเห็นว่า ผู้หญิงก็มีสิทธิ์เลือกทางชีวิตของตนเอง   ไม่ต้องจมปลักอยู่กับสังคมเสมอไป

[SILA]

(เหมือนยังไม่ก้าวข้าม สามจุด ...)

         เข้าใจกับการเว้นข้าม ละไว้ไม่เล่า เพราะความเป็นเรื่องสั้นและต้องการเปิดเท่าที่ให้คนอ่านรู้ "เห็น"  อย่างจำกัด
เพื่อการโฟกัสแค่ประเด็นที่จะสื่อหรือกระตุ้นให้คิด แต่การข้ามก็ก่อให้เกิด
         ความสงสัยและคลุมเครือ มีการคาดเดา ส่งผลต่อความน่าเชื่อในตัวละครไม่มากก็น้อย
         สงสัยป้าเจน ภาพเดิมลุคป้าๆ เชยๆ แต่ซ่อนลายแม่เสือหญิง - cougar ?  พอสามีตายจึงคิดได้ "ตื่นสาย" เมื่อวัยทอง ?
แล้วป้ามีดีอะไร เป็นม่ายทรงเครื่องมีทรัพย์สมบัติสามีเก่า ? จึงสามารถตกได้สามีหนุ่มที่ดูดีแล้วอยู่กันอย่างราบรื่น ? จนป้าเป็นฝ่ายเททิ้ง
         สามีหนุ่มเป็น toy boy, gigolo นักขุดทองแม่ม่ายทรงเครื่อง ? หรือ เป็นพวกรักสว. gerontophile ?
         ถ้าเป็นอย่างแรกชีวิตรักไม่น่าราบรื่นยืนยาว เจ้าหนุ่มน่าจะทนได้ไม่นาน,เป็นฝ่ายเทป้าแล้วหันไปหาเหยื่อรายใหม่ แต่
เรื่องเล่าว่าอยู่กันดี ป้ามีการแปลงโฉมใหม่ จะหมายความว่าเจ้าหนุ่มน่าจะเป็นชาวนิยมสว. ? ถ้างั้นแล้วป้าซึ่งดูจะเจนโลกดูไม่ออกหรือ
ถึงคิดจะจับคู่ให้กับเด็กสาว ?

Lucas Cranach - Amorous old woman with young man
สว.หญิงแย้มยิ้มปรีดา - cougar หยิบเงินเหรียญใส่มือชายหนุ่ม - toy boy, gigolo

[เทาชมพู]

     เท่าที่มอห์มบรรยาย  เจนเป็นผู้หญิงฉลาดในแบบที่รู้ตัวว่าต้องการอะไร    การที่เธอได้สามีอายุน้อยคราวลูกหลาน ก็แสดงว่าเธอมีดีพอจะผูกใจเขาไว้อยู่     อย่างหนึ่งคือกิลเบิร์ตจน   เจนรวย   เธอสามารถให้ชีวิตที่สุขสบายกับเขาได้  ถ้าเรามองในแง่ว่า เงินก็เป็นเสน่ห์ดึงดูดคนได้ไม่น้อยกว่ารูปโฉม  ก็คงเข้าใจว่าทำไมสองคนนี้อยู่กันได้ 
    แต่อยู่กันไปสักพักใหญ่ๆ   เจนก็เริ่มรู้ว่าหนุ่มอายุน้อยมีช่องว่างระหว่างวัย   ถ้าเป็นชายวัยดึกด้วยกันอาจจะพูดกันรู้เรื่องมากกว่า   เธอก็ไม่เห็นความจำเป็นจะต้องทนอยู่กันไป เพียงเพื่อได้ชื่อว่าจะได้ลบคำสบประมาทคาดหน้าว่าอยู่กันไม่รอด
    ผู้หญิงที่ลิขิตชีวิตตัวเองโดยไม่ให้สังคมมาลิขิต  มีอยู่น้อย   มอห์มเสนอภาพเจนเป็นคนหนึ่งในจำนวนนี้
   ต่อไปจนพาท่านผู้อ่านเรือนไทยไปรู้จักผู้หญิงที่มีตัวตนจริง