โคลงภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่องรามเกียรติ์

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

แม่แบบ:เรียงลำดับ ผู้แต่ง: แต่งร่วมกันหลายท่าน ดังระบุไว้ที่ในบทประพันธ์

บทประพันธ์

แผ่นที่ ๑ - ๒๕

ห้องที่ ๑ พระชนกฤษีทำพิธีบวงสรวงไถได้นางสีดา แล้วลาเพศกลับเข้าเมืองมิถิลา

แผ่นที่ ๑ - พระศรีสุนทรโวหาร

๑ ปางราชดาบศไท้ชนกนาม
นากุฏิพนารามป่ากว้าง
แต่ฝังบุตรีงามงำเงื่อน ไว้เฮย
กลับนิยมศีลสร้างพรตพร้อมพรมจรรย์ ฯ
๒ จิตรมุ่งหมายได้ลุโลกีย์ ฌานเฮย
เพียรพยายามทวีค่ำเช้า
นับฉนำเนิ่นนานลีลาศล่วง หลายนา
ยังบ่ยลย่างเข้าเขตรห้องฌานชม ฯ
๓ หน่ายจิตรคิดทดท้อทางเรียน
ใจป่วนหวนวนเวียนวากเว้
ทำเพียรบสมเพียรเพียรเปล่า แล้วพ่อ
จักบวชชักโอ้เอ้อยู่ด้วยอันใด ฯ
๔ จักคืนกลับเข้าสู่บูรี
สมบัติสมบูรณมีมากพร้อม
บำรุงประชาชีฉันเช่น ก่อนแฮ
จำกลับเดินทางอ้อมออกสร้างทางทาน ฯ
๕ หวนคิดถึงลูกน้อยในดิน
ตรัสเรียกนายโสมลินลาศเต้า
ยังร่มนิโครธผินภักตร์สั่ง โสมเอย
ขุดลูกกูจักเข้าเฃตรแคว้นนครคืน ฯ
๖ นายโสมรับสั่งแล้วขมีขมัน
จับจอบจวกดินฟันงัดไง้
บประสบสิ่งสำคัญผอบบุตร ท่านนา
ทิ้งจอบนั่งร้องไห้เหตุแจ้งจอมธรรม์ ฯ
๗ องค์พระชนกได้สดับกิจ
ตกตลึงลาญจิตรอัดอั้น
อกหวั่นพ่างชีวิตรจักวอด วายแฮ
เกิดสติกลับกลั้นโศกแล้วสั่งโสม ฯ
             

แผ่นที่ ๒ - พระศรีสุนทรโวหาร

๘ ลูกกูควรคู่เจ้าจักรพรรดิ
บุญหนักศักดิ์ใหญ่ชัดเชื่อได้
จักถึงชีพพิบัติเหนหลาก นักนา
จำจักเกณฑ์ไถให้ฟอกฟื้นดินหา ฯ
๙ โสมเอยเองรีบเข้าบูรินทร์
บอกแด่ขุนเสนินทร์อย่าช้า
ให้จัดทศโยธินทุกหมวด มาเฮย
พลคชรถมิ่งม้าครบถ้วนจตุรงค์ ฯ
๑๐ ให้เตรียมไถแอกทั้งโคกา ษรเฮย
เรวเร่งรีบออกมาที่นี้
ไถค้นพระธิดาดวงจิต กูนา
ไปอย่าเนิ่นนานลี้หลบช้ามาเรว ฯ
๑๑ นายโสมรับสั่งแล้วลาจร
ถั่นๆ บแรมรอนพักช้า
ถับถึงพระนครประเวศสู่ วังเฮย
พบพวกขุนนางว้าวุ่นแส้ทักถาม ฯ
๑๒ โสมเรียนแดท่านผู้อธิบดี
ตามสั่งพระมุนีถ่องถ้วน
ตระบัดบาดหมายมีเกณฑ์ทุก กรมแฮ
จัดพหลพลล้วนฮึกห้าวหาญณรงค์ ฯ
๑๓ เกณฑ์กรมเกษตรทั้งกรมจร
ไอแอกโคกาษรเสร็จพร้อม
ยกพวกพลากรจากนัค เรศฤๅ
จึ่งสั่งนายโสมด้อมดุ่มหน้านำพล ฯ
๑๔ ลุเฃตรอาวาศเวิ้งวันสณฑ์
ให้กระบวนรี้พลพักยั้ง
ภายนอกบริมณฑลเฃตรวัด นั้นนา
พาพวกขุนนางทั้งหมดเฝ้าพระมุนี ฯ
             

แผ่นที่ ๓ - พระศรีสุนทรโวหาร

๑๕ พระเผยพจนาดถ์แจ้งความหลัง
เล่าเหล่าเสนาฟังจวบแคล้ว
เสด็จนำณที่ฝังผอบอัค เรศแฮ
ชี้เฃตรสำคัญแล้วสั่งให้ไถรดม ฯ
๑๖ นายกน้อมเกล้ารับโองการ
ด่วนๆ มาสั่งงานเสร็จพร้อม
นังคัลกิจบัญหารเทียมแอก ไถเฮย
ไถประดังดาล้อมเฃตรด้าวแดนไทร ฯ
๑๗ ไถเดี่ยวไถคู่พร้อมรดมไถ
ต่างมุ่งต่างหมายใจเสาะค้น
แปรดะถัดทูนไวเวียนรอบ
ไถทั่วจงหวัดต้นนิโครธครึ้มสาขา ฯ
๑๘ หลายรอยหลายรอบรื้อพสุธา
หลายคาบหลายคราหาห่อนพ้อง
แสงแดดแผดกายาอยุดพัก เหนื่อยเฮย
นบบาทนักสิทธิพร้องพจน์แจ้งแถลงการณ์ ฯ
๑๙ พระสดับดาลโศกเศร้าชลไนย นองเอย
สุดที่สังเกตใจจักแจ้ง
ชรอยหมู่เทพยไทยงำเงื่อน ไว้นา
จำจะบวงสรวงแสร้งสัตย์อ้างอธิษฐาน ฯ
๒๐ ตริเสร็จทรงเสี่ยงด้วยบารมี
แม้นมาดบุตรีกูเกียรติล้ำ
ควรเปนอรรคเทพีจักรพรรดิ ราชนา
เผดจทุกข์ผดุงค้ำโลกยให้ศุขเกษม ฯ
๒๑ ฃอจงอุสุภเชื้ออาชา ไนยเฮย
ไถจรดจรุงพาพบแก้ว
อีกอำนาจเทวารักษช่วย นำเนอ
เสร็จเสี่ยงสัตยาแล้วจึ่งจ้องจรดไถ ฯ
             

แผ่นที่ ๔ - พระศรีสุนทรโวหาร

๒๒ โคนำจำเภาะพ้องพานปรสบ
ดอกประทุมห่อผอบกลัดกลุ้ม
บานกลีบกลิ่นตลบเลวงรื่น รศนา
พระจึ่งเผยผอบอุ้มบุตรแล้วรับขวัญ ฯ
๒๓ มนตรีทุกส่ำซ้องสรเสริญ
โฉมพระธิดาเจริญจิตรฃ้อง
พร้อมเบญจลักษณเพลินเนตรโลกย์ เฉลิมแฮ
อึงเอิกอวยพรพร้องลนั่นน้อมถวายกร ฯ
๒๔ พระเสด็จนำลูกน้อยนวนจันทร์
คืนสู่อาศรมพลันกล่าวอ้าง
พ่อไร้ดะไนยสันตติราช วงษเอย
จึ่งละสมบัติสร้างพรตสู้พยายาม ฯ
๒๕ กุศลดลแนะได้ดวงจิตร
เปนบุตรสุดสมคิดพ่อแล้ว
พ่อจกเศกนามสฤกดิพรสวัสดิ แม่นา
จงชื่อสีดาแก้วเกิดเกื้อบุญธรรม ฯ
๒๖ นางประนดบทเรศไท้ทูลสนอง
พระเดชพระคุณปองปกเกล้า
ลูกรักจักขอรองบัวบาท พระนา
คงชีพอาสัญเข้าฃ่ายฃ้องมฤตยู ฯ
๒๗ มนตรีทั้งสี่ซ้ำสรเสริญ
ได้ช่องทูลอัญเชิญราชท้าว
สรวมเสด็จราชดำเนินคืนนัค เรศนา
ครองพิภพผ่านด้าวดุจดั้งเดิมครอง ฯ
๒๘ ทรงรับอายาจแล้วพลันลา พรดแฮ
ซั้นสั่งเทียบโยธายาตรเด้า
ทรงรถร่วมธิดาดวงจิตร ท่านนา
ถั่นๆ ถึงถิ่นเฃ้าเฃตรท้ายธานิน ฯ
             

แผ่นที่ ๕ - พระศรีสุนทรโวหาร

๒๙ ฝ่ายชาวนัคเรศทั้งบุรุษนา รีนา
ทราบเหตุแห่งราชาผ่านเผ้า
ได้ราชธิดาลาพรตกลับ กรุงเฮย
โยงชักชวนลูกเต้าเหมื่อยเมื้อเหลือหลาม ฯ
๓๐ ชุมชนกล่นเกลื่อนท้องทางหลวง
คับคั่งคือทนานตวงเบียดแป้ง
พิศเพ่งธิดาดวงจิตรราช
ชมว่าเทพยสรรแสร้งจากฟ้ามาเมือง ฯ
๓๑ พระเสด็จทรงรถเข้าวังใน
รถประทับเกยไชยบ่อช้า
เสด็จนำธิดาไคลปรางมาศ
อเนกอนงค์เสนอหน้าแน่นทั้งวังหลวง ฯ
๓๒ เอกองค์อรรคเรศร์ไท้เทพี
นามรัตนมณีหนุ่มเหน้า
พระสนมนาฎนารีนับหมื่น
เรื่องรอบหมอบเฟี้ยมเฝ้าบาทเบื้องจักรพงษ์ ฯ
๓๓ ต่างพิศต่างเพ่งสร้อยสีดา
โฉมเฉิดฉีกเมฆมาแม่นแม้น
เฉกอัจฉรประภาประไพผ่อง ภักตร์แฮ
บงบอิ่มคิดแค้นเคียดแค้นคนบัง ฯ
๓๔ พระชนกบรมนารถไท้อธิบดินทร์
ตรัสแด่อรรคยุพินนาฎเผ้า
ได้บุตรสุดสมสถิลฝากแม่ แล้วแม่
เปนสิทธิมอบแดเจ้าจุ่งเลี้ยงผดุงขวัญ ฯ
๓๕ มหิษีรับสั่งถ้อยทูลสนอง
สมจิตรข้าคิดปองเนิ่นแล้ว
ลุลาภบุตรีครองสมเสน่ห์ ข้านา
พลางประโลมลูกแก้วกอดขึ้นประทับเพลา ฯ
             

แผ่นที่ ๖ - พระศรีสุนทรโวหาร

๓๖ องค์เยาวเรศสร้อยสีดา
กราบแทบพระบาทาพร่ำพร้อง
ลูกไร้บิดรมาดุรญาติ วงษเฮย
ขอพระเดชสองป้องปกเกล้าเช้าเย็น ฯ
๓๗ เทพีโลมลูบแล้วรับขวัญ
พรสถิตยปรางสุวรรณรัตนพร้อย
สมบัติแบ่งปูนปันครบสิ่ง
เวนสตรีนับร้อยรับใช้บำรุงโฉม ฯ
๓๘ สององค์ทรงทนูสร้อยศรีสมร
เสมอบุตรครรโภทรท่านไท้
สีดาเทพอัปศรเกษมศุข
สิบหกพระชนม์ได้จวบถ้วนพรรษกาล ฯ
๓๙ สมเด็จภูวนารถเจ้าจอมภพ
ทรงตริเตรียมปรารภเริ่มตั้ง
พิธียกศิลป์ครบตามสาคร ไสยเฮย
เสี่ยงสัตย์เสี่ยงบุญทั้งเลี่ยงท้าวทุกนคร ฯ
๔๐ ท้าวใดเคยคู่สร้างบุตรี กูนา
ยกธนูโมฬีเชิดช้อน
จักอภิเศกศรีสายสวาศ กูแฮ
ใช่คู่แม้นคัดค้อนอย่าเขยื้อนสะเทือนไหว ฯ
๔๑ ตริเสร็จธสั่งให้โหรหา ฤกษนา
โหรตรวจมหุรดิวาระแล้ว
ทูลถวายฤกษราชาอำมฤตย โชคแฮ
พระจักได้เฃยแก้วก่อเกื้อบารมี ฯ
๔๒ โองการสารสั่งชั้นเสนี สี่เฮย
ทุกหมู่ทุกกรมมีมากเฝ้า
จงจัดราชพิธีทายเทอด ธนูเฮย
การจวบจวนแล้วเจ้าจัดให้ทันการ ฯ
             

ห้องที่ ๒ ท้าวชนกจักรวรรดิปรารภจะหาคู่ให้นางสีดากับให้โหรหาฤกษ์ ฯ

แผ่นที่ ๗ - พระศรีสุนทรโวหาร

๔๓ จงตั้งมณฑปแพร้วพรายฉาย
ราชวัตรฉัตรเรียงรายรอบล้อม
แท่นเฉลาฉลุลายสถิตย์ท่าม กลางแฮ
พานมาศจำหลักพร้อมเพื่อไว้วางศร ฯ
๔๔ จงเผดียงดาบศถ้วนทุกองค์
ทั่วพนัศแดนดงถิ่นท้อง
เชิญมาประชุมวงแวดนั่ง
สวดเศกพระมนต์ซ้องสิทธิ์ด้วยเวทวงศ์ ฯ
๔๕ ส่งสาสน์สู่กระษัตริย์สิ้นสากล เกษตรเฮย
ร้อยเอ็ดทั่วมณฑลถิ่นด้าว
เชิญมาประชุมหนนัคเรศ เราแฮ
ยกธนูทุกท้าวเสี่ยงด้วยบุญเพรง ฯ
๔๖ เสนีทั้งสี่ผู้เปนประธาน
รับพระราชโองการใส่เกล้า
หมายสั่งกะเกณฑ์งานทุกหมู่ กรมเฮย
ตรวจเร่งทุกค่ำเช้าล่าช้าเกาะครอง ฯ
๔๗ แต่งทูตทูลข่าวแจ้งจอมกระษัตริย์
ทุกถิ่นภารารัฐรั่วรู้
ต่างองคต่างทราบอัดถ์เอิบอิ่ม ใจนา
กระหยิ่มจะยกศรสู้เสี่ยงได้สุดาสวรรค์ ฯ
๔๘ ธรรมการเกณฑ์ให้ออกอารัญ
เผดียงคณะนักธรรม์ทุกด้าว
ฎีกากะคืนวันกำหนด แน่แฮ
ตามฤกษธิราชท้าวโปรดเอื้อนโองการ ฯ
๔๙ มณฑปจตุรัศตั้งตากโพยม
ผ้าดาษขาวคือโสมส่องหล้า
แลเลิศเล่ห์บรรโลมตาโลกย์ เฉลิมแฮ
สี่มุขเฉิดช่อฟ้าลดชั้นถงันฉาย ฯ
             

แผ่นที่ ๘ - พระศรีสุนทรโวหาร

๕๐ เพดานคดเรียบร้อยริมระใบ
ดาวมาศดาษอำไพผ่องแผ้ว
รำบวนภู่มาไลยเลวงกลิ่น ตลบนา
ปูสาดดาษพื้นแล้วลาศล้วนพรมลาย ฯ
๕๑ โดยรอบมณฑปกั้นราชวัตร
วางเรียบระเบียบฉัตรเฉิดชั้น
หน่ออ้อยอิกหน่อกัทลีสีศด เสียดนา
กุมภ์ทึกตุกหว่างขั้นเขตรขั้นฉัตรไชย ฯ
๕๒ ท่ามกลางมณฑปตั้งเตียงมณ ฑลเฮย
คือแท่นกาญจนถกนก่องแก้ว
ตั้งพานอุไรยลงามสง่า นักพ่อ
รองธนูศิลปะแพร้วพรั่งพร้อมสักการ ฯ
๕๓ ผูกภวลาศอาศนพื้นโฃมพัตร
บันทึกพานเภสัชเสร็จตั้ง
น้ำชาอิกน้ำอัฐบานครบ ครันนา
สำหรับดาบศทั้งใหญ่น้อยนักธรรม ฯ
๕๔ หมายบอกวิเสศทั้งคาวหวาน
เตรียมเครื่องโภชาหารซ่อมช้อน
กรมธรรมการงานเผดียงสวด ฉันนา
กรมทนายเลือกต้อนรับตั้งโต๊ะเรียง
๕๕ กรมพราหมณพฤฒิบาศทั้งหุรดา จาริยเฮย
สมทบกรมโหรมาทั่วถ้วน
ประจำจัดบูชาเทวฤกษ
วิเสศส่งกระยาล้วนเครื่องเส้นสังเวย ฯ
๕๖ เตรียมเสร็จเสนิศรทั้งสี่ทูล
บัวบาทนเรนทรสูรยทราบแล้ว
ทรงโสมนัศพูนปราโมทย์
เบิกพระกระมลแผ้วผ่งอด้วยสมถวิล ฯ
             

ห้องที่ ๓ ท้าวชนกจักรวรรดิให้ป่าวประกาศ เชิญหน่อกษัตริย์ต่างเมืองมายกศร

แผ่นที่ ๙ - พระศรีสุนทรโวหาร

๕๗ เจ้าคณะนักสิทธิผู้สมภาร
ทราบกิจแต่ธรรมการบ่ช้า
งันงกเที่ยวบอกขานคณะนัก พรตเฮย
รู้ข่าวต่างวุ่นว้าทั่วทั้งชฎิลดง ฯ
๕๘ คากรองครองแล้วจับตาลิปัตร
แบกกลดย่ามเภสัชสอดคล้อง
ธารกรจรดหยัดเหยาะเหย่า
ต่างชักพวกโยงพ้องมุ่งหน้ามาเมือง ฯ
๕๙ ถึงพร้อมนั่งล้อมแท่นมณฑล
สวดเวทสาธยายมนต์มีก้อง
ตามคณะบ่ปะปนเปนเหล่า กันนา
ถือพัดฃนนกป้องปิดหน้าสำรวมกาย ฯ
๖๐ ปางกระษัตริยเกษตรแคว้นสากล นครเฮย
โดยรอบขอบมณฑลทั่วด้าว
ต่างทราบกิตยนุสนธิ์โดยราช สาสน์นา
ว่าบัดนี้นเรศร์ท้าวชนกเจ้ามิถิลา ฯ
๖๑ ไปทรงผนวชแล้วหลายปี
ได้บุตรีในประทุมท่านนั้น
ลาพรตกลับบุรีครองราษฎร์ ใหม่เฮย
จักเศกบุตรีซั้นสั่งให้ส่งสาสน์ ฯ
๖๒ ให้กรษัตริยไปเสี่ยงอ้างบารมี
ยกธนูโมฬีเลิศแล้ว
ใครยกธนูศรีสวัสดิเชิด ได้นา
จักอภิเษกนางแก้วกับผู้พยุงศิลป์
๖๓ นานาอเนกร้อยเอ็จกรษัตริย์
ต่างยกพหลรัดรีบผ้าย
ดลแดนเฃตรจังหวัดเมืองมิ ถิลาแฮ
ตั้งพลับพลาแยกย้ายรอบด้าวแดนกรุง ฯ
             

แผ่นที่ ๑๐ - พระศรีสุนทรโวหาร

๖๔ แออัดขนัดรี้พลหลาย หมื่นแฮ
ตั้งทัพกท่อมรายรอบล้อม
คั่งคับคณานายอเนกไพร่ พลแฮ
ละค่ายละกองพร้อมพรั่งล้วนจตุรงค์ ฯ
๖๕ คฦ้ๅนคฤกกึงก้องพวกพลขันธ์
เซงแซ่เสียงแจจันโจทยพร้อง
ม้ารถคชอนันต์อเนกแน่น สนามนา
เสียงคีดเสียงขับร้องสนั่นด้วยดุริยางค์ ฯ
๖๖ ราตรีตรวจค่ายฆ้องกแตขาน
จองหง่องก้องกังวานเพรียกพื้น
ฆ้องยามย่ำรดมดาลดังครั่น ครวญแฮ
เสียงประโคมแตรคฤ้ๅนคฤกด้ายแดนเวียง ฯ
๖๗ เสนานายไพร่พร้อมทุกกอง
บ้างก็ร่าเริงคะนองสนุกคฤ้ๅน
บางพวกนั่งเซาครองตฤกเขตร คามเฮย
บางเหล่าใจชุ่มชื้นช่วยเจ้านายตน ฯ
๖๘ แม้นไฉนพระผ่านเผ้าธรณินทร์ เรานา
จงยกธนูศิลป์สดวกได้
ลุลาภเลิศนารินทร์รีบสู่ นครเฮย
เศกว่าเพี้ยงขอให้ผ่านเกล้าสมถวิล ฯ
๖๙ ปางปวงกรษัตริย์รั้งแรมวัน
คอยฤกษเขตรสำคัญท่านพร้อง
นับเร่งราษตรีฝันทุกค่ำ คืนนา
ยิ้มกระหยิ่มจิตรจ้องแข่งสู้ยกศิลป์ ฯ
๗๐ ฝ่ายพระวสิฐทั้งสวามิตร
ทราบเหตุพิธีกิจราชไท้
เรียกรามลักษณสองศิศย์มาสู่ ท่านนา
บอกฃ่าวราวเรื่องให้ลักษณทั้งรามฟัง
             

แผ่นที่ ๑๑ - พระศรีสุนทรโวหาร

๗๑ เดิมราชชนกไร้เอารส
ท้อหฤไทยรันทดหน่ายแล้ว
ละสมบัติทรงพรตเนาพนัศ พนมนา
ได้บุตรีประดุจแก้วเกิกห้องปทุมาน ฯ
๗๒ หวนคิดละผนวชเข้าครองภา ราเฮย
เลี้ยงถนอมอรธิดาท่านไท้
จนเจริญพระชนมายุสิบ หกแฮ
เธอคิดฝังปลูกให้สืบเชื้ออสุริยวงษ์ ฯ
๗๓ จึ่งเริ่มดำริหตั้งพิธี
ยกธนูโมฬีเลิศแล้ว
ข่าวกรษัตริยทุกธานีมาพรั่ง พร้อมแฮ
ท้าวจักเลือกเฃยแก้วเสี่ยงด้วยบารมี ฯ
๗๔ อันธนุเล่มนี้เลิศเลอไตร โลกย์เฮย
มีศักดาเดชไชยเชี่ยวแกล้ว
เปนของพระจอมไกรลาศปราบ อสูรนา
พิฆาฏตรีบุรำแล้วเลิกไว้มิถิลา ฯ
๗๕ องค์ใดยกเชิดได้โดยหมาย
ท้าวจะอภิเษกสายสวาศสร้อย
ทั้งเกีรยดิจักขจายขจรจบ โลกยนา
ยกบ่ได้จักน้อยเนตรหน้าสากล ฯ
๗๖ สองเจ้าเผ่าราชเชื้อเทวัญ
ทรงเดชดุจสุริยฉันเฉิดฟ้า
เขาจะแข่งฤทธิกันชิงมิ่ง สมรเฮย
ไปกับไอยกาถ้าช่องได้ไชยชิง
๗๗ ชวนหลานแล้วผลัดผ้าคากรอง
หนังพยัฆสใบครองห่อเกล้า
พาหน่อกษัตริยสองเสดจจาก กุฎินา
เดินยะเหยาะเหย่าเข้าถิ่นท้องทางพนม ฯ
             

แผ่นที่ ๑๒ - พระศรีสุนทรโวหาร

๗๘ พลางชมพรรณมิ่งไม้ในดง
จำยกมหาหงเกดแก้ว
จำปีปีบประยงยวนกลิ่น ขจรนา
ตาคุ่มมตาดแต้วหมากต้องตาเสือ ฯ
๗๙ โยมโดยดอกแย้มช่อชูไสว
สายหยุดอุไทยไขกลิ่นกล้า
ปริกปรูประดู่ในดงดื่น ดาษแฮ
พวงพะยอมย้อยรย้ายั่วเย้าภิรมย์ชม ฯ
๘๐ เดินทางหว่างโขดขั้นสิงขร
เงื้อมแง่ฉง้อนงอนชโงกง้ำ
ยลยอดจดอำพรพยับหมอก มัวแฮ
โกรกกรอกซอกเหวถ้ำถิ่นท้องธารไหล ฯ
¬๘๑ ชมสัตวจัตุบาทเต้นตามพง
หมีเม่นพยัคฆยงย่องจ้อง
กำโองอิกกระจงโจนวิ่ง หนีนา
จามรีขนข้องหยุดเปลื้องปลดขน ฯ
๘๒ บัดยลพยัคฆร้ายราวี
โผนเผ่นปะทะหมีมุ่งมล้าง
หมีโถมรับทันทีทยานตบ เสือแฮ
แขงต่อแขงงัดง้างปลุกปล้ำผงำหงาย ฯ
๘๓ งูเหลือมเลี้ยวไล่เนื้อเวียนวง
หางตวัดรัดกวางดงแด่วดิ้น
ดิกๆ บ่ทันปลงชีพสนิท เลยนา
งูขยอกกลืนสิ้นอิ่มเท้อรทวยกาย ฯ
๘๔ ชมพลางทางรีบเต้าตำเนิน
การด่วนบชวนเพลินเพลิดช้า
ดุ่มดัดลัดทางเถินทิวพฤกษ ไพรพ่อ
ลุทวารเวียงล้าเลื่อยช้าบทจร ฯ
             

แผ่นที่ ๑๓ - หลวงฤทธิพลไชย

๘๕ พระวสิฐสวามิตรเยื้องยาตรา
นำพระลักษณรามาค่อยคล้อย
เข้าในมิถิลาลานเนตร เลงแฮ
แถววิถีใหญ่น้อยปราบพื้นภูมเสมอ ฯ
๘๖ ปราการประกอบแก้วผลึกลาย
หอรบนางจรัลรายรอบล้อม
เชิงเทินเกลี่ยกรวดทรายสีนาด อเนกนา
ประจุประจำป้อมทั่วทั้งวังวง ฯ
๘๗ สนุกนิ์สนานปานเปรียบด้าวแดนสวรรค์
ราบรื่นหนทางจรัลร่มไม้
เรือนราษฎร์อเนกอนันต์นับหมื่น แสนนา
แลกลาดตึกเก๋งใกล้เกลื่อนข้างทางจร ฯ
๘๘ แถวผลูดูพิฦกล้วนธงฉัตร
วายุแกว่างไกวสะบัดโบกฟ้า
รายเรียบเรียบราชวัตรตรลอดลิ่ว
เพลินเนตรหลงแลช้าชื่นชื้นชวนชม ฯ
๘๙ เรียดทางสองข้างรวจรัฐยา
สาวหนุ่มพฤฒพราหมณานั่งร้าน
ขายแพรม่วงพัตราโหมดตาด
อัดตลัดผ้ายกก้านแย่งเกี้ยวกรวยเชิง ฯ
๙๐ บ้างขายเครื่องแก้วเลี่ยมลวดลาย
โคมกิ่งตะเกียงรายเรียบตั้ง
กระจกกระจ่างฉายฉากรูป ภาพนา
โต๊ะถาดทองขาวทั้งซ่อมช้อนจานชาม ฯ
๙๑ บางแห่งแต่งร้านเรียบเจริญตา
ขายเครื่องสุคนธารศเร้า
หอมตรลบอบนาษาสองกาษัตริย์ ท่านแล
เพลินพิศพลางไต่เต้าติดต้อยตามครู
             

แผ่นที่ ๑๔ - หลวงฤทธิพลไชย

๙๒ เลยเข้าทวาเรศชั้นปราการ ในแฮ
พิศเพ่งเลงราชถานทั่วพื้น
แสนสนุกนิ์ศุขสำราญนัคเรศ ท่านนา
ดูสง่างามคฤกครื้นทั่วทั้งราชถาน ฯ
๙๓ หอคอยลอยลิ่วห้องคัคณานต์
สูงแข่งเภราคารคู่ด้าว
ทิมแถวที่เทพยสถานสิงสถิตย เสถียรนา
ถึงถัดโรงทานท้าวอุทิศตั้งตามถนน ฯ
๙๔ โรงกรีโรงรถม้ามีครบ ครันแฮ
สนามคชปรลองรบเรียบพื้น
พิศเพียงอมรภพภูมภาค
แลโล่งตรลอดครื้นครึกล้ำสนามหลวง ฯ
๙๕ โรงทหารหัดฝึกซ้อมสัปยุทธ
คลังเครื่องสรรพอาวุธแต่งตั้ง
โรงปืนคาบผาชุดชนวนนก สับแฮ
ดึกใส่ดินดำทั้งมาดก้อนดินปลิว ฯ
๙๖ โอโถงโรงพักร้อนรโหถาน
ปูแผ่นศิลาลานลาดแผ้ว
ศาลาลูกขุนศาลสุรัศ วดีแฮ
โรงหล่อต่อคลังแก้วแกล่ใกล้คลังทอง ฯ
๙๗ ทิมดาบองครักษทั้งแปดกรม อยู่นา
หอพระสาตราคมปิดป้อง
โรงพักจัตุสดมภ์ดูสะอาด เนตรนอ
ทิมดาบกรมวังห้องเครื่องทั้งทิมสงฆ์ ฯ
๙๘ เรืองหลวงประเล่ห์แม้นวิมาน แมนเอย
ปราสาทรัตนกาญจน์ก่ำฟ้า
มุขลดสี่เหลี่ยมบานบังอวด อุไรแฮ
ลอยลีวแลเลิศห้ายอดเฟื้อยฟูโพยม ฯ
             

แผ่นที่ ๑๕ – หลวงฤทธิพลไชย

๙๙ พระปรัศอัฒโยคแก้วกาญจนา
เรืองรัตนมณฑิราอร่ามรุ้ง
รงคัลราชสวภาคารเพริศ เพรานอ
มุขเด็จเด่นนาคสดุ้งประดับแก้วกนกแกม ฯ
๑๐๐ ตึกสนมตำหนักตั้งตรลอดแล
บงเบิกบานพระแกลทุกห้อง
รวยรูดวิสูตแพรผูกภู่ กลิ่นเอย
ตาข่ายแขวนขึงคล้องเครื่องห้อยตรลบหอม ฯ
๑๐๑ จักกฤบณ์พิศภาคพื้นไพชนต์
ชายเนตรบงแกลบนเบิกไว้
หวังจิตรคิดจักยลเยาวลัก ษมีนา
บุญบุพเพดลให้ปรสบสร้อยศรีสมร ฯ
๑๐๒ ปางองค์เยาวเรศล้ำลักษมี
สถิตยแทบปราสาทสีหาศน์ห้อง
ดลใจนาฎทษฏดีโดยช่อง แกลแล
ไนยเนตรนางเลงต้องเนตรไท้ผทมสินธุ์ ฯ
๑๐๓ กุศลสองก่อนสร้างทันถึง
เสียวจิตรพิศวาศรึงรักร้อน
ต่างองค์ต่างหลงตลึงลานเสน่ห์ กันนา
พระเหลือบเยาวลักษณ์ค้อนตอบให้ในที ฯ
๑๐๔ จักรรัตน์ปรวัดว้าสวาศครัน
เยาวลักษณ์ลานทรวงกรสัลเสน่หไท้
เคยรองบทเรศธรรม์มิกราช มานา
ความรักรุมจิตรให้เร่าร้อนรัญจวล ฯ
๑๐๕ อาวตารดาลเสน่ห์ด้วยนวลอนุช
แสนรักอรรคเรศสุดสวาศล้ำ
จะยาตรไป่ยาตรหยุดยืนเพ่ง เพลินนา
บงนาฎบอิ่มน้ำจิตรปลื้มลืมองค์ ฯ
             

ห้องที่ ๔ พระรามสบเนตรกับนางสีดา กับพิธียกมหาธนูโมลี

แผ่นที่ ๑๖ – หลวงฤทธิพลไชย

๑๐๖ พระลักษณ์เหนหริเพี้ยนจริตผิต
กรบัตรยอกรสกิดกล่าวถ้อย
ดังฤๅพระทรงฤทธิรออยู่
เชิญเสดจยูรยาตรคล้อยคลาศไท้นักธรรม์ ฯ
๑๐๗ ฟังองค์พระอนุชโอ้อดสู ใจนา
ฝืนจิตรจรตามผูลเหลือบซ้าย
แลขวากลับมาดูดวงสวาศ พี่เอย
ถอนทอดหฤไทยย้ายย่างเยื้องยลสมร ฯ
๑๐๘ ดูใดไป่ปลื้มเปรียบบังอร พี่เอย
แสนสุดอาไลยสมรแม่นี้
เงยภักตร์เพ่งบัญชรทุกช่อง แกลนา
แลตระลอดจนลี้ลับแล้วเลยจร ฯ
๑๐๙ ลักษมีศรีสวัสดิ์แก้วกัลยา ณีแฮ
พิศเพ่งพระจักราคลาศแคล้ว
นางแสนสุดเสนหาหริรักษ ท่านเอย
แลส่งลับเนตรแล้วหับห้องโหยหวน ฯ
๑๑๐ พระวสิฐสวามิตรเต้าตามถนน
กอบกิจสำรวมสกนธ์แช่มช้า
พระลักษณรีบจรดลโดยด่วน มานา
หริรักษรึงจิตรว้าวุ่นด้วยดวงสมร
๑๑๑ เหลียวหลังแลลับแล้วจรลี
ตามอุไภยมุนีนารถเต้า
ถึงโรงราชพิธีทองเพริศ พรายนา
พระวสิฐนำสองเข้าสู่พื้นภูมิสถาน ฯ
๑๑๒ สถิตยเหนือราชอาศน์พื้นพรมปู
ชายเนตรชำเลืองดูเครื่องตั้ง
จักรฤกษณพิศเพ่งธนูนึกกรยิ่ม ใจนา
คงจักสมคิดครั้งคาบนี้ตรนักเหน ฯ
             

แผ่นที่ ๑๗ – หลวงฤทธิพลไชย

๑๑๓ ปางองค์อัมเรศรเจ้าจอมไตร ตรึงษเฮย
ทราบกิจกระแหน่ในชนกท้าว
จะอภิเษกทรามไวยวรลัก ษมีแฮ
ป่าวราชร้อยเอจด้าวดื่นหน้ามาประชุม ฯ
๑๑๔ เสี่ยงศิลป์โมฬีตตั้งพิธี การแฮ
กระษัตริยองค์ใดมีเดชแกล้ว
ยกศิลป์สิทธิโมฬีชูเชิด ได้นา
จะเศกเปนเขยแก้วก่อเกื้อวิวาห์การ ฯ
๑๑๕ คาบนี้พระกฤษณล้ำเลิศไกร
พระจะยกศิลป์ไชยเชิดฟ้า
จำเราจักลงไปเปนประ ธานนา
คอยดับวิวาทว้าวุ่นให้เหือดหาย ฯ
๑๑๖ ส่องเหตุเหนเสร็จท้าวมัฆพาน
ออกจากรัตนพิมานมาศเต้า
นำฝูงเทพย์บริวารแหวกเมฆ มาแฮ
ถึงนิเวศวาสพเข้าสู่พื้นโรงทอง ฯ
๑๑๗ ปางนรินทร์ชนกเจ้าจอมนรา กรแฮ
ทรงพระโสมนัศปรารภเร้า
ครันหมู่เทพย์สิทธาสถิตยที่ ประชุมนอ
จึ่งเสดจบทจรเข้าสู่ห้องสรงสนาน ฯ
๑๑๘ เสร็จสรงทรงเครื่องแล้วจรลี
สรรพส่ำสุรเสนีแห่ห้อม
ถึงโรงราชพิธีประทับแท่น ทองแฮ
อภิวาทเทเวศรพร้อมทั่วทั้งฤๅษี
๑๑๙ จึ่งพระภูวนารถไท้ทัศนา
ร้อยเอจกระษัตริยมามั่วพร้อม
แต่งองค์ประดับอาภรณ์เพริศ เพราแฮ
สถิตยที่ประชุมล้อมรอบเฝ้าฟังกระแส ฯ
             

แผ่นที่ ๑๘ – หลวงฤทธิพลไชย

๑๒๐ พระยลราเมศทั้งอนุชา
งามยิ่งกระษัตราทุกด้าว
จึ่งถามพระสิทธาสิศยท่าน สองฤๅ
เปนหน่อกระษัตริยท้าวเฃตรแคว้นแดนไฉน ฯ
๑๒๑ พระวสิฐจึ่งตอบถ้อยแถลงความ
สิศย์รูปชื่อลักษณ์รามพี่น้อง
เปนหน่อทธรฐนามปิตุเรศ สองนา
ผ่านอยุทธเยศป้องไพร่ฟ้าประชาเกษม ฯ
๑๒๒ ยินข่าวบพิตรตั้งพิธี การแฮ
จักเสี่ยงศรโมฬีเลิศอ้าง
จึ่งพาศิศยสองลีลาศสู่ สถานนา
เพราะใคร่อยากยลบ้างแต่โพ้นห่อนเหน ฯ
๑๒๓ ทรงสดับดาบศอ้างออกความ ชัดแฮ
ประจักษสุริย์วงษนามนิเวศด้าว
นึกรักพระลักษณ์รามรึงจิตร พระนา
ถวิลวาบหฤไทยท้าวใคร่ได้เปนเขย ฯ
๑๒๔ กรองจิตรคิดยักเยื้องขยับขยาย ยากนา
กระษัตริยมามากหลายแหล่งล้น
ตริพลางตรัสถามนรายน์ปิตุเรศ ศุขฤๅ
เสวยสวัสดิ์พิพัฒน์พ้นเศิกเสี้ยนเบียฬไฉน ฯ
๑๒๕ จักรกฤษณ์อัญชลิตแล้วทูลสาร
ปิตุเรศดำรงสถานท่านไท้
นฤทุกขศุขสำราญนัคเรศ เรืองแฮ
ทุกทั่วทวยราฎรได้ศุขพร้อมไพบูลย์ ฯ
๑๒๖ ฟังหริทูลเสร็จแล้วพระภู ธรแฮ
ตั้งสัตย์ทรงเสี่ยงธนูนึกพร้อง
ใครควรธิดากูจงยก ขึ้นนา
เสร็จเสี่ยงสั่งฆาฏฆ้องหึ่งให้ไชยเฉลิม ฯ
             

แผ่นที่ ๑๙ - หลวงฤทธิพลไชย

๑๒๗ ร้อยเอจกระษัตริยได้สดับเสียง ฆ้องแฮ
ต่างด่วนดำเนิรเคียงแข่งหน้า
ยัดเยียดเบียดเสียดเถียงกันวุ่น วายนอ
อุดตลุดฉุดคร่าท้ายุทธอ้างอวดหาญ ฯ
๑๒๘ อมเรศรเหนกรษัตริยถุ้งเถียงกัน วุ่นแฮ
โบกหัดถ์ตรัสห้ามพลันกล่าวอ้าง
ศิลป์พระศิวจอมจรรโลงเล่ม นี้นอ
ควรคู่ต่อผู้สร้างสิ่งพร้อมอภินิหาร ฯ
๑๒๙ บุญนิจฤทธิน้อยอย่านึกประสงค์ เลยนา
ต่อคู่พระยุพยงยกได้
เรามาจักเปนองค์ประธานแก่ ท่านเอง
กำหนดผลัดกันให้ยกครั้งคราวลองค์ ฯ
๑๓๐ ทุกกระษัตริยโดยสั่งท้าวสหัศไนย
ผลัดเปลี่ยนกันเข้าไปทั่วหน้า
ยกศิลป์แต่จะไหวสักนิด เปล่าแฮ
สุดฤทธิสิ้นแรงล้าล่าแล้วถอยหลัง ฯ
๑๓๑ ชนกยลราชร้อยเอจยกศิลป์
ไป่เคลื่อนสมเหมือนถวิลจิตรไว้
จึ่งจอมจักรวัติผินภักตร์พจน์ พลันแฮ
สั่งพระลักษณ์รามให้เร่งเข้ายกศร ฯ
๑๓๒ ทรงสังข์รับสั่งแล้วอวยกนิษฐ ก่อนแฮ
พระลักษณ์ถวายอัญชลิตเสร็จเต้า
กรายกรจับศรสิทธิเขยื่อนขยิ่ม ใจนา
จึ่งกลับสู่ที่เฝ้าเชฐไท้ผทมสินธุ์ ฯ
๑๓๓ พระกฤษณรักษรู้ทีองค์ อนุชแฮ
จึ่งเสด็จดำเนิรหงษแช่มช้อย
ยื่นหัตถ์ยกศิปล์ทรงชูเชิด ไว้นา
จะหนักแต่สักน้อยหนึ่งนั้นฤๅมี ฯ
             

ห้องที่ ๕ ท้าวชนกจักรวรรดิส่งราชสาสน์ไปยังศรีอยุธยา

แผ่นที่ ๒๐ - หลวงฤทธิพลไชย

๑๓๔ เสร็จแสดงวรเดชท้าวสายศิลป์ ประลองแฮ
ไหวหวั่นทั่วปัถพินแผ่นฟ้า
พโยมพยับอับเมฆินครรชิต ช่วงนา
วายุพัดปัดป่าวหล้าโลกยแจ้งแสงสูริย ฯ
๑๓๕ ปางองค์เทวราชไท้ทัศนา
ราเมศยกศิลป์ปรากฏแกล้ว
จึ่งเป่าพิไชยมหาสังข์เสนาะ เสียงเอย
โหรลั่นฆ้องประโคมแล้วอ่านอ้างอวยพร ฯ
๑๓๖ ร้อยเอจกรษัตริยได้ทฤษดี
หริรักษยกศรศรีเหนี่ยวน้าว
อัปหยดย่านฤทธีถวิลสวาศ วุ่นแฮ
ลาบาทเทวราชท้าวชนกแล้วคืนนคร ฯ
๑๓๗ วัชรินทรเทพยทั้งอมร มากนา
นักสิทธิวิทยาธรทั่วหน้า
ประชุมที่ยกศรศุภกิจ แล้วแฮ
ลาชนกคืนสู่หล้าแหล่งด้าวแดนตน ฯ
๑๓๘ จักรวรรดิตรัสด้วยพรดาบศ สองเอย
จะเศกสองเยาวยศยิ่งไท้
ข้าจักส่งสารจรดจอมอยุทธ ท่านแฮ
มอบอปวิวาห์ให้พรักพร้อมพงษประยูร ฯ
๑๓๙ บัดสั่งอาลักษณผู้ผจงสาสน์ เสร็จนา
จาฤกใส่แผ่นกาญจน์กล่องแก้ว
แต่งทูตม่งมาสถานอยุทธถั่น ถึงแฮ
ตรงสู่ลูกขุนแล้วเล่าแจ้งแถลงไข ฯ
๑๔๐ ส่งสาสน์เสนิศรน้อมทูลทธ รฐนา
ทราบเสร็จดให้หาพรดสัตรุศเฝ้า
ขุนแสะรับสั่งบทจรจาก อยุทธแฮ
ถึงถิ่นไกยเกษเข้าสู่ไท้ทูลแถลง ฯ
             

ห้องที่ ๖ พระพรตพระสัตรุดทูลลาท้าวไกยเกษเพื่อไปอยุธยา

แผ่นที่ ๒๑ - พระยาสุนทรนุรักษ

๑๔๑ พระพรตสตรุตสดับแจ้งพจมาน
ในศุภลักษณสาสนชนกไท้
โสมนัศสุดจักปานใดเปรียบ
เสมอรศอำมฤตยไล้ลูบให้เย็นกมล ฯ
๑๔๒ สองเสด็จโดยด่วนเฝ้าไอยกา
นบบาททูลจอมนราธิราชท้าว
หลานรักจักขอลาบัวบาท พระเอย
ไปอยุธยาด้าวดุจได้สดับสาสน ฯ
๑๔๓ ด้วยองค์มงกุฏเจ้าจอมอยุท ธยาเอย
จะอภิเศกพระทรงครุธแก่นไท้
กับพระลักษมีสุดโสมนัศ ยิ่งนา
ในมิถิลานครให้แต่งตั้งสยุมพร ฯ
๑๔๔ ปางปิ่นไกยเกษท้าวกรุงกษัตริย์
เปรมกะมลศุขพิพิฒใช่น้อย
สดับสองวรราชนัดดากล่าว ทูลแฮ
จึ่งพระดำหรัสถ้อยสวัสดิให้ไชยเฉลิม ฯ
๑๔๕ หลานรักจงรีบร้อนเร็วพลัน
ไปอยุทธย์โดยวันเริ่มไว้
กอบการวิวาห์สรรศุภฤกษ สองนา
ตามพระราชสาสนไท้ท่านท้าวบิดุรงค์ ฯ
๑๔๖ สองจงทูลบาทไท้ทธรฐ
อีกพระกฤษณปรากฎเกียรติแกล้ว
จงเจริญพระชนม์ยศสวัสดิ์ยิ่ง ยืนนา
เปนปิ่นจันโลงแผ้วผ่องฟ้ามหาสฐาน ฯ
๑๔๗ พระทรงอนุญาติแล้วตรัสสอน
สองจากไอยกาจรจิตรว้า
จะยาตรพยุหรอนแรมเถื่อน
ไตรตรวจผลช้างม้าแวดล้อมวงรวัง ฯ
             

ห้องที่ ๗ พระพรตพระสัตรุดทูลลาท้าวไกยเกษไปอยุธยา เพื่อตามเสด็จไปในงานวิวาห์พระรามที่มิถิลา

แผ่นที่ ๒๒ - พระยาสุนทรนุรักษ

๑๔๘ อย่าหมิ่นประมาทด้วยมรรคา
ไพพิศม์สัตวพาลาเหล่าร้าย
ปิศาจภูตมายาลวงหลอก หลอนแฮ
จะยกจะยาตรย้ายหยุดยั้งรวังไภย ฯ
๑๔๙ จงผันจงผ่อนให้พักพล
แรมอยดรอแรมคนล่าล้า
หายเหนื่อยจึ่งจรดลพยุห์ยาตร ไปนา
พลบค่ำชรอ่ำฟ้าอย่าได้บทจร ฯ
๑๕๐ จงจำกำหนดข้อคำสอน
เสร็จประสาศอวยพรเพิ่มให้
จงสวัสดิ์สถาวรเจริญศุข หลานเอย
สรรพทุกข์ขุกเข็ญไข้อย่าข้องรคายเคือง ฯ
๑๕๑ พระพรตสัตรุตน้อมประนมกร
รับสั่งรับคำสอนใส่เกล้า
ดังได้อมฤตยพรภูลเพิ่ม
ลาบาทไอ่ยกาเจ้าแผ่นพื้นภูวดล ฯ
๑๕๒ เสด็จกลับปราสาทแก้วกาญจนา
ทรงประทับปรางปราโมชท้าว
สั่งขุนมุขมาตยาเตรียมพยุห ยาตรเฮย
เราจักไปอยุทธด้าวก่อนด้วยโดยพลัน ฯ
๑๕๓ เสนีทั้งสี่น้อมปรนตถวาย กรนา
รับสั่งน้องนารายน์รีบร้อน
สู่ศาลลูกขุนหมายทุกหมวด กองแฮ
เกณฑ์หมู่จตุรงค์ต้อนจัดเข้าตามขบวน ฯ
๑๕๔ พลคชจัดคชเชื้อฉัททันต์
เสยส่ายซึมซับมันน่าท้าย
ผูกเครื่องคร่ำสุวรรณชลุฉลัก ลายแฮ
ขุนคชขับขยายย้ายย่างเยื้องยืนทยาน ฯ
             

แผ่นที่ ๒๓ - พระยาสุนทรนุรักษ์

๑๕๕ พลม้าผูกม้าชาติสินธพ
เริงร่ารณรงค์รบร่านร้อง
เครื่องผูกประดับครบดาวมาศ มณีนา
ขุนขับจับทวนจ้องจิตรห้าวฮึกหาญ ฯ
๑๕๖ พลรถจัดรถร้ารณรงค์
เทียมเทียบสินธพองอาจห้าว
สาระถีท่าทียงยลสง่า งามเอย
กรก่งเกาทัณฑ์น้าวเหนี่ยวจ้องจักแผลง ฯ
๑๕๗ พลรบเริ่งร่าร้ายฤทธี
กวัดแกว่งตาวทำทีเทิดท้า
เขนทองโล่กฤชตรีธนูน่า ไม้เฮย
แลสะพรึบเพียบหล้าสลับล้วนขบวนพล ฯ
๑๕๘ จัดขบวนพยุหริ้วรายธง
ขุนรถจัดรถทรงเสร็จพร้อม
บุษบกสุวรรณรหงเรืองรัตน์ อร่ามแฮ
เทียมแสะเทียบเกยน้อมนารถไท้ทูลแถลง ฯ
๑๕๙ สององค์ทรงสดับแล้วลีลา
ยังที่สรงธาราลูบไล้
เสร็จประสุคันธาขจรกลิ่น ฟุ้งแฮ
สองขัดติยราชไท้เสด็จเข้าประดับองค์
๑๖๐ ทรงสนับเพลาตาดพื้นพรายพรัน
ภูษิตรฉลององค์สุวรรณ์พร่างพร้อย
ตาบทิศทับทรวงสรรสอดมาศ กรเฮย
สรวมประวิชประดับสร้อยอิกสอิ้งมกุฎทรง ฯ
๑๖๑ ครั้นเสร็จสองย่างเยื้องยาตรา
ทรงรถเรืองรัตนากนกพริ้ง
เครื่องสูงพัดโบกจามรมาศ
บังแซกคันชิงกลิ้งกลดกั้งบังสูริย์
             

แผ่นที่ ๒๔ - พระยาสุนทรนุรักษ

๑๖๒ ได้ฤกษโหรลั่นฆ้องขานไชย
เสียงประโคมพลไคลคลาศเด้า
เคลื่อนรถคชเกริกไหย์เหิมร่าน รณนา
ออกจากไกยเกษเข้าเฃตรแคว้นแดนดง ฯ
๑๖๓ เดินทางพลางพิศพื้นภูมพนัศ
สพรุ่มพฤกษสพรั่งผลัดช่อช้อย
ตูมบานตระการกลัดกลีบกลิ่น ลเวงแฮ
ชูเชิดผลพวงย้อยยื่นระย้าศุกหอม ฯ
๑๖๔ ยลนางนวลแนบไม้ขานาง
ยูงเหยียบยอดยางหางฝ่ายฟ้อน
คับแคจับคบคางตขาบจับ ตขบนา
เทงทูตเกาะกิ่งสะท้อนกทุ่มล้วนกทุงหลาย ฯ
๑๖๕ พิศพรรค์จตุบาทครื้นอารัญ
ลมั่งระมาดชมดสมันเม่นสุ้ม
คณยองย่องยืนยันพยัคฆ์ยอบ ขยับแฮ
ควายเถื่อนโคกทิงกลุ้มเกลื่อนกล้ากลาดดง ฯ
๑๖๖ สองกษัตริย์เพลินพิศพื้นไพรรหง
คลาเคลื่อนพลเดิรดงด่วนเต้า
ชายแสงพระสุริยงยาตรรถ ป่ายนา
ถึงถิ่นนครเข้าเฃตรด้าวอยุทธยา ฯ
๑๖๗ พระดำรัสให้หยุดยั้งยังภาย นอกนา
พอพักพวกพลกายเลื่อยล้า
ทุกกองทุกแถวนายหมวดตรวจ ตราแฮ
เสียงคฤกกึงก้องว้าวุ่นแส้เสียงฃาน ฯ
๑๖๘ รวมพลพรั่งพร้อมเสร็จเสนี
ทูลแก่สองกรษัตริย์ผ่านเกล้า
รวมพลพวกโยธีพักเหนื่อย แล้วนา
เชิญเสด็จยาตรเฝ้าบาทเบื้องบิตุรงค์ ฯ
             

แผ่นที่ ๒๕ - พระยาสุนทรนุรักษ

๑๖๙ พระพรตสัตรุตพร้อมเสนี
จากที่พักเสดจลีลาดเฝ้า
ถวายปรนตฟังคดีบรมนารถ
แห่งบิตุเรศเจ้าอยุทธย์ด้าวภูวดล ฯ
๑๗๐ ปางพงษจักรพรรดิเจ้าจอมธรรม์
เหนพระโอรสพลันประภาษถ้อย
ตรัสสั่งสุมันตันเตรียมพยุห์ ยาตรเฮย
ไตรตรวจจงเรียบร้อยรุ่งแล้วจักจร ฯ
๑๗๑ สุมันตันรับใส่เกล้ากลับเวน
หมายบอกนอกในเกณฑ์ทั่วหน้า
รถรัตน์อัศวคเชนทร์หาญศึก
ทุกหมู่พลกลั่นกล้าสพรั่งพร้อมสารทสรรพ์ ฯ
๑๗๒ พลพระพรตเทียบต้องตรางทัพ
นำน่าจตุรงค์สรรพเสร็จตั้ง
พลพระสัตรุตนับอนันต์แน่น เนืองแฮ
จัดเทียบเรียบริ้วรั้งพยุห์ป้องกองโกรย ฯ
๑๗๓ ทัพกษัตริย์จัดพร้อมจัตุรงค์
ล้วนแต่โยธาองอาจแกล้ว
ถือครบเครื่องสาตรยงยุทธยิ่ง
พร้อมหมู่ทวยหาญแล้วเลื่อนริ้วรายพล ฯ
๑๗๔ พลคชขุนคชขึ้นคุมขอ
พลอัศว์กุมทวนยอพยศเต้น
พลรบจัดพลภอครบเครื่อง สารทเฮย
พลรถขุนรถเขม้นมุ่งน้าวเกาทัณฑ์ ฯ
๑๗๕ รถทรงบฟุษบกชั้นเฉดรหง
งอนแอกงามดุมกงมาศแก้ว
เทียมเสวตอัศวพงษพลาหก หาญแฮ
รถประเทียบเทียมแสะแผ้วผ่องพื้นผ่านดำ ฯ
             

แผ่นที่ ๒๖ - พระยาสุนทรนุรักษ์

๑๗๖ จัดเสร็จทุกสิ่งตั้งพยุหยาตร ตราเฮย
ทัพน่าพลเพียบกลาดเกลื่อนกลุ้ม
ทัพหลวงทัพหลังดาษดูดื่น ดินนอ
กองแซกกองส้อนสุ้มพรั่งพร้อมพนักงาน ฯ
๑๗๗ ปางบรมราชไท้ทธรฐ
สู่แท่นอลงกฎก่องแก้ว
สามอรรคเรศประณตนฤเบศร
นางพนักงานพัดแผ้วผ่องน้ำพระไทยเกษม ฯ
๑๗๘ พระจอมอยุธย์ด้าวสถิตย์บน อาศน์เอย
ดำริห์การวิวาหจนสว่างฟ้า
ชวนราชบุตรจรดลกับนาฎ สามแฮ
โดยเสด็จจรทั้งห้าสู่ห้องสรงสนาน ฯ
๑๗๘ ไขปะทุมอุทกฟุ้งฝอยฝน
สรงโสรดพระสกนธ์ผ่องแผ้ว
เสร็จทรงเครื่องพระสุคนธ์รศรื่น รวยแฮ
หกกษัตริย์สนานแล้วเสด็จเข้าประดับองค์ ฯ
๑๘๐ บิดุรงทรงเครื่องต้นเสร็จพลัน
เอารสทรงเครื่องสุวรรณพร่างฟ้า
สามนาฏเครื่องทรงสรรเสาวภาคย์ ผ่องนา
เรืองอุไรอร่ามจ้าแจ่มแก้วแพรวพราย ฯ
๑๙๑ บิตุเรศยูรยาตรเยื้องกรายกร
ทรงพระแสงขรรค์จรฤทธิแกล้ว
พระเอารสทรงศรสอดขัด องค์นา
งามดั่งแสงโสมแผ้วผ่องฟ้าราศี ฯ
๑๙๒ หกกษัตริย์เสด็จขึ้นรถทรง
เทียมแสะสีกมุทยงยิ่งล้ำ
รถประเทียบเครื่องสูงธะทิวสลับ สีนา
ขุนขับจับแสร้งช้ำหวดเร้าอัศดร ฯ
             

แผ่นที่ ๒๖ - ๕๐

แผ่นที่ ๕๑ - ๗๕

แผ่นที่ ๗๖ - ๑๐๐

แผ่นที่ ๑๐๑ - ๑๒๕

แผ่นที่ ๑๒๖ - ๑๕๐

แผ่นที่ ๑๕๑ - ๑๗๕

แผ่นที่ ๑๗๖ - ๒๐๐

แผ่นที่ ๒๐๑ - ๒๒๕

แผ่นที่ ๒๒๖ - ๒๕๐

แผ่นที่ ๒๕๑ - ๒๗๕

แผ่นที่ ๒๗๖ - ๓๐๐

แผ่นที่ ๓๐๑ - ๓๒๕

แผ่นที่ ๓๒๖ - ๓๕๐

แผ่นที่ ๓๕๑ - ๓๗๕

แผ่นที่ ๓๗๖ - ๔๐๐

แผ่นที่ ๔๐๑ - ๔๒๕

แผ่นที่ ๔๒๖ - ๔๕๐

แผ่นที่ ๔๕๑ - ๔๗๕

แผ่นที่ ๔๗๖ - ๕๐๐

แผ่นที่ ๕๐๑ - ๕๒๕

แผ่นที่ ๕๒๖ - ๕๕๐

แผ่นที่ ๕๕๑ - ๕๗๕

แผ่นที่ ๕๗๖ - ๖๐๐

แผ่นที่ ๖๐๑ - ๖๒๕

แผ่นที่ ๖๒๖ - ๖๕๐

แผ่นที่ ๖๕๑ - ๖๗๕

แผ่นที่ ๖๗๖ - ๗๐๐

แผ่นที่ ๗๐๑ - ๗๑๒

เชิงอรรถ

อ้างอิง

เพรง.เพยีย โคลงรามเกียรติ์

เครื่องมือส่วนตัว