กาพย์เห่เรือ พระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

พระนิพนธ์: เจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร์

บทประพันธ์

เห่ชมเรือกระบวน

โคลง ๔
๏ ปางเสด็จประเวศด้าวชลาลัย
ทรงรัตนพิมานชัยกิ่งแก้ว
พรั่งพร้อมพวกพลไกรแหนแห่
เรือกระบวนต้นแพร้วเพริศพริ้งพายทอง ฯ
             
กาพย์ยานี ๑๑
๏ พระเสด็จโดยแดนชลทรงเรือต้นงามเฉิดฉาย
กิ่งแก้วแพร้วพรรณรายพายอ่อนหยับจับงามงอน ฯ
๏ นาวาแน่นเป็นขนัดล้วนรูปสัตว์แสนยากร
เรือริ้วทิวธงสลอนสาครลั่นครั่นครื้นฟอง ฯ
๏ เรือครุฑยุดนาคหิ้วลิ่วลอยมาพาผันผยอง
พลพายกรายพายทองร้องโห่เห่โอ้เห่มา ฯ
๏ สรมุขมุขสี่ด้านเพียงพิมานผ่านเมฆา
ม่านกรองทองรจนาหลังคาแดงแย่งมังกร ฯ
๏ สมรรถชัยไกรกาบแก้วแสงแวววับจับสาคร
เรียบเรียงเคียงคู่จรดั่งร่อนฟ้ามาแดนดิน ฯ
๏ สุวรรณหงส์ทรงพู่ห้อยงามชดช้อยลอยหลังสินธุ์
เพียงหงส์ทรงพรหมินทร์ลินลาศเลื่อนเตือนตาชม ฯ
๏ เรือชัยไวว่องวิ่งรวดเร็วจริงยิ่งอย่างลม
เสียงเส้าเร้าระดมห่มท้ายเยิ่นเดินคู่กัน ฯ
๏ คชสีห์ทีผาดเผ่นดูดังเป็นเห็นขบขัน
ราชสีห์ที่ยืนยันคั่นสองคู่ดูยิ่งยง ฯ
๏ เรือม้าหน้ามุ่งน้ำแล่นเฉื่อยฉ่ำลำระหง
เพียงม้าอาชาทรงองค์พระพายผายผันผยอง ฯ
๏ เรือสิงห์วิ่งเผ่นโผนโจนตามคลื่นฝืนฝ่าฟอง
ดูยิ่งสิงห์ลำพองเป็นแถวท่องล่องตามกัน ฯ
๏ นาคาหน้าดังเป็นดูเขม้นเห็นขบขัน
มังกรถอนพายพันทันแข่งหน้าวาสุกรี ฯ
๏ เลียงผาง่าเท้าโผนเพียงโจนไปในวารี
นาวาหน้าอินทรีมีปีกเหมือนเลื่อนลอยโพยม ฯ
๏ ดนตรีมี่อึงอลก้องกาหลพลแห่โหม
โห่ฮึกครึกครื้นโครมโสมนัสชื่นรื่นเริงพล ฯ
๏ กรีธาหมู่นาเวศจากนคเรศโดยสาชล
เหิมหื่นชื่นกระมลยลมัจฉาสารพันมี ฯ
             

เห่ชมปลา

โคลง ๔
๏ พิศพรรณปลาว่ายเคล้าคลึงกัน
ถวิลสุดาดวงจันทร์แจ่มหน้า
มัตสยาย่อมพัวพันพิศวาส
ควรฤพรากน้องช้าชวดเคล้าคลึงชม ฯ
             
กาพย์ยานี ๑๑
๏ พิศพรรณปลาว่ายเคล้าคิดถึงเจ้าเศร้าอารมณ์
มัตสยายังรู้ชมสาสมใจไม่พามา ฯ
๏ นวลจันทร์เป็นนวลจริงเจ้างามพริ้งยิ่งนวลปลา
คางเบือนเบือนหน้ามาไม่งามเท่าเจ้าเบือนชาย ฯ
๏ เพียนทองงามดั่งทองไม่เหมือนน้องห่มตาดพราย
กระแหแหห่างชายดั่งสายสวาทคลาดจากสม ฯ
๏ แก้มช้ำช้ำใครต้องอันแก้มน้องช้ำเพราะชม
ปลาทุกทุกข์อกกรมเหมือนทุกข์พี่ที่จากนาง ฯ
๏ น้ำเงินคือเงินยวงขาวพรายช่วงสีสำอาง
ไม่เทียบเปรียบโฉมนางงามเรืองเรื่อเนื้อสองสี** ฯ
๏ ปลากรายว่ายเคียงคู่เคล้ากันอยู่ดูงามดี
แต่นางห่างเหินพี่เห็นปลาเคล้าเศร้าใจจร ฯ
๏ หางไก่ว่ายแหวกว่ายหางไก่คล้ายไม่มีหงอน
คิดอนงค์องค์เอวอรผมประบ่าอ่าเอี่ยมไร ฯ
๏ ปลาสร้อยลอยล่องชลว่ายเวียนวนปนกันไป
เหมือนสร้อยทรงทรามวัยไม่เห็นเจ้าเศร้าบ่วาย ฯ
๏ เนื้ออ่อนอ่อนแต่ชื่อเนื้อน้องฤๅอ่อนทั้งกาย
ใครต้องข้องจิตชายไม่วายนึกตรึกตรึงทรวง ฯ
๏ ปลาเสือเหลือที่ตาเลื่อนแหลมกว่าปลาทั้งปวง
เหมือนตาสุดาดวงดูแหลมล้ำขำเพราคม ฯ
๏ แมลงภู่คู่เคียงว่ายเห็นคล้ายคล้ายน่าเชยชม
คิดความยามเมื่อสมสนิทเคล้าเจ้าเอวบาง ฯ
๏ หวีเกศเพศชื่อปลาคิดสุดาอ่าองค์นาง
หวีเกล้าเจ้าสระสางเส้นเกศสลวยรวยกลิ่นหอม ฯ
๏ ชะแวงแฝงฝั่งแนบชะวาดแอบแปบปนปลอม
เหมือนพี่แอบแนบถนอมจอมสวาทนาฏบังอร ฯ
๏ พิศดูหมู่มัจฉาว่ายแหวกมาในสาคร
คะนึงนุชสุดสายสมรมาด้วยพี่จะดีใจ ฯ
             

เห่ชมไม้

โคลง ๔
๏ เรือชายชมมิ่งไม้มีพรรณ
ริมท่าสาครคันธ์กลิ่นเกลี้ยง
เพล็ดดอกออกแกมกันชูช่อ
หอมหื่นรื่นรสเพี้ยงกลิ่นเนื้อนวลนาง ฯ
             
กาพย์ยานี ๑๑
๏ เรือชายชมมิ่งไม้ริมท่าไสวหลากหลายพรรณ
เพล็ดดอกออกแกมกันส่งกลิ่นเกลี้ยงเพียงกลิ่นสมร ฯ
๏ ชมดวงพวงนางแย้มบานแสล้มแย้มเกสร
คิดความยามบังอรแย้มโอษฐ์ยิ้มพริ้มพรายงาม ฯ
๏ จำปาหนาแน่นเนื่องคลี่กลีบเหลืองเรืองอร่าม
คิดคะนึงถึงนงรามผิวเหลืองกว่าจำปาทอง ฯ
๏ ประยงค์ทรงพวงร้อยระย้าย้อยห้อยพวงกรอง
เหมือนอุบะนวลละอองเจ้าแขวนไว้ให้เรียมชม ฯ
๏ พุดจีบกลีบแสล้มพิกุลแกมแซมสุกรม
หอมชวยรวยตามลมเหมือนกลิ่นน้องต้องติดใจ ฯ
๏ สาวหยุดพุทธชาดบานเกลื่อนกลาดดาษดาไป
นึกน้องกรองมาลัยวางให้พี่ข้างที่นอน ฯ
๏ พิกุลบุนนาคบานกลิ่นหอมหวานซ่านขจร
แม้นนุชสุดสายสมรเห็นจะวอนอ้อนพี่ชาย ฯ
๏ เต็งแต้วแก้วกาหลงบานบุษบงส่งกลิ่นอาย
หอมอยู่ไม่รู้หายคล้ายกลิ่นผ้าเจ้าตาตรู ฯ
๏ มะลิวัลย์พันจิกจวงดอกเป็นพวงร่วงเรณู
หอมมาน่าเอ็นดูชูชื่นจิตคิดวนิดา ฯ
๏ ลำดวนหวนหอมตรลบกลิ่นอายอบสบนาสา
นึกถวิลกลิ่นบุหงารำไปเจ้าเศร้าถึงนาง ฯ
๏ รวยรินกลิ่นรำเพยคิดพี่เคยเชยกลิ่นปราง
นั่งแนบแอบเอวบางห่อนแหห่างว่างเว้นวัน ฯ
๏ ชมดวงพวงมาลีศรีเสาวภาคย์หลากหลายพรรณ
วนิดามาด้วยกันจะอ้อนพี่ชี้ชมเชย ฯ
             

เห่ชมนก

โคลง ๔
๏ รอนรอนสุริยโอ้อัสดง
เรื่อยเรื่อยลับเมรุลงค่ำแล้ว
รอนรอนจิตจำนงนุชพี่ เพียงแม่
เรื่อยเรื่อยเรียมคอยแก้วคลับคล้ายเรียมเหลียว ฯ
             
กาพย์ยานี ๑๑
๏ เรื่อยเรื่อยมารอนรอนทิพากรจะตกต่ำ
สนธยาจะใกล้ค่ำคำนึงหน้าเจ้าตาตรู ฯ
๏ เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียงนกบินเฉียงไปทั้งหมู่
ตัวเดียวมาพลัดคู่เหมือนพี่อยู่ผู้เดียวดาย ฯ
๏ เห็นฝูงยูงรำฟ้อนคิดบังอรร่อนรำกราย
สร้อยทองย่องเยื้องชายเหมือนสายสวาทนาดนวยจร ฯ
๏ สาลิกามาตามคู่ชมกันอยู่สู่สมสมร
แต่พี่นี้อาวรณ์ห่อนเห็นเจ้าเศร้าใจครวญ ฯ
๏ นางนวลนวลน่ารักไม่นวลพักตร์เหมือนทรามสงวน
แก้วพี่นี้สุดนวลดั่งนางฟ้าหน้าใยยอง ฯ
๏ นกแก้วแจ้วแจ่มเสียงจับไม้เรียงเคียงคู่สอง
เหมือนพี่นี้ประคองรับขวัญน้องต้องมือเบา ฯ
๏ ไก่ฟ้ามาตัวเดียวเดินท่องเที่ยวเลี้ยวเหลี่ยมเขา
เหมือนพรากจากนงเยาว์เปล่าใจเปลี่ยวเหลียวหานาง ฯ
๏ แขกเต้าเคล้าคู่เคียงเรียงจับไม้ไซ้ปีกหาง
เรียมคะนึงถึงเอวบางเคยแนบข้างร้างแรมนาน ฯ
๏ ดุเหว่าเจ่าจับร้องสนั่นก้องซ้องเสียงหวาน
ไพเราะเพราะกังวานปานเสียงน้องร้องสั่งชาย ฯ
๏ โนรีสีปานชาดเหมือนช่างฉลาดวามแต้มลาย
ไม่เท่าเจ้าโฉมฉายห่มตาดพรายกรายกรมา ฯ
๏ สัตวาน่าเอ็นดูคอยหาคู่อยู่เอกา
เหมือนพี่ที่จากมาครวญหาเจ้าเศร้าเสียใจ ฯ
๏ ปักษีมีหลายพรรณบ้างชมกันขันเพรียกไพร
ยิ่งฟังวังเวงใจล้วนหลายหลากมากภาษา ฯ
             

เห่ครวญ

โคลง ๔
๏ เสียงสรวลระรี่นี้เสียงใด
เสียงนุชพี่ฤๅใครใคร่รู้
เสียงสรวลเสียงทรามวัยนุชพี่ มาแม่
เสียงบังอรสมรผู้อื่นนั้นฤๅมี ฯ
             
กาพย์ยานี ๑๑
๏ เสียงสรวลระรี่นี้เสียงแก้วพี่หรือเสียงใคร
เสียงสรวลเสียงทรามวัยสุดสายใจพี่ตามมา ฯ
๏ ลมชวยรวยกลิ่นน้องหอมเรื่อยต้องคลองนาสา
เคลือบเคล้นเห็นคล้ายมาเหลียวหาเจ้าเปล่าวังเวง ฯ
๏ ยามสองฆ้องยามย่ำทุกคืนค่ำย่ำอกเอง
เสียงปี่มี่ครวญเครงเหมือนเรียมคร่ำร่ำครวญนาน ฯ
๏ ล่วงสามยามปลายแล้วจนไก่แก้วแว่วขันขาน
ม่อยหลับกลับบันดาลฝันเห็นน้องต้องติดตา ฯ
๏ เพรางายวายเสพรสแสนกำสรดอดโอชา
อิ่มทุกข์อิ่มชลนาอิ่มโศกาหน้านองชล ฯ
๏ เวรามาทันแล้วจึงจำแคล้วแก้วโกมล
ให้แค้นแสนสุดทนทุกข์ถึงเจ้าเศร้าเสียดาย ฯ
๏ งามทรงวงดั่งวาดงามมารยาทนาดกรกราย
งานพริ้มยิ้มแย้มพรายงามคำหวานลานใจถวิล ฯ
๏ แต่เช้าเท่าถึงเย็นกล้ำกลืนเข็ญเป็นอาจิณ
ชายใดในแผ่นดินไม่เหมือนพี่ที่ตรอมใจ ฯ
             
โคลง ๔
๏ เรียมทนทุกข์แต่เช้าถึงเย็น
มาสู่สุขคืนเข็ญหม่นไหม้
ชายใดจากสมรเป็นทุกข์เท่า เรียมเลย
จากคู่วันเดียวได้ทุกข์ปิ้มปานปี ฯ
             

เชิงอรรถ

รับข้อมูลจาก "https://www.reurnthai.com/wiki/%C3%A0%C2%B8%C2%81%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B8%C2%A2%C3%A0%C2%B9%C5%92%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%AB%C3%A0%C2%B9%CB%86%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B7%C3%A0%C2%B8%C2%AD_%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B0%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C2%B4%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%CB%9C%C3%A0%C2%B9%C5%92%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%CB%86%C3%A0%C2%B9%E2%80%B0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C5%B8%C3%A0%C2%B9%E2%80%B0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%CB%9C%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%A1%C3%A0%C2%B8%CB%9C%C3%A0%C2%B8%C2%B4%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C5%A1%C3%A0%C2%B8%C2%A8%C3%A0%C2%B8%C2%A3"
เครื่องมือส่วนตัว