à¸à¸²à¸žà¸¢à¹Œà¸‚ับไม้เรื่à¸à¸‡à¸žà¸£à¸°à¸£à¸–
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
การปรับปรุง เมื่อ 17:26, 4 กุมภาพันธ์ 2554 โดย CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
เนื้อหา |
ข้อมูลเบื้องต้น
แม่แบบ:เรียงลำดับ ผู้แต่ง: ไม่ปรากฏนาม
บทประพันธ์
| โคลง | ||||||
| ๏ ขึ้น เกยแก้วเก้าสิ่ง | เสวยสวัสดิ์ | |||||
| ตั่ง สุพรรณรายรัตน์ | เพริศแพร้ว | |||||
| นั่ง ในวรเสวตรฉัตร | เฉลิมโลกย์ | |||||
| เมือง บพิตรพระแก้ว | แต่นี้จักเกษม ฯ | |||||
| กาพย์ | ||||
| ๏ ขึ้นตั่งนั่งเมือง | แท่นทองรองเรือง | สุขศรีปรีดิ์เปรม | ||
| เมืองกว้างช้างหลาย | ลูกขุนมุลนาย | อยู่เย็นเป็นเกษม | ||
| ยินดีปรีดิ์เปรม | วิโรจโอชเอม | ทังหลายถวายกร ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นภูบาล | จึงทรงพญาสาร | บรรทับเกยกุญชร | ||
| นักเทศขันที | กำนัลนารี | เฝ้าท้าวเธอสลอน | ||
| ก้มเกล้าถวายกร | เชิญพระภูธร | เสด็จขึ้นเกยลา ฯ | ||
| ๏ เสด็จเหนือเกยมาศ | นางจูงลินลาศ | นำท้าวลินลา | ||
| พระหัตถ์ถือมือนาง | พระทัยไม่วาง | คะนึงในเสนหา | ||
| ยูรยาตรนาดกรไคลคลา | สองม่ายเมียงตา | ระลุงลานสมร ฯ | ||
| ๏ นางรดพระบาท | กุมคนทีมาศ | มาท่าพระภูธร | ||
| เสด็จขึ้นเรือนทอง | ย่างพระบาทเหยียบฆ้อง | นางชำระบทจร | ||
| ก้มเกล้าถวายกร | พิศโฉมภูธร | ผู้จะมาครองสีมา ฯ | ||
| ๏ เสด็จเหนืออาสน์แก้ว | พระเขนยพรายแพร้ว | แท่นประดับมุกดา | ||
| บังอวดย่อมแก่นกระลำพัก | ทองแท่งทำพนัก | มาแล่งแก้วเป็นฝา | ||
| เพดานดาวดา | พรหมพักตร์ช่อฟ้า | ปรลีเวดจุวัน ฯ | ||
| ๏ ปราสาทงามสรรพ | ตรีมุขรองรับ | โรงธารพระกำนัล | ||
| ม่านหูทองพราย | ทุกห้องยังย้าย | เสาหุ้มแพรพรรณ | ||
| พระสนมคั่งคัล | ฝ่ายในพระกำนัล | มาเฝ้าท้าว ธ ไสว ฯ | ||
| ๏ เสด็จถึงที่นั่งนาน | บมิเห็นนางคราญ | ก็ตรัสถามชาวใน | ||
| เห็นว่าเรา บ ควรครอง | ร่วมวังด้วยหญัวน้อง | จึ่ง บ มิพึงพอใจ | ||
| เจ้าเรือนขนาดย่อมปราศรัย | ฤๅหนึ่งจะมิพึงพอใจ | จะเหนี่ยวไว้ช้าเป็นนาน ฯ | ||
| ๏ สาวใช้ใจแกว่น | กราบท้าวแล้วแล่น | จำพระโองการ | ||
| เข้าทูลถึงใน | พระพี่ยาตรัสใช้ | ให้มาเชิญนางคราญ | ||
| เสด็จถึงที่นั่งนาน | เห็นช้า บ่ เป็นการ | พระพี่ยาเสด็จไป ฯ | ||
| ๏ พี่เลี้ยงทูลเล่า | ว่าพระพันปีเจ้า | จะเหนี่ยวช้าว่าไร | ||
| พระพี่ทรงพระโกรธกินแหนง | ว่าแก้วกูทำแพง | ทำระทัดระเทินใจ | ||
| เหนี่ยวช้าจะท่าฟังใคร | ชอบช้าเสด็จไป | จะเป็นไฉนเล่านา ฯ | ||
| ๏ เมรีนงเยาว์ | ฟังพี่เลี้ยงเจ้า | สั่งสอนชายา | ||
| สิ่งนี้น้องอายนัก | รสชาย บ รู้จัก | แต่น้อยรอดมา | ||
| แม้ว่าเคยแลแสร้ง บ นำพา | เห็นเองรอดมา | บ ห่อนชายจะกรายตัว ฯ | ||
| ๏ พี่เลี้ยงทูลเตือน | เจ้าทรามจะมีเรือน | แก้วกูอย่าคิดอายกลัว | ||
| เกิดมาเป็นหญิง | รูปแก้วกูงามจริง | ยากจะรู้ครองตัว | ||
| เสมอแหวน บ มีหัว | หญิงงาม บ มีผัว | จะเป็นการเมื่อใด ฯ | ||
| ๏ พระองค์คือดอกโคมุท | เมื่อยังไป่ผุด | จากน้ำบังใบ | ||
| ด้วยสุริยะส่องมา | ไป่บานเพราะท่า | แสงสุริโยทัย | ||
| พระอาทิตย์มาส่องแสงไข | บ บานแล้วจะกลัดกลีบไว้ | จะท่าใครเล่านา ฯ | ||
| ๏ ออกท้าวคิดเสร็จ | จึงให้สมเด็จ | พี่ยา ธ ครองสีมา | ||
| ฝ่ายโพ้นสนิทไว้วางใจ | ฝ่ายพี่ก็จะให้ | ไมตรีเสน่หา | ||
| ชอบช้าแลเลื่องถึงพระมารดา | ท้าวเธอจะโทษตูข้า | บ รางจะโทษท้าวเลาเลย ฯ | ||
| ๏ เมื่อเด็กว่าไป่รู้ | ครานี้จะมีคู่ | ความ บ รู้ก็จำเคย | ||
| รักแลใครจะใคร่ให้ร้าย | ตูข้าทั้งหลาย | จะพึ่งใคร ณ พระเอย | ||
| เป็นพี่เลี้ยงแก้วกูทรามเชย | จะพึ่งใครเล่าเอย | จะให้ร้ายแก่พันปี ฯ | ||
| ๏ ฟังคำพี่เลี้ยงกล่าว | คดีโน้มน้าว | เล้าโลมเมรี | ||
| เอากระแจะต้นแลน้ำดอกไม้ | โฉลมองค์อรไท | เข้ามานั่งพัดวี | ||
| ทรงพระบรัดผัดพระพักตร์นวลศรี | เชื้อเชิญเทวี | ให้ทรงพระภูษา ฯ | ||
| ๏ ทรงพระบรัดแล้ว | ทรงเศียรเพริศแพรว | กุณฑลรจนา | ||
| ทรงเสื้อดุมทอง | เห็นองค์ระรอง | ยะยองยงค์โสภา | ||
| สังวาลมาศมาลา | พาหุรัดมุกดา | สอิ้งสร้อยสะคราญ ฯ | ||
| ๏ ทรงแหวนทุกนิ้วมือ | เพียงทองนางถือ | ค่าเมืองฤๅปาน | ||
| ทรงทองราชวัตร | นิลเพชรแสงจรัส | ปัทมราชชัชวาล | ||
| ไพฑูรย์บุษปแก้วแกมกาญจน์ | เกือกแก้วทรงธาร | กองเชิงดำถมอ ฯ | ||
| ๏ น่ารักเมื่อทรงเครื่องสรรพ | ใครเห็นเป็นภัพ | สรรเสริญเยินยอ | ||
| พระสนมแต่ล้วนสอดเปลา | แต่งแง่ประดับเจ้า | ละอององค์ลออ | ||
| พี่เลี้ยงทูลว่าพอ | ทูลท้าวเสด็จอย่ากอ | ให้มาเชิญหลายครา ฯ | ||
| ๏ ทรงอาภรณ์นอกเสื้อ | พี่เลี้ยงเชิญเชื้อ | จึงเสด็จไคลคลา | ||
| ลีลากรายกร | ดำเนินบทจร | ประดุจหงส์ลีลา | ||
| เสด็จกลางพระสนมมา | นักเทศแห่หน้า | โดยซ้ายโดยขวา ฯ | ||
| ๏ ครั้นถึงก็ถ่อมถด | เทียมองค์ลงลด | ต่ำกว่าราชา | ||
| ยอกรขึ้นไหว้ | พระก็กุมกรไท | มาร่วมอาสน์ด้วยเรียมรา | ||
| จะอายแก่ใครเล่านา | ทั้งวังย่อมข้า | ย่อมไทท้าวเอง ฯ | ||
| ๏ เสียงแตรเสียงสังข์ | หรทึกสโพนทัง | เภรีครื้นเครง | ||
| พี่เลี้ยงนางนม | นางเถ้าสรรเสริญชม | สมภารพระองค์เอง | ||
| บุญสองแต่เพรง | จึงมาแลมาได้ | สมไทเทพี ฯ | ||
| ๏ น่ารักเมื่อนั่งเปรียบหน้า | โฉมไทราชา | ธิราชล้ำโฉมศรี | ||
| ทั้งสองคือทองเนื้อแล้ว | ช่างชาญผ่องแผ้ว | หมดมุลทินราคี | ||
| จงยืนด้วยกัน ณ พันปี | ตูข้าทั้งนี้ | จะพึ่งท้าว ธ ทั้งปวง ฯ | ||
| ๏ น่ารักสองราช | บ ไคลคลาคลาศ | จากบนเรือนหลวง | ||
| รถเสนดรุณบ่าวฟ้อแฟ้ | เหมือนพระสุริยเจ้าแล | ส่องโลกย์ทั้งปวง | ||
| เมรีคือดวง | โคมุทบัวหลวง | บานบนชลธี ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นภูบาล | มีพระโองการ | ตรัสถามเมรี | ||
| ถามถึงเมืองหลวง | รี้พลทั้งปวง | อยู่ดีหฤๅ บ่ ดี | ||
| พระทำสนิทด้วยเมรี | พระไทภูมี | กล่าวเกลี้ยงปราศรัย ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นน้องไท | ยอกรประนมไหว้ | จึงทูลทันใจ | ||
| ข้าก็ค่อยครองสีมา | ออกท้าว ธ จากข้า | จรล้ำแล้วนานไป | ||
| ศัตรูภายใน | ภายนอก บ ได้ | เบียดเบียนสีมา ฯ | ||
| ๏ บ้านเมืองเกษมสุข | บ มีความทุกข์ | ทุกราษฎรประชา | ||
| ถามถึงออกท้าวเจ้า | พระผู้ผ่านเกล้า | อยู่โพนไฉนนา | ||
| พระสนองชายา | เมื่อเรียมเสด็จมา | ท้าวเธออยู่สุขสำราญ ฯ | ||
จบขึ้นเรือนหลวง ครูไม้หนึ่ง ๒๖ แผด ฯ
| โคลง | |||
| ๏ ข้า นาถเยาวราชล้อม | พงศ์พันธุ์ | ||
| สาว อ่าองคศรีสรร | พริบพรัอม | ||
| ชาว วังทุกกำนัล | เหลือแล | ||
| แม่ นมนางเถ้าล้อม | พี่เลี้ยงถนององค์ ฯ | ||
| กาพย์ | ||||
| ๏ ข้าสาวชาวแม่ | อ่าองค์งามแท้ | ชาติเชื้ออรองค์ | ||
| ท้าวเห็นเธอพิสมัย | เรืองราวชาวใน | กรลาญพิศวง | ||
| เมื่อพิศดูทรง | อ้อนแอ้นอรองค์ | ดุจนางในสวรรค์ ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นภูบาล | พิศเพียรศฤงฆาร | คืออัปสรสาวสวรรค์ | ||
| ต่างงามต่างแง่ | แสนสาวชาวแม่ | มากมีคือสรร | ||
| ต่างงามต่างกัน | นุ่งห่มแพรพรรณ | ต่างต่างนานา ฯ | ||
| ๏ กำนัลรับพระหัตถ์ | น้ำเนื้อเชื้อกระษัตริย์ | วรวงศ์พงศา | ||
| สรสรวยปลอดเปลา | สรคราญลำเภา | ผุดผาดชายา | ||
| สะศรีสมสา | โรชพิศดูหน้า | หน้าเพียงสาวสวรรค์ ฯ | ||
| ๏ กำนัลพระขันหมาก | โฉมนางงามหลาก | กว่าทุกกำนัล | ||
| ยะยองยั่วเย่า | ยะยังคิ้วเจ้า | พ่างเพียงคิ้วกัน | ||
| ยะยับแสงฟัน | ยะยิ้มหมายมั่น | นิ่มเนื้อนวลนม ฯ | ||
| ๏ กำนัลน้ำเสวย | จะร่ำไฉนเลย | ลักษณเลิศอุดม | ||
| งามรูปงามทรง | งามอ้างามองค์ | อ่อนแอ้นเอวกลม | ||
| งามคิ้วงามคม | งามสระงามสม | คือเนื้อจำปา ฯ | ||
| ๏ กำนัลพัชนี | ใครลักแลศรี | ศรีสวัสดิพักตรา | ||
| โนเนนงนุช | ศรีเนื้อนวลบุษป | หนุ่มน้อยโสภา | ||
| นะแน่งแนวนา | พิศนมสมหน้า | พ่างเพียงบูรณจันทร์ ฯ | ||
| ๏ กำนัลพระสำอาง | อ่าองค์รางชาง | ลออองค์เอววัน | ||
| กล้องแกล้งกลเกลา | เอาใจทุกอัน | |||
| คิ้วก่งเกาทัณฑ์ | ตราตรูม่ายมัน | มุ่งเมิลคือศร ฯ | ||
| ๏ กำนัลพระมาลา | น่ารักพักตรา | พ่างเพียงสินธร | ||
| ผะผ่องผิวเนื้อ | เนื้อนวลอะเคื้อ | ศรีสังขบวร | ||
| กล้องแกล้งองค์อร | แช่มช้าอรชร | ให้ชายเปรมปรีดิ์ ฯ | ||
| ๏ กำนัลพระบังคน | สมประกอบชอบกล | แก้วกูรู้ใจดี | ||
| ใจดีมีลักษณ | ลักษณเลิศกระษัตรี | หนุ่มน้อยมีศรี | ||
| มีศรีสมศรี | ศรีสวัสดิเนื้อนวลถี | นวลเนื้อเยาวมาลย์ ฯ | ||
| ๏ กำนัลพระไสยาสน์ | เนื้อนมคือมาศ | แม้นเฉลาฉลักปาน | ||
| ฉลักปานปูนศรี | รูปนั้นงามดี | ประเหมือนรูปนางคราญ | ||
| นางคราญเภาพาล | พาลคื้นหืนกาล | อยู่บำเรอภักดี ฯ | ||
| ๏ กำนัลทิพยรส | พักตรคือบงกช | เบิกบานใสศรี | ||
| ใสศรีสีเนื้อ | ไพฑูรย์ชาติเชื้อ | เชื้อชาติกระษัตรี | ||
| กระษัตรีใดมี | มาแล้วดุจนี้ | บ รางจะมีถึงสอง ฯ | ||
| ๏ กำนัลพระโภชน์ | เคียมคำมาโนช | อ่อนอมฤตสารสนอง | ||
| สารสนองสนองใคร | ใครฟังพิสมัย | พิศวาสใจปอง | ||
| ใจปองสมพอง | สมเสพใครต้อง | นอนเพียงเป็นฝัน ฯ | ||
| ๏ กำนัลพระโอษฐ | แน่งเนื้อนวลโนช | เหมือนเพียงโฉมสวรรค์ | ||
| โฉมสวรรค์สรรแล้ว | ไป่ปานโฉมแก้ว | เทียบแท้เทียมทัน | ||
| เทียมทันโฉมอัน | นิฤมิตมานั้น | ก็พ่างเพียงอับอาย ฯ | ||
| ๏ กำนัลทาพระองค์ | เมื่อพิศโฉมยง | ยิ่งนางทั้งหลาย | ||
| ทั้งหลายงามจริง | งามแทบงามถึง | ทั้งรู้อภิปราย | ||
| อภิปรายถึงชาย | ชายรักบรู้หน่าย | บ วางตาตาดู ฯ | ||
จบสิบสองกำนัล ครูไม้หนึ่ง ๑๔ แผด ฯ
| โคลง | |||
| ๏ น้ำ สรงอภิเษกไท้ | เทวี | ||
| ไหล แต่ท่อธาตรี | ทั่วท้าว | ||
| ไฟ เทียนเบิกบายศรี | สมโภช | ||
| ดับ แด่อายโบยเข้า | โอษฐเจ้ามีบุญ ฯ | ||
| กาพย์ | ||||
| ๏ น้ำไหลไฟดับ | มาพบสบพับ | โฉมยงทรงใน | ||
| ทำมิ่งสิ่งขวัญ | แพทย์พราหมณ์ครามครัน | ตั้งเตียงเรียงไร | ||
| ตามไต้ให้ไฟ | จุดเทียนเวียนไป | ธารทรงสรงสนาน ฯ | ||
| ๏ ครั้นได้ฤกษ์ดี | จึ่งเบิกบายศรี | สมโภชภูบาล | ||
| แตรสังข์เสียงใส | ภาษฆ้องศรไชย | มีทั้งฉิ่งเพลงชาญ | ||
| ปี่ขลุ่ยเสียงหวาน | จะเข้พิณเพลียการ | ศัพท์คือเพลงสวรรค์ ฯ | ||
| ๏ โหรให้จุดเทียน | ติดแว่นทองเวียน | รอบท้าวทรงธรรม์ | ||
| ลูกขุนหัวเมือง | นั่งแนวนองเนือง | คับคั่งครามครัน | ||
| พระสนมแจจัน | ฝ่ายในพระกำนัล | มาเฝ้าท้าวเธอไสว ฯ | ||
| ๏ ชาวพ่อแพทยา | ทั้งพราหมณ์พฤฒา | มากมีสบสมัย | ||
| ผ้าผ่องสะพักเฉียง | ใส่สังวาลนั่งเรียง | เจิมจูรณโดยไสย | ||
| ดุษฎีแก่ท้าวไท | ถวายสังข์นั้นให้ | เป็นพระพรอดูลย์ ฯ | ||
| ๏ พลโห่เอาไชย | สมโภชท้าวไท | จงทันฤกษ์กูณฑ์ | ||
| ครั้นถวายเมืองแล้ว | ส่วนองค์นงแก้ว | คือแท่งทองนพคุณ | ||
| ถวายแก่ไทมีบุญ | วันนี้จะเพิ่มพูน | ให้จำเริญศรีขวัญ ฯ | ||
| ๏ สองเสด็จออกโรง | เสียงฆ้องมี่โมง | ลูกขุนคั่งคัล | ||
| บ้างก็เล่นแพนทอง | รำธนูผันผยอง | เสโลห์ดูขยัน | ||
| เล่นหลากหลายพัน | นางจับระบำบรรพ์ | มากมีเนืองนอง ฯ | ||
| ๏ โมงครุ่มผาลา | ทุกประเทศภาษา | เล่นถวายแก่พระทอง | ||
| เล่นแพนปลายไม้ | ลอดบ่วงหน่วงไต่ | เชือกหนังผันผยอง | ||
| เล่นถวายแก่พระทอง | พระผู้มาแขกน้อง | เป็นสองพระองค์ ฯ | ||
| ๏ ชาวเจ้าระบำ | เออวยนวยรำ | ร่อนฟ้อนบรรจง | ||
| ละเมียดละไม | ชายเห็นพิสมัย | พิศวาสพิศวง | ||
| เษกกระษัตริย์ทั้งสององค์ | เครื่องเล่นบรรจง | ถวายแก่ไทเธอทั้งสอง ฯ | ||
จบสมโภช ครูไม้หนึ่ง ๗ แผด ฯ
| โคลง | |||
| ๏ สม ภารสองสร้างจึง | สมพอง | ||
| พาส หนาทำทั้งสอง | มากแท้ | ||
| มาด ไว้ได้โดยปอง | ใจใฝ่ | ||
| ตรา ตีไว้มั่นแด้ | อรไท้ยาใจ ฯ | ||
| กาพย์ | ||||
| ๏ สมพาสมาดตรา | กล่าวเกลี้ยงเลี่ยงหา | ลิ้นลมคมใน | ||
| เข้าแนบแทบชิด | ลูบคลำทำสนิท | โอภาปราศรัย | ||
| ทำสนิทติดใจ | ละอายภายใน | เล่ห์กลคนคม ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นสองราช | สองสรมสรมพาส | ณ แท่นทองบรรทม | ||
| ยามสรงัดอรชร | พระพี่ยาทอดกร | กอดท้าวเอวกลม | ||
| สองสนิทนิชื่นชม | ปรีดาภิรมย์ | ณ แท่นทองเรืองไร ฯ | ||
| ๏ พระพี่ยาทำสนิท | ชวนเสน่ห์ชวนชิด | กล่าวเกลี้ยงปราศรัย | ||
| ก้มหน้า บ ปากเนตร | ทำจรเทินหาเหตุ | บ พึงพอเพียงใด | ||
| แม้วแก้วกู บ เต็มใจ | ว่ารา ณ อรไท | ท้าวน้องอย่าพราง ฯ | ||
| ๏ ออกท้าวท่านไท | ใช่แสร้งใส่ไคล้ | จะมาล่อลวงนาง | ||
| เห็นว่าเรียมรัก | หญัวน้องทำศักดิ | ทำทระนงอางขนาง | ||
| เรียมจะขออยู่พลาง | ครั้นรุ่งเช้าสาง | จะขึ้นม้าคืนไป ฯ | ||
| ๏ นางจึ่งขานตอบ | ยังห่อนเห็นชอบ | น้องจะทำปราศรัย | ||
| จะด่วนได้ไฉนนา | น้องจะพ้นเป็นข้า | จะหลีกได้ฤๅเมื่อใด | ||
| เห็นใกล้ บ เห็นไกล | พระมาด่วนส่วนได้ | ถึง บ ค่อยพยายาม ฯ | ||
| ๏ แม้นพระไปคืน | ยังห่อนน้องจะขืน | จะขัดก็ใช่เชิงความ | ||
| เป็นหญิงบุญน้อย | บ พอพระทัยจะราถอย | เพราะว่ารูปชั่วทราม | ||
| จึงมาหยันหยาม | พระจะมากล่าวความ | ประทับน้องชวนหมาง ฯ | ||
| ๏ พระรถชวนสนิท | น้องท้าวอย่าคิด | อื่นเลยนะเอวบาง | ||
| ปากสิปราศรัยนัก | มืออุ้มใส่ตัก | ลูบเล้าโลมพลาง | ||
| เมรีครวญคราง | ด่วนได้จะพลันร้าง | รักนักจะพลันหน่าย ฯ | ||
| ๏ นางแสร้งฟูนฟอง | อย่าลามลวนน้อง | ไป่รู้หญิงชาย | ||
| ภายในใคร่นัก | ภายนอกสิทำศักดิ | ต่อพลัดวัดวาย | ||
| เยียววันอ่อนอาย | ละเลื่อนเยื้อนหมาย | ใจรักก็เยื้อนตาม ฯ | ||
| ๏ ข้าพระสุภาพ | พระอย่าเยียหยาบ | อย่าเพ่อลวนลาม | ||
| รสรักไป่รู้ | รสชายรสชู้ | ไป่ได้เคยก็ยังขาม | ||
| แม้มิเชื่อก็เชิญถาม | ยังห่อนจะประหยัดความ | แก่ข้าไททั้งหลาย ฯ | ||
| ๏ พระจึงสารสนอง | คำพระเพราะพร้อง | กล่าวเกลี้ยงอภิปราย | ||
| ลูบไล้โลมใจ | เท่านี้พี่ไซร้ | สำหรับโลกยหญิงชาย | ||
| ท้าวน้องอย่าอาย | เป็นหญิงเป็นชาย | ย่อมรู้ยินยล ฯ | ||
| ๏ ใช่ว่าเรียมจะมาแกล้ง | กล่าวความสิ่งแสร้ง | ใส่เล่ห์เท่ห์กล | ||
| สิ่งสนุก ณ ใต้ฟ้า | เกิดมา ณ แหล่งหล้า | ทั่วภูมิมณฑล | ||
| ย่อมมีแด่ทุกคน | เท่านี้เป็นต้น | แห่งความสงสาร ฯ | ||
| ๏ ข้าคิดอันโพนใส | เราเก็บดอกไม้ | สมพองทิศถาน | ||
| ต่างองค์ต่างไกล | บุญหลังส่งให้ | มาสมน้องนงคราญ | ||
| อย่าคิดอื่น บ เป็นการ | อันนี้บุญสมภาร | หากชักชวนถึง ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นน้องไท | ยิ้มแย้มแล้วไหว้ | ก็ค่อยคลายคำนึง | ||
| บุญพระราชา | เคยครอบครองข้า | ข้าก็เร่งคิดถึง | ||
| ที่แท้อันจรึง | โดยข้ารำพึง | มีใครที่จะตามใจ ฯ | ||
| ๏ ข้าไป่รู้แท้ | รู้เทียมจริงแล | ภายนอกภายใน | ||
| ชอบแสร้งสนิทมาเจรจา | ชู้เสียเมียหย่า | ด้วยน้องแล้วจะคืนไป | ||
| ข้าก็ยังสงสัย | เพราะไป่รู้พระทัย | อันจริงคุ้นเคย ฯ | ||
| ๏ พระก็ส้วมกอดนาง | เมรีเอวบาง | ใส่ตักแล้วชมเชย | ||
| ลูบแล้วเคล้าคลึง | เจ้า บ รางเห็นจรึง | เห็นใจเรียมเลย | ||
| โอวแก้วพี่อา | ใช่ว่าเรียมจะมา | เล่นแล้วจะลวง ฯ | ||
| ๏ แม้นแก้วกูมิเชื่อ | บุญพี่ทุกเมื่อ | อันทำทั้งปวง | ||
| ไหว้พระทุกค่ำเช้า | ถึงวันพระเจ้า | ก็จำศีลบวงสรวง | ||
| ถ้าพี่นี้ล่อลวง | บุญอันทำทั้งปวง | จงได้แก่อรไทชายา ฯ | ||
จบสมพาส ครูไม้หนึ่ง ๑๓ แผด ฯ
| โคลง | |||
| ๏ เด็ด ดวงดอกได้ดุจ | จินดา | ||
| ก้าน กิ่งใบชายา | ซ่อนไว้ | ||
| ราน รุกคลุกบุษบา | บานบอบ | ||
| ใบ ก็ได้ดวงได้ | ดอกไม้ดวงสงวน ฯ | ||
| กาพย์ | ||||
| ๏ เด็ดก้านรานใบ | มุ่งหมายภายใน | แลลับคับควร | ||
| ผ่อนผันกัลเม็ด | ดูนางพลางเด็ด | บ ขามลามลวน | ||
| อักเคื้อเนื้อนวล | ทอดตามาจวน | พิศดูภูบาล ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นเมรี | นำพระภูมี | เดินโดยอุทยาน | ||
| สองท้าวลีลาศ | ลีลาประพาส | ชมไม้พิสดาร | ||
| ดอกดวงแบ่งบาน | งอกงามในสถาน | หลายพรรณมากมี ฯ | ||
| ๏ พระแสร้งใส่กล | เด็ดดอกโกมล | ทัดทานเกศี | ||
| เด็ดทับทิมทาย | แสร้งทำอุบาย | เล่ห์กลภูมี | ||
| ตรัสถามเมรี | ว่าไม้สิ่งนี้ | เจ้าเรียกชื่อใด ฯ | ||
| ๏ นางทูล บ ช้า | สิ่งนี้แก้วข้า | เรียกทิพภายใน | ||
| บ เชื่อเชิญเสวยดู | พระผู้ร่วมรู้ | จึงจะเชื่อน้ำใจ | ||
| สิ่งนี้พิสมัย | เชิญเสวยเป็นใด | ชื่นพระทัยหนักหนา ฯ | ||
| ๏ ยักษามีพิษ | สี่ตนเรืองฤทธิ์ | กริ้วโกรธโกรธา | ||
| หน่ายเจ็บหน่ายใจ | หน่ายเจ็บกลใด | ชักชวนท้าวมา | ||
| ใครแลทูลแก่ราชา | เจ็บใจหญัวข้า | ชวนมาเล่นลามลวน ฯ | ||
| ๏ พระรถลอบแล | น้องท้าวเบือนแปร | หยอกข้าไทเสสรวล | ||
| พระก็โน้มน้าวปลิด | บพิตรเธอปลิดได้ | ซึ่งไม้ของสงวน | ||
| นึกว่าลับเนตรพระอวล | พอแลมาจวน | ก็แลห้ามพระทอง ฯ | ||
| ๏ กำบังกำบด | เห็นแนบสมพศ | โดยพระทัยสมพอง | ||
| น้องท้าวแลเห็น | ว่าพระอย่าเล่น | ใช่เด็กทรามคะนอง | ||
| อย่าอย่านะพระทอง | แม้วแก้วจะรักน้อง | จงควรเกรงใจ ฯ | ||
| ๏ พระอย่าถือถูก | อย่าได้เด็ดลูก | หักก้านรานใบ | ||
| สิ่งนี้ควรเว้น | ใช่เชิงของเล่น | จะลามลวนกลใด | ||
| มิรู้ฤๅว่าไฟ | จับเล่นชอบไหม้ | ร้อนเร้าลุกลาม ฯ | ||
| ๏ รู้เองทำเอง | บ่ กลัว บ่ เกรง | พระ บ ควรไต่ถาม | ||
| ทรนุกทระนงนัก | ไว้ใจว่ารัก | จึ่งมาหยาบหยาม | ||
| เล่นลวนหลากความ | มารข้าห้ามความ | ออกไล่พาธา ฯ | ||
| ๏ พระขานน้องไท | แต่เรียมคลายไคล | ไปต้องเนตรนา | ||
| เจ้าอย่าร้องแรก | ตัดพ้อผิดแผก | แสนกว้างหนักหนา | ||
| สีรัวสรงเสียงมา | ชวนชำลักปักตา | โทษร้ายเรียมใด ฯ | ||
| ๏ เรียม บ รู้ควรสอน | แม่ผู้เพื่อนนอน | ด่วนเคียดเยียไฉน | ||
| แต่เพียงแต่พอ | ด่วนเสียดตัดพ้อ | บ ควรเกรงใจ | ||
| บ รางร่วมวังอรไท | แต่เรียมคลายไคล | เจ้ากลัวคุกคาม ฯ | ||
| ๏ รู้เองทำเอง | บ กลัว บ เกรง | บ ควรไต่ถาม | ||
| ทรนุกทระนงนัก | เห็นว่าเรียมรัก | จึงทำหยาบหยาม | ||
| เล่นลวนหลากความ | มารข้าหยาบหยาม | เครื่องจะแพ้พระทัย ฯ | ||
| ๏ ไม้นี้เสื้อเมือง | ครั้นหล่นครั้นเหลือง | แต่ละใบสองใบ | ||
| เกิดโกลาหล | ราษฎรร้อนรน | ดุจเมืองประไลย | ||
| เกิดยุคคือไฟ | ฟ้าเหลืองเมืองไข้ | จินจนอัศจรรย์ ฯ | ||
| ๏ ข้าก็ให้โหมเมือง | ทำพิทธีนองเนือง | เจ็ดคืนเจ็ดวัน | ||
| วัวควายทรายพรา | สิงสัตว์จำฆ่า | มากมีพลีกรรม์ | ||
| ฉัตรธงเรียงรัน | พิทธีเจ็ดวัน | จึงสนุกเมืองขวาง ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นพระรถ | บ ท้อ บ ทด | สนองคำเอวบาง | ||
| ในบ้านเมืองพี่ | ผลไม้สิ่งนี้ | งอกทุกที่ทุกทาง | ||
| ครั้นงอกขัดขวาง | บ ไว้ บ วาง | ตัดรอนนะหญัวอา ฯ | ||
| ๏ ในบ้านเมืองอร | พลมารย่อมสลอน | ไว้เสียเมืองยักษา | ||
| ใฝ่รู้ว่าแก้วกูหายาก | จะกลั่นมาฝาก | สว่างร้อนชายา | ||
| ใฝ่รู้ว่าแก้วกูทยา | จะกลั่นใส่หลังม้า | มาฝากแก้วพี่นา ฯ | ||
จบเด็ดคลุก ครูไม้หนึ่ง ๑๕ แผด ฯ
| โคลง | |||
| ๏ ไต่ ตามความรู้ช่าง | เจรจา | ||
| ถาม เล่ห์กลมารยา | ล่อลิ้น | ||
| ความ เสน่ห์อรเพาพงา | พาซื่อ | ||
| ลับ ฦกความบอกสิ้น | ถี่ถ้วนทุกอัน ฯ | ||
| กาพย์ | ||||
| ๏ ไต่ถามความลับ | ถ้อยคำลำดับ | ลบองคลองธรรม์ | ||
| บ่ายเบี่ยงเลี่ยงถาม | กระแหน่แง่ความ | แยบคายผายผัน | ||
| ถามตามความอัน | อย่ายำสำคัญ | จำนงจงหมาย ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นภูบาล | รำฦกสมภาร | อันสร้างมาเหลือหลาย | ||
| ขอลุโดยจง | นึกโดยประสงค์ | ประสิทธิได้ง่ายดาย | ||
| ขอลุโดยหมาย | จงเทพยทุกภาย | ค้ำชูทุกอัน ฯ | ||
| ๏ เสด็จในเรือนแก้ว | แท่นทองเพริศแพร้ว | เพดานพรายพรรณ | ||
| โคมเทียนเรียงราย | รำพึงภิปราย | ข้ารักถามเจียรจัน | ||
| ถามถี่ถ้วนอัน | ผูกห่อเรียงรัน | ห้อยไว้ชื่อใด ฯ | ||
| ๏ แต่เรียมมาอยู่ | เรียมจักใคร่รู้ | ซึ่งพรรณภายใน | ||
| แต่เรียมมาร่วมรส | ร่วมรักปรากฏ | บ ให้รู้ว่าใด | ||
| เรียมยังสงสัย | สงกาแต่อรไท | เหมือนมิรักเรียมนา ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นเมรี | คิดแค้นแสนทวี | มิใคร่จะบอกกำลังยา | ||
| ฤๅหนึ่งสงวนนัก | ฤๅหนึ่งความรัก | จะบอกแก่พระราชา | ||
| กินแหนงสงกา | สงสัยแก่ราชา | บ ไว้ใจแก่ภูบาล ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นหน่อเหน้า | ยอกรใส่เกล้า | กล่าวเกลี้ยงสนองสาร | ||
| บ ควรที่จะสำแดง | ความรักก็แถลง | ถวายแก่ภูบาล | ||
| คุณใช่สามาญ | มีหลากหลายสถาน | เลิศฤๅทุกพรรณ ฯ | ||
| ๏ สิ่งนี้ยาผง | ครั้นจับโปรยลง | ก็มืดคลุ้มเป็นควัน | ||
| กลับกลายเป็นไฟ | ลุกลามตามไหม้ | ประดุจเพียงไฟกัลป์ | ||
| เป็นขวากกรดเรียงรัน | ฟูนเป็นตาวขันท | เห็นเขาเสือกสน ฯ | ||
| ๏ ยาสิ่งนี้เล่า | จับปรายโปรยเป่า | ก็เป็นลมเป็นฝน | ||
| มากมีบรรพต | ใหญ่สูงปรากฏ | ห้วยเหวทุกตำบล | ||
| แรดช้างเสือกสน | เสือสีห์หมีปน | ต่อแยงศัตรู ฯ | ||
| ๏ ยาสิ่งหนึ่งนั้น | ทอดลงหมายมั่น | ก็พูนเป็นสินธู | ||
| มีจระเข้เหรา | ฉลามโลมา | พิมทองราหู | ||
| ช้างน้ำเงือกงู | เสือน้ำเคียงคู่ | ยิ่งยงบีฑา ฯ | ||
| ๏ เภตราสำเภา | พาณิชเที่ยวเทา | ทุกประเทศนานา | ||
| มีระลอกฟูมฟอง | ลมพยุพัดต้อง | ก็กลม ณ ท้องคงคา | ||
| ศัตรูใดมา | เห็นฤทธิ์กำลังยา | ก็พ่ายแพ้แต่ไกล ฯ | ||
| ๏ พระรถชวนสนิท | ล่อลวงให้ชิด | ให้เชื่อ บ สงสัย | ||
| กล่าวเกลี้ยงเลี่ยงถาม | ดุจศิลป์พระราม | เทพนั้นชื่อใด | ||
| ดูหลากแก่ใจ | เชิญแก้วบอกกูไว้ | จงแจ้งจำหมาย ฯ | ||
| ๏ นางจึงทูลเล่า | ศิลป์นี้หญัวเจ้า | ยิ่งศิลป์ทั้งหลาย | ||
| ปราเกรียดิปรากฏ | เรียกชื่อกุมพต | ยวดยิ่งฤๅสาย | ||
| ศัตรูกลัวกลาย | สังหารให้วาย | ชีวิตนั้น บ คืนคง ฯ | ||
| ๏ พระจึงถามเล่า | ถามนางหน่อเหน้า | โดยพระทัยประสงค์ | ||
| ชื่อใดสิ่งนั้น | ผูกห่อหมายมั่น | ห้อยไว้บรรจง | ||
| น้องท้าวโฉมยง | สิ่งนี้ประสงค์ | ชื่อใดนะหญัวอา ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นเมรี | สนองคำภูมี | เชื้อชาติวงศา | ||
| อันนี้เนตรสิบสองศรี | ออกท้าวชนนี | ได้โดยจินดา | ||
| ใช้พระพายุพัดมา | สั่งไว้แก่ข้า | ข้าก็สงวนนะราชา ฯ | ||
| ๏ ยานี้วิเศษนัก | แกล้งให้รู้จัก | แจ้งให้อย่าสงกา | ||
| ผิจะเอาเนตรสมเล่า | งามดุจกว่าเก่า | เพราะยาโรยทา | ||
| เห็นสว่างโลกา | เนตรนั้นหญัวข้า | บ ห่อนมีอัณราย ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นภูบาล | ฟังคำนางคราญ | ก็ตั้งพระทัยจำหมาย | ||
| เกิดโศกแสนซ้ำ | พระทัยเพียงคว่ำ | ชลเนตร บ วาย | ||
| เบือนพระพักตร์ผันผาย | แล้วแกล้งอุบาย | เล็งแลห่อยา ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นน้องไท | จับเนตรท้าวไว้ | ก็ทูลแต่ราชา | ||
| พระเนตรแก้วกูหลากนัก | หมองเหมือนมีสัก | สิ่งฤๅกระมังหนา | ||
| เศร้าสร้อยโศกา | คิดไฉนนะอกข้า | น้ำพระเนตรคร่าวไหล ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นภูบาล | สนองคำนางคราญ | ว่าแก้วกูอย่าสงสัย | ||
| ยองใยธุลีผง | ใด บ รู้ปลิวลง | เข้าเนตรเรียมบัดใจ | ||
| น้ำเนตรลามไหล | แต่จะกี้นะอรไท | รำคาญเคือง บ รู้หาย ฯ | ||
| ๏ เรียมรักแรกสนิท | ปองฝากชีวิต | ต่อเท่าวันตาย | ||
| กึ่งยาม บ ไคลคลาศ | เรียมรักพิศวาส | พิสมัย บ รู้วาย | ||
| ใช่ว่ารักแล้วจะกลับกลาย | โดยใจเรียมหน่าย | บ รางม้วยไมตรี ฯ | ||
| ๏ แม้วเราก็พบแก้ว | บุญน้อยแม้วแคล้ว | คลาศคลาโฉมศรี | ||
| แหนงตายประเสริฐนัก | คิดว่าอยู่จะรัก | โรยร้างฤๅดี | ||
| ใฝ่ว่ายามปูนปี | จะเสวยสุขสมศรี | ต่อท้าวแสนกัลป์ ฯ | ||
| ๏ แม้วนางในฟ้า | โฉมงามใดมา | เหมือนเพียงสาวสวรรค์ | ||
| นางนั้นล้ำเลิศ | สาวสวรรค์ประเสริฐ | แต่งแง่ บ เทียมทัน | ||
| ใจเรียมใฝ่ฝัน | ว่าจะรักนางนั้น | กว่าท้าวน้องผู้มีศรี ฯ | ||
| ๏ เรียมรักล้ำเลิศ | แม้วตายแม้วเกิด | ขอประสบเมรี | ||
| ขอร่วมสงสาร | ตราบท้าวถึงนิฤพาน | อย่าม้วยไมตรี | ||
| ความสนิทแสนทวี | เสมอชีวิตแห่งพี่ | ร่วมรู้ด้วยนงคราญ ฯ | ||
จบถามยา ครูไม้หนึ่ง ๒๑ แผด ฯ
| โคลง | |||
| ๏ ดึก สองยามเกลี้ยกล่อม | ทรามวัย | ||
| ดื่น ดาษนางชาวใน | หลับสิ้น | ||
| ตื่น ขึ้นก็วังเวงใจ | จอมสวาดิ | ||
| นอน โรงม้าม้าดิ้น | กระทืบท้องโรงไฉน ฯ | ||
| กาพย์ | ||||
| ๏ ดึกดื่นตื่นนอน | ม้ามิ่งวิงวอน | แค้นเคืองเนืองใน | ||
| โฉมงามทรามรัก | บำเรอเชอภักดิ | อย่าร้างค้างไข | ||
| แค้นคับตับไต | ปรารมภ์ขมใจ | ปองผิดริษยา ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นพาชี | ตื่นในราตรี | รำพึงจินดา | ||
| วันนี้หลับทั้งเรือนหลวง | บ ได้ทักท้วง | ผู้คนไปมา | ||
| สงัดเสียงเจรจา | เทียนยามชวาลา | ดับ บ รู้สึกตาม ฯ | ||
| ๏ ม้าต้นรู้รอบ | วันนี้เห็นชอบ | จะเตือนท้าว ธ อย่าขาม | ||
| สงัดเสียงสังคีต | เป่าตีสีดีด | บำเรอทุกยาม | ||
| สงัดเสียงไอจาม | บ ได้ระวังยาม | ขนาดประจำราตรี ฯ | ||
| ๏ ม้าร้องกระทืบ | โรงทองระรืบ | ย่อมกลพาชี | ||
| หลับใหลด้วยชู้ | จะเตือนท้าว ธ ให้รู้ | สึกองค์ภูมี | ||
| จะเตือนแก้วกูหลายที | เกรงมารทั้งนี้ | จะรู้สึกนอกใน ฯ | ||
| ๏ ม้าร้องเสียงศัพท์ | พระบรรทมหลับ | ตื่นตระหนกตกใจ | ||
| คิดแค้นรำจวน | ค่อยฟื้นองค์อวล | องค์เองเอไกล | ||
| เอาพระเขนยอิงไว้ | แนบข้างอรไท | ต่างองค์ราชา ฯ | ||
| ๏ นาง บ รู้สึกองค์ | พระจึงลอบลง | มาโรงอาชา | ||
| เอาหญ้าป้อนม้าแล้ว | ลูบหลังม้าแก้ว | ชักชวนเจรจา | ||
| ทุกข์พี่สิ่งใดนา | พี่บอกข้ารา | น้องจะท่าฟังสาร ฯ | ||
| ๏ ม้าต้นทูลสนอง | ข้าเคร่าคอยครอง | จรหล่ำแล้วมานาน | ||
| แต่เสด็จมาเสวยเมือง | ยักษาจะรู้เรื่อง | จะถึงสันทามาร | ||
| ฟูนไฟจะสังหาร | จะฆ่าพระภูบาล | ให้ม้วยมรณา ฯ | ||
| ๏ เขารู้นิฤมิต | ให้ท้าวเธอเสน่ห์สนิท | ชิดเชื้อหนักหนา | ||
| อาคมสมขนัม | นางมารก็รู้ทำ | ให้ท้าวเธอเสน่หา | ||
| แรงมนต์มายา | หกสาตร์ภาษา | หมู่มารเขาขลัง ฯ | ||
| ๏ แม้วพระจะรักน้อง | เสียแรงพระครอง | ออกท้าว ธ มาแต่หลัง | ||
| คือเนื้อคือทราย | อาจมาเข้าข่าย | เข้าคฤนเข้าวัง | ||
| เข้าข้องเข้าขัง | พระ บ คิดแลจะหวัง | อยู่เนตรนี้กลใด ฯ | ||
| ๏ แม่ป้าสิเป็นทุกข์ | ส่วนมาอยู่อยู่สนุก | เสน่ห์ด้วยชู้เมืองไกล | ||
| รักใดสักร้อยรัก | คิดดูจงหนัก | อย่าร้างช้างไขย | ||
| ละวางห่างไกล | ออกท้าวท่านไท | อยู่วังวลกลการ ฯ | ||
| ๏ เอ็นดูแม่ป้า | สมพองปองท่า | อยู่จะคอยฟังสาร | ||
| ทุกข์ตรอมผอมไผ่ | ปานนี้จะโหยไห้ | หาพระภูบาล | ||
| ใครจะอวยอาหาร | แม้วแก้วกูอยู่นาน | พ่างเพียง บ เห็นใจ ฯ | ||
| ๏ พระฟังคำม้า | กล่าวคล่าวน้ำตา | ประดุจธาราไหล | ||
| น้องจะขึ้นไปลอบลัก | ห่อยาแลดวงจักษุ์ | ได้แล้วจะคืนไป | ||
| ยามหน้านี้ยามไชย | ยามนี้ บ ได้ไป | มิปลอด ณ พี่ฮา ฯ | ||
| ๏ ยามนี้ยังก่ำ | พี่ยาร้องร่ำ | เกลือกมารจะสงกา | ||
| อย่าให้เขารู้ | ว่าเรามาอยู่ | สงัดแลซ่อนเจรจา | ||
| อย่าให้รู้เงื่อนรา | ยามหน้าปลงปลอด | รอดเราจะไป ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นเมรี | ตื่น บ เห็นภูมี | พิศวงหลงใหล | ||
| โอวพระภูธร | คิดคืนตื่นนอน | แลแก้วกูหลงไปไหน | ||
| ลอบเสด็จไปหาใคร | แค้นใจ บ มิบอกไว้ | ให้น้องโหยหา ฯ | ||
| ๏ พระจึงขานน้อง | เจ้าอย่าร่ำร้อง | เรียกเรียม ณ หญัวฮา | ||
| มาบัดเดี๋ยวแล้ว | จะขึ้นไปกล่อมแก้ว | กูแนบเนื้อชายา | ||
| เรียมมาเล่น ณ โรงอาชา | พลางตักเตือนข้า | เตือนไททั้งหลาย ฯ | ||
| ๏ เจ้าก็ปลุกขันที | เตี้ยค่อมทั้งนี้ | แลนายเรือนผู้เป็นนาย | ||
| จำม้าแมนเกล้า | กระทืบโรงเรียกเจ้า | คูโรงจะทำลาย | ||
| เทศตั้งเป็นนาย | มิตักเตือนทั้งหลาย | ให้รำคาญทุกอัน ฯ | ||
| ๏ พระก็ขืนไปเล่า | นั่งแนบน้องเหน้า | อรไทเจือรจรร | ||
| นางก็ทูลทันใจ | หญ้าเพือน้ำใน | ก็มีพร่ำทุกกำนัล | ||
| ข้าก็แต่งสบสรรพ์ | ซึ่งจะรำคาญพระทัยนั้น | น้อง บ ให้มีเลย ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นภูบาล | มีพระโองการ | สนองท้าวผู้ทรามเชย | ||
| เจ้าอย่าด่าข้าไท | หญ้าเฟือน้ำใน | บ ขาดโรง ณ หญัวเฮย | ||
| พยศม้าหากเคย | เรียกเรียม บ ขาดเลย | ฉะนี้แล ณ หญัวฮา ฯ | ||
| ๏ ใครห่อน ณ พระทอง | พระบรรทมด้วยน้อง | แลลอบไปไหนนา | ||
| ไปหาใครก็ทำเนา | เจ็บด้วยว่ามิรู้เท่า | แลเพื่อนแก่ม้าอาชา | ||
| ข้าก็ละเชิงหล้า | ทรงพระเยาว์เจ้าฟ้า | เหมือนมีที่หวัง ฯ | ||
| ๏ ท้าว ธ ทรงโกรธนัก | เหมือนแก้วกูมิรัก | จึงมากล่าวชวนชัง | ||
| อนึ่งยังว่ามาเป็นผัว | ถึงว่าเรียมสบถตัว | อรไทควรฟัง | ||
| แต่แรกมาร่วมวัง | บ ห่อนมีที่หวัง | อื่นนอกท้าวนา ฯ | ||
| ๏ พระรถภูบาล | พระมีโองการ | ตรัสหน่วงชายา | ||
| ทีนี้พี่ บ ได้ถือความ | เมื่อหน้าหยาบหยาม | หึงเท็จฉะนี้นา | ||
| เรียมนี้ก็ไม่มุสา | จะมารักนางข้า | กว่าท้าวผู้มีศรี ฯ | ||
| ๏ พระแก้ความแล้ว | ถนอมอุ้มน้องแก้ว | สนิทด้วยเมรี | ||
| อุ้มไปวางเหนือเขนย | แนบเนื้อทรามเชย | เจ้าก็ค่อยพัดวี | ||
| พระก็เกลี้ยกล่อมศรี | นอนเหนืออุระพี่ | คอยแนบเนื้อชายา ฯ | ||
จบม้าชวนเอย ครูไม้หนึ่ง ๒๒ แผด ฯ
| โคลง | |||
| ๏ ปล้ำ ใจ บ ใคร่ร้าง | แรมสมร | ||
| ปลุก ส่งนงนุชนอน | ไป่ฟื้น | ||
| ลุก ลาเรียมจักจร | จวนรุ่ง | ||
| นั่ง แนบองค์อู้มขึ้น | จูบแล้วละเสีย ฯ | ||
| กาพย์ | ||||
| ๏ ปล้ำปลุกลุกนั่ง | จำนงจงตั้ง | โฉมงามทรามวัย | ||
| ตระโบมโลมลา | กระสันกัลยา | คิดเสียดายภายใน | ||
| พิศวงหลงใหล | พิศวาสขาดใจ | พิสมัยด้วยใครนา ฯ | ||
| ๏ ม้าต้นเตือนเล่า | หน่ายใจแก่ท้าวเจ้า | ถึงมิใคร่จะลงมา | ||
| เร่งคิดแล บ ดูยาก | พระทัยท้าวหลาก | มิเหมือนดั่งคำเจรจา | ||
| อยู่นานชอบพ้นเพลา | ความทุกข์เท่าฟ้า | สนุกบรรทมสมสนอง ฯ | ||
| ๏ ม้าร้องเสียงศัพท์ | พระบรรทมหลับ | ตื่นรำพึงตริตรอง | ||
| อนี้บาปของหลัง | ชาติก่อนโพ้นยัง | จึงมาตามเบียนสนอง | ||
| ปองสนิทแลถึง บ สนิทด้วยหญัวน้อง | เวราทั้งสอง | แต่ก่อนโพ้นมาตามรา ฯ | ||
| ๏ โอวแต่นี้เอย | สองราแรกเคย | รักสนิทเสนหา | ||
| ไอสูรย์สมบัติ | สฦๅ ณ บัดนี้เอย อันราสุสวัสดิ | แห่งห้องโลกา | ||
| สิ่งสมบูรณแต่หลังมา | ความสุขด้วยแก้วข้า | จะม้วยในราตรี ฯ | ||
| ๏ แต่นี้จะไกล | เร่งคิดพิสมัย | พิศวาสด้วยโฉมศรี | ||
| คิดมาน่าเจ็บเจ็บใจ | บ ร้างจะใคร่รู้ม้วย | รักจะพาไปด้วยเกรงใจพาชี | ||
| นับเดือนแล้วแก้วดุจนับปี | กี่ร้อยวันแก่อกพี่ | แลเจ้าม้วยทุกข์ทน ฯ | ||
| ๏ ชะรอยเราวิบัติ | เนื้อนกสิงสัตว์ | ให้เขาร้อนรน | ||
| แต่มาร่วมวังด้วยอรไท | หวังฝากชีวิตไว้ | กว่าจะม้วยวายชนม์ | ||
| โอวแก้วกับตน | บาปหลังจำทน | จากเจ้าจอมขวัญ ฯ | ||
| ๏ ใฝ่ว่าเรียมมีฤทธิ์ | วาจาประสิทธิ์ | ดุจไททศจันทร์ | ||
| จะควบองค์เปนเดียว | จะพาแก้วท่องเที่ยว | เขจรจรจรัล | ||
| กลืนได้จะกลืนไว้ในครรภ์ | ครั้นยามกระสัน | จะคายคืนมาชมศรี ฯ | ||
| ๏ ใฝ่ว่ามีเดชะ | เดโชตบะ | ดุจไทพระศุลี | ||
| จะแบ่งองค์เป็นสอง | องค์หนึ่งจะไว้แก่ท้าวน้อง | นอนแนบโฉมศรี | ||
| องค์หนึ่งจะไปด้วยพาชี | อย่าให้รำคาญเคืองพี่ | ที่แค้นร้อนไปมา ฯ | ||
| ๏ ใฝ่ว่าเรียมมีเดช | ดุจไทเทเวศ | ท่านท้าวพันตา | ||
| จะชะลอทั้งไพชนต์ | ปราสาทพิมล | แท่นทองรจนา | ||
| จะพาไปเล่น ณ เวหา | ให้ฝูงมารยักษา | หมู่นี้แลดู ฯ | ||
| ๏ เร่งคิดเร่งทุกข์ | บ รางเลยจะลุ | พ้นมารศัตรู | ||
| แน่งจะเอาพระธำมรงค์ | ไปชมต่างองค์ | อรไทโฉมตรู | ||
| อีกผ้าสีชมพู | อันแก้วกูทรงอยู่ | จะเอาไปชมต่างองค์อร ฯ | ||
| ๏ ส่วนแหวนแลผ้า | อันเรียมทรงมา | จะเปลื้องไว้แก่สายสมร | ||
| บ เห็นองค์แลเห็น | พระธำมรงค์อันสอดนิ้ว | เจ้าคลายความกริ้วโกรธาอนาทร | ||
| ส่วนผ้าอันแก้วกูห่มนอน | ครั้นคิดถึงผู้เพื่อนร้อน | จะชักมาห่มนอนต่าง ฯ | ||
| ๏ ท้าวทรงพระขรรค์ | เสด็จจากเรือนจันทน์ | คิดแค้นอางขนาง | ||
| คืนเข้ามาพิศ | พระพักตร์น้องงามติด | ใจเรียมฤๅวาง | ||
| คืนมาสั่งแก้วกูเอวบาง | สองเจ็บจะไห้ช้าง | บ ร้างจะวายน้ำตา ฯ | ||
| ๏ เอาหน้าแนบหน้า | บาปใดจงรา | ร้างรักเสนหา | ||
| น้ำพระเนตรไหลลง | โซมซาบอาบองค์ | อรไทชายา | ||
| คือท่อธารา | เรียมจะกลั้นน้ำตา | เรียมไว้ไฉนคง ฯ | ||
| ๏ สุดโลมสุดลูบ | สุดกอดสุดจูบ | ลูบทั่วทั้งองค์ | ||
| วันนี้จะจากแก้วกูผู้เพื่อนนอน | คิดเสียดายเนื้ออ่อน | คือสำลีอันบรรจง | ||
| กอดกับอกมิใคร่จะวางลง | เนื้อเจ้านวลทั้งองค์ | จะละจะวางกลใด ฯ | ||
| ๏ บ ห่อนจะรู้ทำแพง | ทำจระเทินกินแหนง | ให้เรียมแสลงใจ | ||
| ช่างอ้อนให้เรียมรัก | คิดเสียดายนรลักษณ์ | รู้อัธยาศัย | ||
| ทั้งภายนอกภายใน | เรียมจะเสียไฉนได้ | สงวนใจเรียมนา ฯ | ||
| ๏ พิศเนื้อเนื้อเกลี้ยง | พิศนมนมเพียง | เต่งเต้าตรึงตรา | ||
| พิศชงฆ์ชงฆ์แก้วกูงามนวย | พิศพระกรสระสวย | ประดุจงวงไอยรา | ||
| พิศพักตร์พักตร์คือจันทรโสภา | พิศกรกัลยา | ประดุจกลีบบัวทอง ฯ | ||
| ๏ พิศครานคือเฉลา | พิศไรเพริศเพรา | คอกลมลำยอง | ||
| พิศคิ้วคิ้วก่งคือวงเกาทัณฑ์ | พิศตาตามัน | ประดุจตาทรายทอง | ||
| พิศแก้มแก้มคือปรางทอง | พิศโอษฐหญัวน้อง | คือตำลึงสุกใส ฯ | ||
| ๏ พิศแห่งใดงามสม | ยิ่งพิศน่าชม | สมบูรณ์บัวใคร | ||
| พิศรูปแก้วกูรางชาง | พิศเอวเอวบาง | น่าพึงพอใจ | ||
| ละเมียดละไม | ละม่อมจริงนะอรไท | ใต้ฟ้าใครปาน ฯ | ||
| ๏ แสงทนต์ยะยับ | เมื่อฟังสรวลศัพท์ | ไพเราะอ่อนหวาน | ||
| กลิ่นแก้วกูวังเวง | รวยรวยหอมเอง | ไทเนื้อหอมหวาน | ||
| พูดเสงี่ยมเสี่ยมสาร | รู้ระบอบชอบการ | ใจลากใจดี ฯ | ||
| ๏ โฉมแก้วกูตระศักดิ์ | เมรีมีลักษณ์ | เบญจกัลยาณี | ||
| เป็นยอดสงสาร | ฟ้าครอบ บ ปาน | ในโลกนี้ บ มี ถึงสอง | ||
| พิศโฉมเมรี | เลิศล้ำโลกีย์ | กามาฤๅถกล ฯ | ||
| ๏ นางเร่งหลับใหล | ด้วยท้าว ธ พิศมัย | ถึง บ มิรู้สึกองค์ | ||
| ส่วนนางสาวใช้ | พี่เลี้ยงนอนใกล้ | หลับเน่งทุกคน | ||
| ก่ายกองกันกรน | วันนี้ชอบกล | สบดำริโดยปอง ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นราชา | เอื้อมเอาห่อยา | แลเนตรทั้งสิบสอง | ||
| ได้มาก็ทูลเกล้า | เนตรออกท้าวเจ้า | อยู่นานก็ดูหมอง | ||
| เสด็จจากเรือนทอง | แปรพักตร์มาสั่งน้อง | น้ำพระเนตรคล่าวไหล ฯ | ||
หมดฉบับที่มีเพียงเท่านี้
เชิงอรรถ
อ้างอิง
เว็บไซต์สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์กรมศิลปากร [1]
