โคลงสุภาษิตประจำภาพในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

แม่แบบ:เรียงลำดับ

บทประพันธ์

อธิบาย

โคลงสุภาษิตไทยที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯ ให้จารึกแผ่นศิลาติดไว้ใต้รูปภาพซึ่งโปรดฯ ให้พระอาจารย์อินโข่ง วัดราชบูรณะเขียนไว้ที่ผนังกรอบประตูและหน้าต่างพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

สุภาษิตที่เอามาเขียนภาพและแต่งโคลงเหล่านี้ เป็นสุภาษิตไทยมีมาแต่โบราณ มักชอบอ้างและกล่าวเป็นอุปมากันในพื้นเมือง รู้กันมากบ้างน้อยบ้างแพร่หลาย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯ ให้รวมสุภาษิตไทยเหล่านี้มาเขียนรูปภาพไว้ที่ท้องฉนวนที่ทรงบาตรในบริเวณพระอภิเนาวนิเวศน์แห่ง ๑ ก่อน ครั้นทรงปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม จึงโปรดฯ ให้อาจารย์อินโข่งเขียนที่ผนังกรอบประตูหน้าต่างพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม แต่โคลงนั้นจะโปรดฯ ให้ใครแต่งหาทราบไม่.

ดำรง

คำอุทิศ

ขออำนาจคุณพระรัตนตรัย และผลอันเกิดแต่เชฏฐาปจายนกรรม จงประสิทธิมนุญผลแด่ท่านทั้งหลายทุกเมื่อเทอญ

สมรรัตน

วันที่ ๑ เมษายน ๒๔๗๒

.......... .......... ..........

โคลงสุภาษิตประจำภาพ ในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศสดาราม

      ๑ หน้าเนื้อใจเสือ
      หน้า เนตรสมชื่อแม้มฤดี
เนื้อ นุ่มนวลดูดีแต่หน้า
ใจ พาลเก่งโกงมีจิตต์ดั่ง
เสือ ดุดันกลั่นกล้าโกรธร้ายอย่าสมาน ฯ
      ๒ หน้าไหว้หลังหลอก
      น่า กลัวหัวหยิบย้อนยอกกล
ไหว้ นบสบเศียนซนซ่อนเค้า
หลัง ลับกลับยกตนโตป่อง ปึ่งแฮ
หลอก เล่ห์ลิงหลอกเจ้าเลิดล้ำหลายขบวน ฯ
       ๓ น้ำกลอกใบบัว
      คนกลมดั่งน้ำกลอกใบบัว
ชำนิชำนาญตัวกลั่นกลิ้ง
ใครเสวนะพัวพันผูก
มันจักเพโททิ้งโทษร้ายถึงเรา ฯ
      ๔ มะกอกสามตะกร้าปาไม่ถูก
      พบพาลพูดพล่ำลิ้นลมไหว
เพ้อพจน์สบไถลหลอกล้น
มะกอกสามตะกร้าไปปาเปล่า
ปลูกสักผลพ้นเล่ห์ลิ้นลมพาล ฯ
      ๕ กะลาครอบหัว
      เสือกเศียรสัญจรเข้าเคียงคน
หัวร่อริกพลิกตนพูดจ้อ
กะลาครอบหัวซนเสอกแทรก กลางเฮย
โหลเลื่อมแลบลิ้นล้อเลิดล้ำลิงถุง ฯ
      ๖ ไม้หลักปักมูลควาย
      จำคนใดไพล่พล้ำพลาดหลาย
ไม้หลักปักมูลควายเปรียบอ้าง
ผู้ใหญ่พูดกลับกลายโอนอ่อน เอนเอ
คนมักฉินชังบ้างเกลียดสิ้นทวยซน ฯ
      ๗ แปดเลี่ยมแปดคม
      ชี้ช่อหมอถ้อยต่อแหลหลือ
ลักฉกชาวบกเรือซุ่มส้อง
แปดคมแปดเหลี่ยมเถือเอาทุก ด้านเฮย
ชนชนิดเช่นนี้ต้องเก็บเข้าคุกขัง ฯ
      ๘ เหยียบเรือสองแคม
      เหยียบเรือสองกราบเค้าคนคด
จุนโจทก์จำเลยลดต่ำแต้ม
บอกกลอุบายปดปองแต่ ทรัพย์เฮย
สองฝ่ายหลงแยบแย้มอย่างนี้บาปเหลือ ฯ
      ๙ เสี้ยมเขาควายให้ชนกัน
      แสนชั่วยั่วแหย่เย้ายุคน
สอนนี้เสี้ยมโน่นชนแส่ให้
สองฝ่ายไม่ทรบขวนขวายทเลาะ กันแฮ
เฉกเสี้ยมเขาควายให้ขวิดไส้พุงพัง ฯ
      ๑๐ เหล็กแข็งดัดได้
      เหล็กแข็งตีมีดได้โดยปอง
สัตว์บกสัตว์น้ำฟองฝึกได้
คนซื่ออ่อนตามคลองคำปราชญ์ ง่ายนา
พาลชาติแข็งขืนให้อ่อนสิ้นสุดแรง ฯ
      ๑๑ ไม้คดดัดได้
      ไม้คดควรดัดได้โดยปอง
เหล็กนากชินเงินทองทุบได้
เดียรฉานชาติลำพองเพียรดัด ซื่อเฮย
คนคดขืนดัดได้ซื่อสิ้นสุดเพียร ฯ
      ๑๒ แม่น้ำคดแจวพายตามได้
      แมน้ำคดลดเลี้ยวเล่ห์หลาย
แจวถ่อเรือพายผายผ่านได้
น้ำจิตต์คดขวนขวายผันผ่อน ยากนา
ปราชญ์สุดโปรดแค่นได้คดเคี้ยวคนพาล ฯ
      ๑๓ ไม้โกงดัดได้
      คนโกงโยงยิ่งไม้โกงกาง
โกงกิ่งแก่นถากถางดัดได้
โกงคนคิดคดขวางดัดยาก
เห็นว่าโกงอย่าใกล้หลบให้ไกลโกง ฯ
      ๑๔ อย่าคบคนพาล
      คนบิดกิจเกียจคร้านการงาน
ยังสั่งสอนจับการถูกถ้า
ชาติพาลบิดเกลียวสมานมองจับ ยากเฮย
ทราบว่าบิดอย่าค้าคบเข้าส่วนทุน ฯ
      ๑๕ ข้างนอกสุกใสข้างในสกปรก
      นกยางข้างนอกล้ำเลิดขาว
แต่เสพสัตว์เป็นคาวขื่นร้าย
เฉกพาลนอกนั้นราวกะกระดาษ
ในจิตต์ลามกบ้ายบาปเปื้อนเป็นหนอง ฯ
      ๑๖ อย่าประมาทเสือหิว
      เสือหิวนอนนั่งแห้งเห็นโครง
ดูถูกมันมักโขยงคาบเคี้ยว
พาลเฉลียวฉลาดโกงกลเลศ เสมอนา
อย่าประมาทมันเลี้ยวแล่เนื้อเถือหนัง ฯ
      ๑๗ ให้เหยื่อเสือผอม
      ให้ กรรมกรแซะไซ้แสวงหา
เหยื่อ ศพสัตว์สรรมามากถ้วน
เสือ เสพไป่อิ่มอาหารเหตุ หิวแฮ
ผอม ดั่งพาลผอมอ้วนอาจคั้นคนขุน ฯ
      ๑๘ สอนลิงขึ้นต้นไม้
      ฝึกหัดพานรให้ปิ่นพฤกษ์
เห็นว่าช่วยการฦกเล่ห์นี้
สอนโจรลอบลักฝึกหัดเชี่ยว ชาญเฮย
สอนเปล่าบ่อต้องกี้กอบเกื้อการงาน ฯ
      ๑๙ สอนจรเข้ว่ายน้ำ
      สั่งสอนสัตว์จรเข้คงคา
ให้แหวกวนเวียนวาริชหว้าย
เปรียบปราชญ์สั่งสอนสานุศิษย์ พาลแฮ
มันเก่งโกงยิ่งย้ายอย่าเยื้องยักสอน ฯ
      ๒๐ ชี้โพรงให้กะรอก
      ชี้ ช่องทางห่างต้นพฤกษา
โพรง ดั่งรูคูหาใช่น้อย
ให้ สำนักเดียรฉาน์ชาติโฉด เขลาเฮย
กะรอก ดั่งคนหมอถ้อยโทษร้ายอย่าขยาย ฯ
             

เชิงอรรถ

ที่มา

ต้นฉบับ - หนังสือโคลงสุภาษิตประจำภาพ ในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

พระเจ้าบรมวงศเธอ กรมหลวงสมรรัตนศิริเชษฐ โปรดให้พิมพ์เป็นมิตรพลีขึ้นปีใหม่ พ.ศ. ๒๔๗๒

พิมพ์ที่โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร

รับข้อมูลจาก "https://www.reurnthai.com/wiki/%C3%A0%C2%B9%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%E2%80%9E%C3%A0%C2%B8%C2%A5%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%C2%AA%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%C2%A0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C2%A9%C3%A0%C2%B8%C2%B4%C3%A0%C2%B8%E2%80%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%BA%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B0%C3%A0%C2%B8%CB%86%C3%A0%C2%B8%C2%B3%C3%A0%C2%B8%C2%A0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B9%C6%92%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B0%C3%A0%C2%B8%C2%AD%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B9%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C5%A1%C3%A0%C2%B8%C2%AA%C3%A0%C2%B8%E2%80%93%C3%A0%C2%B8%C2%A7%C3%A0%C2%B8%C2%B1%C3%A0%C2%B8%E2%80%9D%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B0%C3%A0%C2%B8%C2%A8%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B5%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B1%C3%A0%C2%B8%E2%80%A2%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C2%A8%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C2%AA%C3%A0%C2%B8%E2%80%9D%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C2%A1"
เครื่องมือส่วนตัว