อนิรุทธคำฉันท์

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

การปรับปรุง เมื่อ 14:47, 18 กันยายน 2553 โดย CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
(ต่าง) ←รุ่นก่อนหน้า | รุ่นปัจจุบัน (ต่าง) | รุ่นถัดไป→ (ต่าง)
ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

ผู้แต่ง: ศรีปราชญ์

บทประพันธ์

๑๖
      ๏ ปางพระจักรีแปรเปนกฤษณราญรอนเข็ญ
อรินทรเสี้ยนสยบนา
      ๏ เสด็จแสดงเนาในเมืองทวา-รพดีสมญา
คือวิษณุโลกบปาน
      ๏ ปราการแกมแก้วสุรกาญจน์มณีรัตน์ชัชวาล
ยโชติอับแสงสูรย์
      ๏ เรืองรอบฟ้าหล้าเพ็ญทูลเทียมทิพยจำรูญ
จำรัสทิพาราตรี
      ๏ เทพาสุรคณาเปรมปรีดิ์เยินยอสดุดี
ดิลกโลกยสมเด็จ
      ๏ เรืองเหนือปราการแก้วเพ็ชร์บราลีขบวนขเบ็จ
ระริบจรปาดป่ายลม
      ๏ สูงส่งทัดเทียมเมืองพรหมฟ้าหล้าชื่นชม
คือืนทรบุรีฤาปาน
      ๏ ตรัสตรีมุขแก้วแกมกาญจนมณีชัชวาล
ยยากจะเลมเลงสอง
      ๏ ดุจมือไตรโลกยตระกองเศิกเสี้ยนยากปอง
จะป่ายจะปีนเปลืองตน
      ๏ บมิอาจเพื่อจักมาผจญแม้มารดาลฉงน
ระยั้งระย่อแต่ไกล
      ๏ มีฉัตรากรธงไชยเหนือตรีบุรีไร
ประดับด้วยแก้วแกมกล
      ๏ ดุจจันทราทิตยมณฑลเกือบกั้งเบื้องบน
บุรีระเรื่อยฉายา
      ๏ เลงหอทองถ่องท้องฝาผนังสบูดาษดา
มณีประดับดูเถกิง
      ๏ อาจให้เลื่องโลกดำเลิงหฤทัยบำเทิง
คือทิพยโลกศุลี
      ๏ นางจรัลโดรณจรวจจรีเชิงเทินคือคิรี
คิรินทรเรืองรอบคอบ
      ๏ ไชยสินธุสมุทราแขวงขอบเรียบรัตนเรียงรอบ
คือฝั่งสมุทรเซราะซระ
      ๏ โกมุทอุบลบานฉะกะปทุมกุสุมสรละ
สรลมสรลอนเลื่อนผกา
      ๏ เล็งแลจรอกจรัลทางถลารัญราชรัถยา
บรรสานทั้งหญิงชายชม
      ๏ ชายชื่นหื่นหรรษาสมสรสว่างอารมณ์
พอใจบรรเจิดกามา
      ๏ ปางคราฉมจันทนคันธาเรียบเทียบทึกสรา
สำรวลสำราญริมถนน
      ๏ พระลานเลือนแก้วแกมกลใสสุทธินฤมล
คือแมนมารังสรรค์สรรพ
      ๏ ตรีมุขมานสิงหประดับไว้แต่เขี้ยวขับ
คเชนทรหัยแล่นลอง
      ๏ ลองอัศวลองศิปลองลองพลเนืองนอง
จงชาญชำนาญในรณ
      ๏ คลีช้างคลีม้าคลีคนเล่นลูกโคนกล
ประเกาะประกวดพกพัน
      ๏ แต่งไว้เป็นธารกำนัลทั่วท้าวเคียมคัล
บังคมบังคัลนองเนือง
      ๏ ชมชื่นปรีดีทั้งเมืองชัยธวัชรุ่งเรือง
รันทดรันทวยโบกใบ
      ๏ ดุจห้ามแมนมารแต่ไกลกลัวกลายหวาดไหว
ฟฟั่นพพรั่นปั่นหนี
      ๏ มีมนเทียรทิพยรูจีปราสาทมณี
สุพรรณสูงสุดโพยม
      ๏ รุ่งเรืองมุกดามาศโสรมชัชวาลย์คือโคม
ตระหลบตระเลิศธรณี
      ๏ เจ็ดชึ้นย่อมรัตนรูจีใสสุทธิรัศมี
คือสุริยสับดจำรูญ
      ๏ แซงช่อเนืองนองนพศูลรุ่งเรืองจรัสจรูญ
จำเริญจำรัสรังสี
      ๏ ปานปัทมกระหลับเนืองนีรัชรัตนรูจี
รจิตรจองใจแมน
      ๏ สลึกขนนขนองขนอบแคลนแคลนพื้นไรรายแหวน
วิโรจนดาษดำถมอ
      ๏ ครีบครุฑชำนัลพึงพอใจฟ้าเยินยอ
ยยับยยาบยักยนต์
      ๏ กรงนาคมังกรเกี้ยวกลเจ็ดเศียรเสียดสน
อนันตนาคบปาน
      ๏ มีเทพประนมมือมาลย์คือเห็จเหิรทยาน
มาดูดำกลเรียงรัน
      ๏ จรรธึกนฤญูเวจวรรณคือครีบสุบรร
ณกลประกลแกมกล
      ๏ แททวยนวยกาญจนพิมลคือกรนางบน
อรรแถ้งแลทอดกรชู
      ๏ พริ้งพรายเหมหงส์พบูคาบวัลย์ทองดู
ประดุจกระพือยาบยาบ
      ๏ ฝาทองบัญชรทองทาบนพรัตนบันสาบ
บันเสียนบันสมประดิภา
      ๏ เฉลาฉลักฉลับฉลุมาลาพิดานดารา
บังอวดยังอิงอร่ามเรือง
      ๏ ขอนาคมังกรมลังเมลืองแห่งห้อยพรวนเพรือง
สำรวลสำราญหฤทัย
      ๏ ขนนเขนยอาสนอิงเรืองไรรายบุษปมาไลย
สุคนธรสกำจร
      ๏ นุประดับเหนือสถานบรรจฐรณ์สีหภาพมกร
กนาบนาคครุฑประดับ
      ๏ ค่าใครเลงแลลืมพรับเพรี้ยมพรายพรรณยับ
ประดุจย่างโดยยล
      ๏ ขุนพลขวาพลซ้ายพลเสนาโจษจล
จำนัลนุมนตรีมุข
      ๏ พลพฤนท์ประดับด้วยสุขเกษมราษฎรสรนุก
นิทุกประการเอาไชย
      ๏ ครื้นเครงฆ้องกลองหวั่นไหวฟ้าฟื้นภพไตร
สรเทือนสรท้านฦารงม
      ๏ ฟ้อนแพนทวนเขนตาวคมเพี้ยงปาดป่ายลม
แลศรศิลปะสำแดง
      ๏ ดาบเงินดาบทองเมลืองแสงแกล้วกล้าเรี่ยวแรง
ละลอบละล้าวแขงขัน
      ๏ ช้างสารชำนิเมามันหลากหลากหลายพรรณ
แลหน้าจกรูนแสงนิล
      ๏ มั่วหมู่พลแสะแสนสินธพเหาะหาวบิน
คือปีกจะกวักไกวโพยม
      ๏ เลงรถมาศแมนสรวมโสรมเหิรหาวคือโคม
จำรูญจำรัสประดิภา
      ๏ แสนส่ำส่ำแสนแสนยากรรถพลพา
หนคชราชยรรยง
      ๏ เกราะกรายหมวกหมายทองทรงพรายพรรณสรบง
สมบูรณอินทรธนู
      ๏ นุประดับนางสนมพบูเจียรจันทรดำรู
หฤทัยเกิดกามา ฯ
             
๒๘
      ๏ ย่อมลูกท้าวไทสมบูรณบัวใสวิไลยอาภา
ลออเอววรรณลวาดเอวลาพิศเพี้ยนพักตรา
เปรียบตรูบูรณ์จันทร์
      ๏ ยอกรประนมเหนือเกล้าบังคมบังคัลเคี่ยมคัล
สาวศรีอับสรอาจอับสาวสวรรค์ถึงถวายกำนัล
กำหนดนานา
      ๏ บ้างจับระบำแออวยนวยรำปรีดิ์เปรมพักตรา
ยยิ้มแย้มโอษฐม่ายเมียงหางตาเห็นหื่นหรรษา
สุดสิ้นใจรัก
      ๏ คือเทพอับสรสรรพสรรพาภรณ์เรืองรองตระศักดิ์
เสด็จลงจากฟ้ายาตรหล้าเลิศลักษณ์ค่าใครเชยชัก
ทราบสิ้นสุดสมอง
      ๏ จำเรียงสานเสียงประอรประเอียงกรกรีดเพยียทอง
เต่งติงเพลงพิณปี่แคนทรลองสำหรับลบอง
ลเบงเฉ่งฉันท์
      ๏ ระงมดนตรีคือเสียงกระวีสำเนียงนิรันดร์
บรรสานเสียงถวายเยียผลัดเปลี่ยนกันแลพวกแลพรรค์
บรรสานเสียดูริย์
      ๏ เครงคื้นมี่เมารสรวจขจรเสาวคนฑ์เทศมาธูร
ลอบฟ้าหล้าลองละอองแสงสูริย์พิบุษบาพูล
พิศาลแกมกล
      ๏ พระเจ้าจักรพรรดิเกิดแก้วจักรรัตน์รวดเร้าดินบน
สรพรั่งช้างม้าสรพร้อมรี้พลสรพราดสามนต์
ทุกหมู่หมวดหมาย
      ๏ พระอยู่เสวยสุขในทวาบรยุคเลิศล้ำลือสาย
มีเจ้าพระเจ้าอันเลิศลือชายฟ้าหล้าเหมือนหมาย
แกว่นแกล้วกามบุตร์
      ๏ แง่งามโถงเถงทหารนักเลงแกว่นกล้าการยุทธ
ประกาศโดยนามพระศรีอนิรุทธเยาวราชอันอุด
ดมเลิศแดนไตร
      ๏ ใจท้าวหื่นกามชื่นชมชาญสนามเชี่ยวชาญชาญไชย
เสวยสุขภิรมย์ด้วยสนมท้าวไทพระกฤษณไกร
เทพาสุรแสยง
      ๏ เสด็จศรีสิงหาสน์เจ็ดจอมปราสาทดารารายแฝง
ประดับด้วยรัตน์พรรณรายพรายแสงเสวยรมยชมแซรง
ท้าวทูลบทศรี ฯ
             
๑๑
      ๏ บัดนั้นสมเด็จหลานกฤษณเทพจักรี
รำลึกพนาลีสุขรมยกรีฑา
      ๏ เสด็จไปบังคมพระอัยกาธิเบศร์ลา
จักไปพนาทวาพนพฤกษศีขร
      ๏ เถื่อนถ้ำพนาลีคชสีห์องค์อร
กวางทรายรมั่งมรสัตวสมสกอหลาย
      ๏ ชมสระสโรชากรบุษปเรียงราย
ขจรคนธอบอายภุมรีภมรมัว
      ๏ มังกรพิมทองคล้ายมัจฉว่ายหวั่นเห็นตัว
ฉนองเฉนียรแลแหวกบัวกระฉองชลธีพราย
      ๏ เขาร่ำทุกสิ่งสนุกนิทุกประการแหล่หลาย
จักลาสมเด็จกาย-พระพิษณุลีลา
      ๏ พระกฤษณจึงโดยเสด็จหลานธไคลคลา
ตรวจคชอัศวารถพฤนทพวกพล
      ๏ เสนาบดีโดยพระโองการเร่งขวน
ขวายเตรียมทั้งสามนตอำมาตยโจษจรร ฯ
             
๑๕
      ๏ พลคชคชเมามันผูกจรีขรร
คโตมร
      ๏ พลคชคชส่ายสมรภูษนาภรณ์
ประดับดาษ
      ๏ พลคชคชนฤนาทสรรพประดับมาศ
ศแต่งตน
      ๏ พลคชคชราญรณแล่นก็แล่นชน
ก็ชนชนะ
      ๏ พลคชคชสอดสนะรานคระรง
คเชี่ยวชาญ
      ๏ พลคชคชผลาญมารแย่งประแอกอาน
ประดับไร
      ๏ พลคชคชเศิกไกษยไกรกำเลาะไช
ยชาญชเยศ
      ๏ พลหยหยเรืองเดชพรรณรายเพรศ
กรศักดิ์
      ๏ พลหยหยไกวกวักแล่นก็แล่นนักชัก
ก็ชักคง
      ๏ พลหยหยเชี่ยวชนะรานดระดาษ
ษทวนแทง
      ๏ พลหยหยสีแดงหมอนยยับแสง
มลังเมลือง
      ๏ พลหยหยสีเหลืองหมอนประดับเรือง
ระบายปัทม์
      ๏ พลหยหยเรืองรัตน์แสงจำรัสพัส
ดรพรายเพรศ
      ๏ พลหยหยสีเศวตชาญชเยศปลอด
ประดับศิลป์
      ๏ พลหยหยแสงนิลจบทั้งแดนดิน
ประดับคำ
      ๏ พลหยหยดูชำนิเป็นประจำราช
พาหนะ
      ๏ พลหยหยไกวกวานายจำนำสนา
ก็ทวนแทง
      ๏ พลรถรถซรูแซรงนายกำแหงแรง
ตระมั่นคง
      ๏ พลรถรถทองธงเบญจรงครัด
นเพริศพราย
      ๏ พลรถรถเฉิดฉายธงฟฟายนาย
กุทัณฑ์ธร
      ๏ พลรถรถเทียมสรสิงหสบมสร
รทองธง
      ๏ พลรถรถเทียมหงส์ร่อนณกรลางรง
คฉมวยฉมำ
      ๏ พลรถรถรายคำย่างกำยำเทียม
ระกักแกะ
      ๏ พลรถรถเทียมแสะเร่งรันแทะรัน
แทะผยอง
      ๏ พลรถรถลายทองเรืองลังลองแก้ว
กรศักดิ์
      ๏ พลรถรถย้ายยักจักรคือกงจัก
รจักรี
      ๏ พลรถรถราชีนายชำนิวิรี
ยแผลงศร ฯ
             
๑๖
      ๏ ตรวจเจรียมพลแสนยากรแพนดั้งโตมร
กุทัณฑคำกำแสลง
      ๏ หมวดขนัดเกราะกรายพรายแสงรี้พลชุมแซรง
ทั้งนอกทั้งในกันกง
      ๏ พวกพลแกล้วกล้าราญรงค์อริดลดาลหลง
ลลอบลล้าวชิงไชย
      ๏ เขนทองดาบทองแกว่งไกวเกราะกรายเรืองไร
รจิตรดาษมุกดา
      ๏ แพนมาศทวนมาศยูงทวาเขนเขียนรจนา
พิพิธแสนแสนส่ำสำ
      ๏ ธนูคำปืนคำแล่งคำแม่นยำยายำ
พินาศพรับตาเดียว
      ๏ หน้าไม้ปืนยาฉับเฉลียวผิต้องอย่าเหลียว
บทันก็ท่าวตนตาย
      ๏ ย่อมล้วนรจนาหมู่หมายฝาเงินแพร้วพราย
ยยับคคลับไวไว
      ๏ บอกไฟปืนไฟเรือนไฟแม้มาแต่ไกล
ก็กลัวชระอ่ำอับทิศ
      ๏ พลเพียงพานรเรืองฤทธิ์แกล้วกล้าหวังปลิด
ตะวันแลเดือนมามือ
      ๏ หอกดาบปืนแสลงเลิศลือผิบต้องแต่ครือ
ก็เสียชีวิตมลายลาญ
      ๏ เรี่ยวแรงแรงยิ่งคชสารสู่สมรบมินาน
ก็ได้ด้วยดีดมือเดียว
      ๏ จับคชสีหสิงหฉับเฉียวได้ด้วยรวดเรียว
แลคนแลคนกุมกัน
      ๏ สรรพพฤนทามาตยโจษจรรเมืองขุนหมื่นพัน
แลพวกแลพรรคเดียรดาษ
      ๏ ชุมชอมท่าพระจะยาตตราโดยเสด็จราช
หลานสมเด็จพระจักรี
      ๏ พระเสด็จในมนเทียรศรีด้วยอรรคเทพี
สุรางคนางนองเนือง ฯ
             
๑๔
      ๏ ก้มเกล้าก็ทูลทุกขทุกขาดุรความอันแค้นเคือง
ใจรักบำราสนฤบดีเปลืองจิตตข้าทุราทวา
      ๏ น้ำหน้าสรสรกคือชลพรรษแลพาษปะธารา
อ้าพ่อมาจำทุกขทุกขาดุรเดือดฤดับคง
      ๏ แต่ก่อนบเคยนฤบดีจากจิตตเท่าธุลีผง
ฤาพ่อบเอื้อฤทยทรงทุกขข้ากำศรวญศัลย์
      ๏ อ้าอรอนงคทิพยลักษ-ณสำนักนิสาวสวรรค์
สุดสวาทแลแม่ฤทยหรรษแก่พี่อย่าสงไสย
      ๏ อ้าพระเสด็จพนผู้เดียวบมีเพื่อนเปนเพื่อนไป
เพื่อนพระพเนจรจะไกลบุรีรมยเมืองแมน
      ๏ อ้าอรอุบลบวรภาคยจงอยู่อย่าได้แคลน
ถึงเรียมจะไปพนในแดนยลสัตวชมชาย
      ๏ อ้าพระจะละสนมบำเรอบริรักษแหล่หลาย
จักอยู่ทรเล่หชีวิตวายดังฤพระจะทันเห็น
      ๏ อ้าแก้วอย่าโศกจงมาสุขทณแม่อย่าได้เปน
ลำบากด้วยพี่ที่จะลำเค็ญทุกขด้วยอนงค์ยง
      ๏ อ้าพระเสด็จพนจำรัสพรรณแสงแสงจำรัสองค์
ชอบเศร้าพระศรีนฤบดีผงธุลีฝุ่นลอองอาย ฯ
             
๑๑
      ๏ อยู่แฮพระโฉมเฉลิมวรลักษณเสมอสาย
ใจพี่บห่างหายรสรักบร้างโรย
      ๏ ไปแฮพระโลกาธิปเตมตูข้าโหย
หาใจจะใคร่โดยบดีดาลบโดยใจ
      ๏ อยู่แฮพระศรีสมรวรลักษณศรีใส
อย่าทุกขอุระในนยนามพุธารา
      ๏ เชยแก้มลลาโลมตระโบมจูบพระเพาพะงา
บัดเดี๋ยวจะคืนมาประสบน้องสำราญรมย์ ฯ
             
๑๖
      ๏ เสร็จสว่างเสร็จตื่นจากผธมเสร็จเสียอาจม
แล้วก็เสด็จโสรจสรง
      ๏ เสาวคนธกำจรธารทรงพระภูษนพรายผจง
มกุฏรัตนบวร
      ๏ เสด็จทรงเครื่องภูษาภรณ์ใสสว่างทินกร
แสงจำรัสชัชวาล
      ๏ ถึงเพลายามชอบกาลเชิญพระภูบาล
ลยาตรเลิศฦาไชย
      ๏ ทรงแสงสรรพาวุธไววาดกรคลาไคล
คือสีหจากถ้ำทอง
      ๏ เสด็จเหนือรถรัตนรังรองเสนาเนืองนอง
อเนกดาษโดยเสด็จ
      ๏ แต่งตามพระศรีสรรเพ็ชญ์ลองศิลปะสมเด็จ
สำแดงนุเดโชไชย ฯ
             
๑๙
      ๏ พระราชาอนิรุทธเสด็จรถครไล
พลเสนอสงไขยก็ยาตร
      ๏ เสนาอัศวคเชนทรพาหนะนินาท
หวั่นหวาดกระเกริกจักกรพาฬ
      ๏ กึกก้องศัพทสำเนียงอุโฆษคชสาร
แม้นมารดาลแสยงสยอน
      ๏ แสนเสนางคบดินทรยาตรพนจร
อัมพรชรอ่ำอับธุลี
      ๏ เสียงแตรสังขแลพาทยเภรินยนุดนตรี
อึงเองบพักตีตระการ
      ๏ คือเสียงพระพรหมพิษณุอิศวรบันดาล
อวยพรพระภูบาลลเลิศ
      ๏ เดโชไชยชยาดิเรกฤทธิก็เกิด
ฟ้าหล้าบรรเจิดใจบังคม
      ๏ ถั่นถั่นถึงพนไพรพิศาลสุขรมย์
ชื่นชมสำราญสมสำเริง
      ๏ เซราะทางธารคุหาพนาดรดำเกิง
บำเทิงทั้งรี้พลสรพล ฯ
             
๑๖
      ๏ ท้าวเสด็จด้วยพลพหลถึงพฤนทารญ
อันสรนุกนิสุขสานต์
      ๏ ป่าดงพงหลวงตระการเซราะเซราเขาธาร
ชรลัดชรล่องดองไพร
      ๏ ทุ่งกว้างช้างหลายเหลือไกรโคควายย้ายไย
คคล่ำทุกแห่งแพ่งพาย
      ๏ สิงห์สีห์หมีแรดแผดผายเสือสางกวางทราย
บรู้กี่ส่ำเดียรดง
      ๏ ช้างสารหาญใหญ่ดูยงกทิงสิงห์สง
บรู้กี่หมู่โจษจรร
      ๏ อนิรุทธโน้มน้าวเกาทัณฑ์ผาดแผลงศรศัลย์
ด้วยเดชอำนาจศรศิลป์
      ๏ ปลายศรส่องตายองยินยวนตานฤบดิน
ทรดาลรลวยลืมหนี
      ๏ แผลงศรส่งศรแลทีศรศรกษัตรีย์
คือศรพระสรภังค์
      ๏ ต้องกวางทรายตายเหลือตรังกึกก้องไพรกรัง
สะท้านสะเทื้อนดงดร
      ๏ เหม้นหมีหมูเถื่อนซอกซอนตายคือลูกมรณ์
ก็ตื่นทั้งห้องหิมพานต์
      ๏ เสร็จท้าวทรงหอกไชยชาญแกว่งไกวคือกาล
ลเลียบระไวไพรพง
      ๏ บัดเสือโคร่งเติบตัวยงเขี้ยวขาวคมคง
แลเล็บจระแปลมปลายจรี
      ๏ ผาดผังยังพระนฤบดีนฤบดินทรสรวลศรี
แลสีหนาทสำแดง
      ๏ ฉวยฉมับไชยทีเดียวแทงต้องเสือกลางแปลง
ก็ล้มพพาบพุงทลาย
      ๏ โยธานายกแหล่หลายหมื่นขุนมุลนาย
ก็ร้องสรรเสริญไชยเชวง ฯ
             
๑๔
      ๏ บัดนั้นมหามหิงสราชคือทุรพีเพรง
เสียวเบญจลึงคบมิเกรงก็กระชั้นทั้งพาลี
      ๏ ออกจากถ้ำทุมพลสำแดงพลภาพราวี
ยืนยันซั้นแซะในธรณีธรณิศจักทลักทลาย
      ๏ เฟื่องฟุ้งทั้งไพรพนพิศาลหิมพานตขจัดขจาย
จุลเพลิงพพลามพรรณรายคือจะเผาทั้งหินผา
      ๏ สาวสังยังพระนฤบดินทรนรินทรผู้ผลา
ผกผงาดดำเกิงชยบคลาคือดังยนตแกล้งแสดง
      ๏ ท้าวธก็ททายขรรครับก็กรลับกรลอกแทง
ทีเดียวก็ท่าวล้มในกลางแปลงสำแดงไชยสรรเสริญไชย ฯ
             
๑๖
      ๏ บัดวัวลานวัวเพลาะไพรถึงเถลิงสพไศล
คือพฤษภพระศุลี
      ๏ แสงสังขพบูสิงคลีขวิดขจายธรณี
กรลับกรลอกคือภมร
      ๏ วางยังภูธรภูธรเท้งด้วยโตมร
แลทีแลทีทุกที
      ๏ ต้องตรึงท่าวโทรมธรณีหลานพระจักรี
ก็แสร้งบรรหารไชยแสดง
      ๏ บัดแรดเพลิงเติบเริงแรงเปล่งเปลวเปนแสง
ปปลาบคือไฟลุกลาม
      ๏ เพียงแรดพระเพลิงบมิขามเข่นเขี้ยวเคี้ยวกราม
คเคียดก็ร้องผาดผัง
      ๏ แล่นล้ำเหยียบไฟสาวสังสู่ท้าวเทียรหวัง
จะแถกให้ล้มลาญชนม์
      ๏ ท้าวธวางศรไชยคือยนต์ฉวยโล่หมุสล
กทบบทันแขงขีน
      ๏ ต้องตันคอขาดคือสีนล้มทั้งสี่ตี
แลเลือดคือโชรหลั่งไหล
      ๏ พวกโยธามาตยไสวอึงออกอวยไชย
สรรเสริญสมเด็จนฤบดี
      ๏ บัดคชสารคือคชสีห์เติบสูงคือคิรี
ชำนันคิริเมขล
      ๏ ม้วนงวงแทงธรณีดลงางอนเงยกล
คือดั่งจะเสื้องสอยดาว
      ๏ ถีบฉัดผัดผาผาดสราวไม้ไล่เหิรหาว
ก็ฟุ้งทั้งป่าเปนไฟ
      ๏ แรงยิ่งแรงแรงเริงไพรชมแกว่นแม่นไว
แลชัยชำนะหลายปาง
      ๏ ยั่งยั่งมันอาบอ้อมคางบังหูโก่งหาง
ก็ร้องตระแตร้นบมิกลัว
      ๏ เข้าแทงท้าวท้าวชมวัวท้าวยิ้มแย้มหัว
ก็แสร้งสำแดงมหิมา
      ๏ ยืนยันต่ช้างง้างงาออกด้วยสหัสา
ก็แกว่งกรลับคือกังหัน
      ๏ เท้งธรทีเดียวด้วยพลันช้างเติบตกมัน
ก็ท่าวในท้องธรณี      ฯ
             
๑๑
      ๏ เสร็จมล้างพระยาสารแลตระบัตรพระยาสีห์
กำเลาะกำลังพีริยพฦกกพันฦกฦา
      ๏ ผจญนาคโจมนาคคและนาคเนืองกือ
ชำนิชำนัลคือครุฑราชเหิรหาว
      ๏ เขี้ยวไขว่เมลืองแสงคือดาบเปลือยและปลายตาว
เล็บสิบระริบขาวคือดังคมจุรีจรี
      ๏ ดาลเดชคือไกรสรสีหราชเพราะมี
เกสรในเกศีคือดั่งปทุมเกสร
      ๏ ส่ำสีหแกว่นกลึงนรสึงหสังหรณ์
เห็จจากพนาดรดรเดชเกรงไกร
      ๏ แสงตากรลอกเปลวแลแปลบปลาบเพียงเปลวไฟ
หูหางอันแกว่งไกวคือดั่งจักรตรีศูล์
      ๏ ถึงเถลิงรเริงร้องสิหนาทเกรียงกรู
วิ่งวางยังพระภูธรภูธเรศตรี
      ๏ จักรีก็แกว่งจรีรลัดจรีคระวีจรี
สู้สิงหยิ่งสีหสีหราชผกผาย
      ๏ ปักต้องตลอดพุงก็ผ่าไส้และเรี่ยราย
ตับไตขจัดขจายชลเลือดคือชลธี ฯ
             

๑๙
      ๏ เสร็จมล้างสัตวคณามฤคามฤคี
ตายเต็มพนาลีก็กลาด
      ๏ แล้วนำพีริยคณาพลาพลลีลาส
ชมไพรประพาสไพรพิศาล
      ๏ เมิลมุขรุกผกาผลาผลตระการ
เซาะธารดำแคงเสียงคครึง
      ๏ ไยไยเทียบพลเลียบพนาดรบหึง
ถึงไทรทรสายสึงสำนักนิ์
      ๏ หยุดช้างหยุดรถหยุดพลาพลสรดัก
กิ่งกั้งตระศักดิ์แสงพรรณแสง
      ๏ พอจุจวบจัตุรงคพิริยพลแฝง
ได้แรงสำราญแรงสำเริง
      ๏ ยั่งยั่งคิรีวรสถิตย้ำใสสุทธบำเทิง
ดำเกิงมโนนฤบดี ฯ
             
๑๖
      ๏ เรืองรองน้ำจันทรมณีมณีบุษปสระศรี
สโรชนิโลตบล
      ๏ บัวบานมณีสุริยพิมลบงกชจงกล
ลนีนิโลตบลบาน
      ๏ ขจรครธตระหลบโอฬารฟุ้งฟ้าจักรพาฬ
ก็พูลบำเทิงหฤไทย
      ๏ รายรอบสระศรีเรียงไรย่อมรัตนอำไพ
รุวาลุกายับยับ
      ๏ กรวดแก้วกรวดรัตนประดับทรายทองรายกับ
รัชฏดาษเดียรดาษ
      ๏ เมื่อนั้นภูธรลีลาสลงสรงสระมาศ
อันแมนมารังรจนา
      ๏ ชวนทั้งรี้พลโยธาอรอาบสุขสา
พิลาสพอเพียบเพง
      ๏ บุษบารายรัตนซ้อนเซรงภูธรแลเลง
ก็ดาลรลุงลวงใน
      ๏ บัวตูมติดขั้วบังใบบังใบท้าวไท
ว่าเต้าสุดาดวงมาลย์
      ๏ ดวงมาลย์บงกชเบิกบานเบิกบานเปรมปาน
ประภาคยพักตรพิมล
      ๏ พิมลเลงนิโลตบลนิโลตบลยล
ว่าเนตรพิศพิสมัย
      ๏ พิสมัยแลลาญหฤไทยหฤไทยท้าวไท
ว่าแก้วก็ใช่ดาลฉงน
      ๏ ดาลฉงนจงกลนีจงกลจงกลรสคน
ธธารสุธาทิพรส
      ๏ ทิพยรสรวดเร้ามานชมานชลาลด
กัลหายกัลโหยโหยใจ
      ๏ โหยใจกลั้วกลิ่นบัวใสบัวใสชายไชย
ว่านวลกำโบลเปรมปราง
      ๏ เปรมปรางอยู่พ้นคร่ำครางคร่ำครางใจพลาง
รำลึกสุดาใสศรี
      ๏ ชลจรจรชลมากมีในท้องสระศรี
สโรชแหล่เหลือตรา
      ๏ ราหูเหราคือราหูจับจันทรา
แลจันทราเมฆมณฑล
      ๏ ม้าไล่ม้ามาคลุกดลตีนช้างช้างชน
ก็ฟุ้งขจายกลางแปลง
      ๏ ฝูงเค้าอ้าวอุกเฝือแฝงหัวเหลืองหัวแขง
ก็ตามกลุมพุกพลาย
      ๏ สูบม่วงกดกรายหมู่หมายหมึกเหม้นหลากหลาย
กรลึงประคึงไปมา
      ๏ สลิดโพหวีเกศกรายหาลึงพรวนพาลพา
กันเข้าในฝั่งแฝงบัว
      ๏ วัวตามเสือเสือตามวัวแมวหนูบมิกลัว
ก็เข้าในฝั่งฝังแฝง
      ๏ ปีแก้วและกระบอกตีแปลงสร้อยสร้างกาแขยง
ก็ชุมในฝั่งเหลือตรา
      ๏ คางเบือนเบือนสู่หมอยาแก้มช้ำชายหา
แม่มดมาดูดูดาย
      ๏ ช่อนไชยชวาดแขวงแลสวายหลดหลาดไหลหลาย
กระแหกกระโห้บู่บาง
      ๏ ต่างว่ายผกหกหัวหางตีน้ำผึงผาง
ก็ป่วนพเพรียกชมชล
      ๏ พระศรีอนิรุทธนำพลมนตรีสามนต์
สรงสนุกนิหรรษา
      ๏ เสร็จเสด็จจากสระโสภาบัดเดี๋ยวลีลา
พิลาสโดยพระไทร
      ๏ พลหลวงลอบล้อมพระไปบัดดลพระไทร
ทรสมุทรสายสาขา
      ๏ สาขาแง่งามโสภาโสภาพฤกษา
พันฦกพันฦาพึงชม
      ๏ พึงชมกิ่งก้านยอดสมยอดสมสุขรมย์
ชรอื้อชรอ่ำอัมพร
      ๏ อัมพรบังแสงทินกรทินกรเขจร
รร่อนก็เอารถจรด
      ๏ จรดใต้ไม้ไทรปรากฏปรากฏพระยศ
ยรรยงในมูลมณี
      ๏ มณีผุสบุษบาใสสีใสสีรัศมี
จปิ้มจแปมเวหา
      ๏ เวหาสูงส่งทิศาทิศาสงกา
ว่าสุริยเนาเนานาน
             
๑๑
      ๏ เอาทับสมเด็จเสด็จบรรทมนิทรสำราญ
ปลงรถแสะสารรประเทียบทำเนียบเนา
      ๏ เก็บบุษปคนธาธิกรัตนโสรจเสาว์
ธารทัดพระกรรณเอาจิตตดาลวังเวง
      ๏ ใบไทรอันลมพัดตระหลบศัพทเปนเพลง
คือคิตอึงเองบพัดผสานสำเนียงนวล
      ๏ เอาใจทั้งรี้พลก็สำราญสำรวลสรวล
สบสัตวมูลมวญสุขเสวยสาหาร
      ๏ เสร็จเสด็จละแวกหว่างคิริพนห้วยธาร
เปนขอบคือจักรพาฬระรอบคอบประดับสรับ
      ๏ พระสุริยอัสดงคตเมรุบังลับ
ศศิแจ่มจับรัสมิส่องรสายสบ
      ๏ คือฉัตรเกือบกั้งนฤบดินทรจอมภพ
ศศิจแจ่มจบทั้งเวหาก็หฤหรรษ์
      ๏ ดาราประดับดารกะแสงยะยับพรรณ
น้ำค้างคือน้ำจันทรดาลตกฉฉ่ำพล
      ๏ สนธยากรภุมบุษปบังคมบำบวงสรณ
พระไทรบริมณฑลเทพยสิงศักดิ์
      ๏ อ้าพระจรรโลงโลกยแลโลกยรังรักษ์
เป็นที่พำนักภักดิแก่เทพคนธรรพ์
      ๏ จงรักษรักษาพลพิรียโจษจรร
นฤโศกนฤศัลย์นฤทัยนฤโทษ
      ๏ อ้าพระพเพรี้ยมพรายพรรณรายรัศมีชวยโชติ์
พระหากจะปองโปรดชคสัตวอาไศรย
      ๏ อ้าพระอันรังรักษ์คิริธารแถวไพร
บังปลอดจัญไรพไพริอย่าพาลอย่าพาธา
      ๏ อ้าพระอันโปรดปรานิชคสัตวสังขยา
รังรักษรักษาสุขสาพิลาลาส
      ๏ ราชาบำบวงเสร็จสดุดีอภิวาท
แล้วผทมในตัรนาสนรถางค์เสถียรสถิต
      ๏ เอาใจทั้งรี้พลพลามาตยชุมชิด
ชรเดียดชรดัดนิทรบเอื้อบไอเสียง
      ๏ พระเทพอารักษืสดับศัพทสำเนียง
ที่ท้าวสรรเสริญเพียงจิตตที่จะแทนคุณ
      ๏ เสียงใดอันกล่าวเกลี้ยงคืออมฤตยมาภุญช์
เอมโอชใสสุนทรเทพยเมียงเมิล
      ๏ นฤเบศรพวกพลคือดาราศศิเหิร
เหาะหาวมาสรรเสริญและยอยศสดุดีเรา
      ๏ ท้าวนี้ผู้ใดหนอมานอนเดียวสมบูรณ์เฉลา
เอองคเน่งเนาณ ในรถมลังเมลือง
      ๏ เสด็จด้วยจตุรพยูหแลมาอยู่จรลิวเมือง
เอองคเดียวเรืองรัศมีจันทรมณฑล
      ๏ ควรนางบำเรอรักษพระบาทนฤมล
ลูบไล้สุธาคนธลออลอบองค์
      ๏ ควรนางตระกองเอวอรรแถ้งแทบบรรธมทรง
สมเสน่หบาทบงกชพักตรพิมพ์ทอง
      ๏ ควรนางตระโบมโลมฤดิกามเกรียวกรอง
ประสบสมองค์สองสุขเสวยมโนรมย์
      ๏ ควรนางบำเรอดูริยจำเรียงบันดัดผทม
ควรเสด็จพิมานสมสุขจับรบำถวาย
      ๏ ควรนางสพราศพร้อมลลอบล้อมบวางวาย
ฤาพ่อมาอยู่ดายในฐานทองระรองรถ
      ๏ ควรนางรำเพยวีพัชนีสุบงกช
ปรานีพระเยาวยศประทมรถอยู่ดายเดียว
      ๏ ควรชมพธูกามมและกามกรองเกรียว
ประสมประสานเสียวจิตรลุงฤดีสมร
      ๏ เคยพ่อตระกองเอวฤมาเลวตระกองหมอน
เอองคเอวอรตระกองเขนยขนางใจ
      ๏ ปรานีนิราสนางนแน่งเนื้อสมบูรณ์ใส
เออาตมเนาในในปรางรถเรืองรอง
      ๏ เมื่อนั้นพระเทพารักษคิดคำนึงคลอง
ความตริดำริหตรองก็ตำรัสรำพึงไฉน
      ๏ พระบาทนี้รอยสุรราชท้าวไท
หากแกล้งมาอาไศรยณรถรัตนเรืองรอง
      ๏ รอยเทพยคนธรรพแปรรูปลังลอง
พิทยาธเรศผยองมาเพ็ญพักตรพิมพ์จันทร์
      ๏ ฤาพระตรีศุลีบมีสูรยืนฉงัน
ฉงนใจคำนึงพรรณมิใช่พักตรนฤมล
      ๏ ฤาจักปาณีบมีจักรดาลฉงน
ฤาพรหมใช่กลพรหมพักตรหลากหลาย
      ๏ ฤาเพ็ชรปาณีบมีเพ็ชรเหมือนหมาย
ฤานาคกลับกลายมาเป็นองคราชา
      ๏ ฤากามพระอิศวรเผ่าอย่าสงกา
ฤาเทพเทพาสุรรูปแปรเปน
      ๏ ฤาจันทรามณฑลฤาว่าจันทรหากเห็น
ตัวต่ายดำหนิเยนยากจะเทียบจะทัดทาน
      ๏ ฤาสุริยรังสีบันลายบุษปเบิกบาน
คิดใคร่จะเปรียบปานประดุจพรหมหล่อเหลา
      ๏ เปรียบรูปพระกามาเยิรยอสดุดีเรา
สรวลเสียงกันเอาเอามโนเทพรังรักษ์
      ๏ ตริใคร่จะแทนคุณณพระคุณรสายศักดิ์
สายสวาทผู้ใดจักจะคู่องคอรกาม
      ๏ จะเอาประสบสมบุรณภาคยเพ็ญงาม
สาวสวรรคนงรามบรางเสมอศิศิโฉม
      ๏ ใคร่โทจะเท่าเทียมทำเนียมพักตรเล้าโลม
เล้าลูตระโบมโสมรูปกฤตย์ฤดีดาย
      ๏ นางใดจะคู่ควรสำรวลสุขเปรมปราย
เปรมปรีดิชมชายชำนัลแนบตรหวนหรรษ์
      ๏ บเห็นสุดาใดสุดาพานเพ็ญจันทร์
สงวนศรีคในควรภปรางทองบลอดลม
      ๏ พระภาคยเพ็ญกามงามคือดาวรริบคม
อย่าพร้องชแม้พรหมมก็ดีดาลปอง
      ๏ พิศภาคยสรมสรรพยยับเกศใยยอง
ฟฟ่ายคือยูงทองยยับนิลนฤมล
      ๏ เลงไรคือโรมกามมและกามเกลากล
คิ้วค้อมยรรยงยลคือเกาทัณฑก่งไกร
      ๏ ตาสองรริบมันยยับพรรณวาดไว
ขอแก้วอันขัดใสคือนาสาอุษาศรี
      ๏ พระกรรณใบบางคือกลีบบุณฑริกขจี
แก้มปรางคเปรมปรีดิ์จำรายโอษฐ์ยยับแยง
      ๏ พระทันตเรียงเรียบคือรายรัตนใสแสง
คางเพลาะบิยุษถแคงคือดังฐานพิมพ์จันทร์
      ๏ ลำคอคือมฤคีและประเสริฐใสสันต์
พักตราพบูพรรณคือดังจันทรเพ็ญพาล
      ๏ อกเสมอประเล่ห์ฐานสีหราชเปรียบปาน
สองถันกรพุ่มกาญจนแมนมาเลขา
      ๏ ดวงคือประเล่ห์ทิพยสระส้อยสโรชา
เอวกลมคือกามามาแกล้งเกลาอนงค์ยง
      ๏ อุรุระทวยเทียมกัทลิศแมนผจง
ชงฆายยรรยงจิตตใครบแลลาญ
      ๏ เสาวภาคยศรีสมรวรลักษณเพ็ญพาล
ควรสองบันสมสานต์และประสบประสงค์สา ฯ
             
๑๖
      ๏ เทพารักษ์บังนิทราอนิรุทธราชา
บันทมในราตรีกาล
      ๏ เทพาอุ้มเอาภูบาลจากรถแก้วกาญจน์
รัศมีพพรายพัฬเหา
      ๏ ถ่อมถนอมนฤบดีเสด็จเทาข้ามเศขรเขา
คือฝาแลตัวเตรียมกัน
      ๏ พระภาคศศิพระจันทร์คือกลดกั้งพรรณ
แลส่องประทะรัศมี
      ๏ ผยองย่องเวลาเหริสีลายังสุทธศรี
สำนักนิพานสุดา
      ๏ เลงแลพลล้อมหนั่นหนาปราสาทมหา
ประเหลสวรรค์สำหรับ
      ๏ เทพาถ่อมท่าฟังศัพท์สำเนียงเสียงขับ
ประกาศชื่นชมแซรง
      ๏ มองสงัดเสียงดุริยดำแคงไป่เซียบชูแฝง
ในพรหมพักตรประเอียง
      ๏ มองสงัดสาวสวรรค์จำเรียงไป่เซียบชูเคียง
มณีมกุฎพิมาน
      ๏ มองสงัดเสียงฆ้องแข่งขานเภรียพรึงพราน
เสียงสรสนั่นครืนเครง
      ๏ มองสงัดพิณพาทยบรรเลงแน่งนางโถงเถง
แลจับระบำรำถวาย
      ๏ มองสงัดเสียงพลเรียบรายไป่เซียบเลียบชาย
รวังรไวบริรักษ์
      ๏ มองสงัดเสียงพลเพรียกพรักรี้พลทายทัก
แลดุริยนางร่อนรำ
      ๏ ครั้นสงัดเสียงศัพท์ประจำเทพารักษ์นำ
นฤเบศรยังเจิมจอม
      ๏ ถึงถอดนพศูลถ่อมถนอมโอบอ้อมทรวงทอม
อมฤตยภาพพิมล
      ๏ ถอดปัทมกรลับเบื้องพนเอาองค์สอดรน
ในปรางสุสุทธมณี
      ๏ ชมชูพระลักษณรูจีวางแทบกษัตรีย์
อุษาสำราญไสยา
      ๏ ดุจแท่งพิมพ์ทองเทพารักษเลงไปมา
ดำริห์คดีครวญเครียว
      ๏ ดุจรูปปฏิมามาศเดียวฟั่นเฝือกลมเกลียว
คือวัลลดาเกลียวกรอง
      ๏ เล็งโภไคศวรรย์ลังลองแกมแก้วแพร้วทอง
ประดับประดาดาษเดียร
      ๏ เลงทิพยอร่ามเรืองเนียรมลจรัสฉงัดเฉวียน
จำรัสบุรีมณฑล
      ๏ เทพารักษยลพระมนเทียรแกมแก้วกล
กนกนิเก้าสิงผสาน
      ๏ ผลเฉลาฉลักฉลุพิดานแพร้วพร้าวพรหมาน
คือแมนมารังรจนา
      ๏ ยลฐานทองสองนิทรามลังเมลืองอาภา
พิสุทธิอาสนอิงเขนย
      ๏ ยลจามรจามริ์รำเพยพานสลาทึกเสวย
สำอางสำอาดอบองค์
      ๏ ผลสีหมกรแกมหงสวิหคเทียบทรง
พระพาหนะสุดา
      ๏ ยลสัตวประดับนานาแง่งามแฝงฝา
คือจักรกรลับกวักไกว
      ๏ ยลทรึกสราเสรียวพระไทยเกื้อกามพิสมัย
สุขสร่ายเสรียวสมร
      ๏ ยลนางแน่งแนบบทจรกองก่ายรายนอน
ชรเดียดชรดั้นตากตน
      ๏ ยลสองพิมพจันทรพิมลฟ้าหล้าดินบน
บำเทิงหฤทัยใสสันต์
      ๏ แล้วปลุกสองสมเสมอจันทราภาคพรายพรรณ
ภาคยรัศมีรูจี
      ๏ แล้วเหิรจากรัตนมณีผาดผังยังศรี
สำนักนิเหล่าแหล่งไทร
      ๏ สองท้าวตื่นตริตรองใจว่ารอยพระไทร
พิบูลย์บันจวยสองสม
      ๏ สองสว่างนิทราชื่นชมชื่นชูเสวยรมย์
ก็บานกมลเจษฎา
      ๏ นี่รอยเบื้องบุญสองราเทียรทอดรอดมา
มาลุมาหล่งโดยใจ
      ๏ สองสมสองสุขเนื่องในปรางแก้วแพร้วใส
บัลลังกรัตนรจิต
      ๏ สองท้าวต่างคนต่างพิศเพียรพักตรชมชิด
พระองคอรรถเอวอร
      ๏ ตฤบรสสุครธกำจรจรุงใจสองสมร
สำรวลสำราญสานเสียว
      ๏ สองท้าวแนบฟั่นเฝือเกลียวคือแท่งพิมพ์เดียว
ประกิตและชิดเศียรสม ฯ
             
๑๑
      ๏ สองพิศสองเพียรภาคย์สองเสวยมลากสองเสวยรมย์
สองท้าวสองแทบชมชมเชยชิดคือตรึงตรา
      ๏ สองเมียงสองม่ายเมียงสองประเอียงประอรกา
มาเสพยกรีฑาสุขเสวยสุไขศวรรย์
      ๏ สองสวัสดิสองสวาทสองสองราชหฤหรรษ์
สองเสพยสองศัลย์ถันนาสองประสมสอง
      ๏ สองสุดสองเสน่ห์สองลองเล่หลองลอง
ยวลใจฤดีจองจิตโมหหลงใหล ฯ
             
๒๘
      ๏ สองสมสมพาสลาเพพิลาสเล้าโลมโลมใจ
ชชิดชิดเชยตระหวนหวนในฤดดีดีใจ
ประดุจดุจปาน
      ๏ ร่ำรักรักสนิทเชยชมชมชิดประสงค์สงสาร
ประสบสอบกันประสมสมภารตฤบรสธาธาร
สุคนธารทา
      ๏ ชมชายชายโชยฤดีดีโดยสำรวลสรวลสา
พิลาสพิลัยพิสัยไสยาปานบุษป์บุษบา
ประสบสบกัน
      ๏ ประสานสานแดผาดผงวยผงวยแผงยยิ้มยิ้มยรร
ยแย้มแย้มยวลสองสรวลสรวลหรรษาสาใจปัน
รสรสโอชา
      ๏ ตระเลาเลาทองสบสบลบองอนงคพะงา
ตรอรอรองค์ตรกองกามามานชกรีฑา
สุธารสรส
      ๏ ตรไชยไชยเชยศรีสลาสลาเสวยกมลมลมท
เน้นแนบแนบสายสวาทสาสาหสรทดรทด
ฤดีดีดล ฯ
             
๑๑
      ๏ ประสงคสงสารดูตระการตระการกล
กามากมลมลมทดึกดำบรรพ์บรรพ์
      ๏ พักตราเตรียบพักตราอรอาภาคือพิมพ์จันทร์
กำโบลกำโบลสรรคประสบประสานสรวล
      ๏ ตาศรีส่องตาสมรโสมนัสคู่ควร
สองยรรสองยรรยวนตฤบตฤบรสตรึงตรา
      ๏ นาสาเสียวนาสาทราบคนธาสุคนธา
ชิวหาและชิวหาเสวยรสารสาสมร
      ๏ พระโอษฐพระโอษฐอันเปรมปรีดิเมามร
กัณฐากัณฐาพรกรกระหวัดกระหวัดเกลียว
      ๏ แทบทรวงเทียบทรวงแทบเน้นแนบแนบสำราญเสียว
ดวงดือคือดวงเดียวอรอาลึงคลังลอง
      ๏ อุรุอุรุพัทธกรกระหวัดคือวัลิทอง
กลมเกลียวคือเกลียวกรองสบลบองลเบงกาม
      ๏ นาภีแนบนาภีร่วมรดีรดีสนาม
มลายสุขสุขมลามภุกรแหมบกรเหม่นทรวง
      ๏ ยยรรยรรสวาทไสไสยาสนยวนดวง
แดแดรลวงลวงจิตโมหเมามนท์
      ๏ สมสุขสมสองสบลบองลเบงกล
กามายยรรยลระทวยทอดรทดยรร ฯ
             
๑๖
      ๏ ท้าวเล่นหลายครู่ผกพันว่องกามกำนัล
กำนัศนิท้าวนิทรา
      ๏ ในบรรจฐรณ์รัตนาภาสองเสวยไสยา
ประกิตแลชิดสมเศียร
      ๏ ดาราดารกดาษเดียรคล้อยตกต่ำเจียร
จรุ่งผกายพฤกษพราย
      ๏ ปิ้มยังยามหนึ่งยามปลายเสียงนกเพรียกพราย
ประลองสำเนียงเสียงขาน
      ๏ เทพาตริการชอบการชอบเชิญภูบาล
ธมาอย่าทันสุริยสาง
      ๏ จักไว้สมสู่คู่นางชอบเรื่องรู้ทาง
คดีจะบังบลับ
      ๏ เกรงกรุงพานาจองจับฟ้าหล้าจักนับ
ว่ากูกำเลาะลืมหลง
      ๏ จรออกจากไทรโดยจงเหาะเหิรหาวคง
ในปัทธมลอดเลงรณ
      ๏ พิศเพียรสองศรีดาลฉงนสองเกี้ยวก่ายกล
ประกิตแลชิดเศียรสม
      ๏ เทพารักษ์ปราถน์ปรารมภ์ใจเน่งนิษกรม
เจ็บจรเทินสองศรี
      ๏ กำสรวดสองสวาทกษัตรีย์จักจากปรานี
นิราสทั้งรักรักกัน
      ๏ กำสรดสองท้าวหฤหรรษ์จักจากกันกรรม์
แลมาบันจวยจำเป็น
      ๏ กำสรดสองตกหว่างเข็ญเอ็นดูยากเย็น
รลุงหฤทัยตรอมตาง
      ๏ เทพารักษยืนอางขนางใจเดือดแดกลาง
กำสรวดเสนาะพิสมัย
      ๏ พรายพาษปธาราไรน้ำเนตรหลั่งไหล
รลุงรลวงต่างตรอม
      ๏ เทพารักษ์ค่อยถ่อมถนอมโอบอุ้มทรวงทอม
สมเด็จคือพิมพ์พระทอง
      ๏ จึงปลิดพระกรกอดกรองเสียดแดสมสอง
บำราสทั้งรักตรึงตรา
      ๏ อุ้มพระอนิรุทธราชาลอดปัทมกรลา
ประทับอุระเหิรหาว
      ๏ เหาะเหิรอากาศเดือนดาวจวนรุ่งเร่งสาว
ในแขก็เขจรจรด
      ๏ ในรัตนากรเรือนรถจึงไปล่ปลงปลด
ในทรวงอันแทบทรวงมา
      ๏ วางพระอนิรุทธราชาเหนือแก้วอาภา
บัลลังกรัตนรจิต
      ๏ ท้าวไป่ติงองค์เน่งนิททราท้าวแทบชิด
ในหมอนมเมอใหลหลง
      ๏ พลิกไปมาฟื้นตื่นองค์ในรถมาศผจง
ก็ตื่นตระบัดบัดใจ
      ๏ เสียงปักษาปักษีใสดุจสรวลสายใจ
อมฤตยแข่งขานขัน
      ๏ พระตริรอยฝันใช่ฝันท้าวท่าวทรวงยรร
ก็คิดคำนึงเน่งนาน
      ๏ รอยเทพสังหรณ์ให้ลาญทรวงกูแทบพาน
ภาคยพรากพิสมัย
      ๏ กลั้นกลิ่นรสแล้วเลวไกลว่ารอยพระไทร
มาสิงสำนักนิในสถาน
      ๏ ถ้าเทพยบอาจให้ลาญทรวงกูทราบธาร
สุคนธติดตนกู
      ๏ ฤารอยสาวสวรรคพธูพิศภาคยพบู
บำราสทั้งรักเรียงรมย์
      ๏ โอ้สมแล้วพรากสองสมยิ่งหยาวเหน็บกรม
หฤทัยท้าวคราญคราง ฯ
             
๑๑
      ๏ โอ้เจ็บกูเร่งเจ็บคือเหน็บเสี้ยนเสียดแดกลาง
ใจจากประจากปางประลองกามกามี
      ๏ โอ้เสียงสำเนียงสัตวร้องในพนาลี
โอ้อกกรอุชีวิตเพี้ยงพินาศนาศ
      ๏ โอ้แสงพระสุริย์ฉายรสายเมฆอากาศ
โอ้เจ็บบำราศราสบสว่างคือคมแด ฯ
             
๑๖
      ๏ ท้าวท่าวทุกขแล้วท้าวแลล่องใดท้าวแปร
บเห็นตรงองคดอมหน
      ๏ บมิเห็นท้าวเทียยพวกพลจากพฤนทารญ
ก็แกล้งกรลับทัพถอย
      ๏ ท้าวท่าวเทียบพลเล่ารอยจากไพรด้อมคอย
คิริชำเราะเซราะธาร
      ๏ ถั่นถั่นทัพถึงพระทวารรพดีเบิกบาน
ประตูตระหล่งล่งเมือง
      ๏ เสด็จถึงพระมนทรีเรืองแก้วกาญจนเมลือง
มลักมลากเมลืองแสง
      ๏ ไปล่ปลงช้างม้าซรูแซรงอรอาบอิ่มแรง
สำราญทั้งพลพวกพล ฯ
             

๑๑
      ๏ เสด็จไปบังคมพระนฤกฤษณถึงมน
ทรีทิพยไหรญญมณีมณีฉาย
      ๏ แล้วลาก็มายังคฤหรัตนโพรงพราย
นอนแน่ชรออบอายทุกขเดือดคือไฟฟอน
      ๏ พระกฤษณได้ยินธก็เลือกสุราศร
แสนสาวสลอนสมรแลสลมสลักกาม
      ๏ มาหวังบันเทาพิสมคือหมานมาบ่งหนาม
หนองเกลศรวงชามชันชึงรสฤดีเดิม
      ๏ ใจท้าวบเอื้อเฟื้อแก่สาวสวรรคโฉมเฉลิม
แดกรมกระอุเริมพรรณพิษพิสมัย ฯ
             
      
      ๑๙
      ๏ ปางนั้นพาณสุดามุขาสุทธรไร
เจียรจันทรอำไพรุรัตน์
      ๏ บัดตื่นบัดทุกขบัดทมบรรจฐรกษัตริย์
สมกษัตริยวิบัติจงประจาก
      ๏ เลงแลใดก็บเห็นแลเปนทุกขลำบาก
โอออกจะครากจริงฤฝัน
      ๏ เร่งคิดเร่งทุกขเร่งมเมอจิตตมัน
ปืนกามยิงยันรทด
      ๏ ผาดผังยังพิจิตรเลขาก็กำสรด
ลาลดกำศรวญทวนทุรา ฯ
             
๑๑
      ๏ ปางนั้นพระพี่เลี้ยงคือพิจิตรเลขา
ขอถามคดีอาดุรแม่กำศรวญศัลย์
      ๏ พระโฉมอันเฉิดเฉลิมวรภาคคือบูรณ์จันทร์
ราหูมาบังพรรณมาหม่นมาหมองแสง
      ๏ พระน้องอย่าได้อาดุรเชิญมาเร่งแจง
ความโศกศรีแสดงอันเสียดแดกำเดาดอง
      ๏ อุษากำสรดกล่าวคดีโดยดั่งสมสอง
ชายหนึ่งมาลอบลองในราตรีตระอรอร
      ๏ กรีฑาตระโบมองคอนงคสมสมร
ในปัทมบรรจฐรณ์ก็ถ่อมถนอมตระหวนหรรษ์
      ๏ ครั้นหลับก็ลอบหนีมิสั่งน้องนิราสพลัน
ไฟโศกกรมกรรม์บมิรางจะรอดปาง
      ๏ พิจิตรเลขาบันเอมโอชโลมนาง
แก้วพี่อย่าครวญครางคำนึงนักบเปนกล
      ๏ รอยแก้วกูจินดามาเปนฝันนิกับตน
อย่าทุกขกรอุรนฤทัยท้าวอันท่าวครวญ
      ๏ ผิวฝันบร้างช้ำชรลื้นแก้มอันย้ำยวน
ทราบคนธอบอวนรสเศียรบหายหอม
      ๏ เชิญพี่มาเร่งแก้กระอุอกอันเตรียมตรอม
แต่ชื่อบรู้ดอมแต่รูปท้าวยังติดตา
      ๏ เชิญพี่มาวาดโฉมทุกท้าวเทพนานา
พิจิตรเลขาก็รับราชเสาวณี ฯ
             
๑๖
      ๏ แล้วเลขาพระตรีศุลีชลธรวรตรี
เนตรสังหารมฤตยู
      ๏ กรรฐาพระอุมาตรูจิตคณสรภู
บาลมานสิทธิโดยจง
      ๏ ขี่โคจรสุทธิยรรยงอุรคบดีธำรง
ทรงสังวาลจันทรจุฑา
      ๏ พานาสูรบุตรเมินถาพิจิตรจิตรยา
ว่าจะปานโฉมพระศรี
      ๏ เลขาพระจักรปาณีวิสุทธรูจี
พระศรีคือพระเยาวมาลย์ ฯ
             
๑๙
      ๏ นางเพี้ยนพระองคทรงจักรปรากฏโอฬาร
พระองคอันพาลแลเพญ
      ๏ อ้าใช่โฉมวรภาคยอันอนุชสรเลน
อ้าพี่อย่าเว้นวานมาวาด
      ๏ เลขาพระสยมภูวญาณจตุพรรณเวหาส
เห็จหงสลีลาสภิรมย์
      ๏ โฉมวรราชนั้นผู้ใดและอจะชม
เชิญพี่มาวาดฉมพระมล ฯ
             
๑๔
      ๏ เลขาพระสุนัชบดีบดีสุรสถิตในไพชยนต์
ไอยราชำนิสุจิวิมลประดับเพ็ชรปาณี
      ๏ พานาสุดาก็บมิดูเพราะมิดุจอันสมศรี
ใครพบจะละนฤบดีดูยากแก้ธวาดคืน
      ๏ เลขาสิชานลชำนิระมาดเพลิงตระมั่นยืน
ทรงศักดิอุชลบหืนและนางนาฏสวาหา
      ๏ เทพีอุษาก็บมิดูดุรพาษปธารา
ธารีพิจิตรกรุณามาเขียนรูปพระเอวอร
      ๏ เลขายมนาธิบดีทัณฑธำรงคทรงธร
มารบาปชำนิมหิศศรคือดังนิลภูเขา
      ๏ อุษาก็เมินบวรภาคยและกามกวนเผา
อ้าท่านนิใช่บวรเยาว์ยศพระผู้นฤเบศร์
      ๏ เลขาพระนฤบดีทรงคือพระขรรคทรงเดช
เสด็จยักษพาหนควรเห็จดูพันฦกนิเข้มแข็ง
      ๏ ลูกพานพิศบวรรูปบพร่ำพร้องบยลแยง
โฉมท้าวเอาใจใครและจะแลงและนะพี่มาวานวาด
      ๏ เลขาสมเด็จพระพรุณทรงวรนาคบ่วงบาส
เสด็จเหนือมหาอุรคราชชก็เลิกพังพานพาล
      ๏ เทพีอุษาบมิรเมียรบมีพิศก็ประปราณ
ท้าวนั้นผู้เดียวชำนิบมานเอนดูน้องมาวาดพลัน
      ๏ เลขาพระพายุธวัชอังกุสศัสตรกรกรรม์
เสด็จเหนือมหาอัศวก็ผันและรเห็จในเวหา
      ๏ นางแลก็ลานหฤทัยตรัสแก่พิจิตรเลขา
ใช่โฉมนิพี่มารจนานรนาถอันผจง
      ๏ เลขาพระไพรษภมหาวรราชธำรงทรง
เสด็จเหนือมหาบุษบกหงสลีลาและลีลาส
      ๏ นางศรีอุษาบมิรเมียรเร่งคำนึงก็ลาญสวาท
โฉมนี้ก็ใช่พิจิตรวาดนฤปอันกูอาดูร
      ๏ เลขาอิศวรบดีศักดิธำรงคตรีศูล
เสด็จเหนือมหาพฤษภบูรณ์พิริยภาพเรือฤทธิ์
      ๏ พานาธิดาก็บมิดูดุรเดือดรัญจวนจิต
อ้าพี่มิใช่นฤบพิตรอันมาลอบมาโลมศรี
      ๏ เขาอนันตภุชเคนทรธำรงคจักรี
พาหนนาคธิบดีประดับดาษสังขยา
      ๏ นางพิศพบูอันบริบูรณบเลงดูเลขา
ท้าวนี้ก็ใช่พิจิตรสารทูลจะขอแปลง
      ๏ เลขาสมเด็จพระสูตรธนูธนุศิลปะรวดแรง
จีระประภานุชสำแดงผู้เป็นอรรคเทพี
      ๏ เทพีอุษาบมิรเมียรดำเนียรนาฏตูมตี
อกอ้านี้ใช่นฤบดีผู้มาเสพยสมสมร
      ๏ เลขาสุราสุรฤษียักษราชกินนร
คนธรรพทานพนิกรแลสุบรรณราชราช
      ๏ พิทยาธเรศธรณีสรโฉมอันโอภาส
นางแลก็ใช่พิจิตรวาดนฤปนั้นจงสระศัลย์
      ๏ เลขาสมเด็จนฤปกฤษณคือนิลพรายพรรณ
ทรงสังขจักรธรทัณฑธนูแลกำผลา
      ๏ เทพีอุษาปมิรเมียรก็ลืมพาษปธารา
สี่มือมิดุจนฤปยุพาและแปรเพศฤดีดวน
      ๏ เลขาสมเด็จพระพลเทพยและทรงนังคัลควร
ทรงศักดิคืออมุสลศวรอธิราชปรปักษ์
      ๏ ลูกพานก็เพี้ยนพรรณรูปดุจแลดลจักร
ท่าวลงในตักพิจิตรพักตรบมิติงก็เน่งนอน
      ๏ เลขาสมเด็จมกรพาหนะทรงธนูศร
เสด็จเหนือมหามกรกรมณีโชติชัชวาล
      ๏ นางท้าวก็ท่าวทุกขมนัสกำสรดโศกและประปราณ
ดิ้นด่าวกันโหยหฤทัยดาลเพราะว่าพระมิเหมือนเบา ฯ
             
๑๑
      ๏ จึงวาดนแน่งโฉมอนิรุทธราชา
นางเอาขดานมาบันทับทรวงก็ไห้โหย
      ๏ อ้านี้และรูปท้าวอันมาชนมาชายโชย
จำนองกระอืดโอยทุกขทรวงรลวงกาม
      ๏ ผิวพี่เอนดูน้องอัญเชิญช่วยมาดับความ
ร้อนเร่าคือเพลิงลามลันลุงแดกำเดาดง
      ๏ พระน้องอย่าได้โศกอันใดแลอันเจ้าจง
จิตโดยประสงค์สงเคราะหโดยประสงค์ศรี
      ๏ พิจิตรเลขาก็เขจรในราตรี
ดลทวราพดีนีรัชเรืองทั้งหาวหน
      ๏ ถับถึงพิมานสถานก็อ่านวิทยมนต์
นิทราทั้งรี้พลก็เน่งนิทรนิทรา
      ๏ มองสงัดกลับบัททมกรลับกรลอกหา
เห็นทิพยไสยาก็ย่องยังสมเด็จเสด็จ
      ๏ โอบอุ้มเอาพระศรีอนิรุทธเหิรเห็จ
เหิรหาวตรดวดเด็ดดลโสนิบูณบูรพ์
      ๏ ถ่อมอนอมสมเด็จเข้าในยอดปรางลุสูงศูล
วางสมอุษาดูรคือศศีศศีสม ฯ
             
๑๖
      ๏ วางท้าวแทบท้าวเทียมผทมเสวยสุขภีรม
ยร่วมฤทัยใสสานต์
      ๏ จึงเอื้อนอมฤตย์โองการแก่น้องนงพาล
ภาคยปรับทุกขทน
      ๏ แต่เรียมจากแก้วกับตนไปล่ประรสคน
ธคิดคำนึงวันคืน
      ๏ รสเข้าบกล้ำแกกลืนรสน้ำหายหืน
ครหิวครโหยโหยหา
      ๏ แสนสาวอัปสรโสภาบมิจงจินดา
จรคล้ายจรเคลิ้มเกลียดกลาย
      ๏ ตั้งใจจงแต่ดวงสายสวาทร่วมดั่งตาย
บคิดคำนึงแกลนกลัว
      ๏ ใจข้าเจ็บยิ่งอยู่หัวตื่นมาแต่ตัว
กำศรวญกำสรดแสนทวี
      ๏ เพราะเพื่อพี่เลี้ยงปรานีข้าจึงรอดชี
วเพราะพระพี่มาสม
      ๏ แต่นี้สระโศการมณ์สองท้าวชื่นชม
ประเล้าประโลมฤาดี
      ๏ สองท้าวกรีฑากามีกามาสองศรี
สำรวลสำราญบานใจ
      ๏ สนุกนิสุขสานต์นองในบมิกลัวเกรงใคร
ก็เล่นระรี้ฉี่ฉาว
      ๏ ข้าสาวชาวแม่แสนสาวลอบล้อมคือดาว
ระไวพิทักษรักษา
      ๏ ไตรตราหาหน้าตรวจตราหญิงชายชายหา
ก็รู้ระบิตริตรอง ฯ
             
๑๑
      ๏ รู้แท้ว่าพระศรีอนิรุทธลอบอลง
สกิดกันทั้งเรือนทองก็กระซาบกระซิบถาม
      ๏ คดีนี้บดีนฤบดีบิดาปราม
ควันความมิใช่ความฤจะปิดจะป้องคง
      ๏ นางเดียวบิดาสงวนมิให้แปมธุลีผง
ลมฝนบต้ององค์ยะใยยองบแผ้วพาน
      ๏ ผิเราบรางทูลชีวิตเราบรางมาน
ตระบัดก็ยังพานสุวเรศวเรสูร ฯ
             
๑๖
      ๏ สาวใช้ชาญกลแทบทูลแต่พาราสูร
มกุฏเกล้าอสุรา
      ๏ ลูกท้าวทีนี้มาสมาคมด้วยราชา
ผู้หนึ่งชำนาญชาญสนาม
      ๏ มาสู่พระลูกลืมกามบมิอาจเข็ดขาม
พระบาทผู้เกรียงไกร
      ๏ ดุจตักแกนเต้นเห็นไฟบมิใฝ่หนีไกล
กำเลากำเลาะหวังเขญ ฯ
             
๑๑
      ๏ กรุงพานครั้งได้ฟังทั้งสองตาก็เปล่งเปน
ไฟลุกประปลาบเอนรด่าวตึงกระเบงแขน
      ๏ สามโลกยนี้ใครและจะอาจมาดูแคลน
ใคร่สรวลแก่ตักแตนมาวิ่งไฟบกลัวเกรง
      ๏ ตระบัดก็ให้เท้งกระทุ่มเภรียครืนเครง
กึงก้องบันลือเลวงทั้งเมืองพานสยบแสยง
      ๏ เรียบพยุหเสนาจัตุรงคซรูแซรง
แกล้วกล้ากำแหงแรงรยืนยักษยักษา
      ๏ นายกชื่อกาลพิไชยกาลา
กรลึงกรลอกเอาวุธวิริยไชยไชย
      ๏ อเนกโยธาอนาวุธเกรียงไกร
ขบฟันคเครียดไหม้อยู่คครื้นคำรามรณ
      ๏ โห่ห้อมก็ล้อมรอบทั้งปราสาทโจษจล
สามรอบทั้งดินบนคบดบังทิฑัมพร
      ๏ ว่าใครแลข้ามครัวผู้มือไฟและไฟฟอน
มาร่วมมาเรียงหมอนตระอรกามกามี
      ๏ ต่างโกรธก็ต่างแผลงศรจักรศุลี
สพราศสพรึบพีริยพร้อมสพรั่งแผลง
      ๏ ศรสารทสาตราวุธโซรมรโรมแทง
รเร่งเรเร้งแรงศักดิท้าวก็ท่าวคืน
      ๏ พระองคคือเพ็ชรชรภาพยั้งยืน
บลื้นบลอกปืนประดุจเอื้องอันพุ่งผา
      ๏ นานาคณานายกพาหนโยธา
อเนกเทพาสุรเสมอมหาสมุทร์
      ๏ บัดนั้นสมเด็จศรีอนิรุทธคืออุตม์
แกว่งกลอนยรรยงยุทธคือเพ็ชรเพ็ชรี
      ๏ ไกวแกว่งก็วัดวายครวีวีริยราชี
คือจักรจักรีจักรจักรกำจายศร
      ๏ กำจัดขจัดจายพลมารมากมรณ์
กลากลาดคือพลขรและพระรามแผลงผลาญ
      ๏ กรุงพานธครั้นเห็นพลพิรียมากมาร
สรลมสรลอนลาญสรเลิศสรลักแด
      ๏ ผาดเผงรเร่งเรียบพหลพยูหจรัลแจ
ว่าครานี้ใครแปรประลองยุทธแผ้วพาน
      ๏ จะฆ่าทั้งพวกพรรคและทั้งโคตรสันดาน
ใครมีบำเหน็จผลาญอริราชรางวัลครัน
      ๏ กลิ้งทองกันโถงทองลังลองอาสนไอศวรรย์
ศรีสาวตระกูลพรรณสุพรรณมาลา ฯ
             
๑๖
      ๏ เสด็จเรียบเทียบพลโยธาแสนส่ำแสนสา
อเนกแสนยากร
      ๏ หอกดาบแพนดั้งโตมรสน่าวส่ำศร
กุทัณฑกำศรแสลง
      ๏ คชรถพลหัยซรูแซรงซ้ายขวาไขว่แขวง
คือสายสมุทรลอก
      ๏ เรียบพลอาจอึดอึงออกเสมอสมุทรกระฉอก
ฉะฉานฉะฉ่าผกาแจรง
      ๏ พลโห่อัศวโมหสำแดงชัยชัยรันแซรง
ซรรแซะรันแซรงชัยเชวง
      ๏ ฆ้องกลองแตรสังขบันเลงครื้นครื้นเครงเครง
สท้านเสทือนพสุธา
      ๏ ฉวัดเฉวียนปราสาทอุษารอบคอบคณนา
บรู้กี่ส่ำเพียงโพยม
      ๏ โชรมป่ายโชรมปืนโชรมโจมโชรมรุกโชรชโรม
รเร่งรโรมโรมรุม
      ๏ ชุมช้างชุมม้ารถชุมชุมพลคล้ำคลุ้ม
คเคลือบคคล้ายตาวมัว
      ๏ พระศรีอนิรุทธชมชัวจักยุทธบกลัว
บแกลนบเกรงกรุงพาน ฯ
             
๑๔
      ๏ ปางนั้นอุษาสมรกำสรดระทดทรวงระลวงลาญ
ก้มเกล้าบังคมบทคือมาลยสโรชรัตนาอือ
      ๏ ว่าพระอย่าพานนฤบดีพานคือเพลิงสมรรถพระคือ
พรกามมุขบทมอือและบควรประทะพัน
      ๏ อาเจ้าอย่าแคลงหฤทัยพี่นี้ว่าพี่ขยาดขยั้น
เกรียงไกรกำเลาะพลก็พันรณฤทธิพลภาพ
      ๏ พี่คือพระองค์พิษณุบดีตรีศักดิรอญราพณ์
ท้าวทั่วทั้งไตรภพรอาบรอาเดชเดชะ
      ๏ ศักดิสีหนาทบมิเกรงอสุเรนทรพานพะ
พิริยภาพก็ประทะและประทับประเทิดทัน ฯ
             
๑๖
      ๏ พวกพลหัวหน้าแขงขันตรวจเตรียมแต่งกัน
แลส่ำแลส่ำสามารรถ
      ๏ พลเขนจงจรดเขนขัดรำพายฉวายฉวัด
ปรกอบปรกอบยุทธยุทธ
      ๏ เพรียมเพรี้ยมพรายพรายอาวุธประดุจพิทยุต
จำรัสจำรูญเวหา
      ๏ นานานายกโยธานานาเสนา
ประชุมประชิชุรชุก
      ๏ ปรดิพหุดุลยปรดิมุขหุลดุลยอุกกลุก
ก็เกริกกระเบิกหาวหบ ฯ
             
๒๘
      ๏ กูนี้ขุนเขนกูแกว่นกระเวนทหารห้าวรบ
กูปราบอรินทั้งแผ่นดินจบศัตรูแสยงสยบ
บอาจหาญฤา
      ๏ ดาอบเขนแขงขันกูฟาดกูฟันพินาศเนืองคือ
ใครเหวยว่ากล้าบห่อนให้หือแต่ตายกับมือ
ตาวตัดหัวหวาม ฯ
             
๑๑
      ๏ กล่าวแล้วก็แคล้วคลาคค้าเข้าบเข็ดขาม
สู้ท้าวในกลางสนามก็แกว่งสลักสลมสลอน ฯ
             
๒๘
      ๏ กูขุนธนูกูผลาญศัตรูด้วยกำซราบรอน
เลือนลาวลาญปานกราบกรานซรอกซรอนตายคือลูกมรณ์
ข้อนไร่สนุนสนับ
      ๏ ปืนยากูยำแตระคือแกล้งกำกำซราบเฉียวฉับ
ดิ้นด่าวท่าวตายบทันพร้องพรับรนาบรนับ
รลมรลาย ฯ
             
๑๑
      ๏ พลันขุนธนูจับลูกธนูขึ้นพาดสาย
แผลงท้าวบห่อนคลายกรชีผัดกลอนลาวลาม ฯ
             
๒๘
      ๏ กูขุนเสโลห์กูแกว่นการโมห์ในศึกสงคราม
กูแทงท่าวล้มชรเดือดเลือดลามคนใดบขาม
ขวัญเกี่ยงกินเผือน
      ๏ ทวนทองกูแทงใครเหวยว่าแขงจะให้ลาญเลือน
กรันหัวหวะบทันบ่ายเบือนฟฟั่นฟเฟือน
แก่ฝีมือเพ็ชร ฯ
             
๑๑
      ๏ คค้าก็คำรามปะทะด้วยสมเด็จเสด็จ
คุกคามบขามเข็ดสำแดงเดชชิงไชย ฯ
             
๒๘
      ๏ กูนี้ขุนพรานพพวกพลหาญพนอมดอมไพร
หน้าไม้ชาญชิดปืนพิษพิษไฟใครเหวยชิงไชย
จักให้แหงนหงาย
      ๏ ปืนยากูยำกูแม่นฉมวยฉมำบัดต้องบัดตาย
ใครเหวยตั้งต่อจะให้โหงหายเลือนล้มวอดวาย
บทันพรับตา ฯ
             
๑๖
      ๏ ครั้นกล่าวแกล้งเข้าหาเยื้องยิงราชา
ธิราชตั้งต่อรับ
      ๏ พระแกว่งด้วยกลอนสลักสลับเตงตายย่อยยับ
รนับรนาดเนืองนอง ฯ
             
๒๘
      ๏ กูนี้ขุนขัณฑ์เปนพวกพลขันธ์คทาตลบอง
กูห้าวกูหาญบมีถึงสองหินผากูลอง
ก็แหลกเปนผง
      ๏ ตลบองกูตีกูวัดแลทีก็ท่าวล้มลง
ใครเหวยว่ากล้ามากั้งกลางณรงคบห่อนยืนตรง
แก่ฝีมือมาร ฯ
             
๑๙
      ๏ ครั้นกล่าวแล้ประทะเทียบนฤนารถชำนาญ
พระแกว่งด้วยกลอนผลาญก็กลาด ฯ
             
๒๘
      ๏ กูขุนผาลากูตั้งอาสาด้วยใจถึงขนาด
กรกลับกลอกแทงด้วยแรงองอาจเฟื่องฟุ้งไหวหวาด
หวะหวั่นปั่นหนี
      ๏ ตรีทองกูแทงใครมาต่อแย้งกูเสื้องแลที
ฉฉุบฉฉับกูรับด้วยตรีกลิ้งตายดีหลี
แหนงหลีกจงไกล ฯ
             
๑๙
      ๏ คำรามแล้วก็เต้นต่ออนิรุทธชมไชย
ไกรสีหไกรไกสรเลือน ฯ
             
๒๘
      ๏ กูนี้ขุนแพนบห่อนกลัวแกลนในศึกแฟวเฟือน
ใครเหวยว่าแกล้วขวัญเกี่ยงกินเผือนจะให้สเทือน
สท้านทัพถอย ฯ
      ๏ ทวนทองกูแทงจักให้แอ้งแม้งชรเดือดดั้นดอย
อยู่สูงสุดมือกูเสื้องกูสอยบัดตกตามรอย
ฝีทวนกูแทง ฯ
             
๑๙
      ๏ ครั้นกล่าวแล้วก็ผาดผังยังสมเด็จเสด็จแสดง
เดชสลักแสลงศรผลาญ ฯ
             
๑๖
      ๏ พระไล่รุกร้นพลมารดุจดังพระกาล
จะผลาญชีวิตนรชน
      ๏ พ่ายพังหลังหน้าจรายจรนแล่นซรอนซรอกซน
ก็ตกกระหม่าบ้าใจ
      ๏ ลีลาตาเหลือกหลงใหลถอยถึงพลใน
ก็แล่นแลเร้นซรอกซรอน
      ๏ ธุมดับกับแก้มารมรณ์เพื่อพระราญรอน
ก็ตายซรอนซรับตับแหง
      ๏ ลำบากยากใจลำเคงกรุงพานแลเลง
ก็ดูทรม่าวข่าวขยัน
      ๏ หอกดาบอาวุธโจษจรรบเป็นการกรร
แลกรรมใดมาบันดาล
      ๏ พานาสูรเร่งกุมภาณฑ์อันมีไชยชาญ
คือกุมภกุมภนิกุมภ์
      ๏ บัดทอดศรพนธประชุมประชิดรวดรุม
ก็รัดพระองคอนาถ
      ๏ พลโห่ล้อมรอบกลากลาดคร่องคร่าพระบาท
มายังพระลานเลือนพล
      ๏ กรุงพานก็โกรธานนตชายเดียวเดียวดล
มารุกมาราญราวี
      ๏ พลเราตายเต็มธรณีบควรไว้ชี
วชายผู้เดียวดูแคลน
      ๏ กรุงพานก็กล่าวแจนแจนเรามัดฤาแคลน
ก็อยู่ลำดับกับมือ
      ๏ ฆ่าฝีดาบเดียวฤาหือไว้ให้เลื่องลือ
ว่าชายเชลยลือยศ
      ๏ พึงถามให้เห็นปรากฏพงศาสมมต
ฤาชาติชายสามาญ
      ๏ บัดกล่าวแก่อรรถจำราญให้รอบขอบสถาน
เจ็ดชั้นจำนรรจรรจวน ฯ
             

๑๙
      ๏ เทพีพานสุดาทุกขานลกำศรวญ
ท่าวทวนรัญจวนใจกำสรด
      ๏ มือเท้งทรวงก็รลวงรลุงจิตสลด
ลาญสมรรันทดจักษุชล
      ๏ บาปใดพระแลมาพบพิบากทุกขทน
พักเตรศกมลมุลทิน
      ๏ ข้าห้ามพระพี่แลพระบมิหยุดยิน
หร่างกำเดาดินดวงในแด
      ๏ สองเคยเสวยรสคือสุธารสมาแปร
เปนพิษลันแดลุงมลัก
      ๏ หวังช่วยช่วยมิได้มาได้ทุกขอันหนัก
ตายตกทะเลดักลึกฤรอด
      ๏ ใครคือรัตนสำเภาจะเอานฤบดีจอด
ฝั่งทั้งสองรอดก็สำราญ
             
๑๖
      ๏ ปางนั้นนารทบันดาลดีดพิณเหาะทยาน
มาโดยทิฆัมพรพราย
      ๏ บัดเหาะเหิรมาใกล้กรายเมืองพานเฉิดฉาย
คือโสนิบูรบุรี
      ๏ เลงเห็นหลานพระจักรีต้องศรไกรสีห์
จำนำจำนองจองจำ
      ๏ ดุจวัลดาเกี้ยวกิ่งลำไม้ทองงามงำ
คือเมฆบังทินกร
      ๏ เหาะเหิรจากโสนินครข้ามเขจรจร
ก็จรดในเมืองจักรี
      ๏ เสด็จดลพระมนเทียรศรีพระกฤษณบดี
สกลจรูญทูลถวาย
      ๏ แถลงโดยได้เห็นบรรยายหลานท้าวท่าวตาย
ก็กลิ้งในกลางพระพลาน
      ๏ เพราะเพื่อไปพานพวกพาลพานาสูรดาล
อสุรทอดศรพล
      ๏ พระกฤษณครั้นฟังยินฉงนเกรี้ยวโกรธานนต์
พิกลพิการพักตระ
      ๏ บัดหาพระปรัทธยุมพระพลเทพดะระ
ดรงคฤทธิคือสึงห์
      ๏ บัดพระจึงควรคิดถึงครุฑราชบหึง
ก็เหิรมาดลโดยปอง
      ๏ สามกษัตริย์เสด็จครุฑผาดผยองฟ้าหล้าเรืองรอง
จำรูญจำรัสชัชวาล
      ๏ ฤทธิครุฑคือเพลิงเผาผลาญครุฑราชประหาร
ประหับประเหิรพกพัน
      ๏ แสงเพลิงเปล่งแสงรอบรันพ่างเพียงเพลิงกัลป์
ก็ร้อนระงมดินบน
      ๏ เผาผลาญนาคราชทบทนบได้เกรงผจญ
ก็วางยังสร้อยสระศรี
      ๏ ชุบสลาบสิ้นสุคนธีปักษาธิบดี
ก็คืนตระบัดบัดใจ
      ๏ บดฟ้าบดดินบังใบปีกเร่ร่อนใน
นภนภัสดลสถาน
      ๏ บัดบัดตรีฉ่าฉาวฉานฉฉาวฉาบผลาญ
ด้วยเดชเดชะดล
      ๏ เดชครุฑราชทบทนปีกป้องปกรณ
ปะทะศิขานลนาศ
      ๏ พระเพลิงขี่แรดผันผาดผังยังครุฑราช
ก็ราญดะระณรงค์
      ๏ สองเข้าคลุกรุกผลาญผลงสองยงต่อยง
ยรรยงในกลางเวหา
      ๏ สองแรงต่อแรงสหสาสองท้าวมหึมา
นุภาพพิริยประกาศ
      ๏ บัดพระเพลิงแผลงศรศาสตร์ศรอัคนิวาต
ยังพระครุฑชาญไชย
      ๏ นารายณ์ก็แผลงศรไปนารายณไกร
ปะทะศิขานลนาศ
      ๏ บัดพระจักรีตามตวาดจักแผลงผลาญผาด
จะซัดด้วยจักรจักรี
      ๏ บัดนั้นจึงพระอังคีรัสเร่งรถพี
ริยภาพออกกลัดกรร
      ๏ พระกฤษณก็ร้องผาดผันแผลงศรพกพัน
ตระหลยตระเลิดคัคณานต์
      ๏ บัดพระสามองค์บรรหารรุกโรมโซรมผลาญ
สมเด็จพระกฤษณจอมจักร
      ๏ จอมจักรจักผลาญแผลงผลักพระเพลิงสรวมศักดิ์
ศุภัศมดับโดยดล
      ๏ ทุกเทพธราดินบนถวายบุษปสุคน
ธแด่สมเด็จจักรี
      ๏ แสนดุริยดำแคงดนตรีอวยพรพระพี
ริยพระผู้เลิศลือไชย ฯ
             
๑๑
      ๏ ปางนั้นฤษีสาธุทั้งหลายอันเลิศไกร
ก้มเกล้าอัญเชิญไตรภพนาถเสด็จพลัน
      ๏ จงพระบำบุษบงกชอเนกโจษจรร
ให้นาศทั้งพวกพรรคติบัติบัดเดี๋ยว
      ๏ พระกฤษณเสด็จเหนือครุฑราชฉับเฉียว
ปีกกวักกรลับเสียวสเทื้อนท้องธราดล
      ๏ ถับถึงนสรพางคสุเรนทรมณฑล
ตระหลบตระเลิดบนชรอ่ำอับทั้งแสงพรรณ ฯ
             
๑๖
      ๏ พานาสูรเรียบพลขันธ์หน้าหลังโจษจรร
คือแถวสมุทรสามรรถ
      ๏ สรรพสรรพาวุธธงฉัตรหาญห้าวเทิดทัด
กำเลาะกำลังแสนแสะ
      ๏ หมู่หนึ่งเรืองรดับรันแทะเทียมด้วยแกะแพะ
แลพลสอยดาษดา
      ๏ หมู่หนึ่งขี่อูฐคณาพลแซงซ้ายขวา
กำลังรยังยงยุทธ
      ๏ หมู่หนึ่งแกว่นแกล้วสิทธิอุดดมเดชปรทุษฐ
เทียรทหารห้อมล้อมแหน
      ๏ หมู่หนึ่งขี่เสือเหลือแสนพวกพลบมิแคลน
สรดื้นสรดักตักตน ฯ
             
๑๕
      ๏ แสนส่ำพลคชชาญชนทนแก่ปืนยืนแก่หอกหาญ
      ๏ แสนส่ำพลคชเชี่ยวชาญราญดรงค์รงคชิงชัย
      ๏ แสนส่ำพลคชเศิกกษัยไพรีราบปราบชัยอริฤทธิ์
      ๏ แสนส่ำพลคชเชี่ยวชิตขวิดสุเมรุอิศรโทรมทรุด
      ๏ ส่ำนายพลคชยงยุทธวิริยวัยวุฒิชำนาญชาญ
      ๏ ส่ำนายพลคชรรอญราญมารวิชัยชาญชเยศรอญ
      ๏ ส่ำนายพลคชบุกบรกรกระลึงศรกำลังยง
      ๏ ส่ำนายพลคชราญรงคทรงกุทัณฑคงกำยำแผลง
      ๏ ส่ำนายพลคลเริงแรงแผลงกำซราบศรบำบัดภัศม์
      ๏ ส่ำนายพลพลขนัดขนัดซัดทั้งหอกซัดขจัดขจาย ฯ
             
      ร่าย
      ๏ ดุจขวิดเมรุให้ทลายโจมจำรายขจายอรินาศ
ก็หวาดไหวธรณีกรกระวีอังกีส
ได้ด้วยดีดมือเดียวดูเฉียวฉับกลับกลอก
ง่าง้าวหอกสว่างไสวประดับรไรเรืองแสง
แผลงกำซราบสรดักดาษดาวดุจฉ่าฉาวห่าฝน
ทั้งดินบนตระหลบอากาศแพร้วพนาศชนักแร่ง
แย่งสุพรรณอานเอกรจเรขแก้วเก้าสิ่ง
ยิ่งสุริยรัศมีมีตาบหน้าสลาบครุฑ
เพื่อจะยุทธสุบรรณฤทธิชำนัลแกว่นกล
พลตีนช้างแสส้าวห้าวก็ห้าวเหลือหาญ
ชาญก็ชาญเหลือเชี่ยวเรี่ยวก็เรี่ยงแรงก็แรง
แผลงศรศิลปะเฉียวฉับจับเสโลห์ทวนทอด
ผ้าชั้นสอดสำลีเลิศหมวกพรายเพริศประดับประดา
หนซ้ายขวาหน้าหลังโจมจำบังปรปักษ์
ย่อมพลยักษาธิปะดุจหยิบตระวันมามือ
คือใครขวางม้วยไหม้เปล่งเป็นไฟทั้งสองตาปปลาบ
เพียงพลราพณาสูรศักดิ์ ฯ
             
๑๖
      ๏ หัวหน้าสุราชสรดักสรดื้นย่อมยัก
ษราชอันมหึมา
      ๏ เขาจงใจจักพาธาสีหนาทนรา
ธิเบศรเดโชไชย
      ๏ เรียบพลแสะสินธพไสวอาวุธเกรียงไกร
ประเกิดประกอบสรรพเสร็จ ฯ
             
ร่าย
      ๏ ส่ำแสะเหิรหาวเห็จส่ำแสะเตร็จไตรจักร
กวักไกวกวักไกวโพยมจู่โจมกลางรณมุข
ส่ำแสะอุครไล่เลี้ยวเสิศฉับเฉียวแล่นปลิว
ส่ำแสะฉิวเฉกลมชมพูนทพรายเพริศ
เฉิดศรีสยามพรายเพราแสงสันเทาเทียมเมฆ
มโนเวกไววิริย์พิริยพลกำเลาะ
เหาะหักรณจำบังแสะศรีสังขใสสุทธิ์
แสะพิทยุตมลังเมลืองแสะสีเหลืองมลาก
ถ้วนทุกภาคนานาแสนสังขยาอสงไขย
เชี่ยวชาญไชยห้าวฮิชำนิแสะห้าวหาญ
ชำนาญแสะห้าวหื่นชื่นชมรณห้าวหับ
สำหรับสงครามพิฆาฏนายเผ่นผาดผันผยอง
ถือทวนทองแส่ฟ้าดาบดั้งกล้าฟันฟาด
นายหมู่มาศเกราะไกรโห่เอาไชยไชยลาภ
สวนลูกเกรียงกรูอนทรธนูผลงแผลง
กุมศรแสลงพิษภัศม์ตัดตนขาดขจัดขนาย
นายแสะสุรสีหนาทร้องตระหวาดไกรเกรียง
เสียงสันทับทุกด้านเสียงสท้านทุกแดน
แสนธนูยิงแย้งโจมบั่นแทงในรณ
จรดดินบนจบจักรชักกุทัณฑกำซาบ
ด้วยลูกจาปแล่นลิ่วฉิวเสมอลมแล่นเลี้ยว
ฉับเฉียวฉุนจำบังทังซ้ายขวาแกว่งไกว
ยัวเยาไยโห่หาวหบรบเร็วรวดตรวจกัน
แลสำคัญสังขยาหน้าหลังชรอื้ออับทิศ
ดุจปิดป้องตระวันแข่งเขี้ยวขันยืนรยัด
หวังบำบัดสมเด็จจักรี ฯ
             
๑๖
      ๏ เขาเร่งรับเช้าบมิหนีหวังสู้นฤบดี
บดินทรศรีสังกร
      ๏ ตระบัดแผลงศรเหลือศรสองยังภูธร
สมเด็จนราธิบดี
      ๏ ทีนั้นพระกฤษณภูมีเดชะศรสี
หนาทผาดแผลงแสดง
      ๏ พลมารโรมพุ่งโรมแทงโรมโรมผลาญแผลง
สพรั่งสพร้อมอลาญผลง
      ๏ เข้าตั้งต่อพิษณุองค์จักราธิปทรง
จัตุรสัตวพิไชย ฯ
             
๑๑
      ๏ ปางนั้นพระพลเทพก็เล็งศัตรูไตร
สว่างไสวไหวพลพีริยโจษจรร
      ๏ ทูลแด่สมเด็จพระกฤษณจะอาจกรร
มล้างมารพ่ายผันพินาศในณศาดล
      ๏ จึ่งใช้สมเด็จพระพลเทพชาญกล
แกว่นยืนในกลางรณดำเกิงกรกระลึงไถ ฯ
             
๑๖
      ๏ ปางนั้นหมู่พวกพลไพรีแผลงศรไป
คือฝนชะแซร่แพร่เพรง
      ๏ จักรีเป่าสังขระเรงเสียงศัพทคเครง
คครื้นคือฟ้าฟื้นกรัง
      ๏ เร่งพระพลเทพจำบังบุกบั่นพ่ายพัง
ก็เกริกด้วยภัยจรัลจราย
      ๏ บ้างหัวขาดบ้างตัวตายไส้พุงทลักทลาย
กำจายกระดูกแหลกลาญ
      ๏ เลือดไหลคือโชรเชราะธารยักษาพลพาน
โซรมก็ผาดผลาญผลง
      ๏ พระพลเทพาองค์ศัตรูผุยผง
ก็แหลกคือจุณธุลี
      ๏ จับช้างซัดช้างยับยีจับสีหาซัดสีห์
รยับรยับย่อยยับ
      ๏ จับม้าซัดม้าเตงตับพระพลเทพรับ
ทั้งพลพลพินาศ
      ๏ ทัพพลพ่ายพังยังราชพานาสูรขยาด
ก็ผังยังพระอิศวร
      ๏ ปรับความคือร้อนรัญจวนก้มเกล้าท่าวทวน
ทำนูญบำบวงสรวงเสร
      ๏ พระกฤษณพระพลเทพาภาคยมเห
สุเรนทรศักดิรำบาล
      ๏ พระผลาญพลมารแหลกลาญขอเชิญภูบาล
พระบาทไปช่วยเร่งรณ
      ๏ จึ่งใช้ศิพชวนแกว่นกลแกว่นแกล้วกลางพล
ณภาพทรงธนูศร
      ๏ หาวเหาะเหิรมาแห่งสมรแกว่งศรไกวศร
คือสีหกล่าวเกรียงไกร
      ๏ นิฤมิตไตรมุขมุขใครนัยนเปล่งเปลวไฟ
จำรูญจำรัสเรืองแสง
      ๏ บัดพระพลเทพสำแดงชัยชัยผลาญแผลง
ประทะศิพชวนชิงไชย
      ๏ ศิพชวนก็แผลงศรไปด้วยฤทธิเกรียงไกร
พันลึกพันลือเลิศลือ
      ๏ ต้องพระพลเทพบอือไถตกจากมือ
ตระบัดก็สิ้นพิศวง
      ๏ ท่าวล้มในแผ่นบมิตรงบัดจักรีทรง
พระจักรจักรชลา
      ๏ ลูบองคพระพลเทพาเพียงทิพยสุธา
มาโสรจมาสรงทุกขทน
      ๏ ศิพชวนก็โกรธานนต์เข้าในบัดดล
ในองคพระจักรี
      ๏ จักราธิปพิษณุบดีด้วยเดชะพี
ริยภาพศักดิ์อนันต์
      ๏ ศิพชวนชัยเข้าด้วยพลันในพระองคคัน
จะจองศิพชวนชิด
      ๏ เอาออกมาได้ด้วยฤทธานนตพระพิษ
ณุจักรจักมาเผาผลาญ
      ๏ อากาศภาคห้ามบมินานขอพระโปรดปราน
ประทานชีพศิพชวน
      ๏ จึ่งพระยั้งหยุดบมิจวนด้วยจักรรอญรวน
ก็ไปยังพระศุลี
      ๏ ในกษณนั้นจึงพระอีศวรเจ้าเรียบพี
ริยภูตปีศาจนานา
      ๏ เทพฤาษีสิทธิพิทยาธรครุฑคณา
อเนกอึงอัมพร
      ๏ ต่างต่างเขจรภูธรคือดารากร
ประดับประดาษดวงจันทร์
      ๏ พระรัศมีพระฉายฉันคือเดือนด้วยพัน
ตรวันด้วยหมื่นรัศมี
      ๏ พระเสด็จพฤษภพระศรีใสสังขรูจี
จำรูญจำรัสจักรพาฬ
      ๏ หัวหน้าพระนนทิการทักษิณฝูงมาร
ยักษภูตปีศาจ
      ๏ โดยประจิมรากษสชาติ์อุตระยุพราช
พระชันทกุมารพิไชย
      ๏ วิฆเนศวรวิฆนประไลยถืออาวุธไกร
กำลังกำเลาะแสนสาร
      ๏ ย่อมพวกพลหมู่แมนมารย่อมหาญเหลือหาญ
ประยุทธชิงเร็วราญ
      ๏ บ้างเขียวขาวดำดูผสานยอมมารประมาณ
พรรณอินทรธนู
      ๏ เอามาห้อมล้อมพระศูลีลากันกรู
ยังรงครงคประทะ
      ๏ พระกุมารผู้ฤทธิเดชะเดโชชาญชนะ
มุยรพาหนะบันลือ
      ๏ หกหน้าทวาทศถ้วนมือศัสตราวุธถือ
ถเถือกคือแสงพิทยุต
      ๏ สองตั้งต่อกันบมิหยุดกลแก้กลยุทธ
อเนกกลแก้กล
      ๏ สาดศรไปมาเสียดสนเพียงฉ่าฉาวฝน
คือจักรพาฬจะพก
      ๏ เทพาสุรคณดาลตกใจสยบแสยงอก
กระหม่าและบ้าใจหาย
      ๏ จักรีขับจักรวัดวายพระอิศวรก็ผาย
พระโอษฐห้ามคืนคง
      ๏ พระกุมารถอยจากณรงค์พระอิศวรก็ทรง
ธนูแลน้าวเมรุทอง
      ๏ เข้าต่อพระกฤษณประลองศรสองส่องสอง
ประลองตระหลบสหสา
      ๏ พระแผลงศรอัคนิมาเอาอัคนิผลา
ก็ผาดประทะทบทน
      ๏ พระแผลงเพ็ชราสตรประชนเพโชรระดมดล
แลเพ็ชรรับเพชรี
      ๏ พระแผลงพายุวาตพระศรีแผลงศรศรสี
หศรพายุปะทะ
      ๏ แผลงศรครุฑาบัตระพระเดชเดชะ
ก็แผลงครุฑราชประชน
      ๏ แผลงศรศรเปนห่าฝนห่าฝนศรสน
จำรายจำรัสแผลงผลง
      ๏ พระแผลงไนยมาตยรรยงฤทธิรุตม์ราญรงค
รงคพิษณุก็รบ
      ๏ สองก้ำกึ่งกันทานทบแผลงศรตรหลบ
ตรเลิดพันลึกนิดินบน
      ๏ แผลงศรพลดรณวิมลศิวพัสดุระพหล
แลอัษฎภาพบรรหาร
      ๏ เป่าสังข์เสียงสังข์สำราญชมชาญชื่นบาน
ชไมยพายุประกาศ
      ๏ พระอิศวรจักแผลงผลาดเดโชไนยนารถ
ก็ให้พินาศพระพิทธ
      ๏ บัดนั้นเทพฤษีสิทธิ์ขอพระสรวมฤท
ธิอย่าบรรหารเตาไฟ
      ๏ เกรงภพมณฑลจะประไลยศุลีภูวไนย
ก็โดยสรณฤาษีสาร
      ๏ เห็นสองมือสองสังหารพานาสูรดาล
รลวงฤไทยรันทด
      ๏ คิดว่าถ้าตายไว้ยศในรณปรากฏ
พระเกียรติล้ำฤาแคลน
      ๏ เรียงเรียบรี้พลดั้งแพนโตมรเหลือแสน
สมุทระลอกอึกอึง
      ๏ หัวหน้าทศขรรคกระลึงอาวุธประคึง
ประดับประดาดาษดา
      ๏ ขี่เสือโคร่งขี่เสียงผาขี่แรดขี่จาก
มรีนิกรแสะสีห์
      ๏ ขี่โตขี่ยักษโภคีหัวหน้าพลพี
ริยเครื่องดำกับกับมือ
      ๏ บัดนั้นกรุงพานธก็ถือศรพันบันฦา
พันฦกนิเดโชไชย
      ๏ ขนัดยักษ์รากษสเกรียงไกรขนัดมารไสว
สว่างทั้งช้างม้ารถ
      ๏ ขนัดแทตยนิกรปรากฏฝูงพวกพลพต
พาลพานสุรสุเรนทร์
      ๏ เข้าต่อพระกฤษณนฤเบนทราธิปเพียงเมรุ
เมทนินิศจล
      ๏ พระปรัทธยุมต่อพวกพลขาดขรรคจำรณ
จำรายจรายขจายขจัด
      ๏ บัดพระพลเทพบำบัดถือไถแถกตัด
อุรุอุระแหล่หลาย
      ๏ ฝูงพวกพลมารขจัดขจายหัวหน้าแตกตาย
พินาศกลางสมรภู
      ๏ พระปรัทธยุมเกรียงกรูต่อแทตยาสู
รศักดิแลลาญทัก
      ๏ บัดพานาสูรพระจักกรีแกว่งตรีจักร
แลจักรจักรรันทำ
      ๏ พานาสูรแกว่งขรรค์กำซราบสารแสนส่ำ
อเนกดูโพรงพราย
      ๏ อึกอึงอากาศขจัดขจายไม้ไหล้แหลกหลาย
ละลอกกระฉอกชลยุทธ
      ๏ ว่าเหวยท้าวใดล้ำอุตม์แกล้วกล้าอย่าหยุด
จงมาประทะในสมร
      ๏ จักรีแกล้วกล้าบมิหยอนไทสีหบวร
สรทัพสรเทื้อนภพไตร
      ๏ ว่าเหวยมึงมาชิงไชยดุจฝอยทอดไฟ
จะไหม้พินาศบมินาน
      ๏ มึงเฉกจิ้งจอกสามาญหวังจักพพาน
ด้วยสีหราชบขาม
      ๏ ฝีมือกูใช่คนทรามในแผ่นภพสาม
สรเทือนสรท้านหวาดไหว
      ๏ ดีหลีแหนงหลีกแต่ไกลดีกว่าตนกษัย
พินาศในรณรงค์
      ๏ จักแหลกแฝกเป็นผุยผงจ่อมโจมกลางณรงค
ฤาว่าจะรอดปางเปน
      ๏ มึงมาต่อเข็ญเกี่ยงเข็ญจักถึงมึงเห็น
บรอดชีวิตปางเดียว
      ๏ สองท้าวเร่งรณฉับเฉียวสองเลียวล่าวเลียว
ประทะปรทบไปมา
      ๏ ไหวไหวหวาดหวาดพสุธาไหวเมรุคลาศคลา
จะพกจะพลวกภูวดล
      ๏ สาดศรไปมาเสียดสนเพียงฉ่าฉาวฝน
เพียงจักรพาฬจะพก
      ๏ เทพาสุรคณดาลตกใจสยบแสยงอก
กรหม่าก็บ้าใจหาย
      ๏ จักรีจักรจักรวัดวายพระอิศวรผาย
พระโอษฐห้ามด้วยดี
      ๏ คึกคึกเครงเครงธาษตรีคือสีหสู้สี
หสีหนาทสรรทับ
      ๏ บัดพระจักรีก็กลับแกว่งไกวจักรฉับ
ก็ต้องฉฉาดฉาดฉัน
      ๏ ขุกขาดมือมารทั้งพันเหลือกรสองอัน
ก็จักพินาศในสมร
      ๏ จักรีจักรอญให้มรณพฤษภภูธร
ก็ขอชีวิตคงคืน
      ๏ ไว้เปนมนทรียั้งยืนเฝ้าทวารบหืน
บให้พินาศในสนาม ฯ
             
๑๔
      ๏ เสร็จมล้างสุราสุรสุเรนทรอเนกเหลือหลาม
เดชะตระบะนฤบดีสามภพโลกยโมลี
      ๏ ปางนั้นสมเด็จนฤปกฤษณมหาธิเบศรศรี
ปรัทธยุมพานสุตนีอนิรุทธเรืองราช
      ๏ เสด็จเหนือมหาครุฑอันอุดมเดชลีลาส
ลีลายังอัมพรพิกาศสสหัสรัศมี
      ๏ เทพาสุราสุรสุเรศสุรัสวดีตรี
โดยเสด็จสมเด็จสุรบดีทศทิศโจษจล
      ๏ ถับถึงมหานครไลยบุรีคือเมืองบน
สามนตอมาตยรี้พลทั้งมณฑลจักรพาฬ
      ๏ ชมเดชพระศรีอนิรุทธอุษาคือเยาวมาลย์
เสวยสุขแสนสุรสำราญสุขเสพยสมสอง
      ๏ เกษมกษัตริย์เกษมพิภพเรืองเกษมสุขเปรมปอง
เปรมปรีดิ์นฤบดีตระกองกรกชปืนกาม
      ๏ ตราบตั้งมหรรณพมหามหิทธิโลกยสรบสาม
พระเกียรดินฤบดีคือรามมนเรนทรคงตรง ฯ
             
๑๑
      ๏ ด้วยเดชะบุญญาธิการาอันสมพงศ์
ผูกฉันทสนององค์คุณท่านอันสุนทร
      ๏ จวงจัดอันมั่นหมายบวางวายคำนึงกลอน
บเห็นแก่หลับนอนดำริหตริบเว้นเวียน
      ๏ ครั้นคำฉันท์ก็เสร็จแลสำเร็จก็เร่งเขียน
จึ่งเสร็จสำเร็จเพียรจำนงจิตตจินดา
      ๏ ขอจงอุปถัมภกกการซึ่งอันปรารถนา
อสังขัตยาธรรมาจงตรัสแจ้งมโนใน
      ๏ จงเผด็จเกลศราคธิกสาลจงกษัย
นฤพยาธินฤภัยนิราลัยนิรันดร
      ๏ นฤทุกขนฤโศกนฤโรคอาวรณ์
เปนสวัสดิสุนทรมิศศกโสภา
      ๏ แม้นไปบได้ดลอสังขัตยธรรมา
บุญญาธิการาขออุดหนุนในสันดาน
      ๏ ขอสถิตในสัจจพิพัฒนโอฬาร
นั้นข้าจงใสสานต์ในคุณศีลทานา
      ๏ ขอจงเจริญสวัสดิพิพัฒนเมธา
ขอจงเจริญอายุสมอาตมยืนยง
      ๏ อรอรรถอาคมกิจใดอันใจจง
ขอธารจำนงสิทธิตราบนฤพาน ฯ
             

ในสมุดไทยดำชุบรงค์ ๑๙/ง มีผู้เขียนโคลงไว้ว่า

      ๏ จบอนิรุทเรื่องเรื้องรณรงค
ศรีปราชปัญายงแต่งไว้
ใครจแต่งปรสงเอาหย่าง นี้นา
จักเฟื่องฟูเกียรติให้เลื่องล้ำลาญผล ฯ
             

เชิงอรรถ

ที่มา

วรรณกรรมสมัยอยุธยา เล่ม 2 กรมศิลปากร

(ขอขอบคุณ คุณ gignoi สมาชิก kaewkao.com ผู้พิมพ์เป็นวิทยาทาน)

เครื่องมือส่วนตัว