โคลงราชสวัสดิ์
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
การปรับปรุง เมื่อ 09:43, 9 ตุลาคม 2552 โดย CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
เนื้อหา |
ข้อมูลเบื้องต้น
แม่แบบ:เรียงลำดับ พระราชนิพนธ์: สมเด็จพระนารายณ์มหาราช
บทประพันธ์
๏ พิธูรพูนสวัสดิ์ล้ำ | โลกา | ||
กล่าวอรรถสัตยคาถา | เทียบไว้ | ||
มธุรังหวังแสวงหา | ประโลมโลก | ||
ฉลองเฉลิมพิภพให้ | สัตว์ล้วนควรแสวง ฯ | ||
๏ บัดนั้นบันเทียบไท้ | ชินศรี | ||
แจงจัดอรรถอันมี | เลิศล้ำ | ||
คัมภีรังหวังแสวงตรี | คุณเลิศ | ||
อาดูรพูนบุตรน้ำ | เนื่องเนื้อสายสมร ฯ | ||
๏ ในเหล่าเง่าญาติแควัน | เหลนหลาน | ||
หมู่มิตรสนิทบริพาร | พรั่งพร้อม | ||
เป็นทาสบาทบทมาล | นรนาถ | ||
ถึงสถานบานจิตต์น้อม | ยศเยื้องศักดิ์สูง ฯ | ||
๏ บำเรอเชอชาติเชื้อ | ใจสาร | ||
ในองค์อัครจักรพาล | เลิศแล้ว | ||
เมื่อเยื้อนเอื้อนโองการ | สิงหนาท | ||
นบนอบกอปรการแผ้ว | ผ่องน้ำในเสมอ ฯ | ||
๏ หนึ่งในใฝ่เฟ่าท้าว | สถิตสถาน | ||
โรงราชอาสน์จงมาน | ชื่นช้อย | ||
โดยคุณสุนทรปาน | ปราโมทย์ | ||
สงบเสงี่ยมเจียมอาตม์ร้อย | เรียบรู้อิริยา ฯ | ||
๏ หนึ่งให้ใจฉลาดรู้ | เรื่องการ | ||
จงพินิจพิจารณ์ | ถี่ถ้วน | ||
รู้จักลักษณะขลาดหาญ | ทานเทียบ | ||
สมปรดิมีจงล้วน | อย่าเลี้ยวพูนสกนธ์ ฯ | ||
๏ หนึ่งไว้ในมิตรไม้ | ตรีตรง | ||
วัจนาปรารภยง | ยิ่งผู้ | ||
ที่คับจับการจง | สละเสลข | ||
ดำรงผจงธรรมรู้ | เรื่องลิ้นตราชู ฯ | ||
๏ รู้รอบประกอบเนื้อ | สบสรรพ์ | ||
ปิดป้องประคองขอบขัณฑ์ | เขตต์แคว้น | ||
ทั้งอาณาประชาพรรณ | สบสัตว | ||
ปรีญาณสารสิทธิแหม้น | อย่าให้ใครเสมอ ฯ | ||
๏ เห็นกิจผิดชอบชั้น | แสวงหา | ||
กิจการประมาณเสนา | พรั่งพร้อม | ||
เมื่อไปในสถานคลา | คืนค่ำ | ||
อย่าได้ไหวหวั่นน้อม | เขตต์แคว้นไพริน ฯ | ||
๏ เวียนวงกงนอกนั้น | กงใน | ||
สิ่งสรรพมรรคาลัย | ไต่เต้า | ||
กำชับกับภูวไนย | ไคลคลา | ||
บมิควรสวนเทียวเท้า | แล่นเลี้ยวปลวล ฯ | ||
๏ อย่าผจงทรงทัดทั้ง | บุษบัน | ||
พะเยียสุคนธรสสรรพ์ | ลูบไล้ | ||
อย่าแสวงแกล้งเกลาคันธ์ | ลอยกลิ่น | ||
ประดับประดาอาภรณไท้ | เฟื่องฟุ้งอย่าหวัง ฯ | ||
๏ หนึ่งใดอย่าได้สิ่ง | สังวร | ||
สำเนียงเสียงศัพทอร | อื่นอ้าง | ||
ทำเนียบระเบียบเกลากลอน | วัจนารถ | ||
พึงมีอิริยาพ้าง | ภาพเพี้ยงพึงใจ ฯ | ||
๏ หนึ่งสนมบรมราชทั้ง | นางใน | ||
พึงผายบ่ายเบือนไกล | อย่าใกล้ | ||
บมิควรสวนเสนอใจ | มิตรภาพ | ||
อย่าเฉลือเผื่อจิตต์ไว้ | มุ่งม้วยเสียสกนธ์ ฯ | ||
๏ พึงระงับดับเบื้องบ่าย | อินทรีย์ | ||
เสงี่ยมสงบสบสรรพมี | ถี่ถ้วน | ||
สุจริตประดิษฐ์ประดมตรี | คุณเลิศ | ||
ผจงดำรงอาตมล้วน | เลิศไว้ในผล ฯ | ||
๏ อย่าใฝ่ในส้องเสพ | สุราบาน | ||
มิตรมนท์อนธการพาล | เรื่องร้าย | ||
ติเตียนตำเนียรสถาน | ทุกประเทศ | ||
พึงแสวงแห่งโอชบ้าย | มุ่งแม้นมฤธุรัง ฯ | ||
๏ หนึ่งอย่ามาลับลี้ | นอนนิทร | ||
ควรแสวงแห่งกลกิจ | ใฝ่เฝ้า | ||
พึงภักดีอัครบรมอิศ | วรราช | ||
เป็นนิรันตร์สรรพสิทธิเช้า | ค่ำคลุ้มนิจกาล ฯ | ||
๏ หนึ่งทรัพย์นับเนื่องไว้ | ในคลัง | ||
อย่าประสงคจำนงหวัง | หวั่งได้ | ||
อย่าคิดจิตต์เบือนบัง | แสวงโลภ | ||
อย่าแบ่งแมลงลักให้ | ประโยชน์เบื้องอาตมางค์ ฯ | ||
๏ สิ่งไว้หว่างโทษ | สรรพา | ||
ทั้งส่วยสัตพัทธยา | ถี่ถ้วน | ||
เว้นอภัยในสัตวคณา | ทุกที่ | ||
อย่าคิดจิตต์จงม้วน | พิฆาฏให้จำตาย ฯ | ||
๏ เตียงตั่งตั้งไว้อย่า | เถลิงกาย | ||
แท่นทองผองพรรณราย | เพริดแพร้ว | ||
ขององค์พวศสุทธสาย | กษิรโลก | ||
อย่านั่งจังไรแล้ว | เสนียดร้ายรังแสลง ฯ | ||
๏ อาสน์นั้นสรรพเลิศล้ำ | สกลไกร | ||
ควรสการสารมาลัย | ชอบเช้า | ||
ยำเยงเกรงศักดิไตร | ภูวนาถ | ||
ชรูนแชรงแต่งผดุงเท้า | ชีพม้วยบวงสรวง ฯ | ||
๏ หนึ่งนัยใฝ่เฟ่าเจ้า | จักรพาล | ||
ไกลใกล้ในเสถียรสถาน | เทียบแท้ | ||
เอากิจคิดประมาณการ | พึงผ่อน | ||
จิตต์จำนงจงแหน้ | แต่คล้ายคลึงคะนึง ฯ | ||
๏ นั่งจงตรงทฤษฎิท้าว | บังควร | ||
อย่าเหลือบแลแปรปรวน | เบี่ยงเบี้ยว | ||
อย่าคิดกิจทำทวน | นัยน์เนตร | ||
ระวังระไวให้แลเลี้ยว | ธิราชให้แสนแสวง ฯ | ||
๏ จงจิตต์สถิตตั้งต่อ | ทรงธาร | ||
หูสู่บทพจมาน | ท่านไท้ | ||
คอยในใฝ่แสวงสาร | สูรนาท | ||
อย่าประมาทประมาณการให้ | โมหเคลิ้มขละเขลา ฯ | ||
๏ ปรีชาปรากฏซ้อง | ฉับชาญ | ||
ทั้งวัจโนโวหาร | กล่าวเกลี้ยง | ||
แสวงชอบกอบการสถาน | ทุกประเทศ | ||
ให้ต้องบทพจนเพี้ยง | ภาคแคว้นกระทงความ ฯ | ||
๏ อย่าแถลงแสดงอรรถให้ | ลวนลาม | ||
คุมเคียดเสียดสกลตาม | แต่งตั้ง | ||
อย่าทุจริตผิดผลความ | เควียนโทษ | ||
ไปล่เปลื้องประเทืองยับยั้ง | เรื่องร้ายสลายแสลง ฯ | ||
๏ หนึ่งเข้าออกนอกนั้น | ควรคิด | ||
อย่าใฝ่ในกลกิจ | แต่งตั้ง | ||
อย่าแสวงแห่งการผิด | แกมเลศ | ||
ทรนงทรนุกขุกพลั้ง | เพลี่ยงร้ายสลายคุณ ฯ | ||
๏ เมื่อไทใฝ่ให้แห่ง | บังคับ | ||
ปรับปรุงผดุงการสรรพ | สิ่งถ้วน | ||
เบิกไขไตรตราสดับ | สะเดียนก่อน | ||
ตริตรองต้องขบวนล้วน | รอบรู้สกลการ ฯ | ||
๏ รำพึงคะนึงอรรถอ้อม | พิจารณ์ | ||
เป็นนิตย์กิจการวาน | อย่าเว้น | ||
ตริไตรที่ในสถาน | ทานเทียบ | ||
ขืนข่มสมฤดีเน้น | อย่าได้สืบสกล ฯ | ||
๏ ประมาณการมุ่งแม้น | อัคนี | ||
ใกล้ไกลในสถานที | ดั่งนั้น | ||
บันดาลประมาณมี | ประมวลเทียบ | ||
จิตต์บ่ายขยายโดยดั้น | ดั่งเนื้องมโนใน ฯ | ||
๏ เมื่อไทให้แห่งราช | พัทธยา | ||
รางวัลสรรพเสนา | เลิศล้ำ | ||
ผู้ชอบประกอบแสวงหา | คุณเลิศ | ||
จงนบสงบเสงี่ยมน้ำ | จิตต์เชื้อสุทธิสาร ฯ | ||
๏ หนึ่งไซร้อย่าใฝ่ฟุ้ง | กระยาหาร | ||
โลภลุดูอาการ | ที่ท้อง | ||
อย่ากินพ้นประมาณวาน | ประมวลก่อน | ||
ดูแล่งแสงศรซ้อง | โลกแกล้งเกลาเฉลา ฯ | ||
๏ มีพจนบทบั้นแบ่ง | วาจา | ||
เอมอรรถวัจนกถา | ถี่ถ้วน | ||
ไพเราะเสนาะเสน่หา | มฤธรส | ||
ภิรมย์โสมนัสล้วน | รับพื้นพจบาล ฯ | ||
๏ จงภักดีลักลอบเลี้ยว | กราบกราน | ||
พระสยมภูวญาณการ | ก่ายเกล้า | ||
เสมอวาตะพะพาน | รุกขชาติ | ||
แปล้ไปล่ในลมเคล้า | อ่อนน้อมระเนนเอน ฯ | ||
๏ หนึ่งโสดโทษร้ายเรื่อง | มนทกาม | ||
เกลศกล้ำยำยามตาม | เรื่องร้อน | ||
ดำฤษณอืดฮือลาม | ล้วนโลภ | ||
หนีหน่ายขะจายเจียรย้อม | หลีกร้ายผายผัน ฯ | ||
๏ อันหนึ่งพึงต่อตั้ง | ไมตรี | ||
อย่าใฝ่ในไพรี | เพื่อนพร้อง | ||
โกรธังรังแสลงมี | พึ่งผ่อน | ||
เปลื้องปลดสะกดการต้อง | ปลิดร้ายขะจายหนี ฯ | ||
๏ อันหนึ่งพร้องสิ่งซึ่ง | คำคง | ||
บรรทัดดัดผจงตรง | ลิ่วแล้ว | ||
ถ้อยคำอัมฤตยง | ยืนขนาด | ||
สัตยังตั้งตรึงแผ้ว | ผ่อนชั้นเสมอสมาน ฯ | ||
๏ อย่ากลั้วกลัวเกลียดเบื้อง | อับอาย | ||
บาปบั่นธรรมแสลงสลาย | เรื่องร้อน | ||
กฤษติยุคปลุกปลงหมาย | ขะจายโทษ | ||
อย่าเคลิ้มผะเดิมผดุงข้อน | เขตต์ร้ายกลางสถาน ฯ | ||
๏ ดูบทพจนเสร็จสิ้น | ทุกประการ | ||
ศิลปะศาสตร์อาทิอาจารย์ | แต่งไว้ | ||
โดยกิจสิทธิประมาณการ | ประเมินมุ่ง | ||
โดยวิสัยไว้วานให้ | โลกรู้เรือนเสนอ ฯ | ||
๏ จงเฉลียวฉลาดชาตินั้น | ปัญญา | ||
แจงจัดอรรถฑูตา | ไต่เต้า | ||
สืบสารผ่านแสวงหา | คดีโลก | ||
ในบทพจนมาลเท้า | เที่ยงแท้ทางธรรม ฯ | ||
๏ อย่าได้ไปเพื่อพร้อง | พบพาน | ||
ทูตทำจำทูลสาร | ไต่เต้า | ||
ทางประเทสเหตุรำคาญ | ทานเทิด | ||
อย่าคุ้นถลุนถลันเข้า | นบเค้าสนิทสนม ฯ | ||
๏ พึงพิศกิจรอบรู้ | อัชฌาสัย | ||
ที่สถานการมีชัย | ชื่นช้อย | ||
ศรีสวัสดิพิพัฒน์ใน | ชนชาติ | ||
ฦาลบจบสกลร้อย | รอบแคว้นแดนสกล ฯ | ||
๏ หนึ่งไซร้ใฝ่เพื่อเลี้ยง | รักษา | ||
บิดุรงคมาดา | ก่อเกล้า | ||
ญาติมิตรสิทธิพฤฒา | วาจน | ||
พูนสวัสดิพิพัฒน์เช้า | ค่ำแคว้นแสนเกษม ฯ | ||
๏ หนึ่งจงปลงปลูกไว้ | ใจอารย์ | ||
ศรัทธาปราโมทย์สถาน | แก่นเกื้อ | ||
ศรีสวัสดิปฏิบัติสาร | สุขภาพ | ||
จงใจใสสุทธิเชื้อ | ชาติเว้นอเวรัง ฯ | ||
๏ อวยทานหว่านพืชผู้ | ทุรพล | ||
เนืองนิตย์จิตต์แสวงผล | ชื่นช้วย | ||
ธนทรัพย์สนับสนูนจน | ปรโลก | ||
ปรารถนาปรารภร้วย | สิ่งแกล้งแสวงสวรรค์ ฯ | ||
๏ จงมีปรีญาศเยื้อง | ฦาชา | ||
รู้รอบกอบพิจารณา | ถี่ถ้อง | ||
ชอบสถานสารแสวงหา | สุขภาพ | ||
กาลนี้ที่ควรร้อง | เรียกให้ไทยทาน ฯ | ||
๏ กาลนี้ที่ชอบใช้ | ในสนาม | ||
อโบสถรสศีลสาร | แก่นเกื้อ | ||
กาลนี้ที่ในสถาน | ธรรมเทศ | ||
กาลนี้ที่ชนเชื้อ | จะปลูกไม้มีผล ฯ | ||
๏ กาลนี้ที่เลี้ยงเหล้า | โยธา | ||
กาลนี้ที่แสวงหา | สิ่งสร้าง | ||
กาลนี้ที่เปรมปรา | อาณาราษฎร์ | ||
ถากไร่ได้ผลมล้าง | สืบไว้ในคุณ ฯ | ||
๏ กาลนี้ที่ไท้ใฝ่ | รักษา | ||
ป้องกันขัณฑเสมา | เขตต์ขั้น | ||
ศัตรูหมู่แสวงหา | ทุษโทษ | ||
ภูมิมณฑลสกลขั้น | ประเทศแคว้นแดนกรุง ฯ | ||
๏ กาลนี้ควรที่ต้อง | ทางชน | ||
กาลนี้ที่ทางสถล | ไต่เต้า | ||
ภูวไนยใฝ่แสวงดน | แดนประเทส | ||
เสด็จดำเนินเดินเท้า | ธิราชให้ไตรตรา ฯ | ||
๏ ทังหลายหมายมุ่งไว้ | ประเมืองเมิล | ||
ในสวัสดิจำเริญ | ถี่ถ้วน | ||
พยาบาลสารสิทธิเจริญ | ใจราษฎร์ | ||
กาลกิจสัมฤทธิ์ล้วน | ชอบใช้ในผล ฯ | ||
๏ นี้ใส่ในเผ่าพื้น | พงศา | ||
พี่น้องพร้องพันธุมา | เนื่องเนื้อ | ||
ทั้งบุตรอุบัตินัดา | คณาญาติ | ||
ร่วมท้องสนองนิจเชื้อ | ดั่งนั้นพรรณนา ฯ | ||
๏ ครั้นใจบมิได้สมัคร | สโมสร | ||
ศีลใฝ่ในสังวร | ผ่องแผ้ว | ||
เป็นพาลพ่านแสวงรอญ | แรงโทษ | ||
บพึงถึงสถานแล้ว | เฝ้าไท้บดินทร ฯ | ||
๏ ผู้ใดใจซื้อซ้อม | ประนิทิน | ||
ผะดุงรักษาฝักฟูมถวิล | ใฝ่เฝ้า | ||
จงใจในนรินทร์ปิ่น | นรนาถ | ||
ดำริตริการเช้า | ค่ำคลุ้มแสวงผล ฯ | ||
๏ บมิโลภโอบอ้อมแจ่ม | ใจปอง | ||
โกรธสะบัดสลัดจำนอง | หย่อนยั้ง | ||
ใจตรงจำนงสนอง | เสนอบาท | ||
ในยุกติปลุกสกลตั้ง | แต่งไว้ในสถาน ฯ | ||
๏ ควรหวังตั้งแต่งไว้ | เสนา | ||
มนตรีพีริยไตรตรา | ชอบใช้ | ||
บริบาลสารแสวงหา | ภูวนาถ | ||
บริรักษ์จักสนองให้ | เฝ่าท้าวนิจกาล ฯ | ||
๏ ผู้ใดใฝ่เฝ้าภักดิ์ | บมิไกล | ||
จักมูลพูนโภไค | เกือบกั้น | ||
พิพัฒน์มหัตสุไข | ศวรรย์เล่า | ||
สรรพจำเริญเจริญนั้น | ชอบใช้ไพบูลย์ ฯ | ||
๏ แต่งองค์กองโกฏิแก้ว | นับอนันต์ | ||
ยศยิ่งสิ่งพรายพรรณ | เพริศพร้อม | ||
พัสดุครุภัณฑ์สรรพ์ | สบสิ่ง | ||
ศฤงคารบริวารน้อม | นอบเนื้อสลับสลอน ฯ | ||
๏ คือเมฆอันครรชิตคร้าน | สรัทธกาล | ||
ห่าฝนชลแถวธาร | น่านน้ำ | ||
ในพรรษามาเนืองนาน | ประมาณทั่ว | ||
เพ็ญแผ่นแด่นสกลล้ำ | ชุ่มชื้นพฤกษา ฯ | ||
๏ ชาวเจ้าเหล่าญาติพื้น | พงศ์พันธุ์ | ||
คือบุตรอุดมสรรพ์ | เสร็จนี้ | ||
ธรรมบาลผ่านพึงถลัน | โอวาท | ||
โอรสพจนพึงชี้ | ชอบไว้วานสงวน ฯ | ||
๏ จงจำคำซึ่งให้ | วัจนัง | ||
สานุศาสนอาทิอันหวัง | แหวกไว้ | ||
นิพนธ์สนธ์ศัพท์ประมัง | ประมาณชีพ | ||
จำอรรถสัจแสดงให้ | เสร็จสิ้นทุกประการ ฯ | ||
๏ จำเริญสวาดิ์ให้ | สถาวร | ||
ศรีสวัสดิพิพัฒนพร | เพิ่มไว้ | ||
ราชวัตรสัตยแสดงกลอน | เกษมราษฎร์ | ||
หมั่นหมายกระสายธรรมให้ | เฟื่องฟ้านรากร ฯ | ||
๏ พิธูรพูนสวัสดิล้ำ | คำสอน | ||
ในบุตรอุดมสมร | มุ่งไว้ | ||
ฟังประชานรากร | นรนาท | ||
จำบทพจนไว้ให้ | โลกล้วนสรรเสริญ ฯ | ||
๏ โพธิสัตว์อรรถอ่อนพ้น | สกลไกร | ||
หน่อนาถศาสดาไข | พร่ำพร้อง | ||
กล่าวอรรถสัจคดีนัย | โอวาท | ||
อัมฤตรสพจน์ต้อง | แต่งไว้ควรครู ฯ | ||
เชิงอรรถ
ที่มา
พระราชนิพนธ์โคลงครั้งแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช กรมศึกษาธิการพิมพ์แจกในงานกฐินพระราชทาน ณ วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ พ.ศ. ๒๔๗๙