บทเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนความเก่า ตอนขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้าง

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

การปรับปรุง เมื่อ 03:21, 11 กันยายน 2552 โดย CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
(ต่าง) ←รุ่นก่อนหน้า | รุ่นปัจจุบัน (ต่าง) | รุ่นถัดไป→ (ต่าง)
ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

แม่แบบ:เรียงลำดับ ผู้แต่ง: ไม่ปรากฏ

บทประพันธ์

สำนวนที่ ๑

๏คณายางจับต้นยางใหญ่
นกคล้าจับคล้าตะเวนไพรกระในจับในรกราย
ไม้รังดอกร่วงเกสรใยสลอนยังแสงพระสุริย์ฉาย
ตระแบกบานก้านเบียดลมรบายนางกรายกิ่งกรายเมื่อต้องลม
นิจจาเอ๋ยแม้ได้นุชนาฏไม่นิราสแรมร้างภิรมย์สม
จะดิ้นโดยมาด้วยในไพรพรมจะชวนชมเก็บช่อผกาการ
เก็บประดู่ลำดวนยมโดยลมโชยกลิ่นชื่นหอมหวาน
เหมือนกลิ่นวนิดายุพาพาลขุนแผนแสนโศกซ่านกระสัลทรวง
สาวหยุดนางแย้มกาหลงพยอมพยงค์ก็โรยร่วง
เกดแก้วพิกุลเปนพุ่มพวงดอกดวงหล่อนกลาดดาษดิน
เห็นดอกรักเหมือนจะรักไม่ร้างพี่ครั้งนี้หรือมาหน่ายเสียได้สิ้น
ไปอยู่ด้วยขุนช้างเถื่อนเปนเพื่อนกินไม่ถวิลกังวลถึงพี่ยา
โอ้ไฉนใครหนอจะไปแจ้งเหตุว่าพี่ร้างนคเรศมาเดิรป่า
แสนคนึงถึงนางทุกเวลา............................
      (ฉบับขาด)
ครั้นออกจากป่าพนาวันพอสุริยันเย็นลงย่ำสนธยา
ขุนแผนผู้ชาญทหารกล้าจึงโอมอ่านคาถาถามหาสดมภ์พลาง
เสดาะใบดาลบานประตูเที่ยวค้นดูทั่วบนหอรีที่หอขวาง
ฝูงทาสหลับกลาดนอกหอกลางบ้างนอนคราววิปริตผิดกิริยา
ผ้านุ่งยุ่งปนกับผ้าห่มเนื้อนมผมดกปกประหน้า
ดูเห็นสมเพชเวทนาถึงห้องนารีหนึ่งดูพึงชม
นอนอยู่บนเตียงกระจ้อยร่อยเอวบางร่างน้อยดูสวยสม
น้อยแน่งผิวเนื้อนวลนมไรผมขำคมอยู่ในที
ดวงหน้าละม้ายคล้ายหน้าเทศนวลแก้มการเกดลออศรี
หน้าเจ้าคล้ายวันทองน้องรักพี่หลากนักนางนี้จะเปนใคร
วงศวารว่านเครืออ้ายขุนช้างหรือญาติข้างวันทองเปนไฉน
จะว่าเมียขุนช้างก็ผิดไปนวลเจ้ายังไม่ต้องมือชาย
จำจะปลุกให้เจ้าลุกขึ้นไต่ถามจึงจะแจ้งเนื้อความดังใจหมาย
สั่งพรายพรายก็วางให้นางคลายพลางร่ายมนต์เป่าเคล้าคลึงชม
๏ ครานั้นนางแก้วกิริยานิทรา............................
      (ฉบับขาด)
พี่ลอบชมตามอารมณ์ประสารักลักจูบลูบน้องต้องติดใจ
เจ้าต้องมนต์นอนหลับสนิธอยู่แก้วตาหารู้สึกตัวไม่
โทษพี่ผิดแล้วขออไภยจงบอกให้พี่ประจักษ์สักสองคำ
เจ้าเปนอะไรกับขุนช้างพี่ขอพูดด้วยนางทองร้อยน้ำ
หรือว่าเมียชู้คู่อุปถัมภ์เจ้าอย่าอำบอกพี่ไปแต่ตามจริง ฯ
๏ เจ้าแก้วกิริยาได้ฟังถามนางนิ่งนึกตรึกความแล้วนั่งนิ่ง
มั่นแม่นขุนแผนแล้วจริงจริงจะมาตามช่วงชิงเจ้าวันทอง
วิทยาอาคมก็หนักหนาอาจใจมาเที่ยวบุกเล่นทุกห้อง
สิธุระประสงค์ข้างวันทองนี่ลัดแลงหลงห้องเข้ามาไย
ครั้นจะมีโอนอ่อนผ่อนคำถ้าขัดแค้นก็ทำเหตุใหญ่
ให้ครั่นคร้ามขะขามใจแล้วบอกว่าข้ามิใช่เจ้าวันทอง
อนิจจาคิดมาเปนน่าหัวหลงตัวแล้วมิหนำซ้ำหลงห้อง
แล้วยอข้าว่าเหมือนเจ้าวันทองแสร้งซร้องสรรเสริญให้เกินดี
อันปัดนี้หรือจะเอาไปเทียมแก้วฉันรู้แล้วว่าน้องน้อยศักดิ์ศรี
ข้าเจ้ามิใช่เปนผู้ดีฉันนี้เปนทาสเจ้าวันทอง
ตัวข้าเปนลูกท่านโศกโขไทยต้องเร่งพินัยเงินสิบสอง
บิดาต้องโทษโปรดให้จำจองจึงพาน้องมาขายฝากไว้
เปนต้นเงินตราสิบห้าตำลึงครึ่งปีหนึ่งแล้วยังหาไถ่ไม่
ชื่อแก้วกิริยาข้าตกไร้รู้แล้วเชิญท่านไปอย่าฆ่าตี ฯ
๏ อนิจจาเห็นหน้าเจ้าพี่สงสารมาตกยากช้านานไม่พอที่
แต่เงินสิบห้าเท่านี้ตกนักงารพี่จะช่วยน้อง
เปนบุพเพนิวาสพาสนาชักพามาพบเข้าในห้อง
ขอฝากรักพี่ไว้ในน้องพี่จะครองแก้วตามิให้ราคี
ว่าพลางถอยถดเข้ามาใกล้อย่าสูญใจเหมือนเจ้าได้เอนดูพี่
ลูบหลังสั่งรักด้วยไมตรีฤดีปั่นป่วนอยู่รวนเร ฯ
๏ นางแก้วค้อนควักแล้วผลักเสียใครเปนชู้เมียอย่ามาเลียมเล่ห์
ว่ารักน้องประยุทธเห็นสุดคะเนอย่าแต่งเล่ห์ล่อลวงผิดท่วงที
ท่านเปนไทยหรือจะมาประทาสไม่สอาดไอ่เอี่ยมเทียมศักดิ์ศรี
จะแก้แค้นแทนกันนั้นตามทีท่านผู้ดีต่อดีเขาจะทำกัน
ข้างข้าเจ้านี้ต้องการอะไรจะมาพลอยใครผายผัน
ธุระท่านมีอยู่เปนสิ่งอันจะมาพลอยพัวพันข้าไย ฯ
๏ ขุนแผนจึงว่าอนิจจานะน้องพี่จะรักวันทองนั้นเปนข้อใหญ่
ชั่วดีเจ้าก็รู้อยู่เต็มใจขุนช้างเจ้ากรรมทำให้มาทดแทน
บุญแล้วพบแก้วกิริยาเจ้าแก้วตาพี่รักเจ้าเหลือแสน
พี่ดีใจยิ่งกว่าได้วิมานแมนแสนสุดสวาทพี่ไม่แรมวัน
อิบแอบแนบน้องประคองพุ่มอุ้มขึ้นบนตักแล้วรับขวัญ
เจ้าเหมือนหนึ่งยาทิพย์อันเย็นครันช่วยร้อนที่กระลัลในน้ำใจ
นางแก้วผลักไสไฮ้ฉนี้อย่าพาทีน้องยังหาเชื่อไม่
เลือกว่าเอาแค่เพราะเสนาะในแต่พอได้ก็โผไปลอยลิบ
ทีนั้นนางแก้วกิริยาตั้งตาคอยข้างท่านก็ลอยไปหายฉิบ
ชแง้เปล่าเฝ้าท่าตาไม่พริบเพื่อนเขาจะกระซิบกันนินทา
แต่เปนกรรมแล้วนิหนำซ้ำให้เหม็นสายเล่าใจเบาเชื่อลมสมน้ำหน้า
จะขายฝ่าเท้าท่านบิดาทั้งมูลนายเขาจะว่าให้ซ้ำใจ ฯ
๏ ขุนแผนว่าน้อยหรือถ้อยคำหวานฉ่ำน้ำฟ้าไม่เปรียบได้
มาหวานวัยจับจิตต์ติดน้ำใจชายใดได้ฟังเห็นจะหลงลม
แล้วแก้เงินสิบห้าออกยื่นให้สิ่งหนึ่งสิ่งไรจงเสร็จสม
ไม่ลวงล่อข้อนั้นอย่าปรารมภ์เชยชมแก้เครื่องเปลื้องจากกาย
ห้อยไว้ข้างฝาแล้วคว้ากอดสวมสอดด้วยความรักไม่เหือดหาย
จะหยิกข่วนผลักไสไม่ห่างคลายพลางชิดติดกายแนบนวลนาง
พอพระพายชายโชยโรยรินฟุ้งกลิ่นมาลาที่หน้าต่าง
ริ้วริ้วปลิวชายสไบนางจันทร์แจ่มกระจ่างอยู่พรายพราย
เรื่อเรื่อไรไรอยู่ในเมฆดาวช่วงดาวเอกรับเดือนหงาย
ดาวฤกษ์เบิกเมฆอยู่คล้ายคล้ายพระพายเยือกเย็นเปนลมลาง
หอมระรินกลิ่นแก้มแกมกลิ่นดอกไม้กอดจูบลูบไล้ไม่ไกลข้าง
รสรักแล่นทั่วสรรพางค์ต่างคนต่างมีผาสุกใจ ฯ
๏ ขุนแผนยืนอยู่ดูหอขวางของขุนช้างสร้างขึ้นไว้ใหม่ใหม่
หอนั่งตั้งฉากตลอดไปกระจกใสใส่อย่างยี่ปุ่นกลาง
รูปฝรั่งนั่งไพล่ในกระจกแล้วแขวนนกโนรีที่หน้าต่าง
ดูฝรั่งตั้งตาชำเลืองนางเหมือนอย่างคมค้อนงอนตละเปน
ใครหนอช่างฉลาดมาวาดเขียนฝูงหญิงนอนเปนอันดับมา
แล้วเสดาะใบบานดังดาลไขย่างเท้าเข้าไปในเคหา
อรรจกลับวับแวมแจ่มตาเห็นม่านปักลักขนาคนึงใจ
ผืนนี้ฝีมือเจ้าวันทองนี่ก็ฝีมือน้องพี่จำได้
ปักชั้นช่องหิมวาไลยเปนเขาใหญ่ไกลาสดังเงินยวง
ปักเปนฝูงนางกินราลอยล่องฟ่องฟ้าชมเขาพลาง
ต้นไม้รายช่อช้อยห้อยดอกดวงบานตูมพุ่มพวงร่วงกลีบโรย
น่ารักชนีที่ร่ายไม้ลิงโล่ลูกน้อยห้อยตัวโหย
ลมพัดตระบัดโบกโบยค่างโปรยใบยางเหมือนอย่างเปน
น่ารักปักเปนไม้นารีผลนวลหน้านฤมลน่าชมเล่น
วิทยามาชมทุกเช้าเย็นเนื้อนมชมเล่นเหมือนเปนจริง
งามฝูงยูงทองป้องปีกรำกิเลสเล่นน้ำนำนรสิงห์
ดูไหนก็ลไมลม่อมจริงยิ่งพิศยิ่งเพลินจำเริญใจ
จะชมม่านช้านักก็จักช้าพลางเดิรเข้ามาหาช้าไม่
ตัดสายม่านน้องลงกองไว้ด้วยอาไลยน้องวันทองนัก
มาถึงม่านกั้นชั้นสองนี่ก็ฝีมือน้องวันทองปัก
เจ้าพี่เอ๋ยน่าชมนักเจ้าช่างปักเปนรูปพระยาครุฑ
กางกรโอบอุ้มแก้วกากีสู่ต้นไม้ฉิมพลีอันสูงสุด
เข้าสู่สถานพิมารครุฑแสนสุดสวาทนาฎกากี
ปักเปนวารีสีทันดรเงือกงูมังการสลอนมี
นำคู่ลอยล่องท่องวารีกุมภีล์มัจฉาปลาหน้าน
ฝูงนาคฉลากฉลามตามโลดช้างน้ำโดดขึ้นชลพ่น
อรหันต์กางปีกกระพือชล............................
(หมดฉบับเท่านี้)
             

สำนวนที่ ๒

๏
             

เชิงอรรถ

ที่มา

บทเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนความเก่า ตอนขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้าง พิมพ์ในงารพระราชทานเพลิงศพ จางวางโท พระยามนตรีสุริยวงศ์ ดำรงราชบุรมณฑล กมลภักดีพิริยพาหะ (ฉี่ บุนนาค) ปม. ทจว. ตช. รัตน วปร ๓. รจพ. ฯลฯ องคมนตรี เมื่อปีฉลู พ.ศ.๒๔๖๘ พิมพ์ที่โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร

รับข้อมูลจาก "https://www.reurnthai.com/wiki/%C3%A0%C2%B8%C5%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%94%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%AA%C3%A0%C2%B8%C2%A0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B7%C3%A0%C2%B9%CB%86%C3%A0%C2%B8%C2%AD%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C5%A0%C3%A0%C2%B9%E2%80%B0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B9%C2%81%C3%A0%C2%B8%C5%93%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%9E%C3%A0%C2%B8%C2%A7%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C2%A1%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%81%C3%A0%C2%B9%CB%86%C3%A0%C2%B8%C2%B2_%C3%A0%C2%B8%E2%80%A2%C3%A0%C2%B8%C2%AD%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B9%C2%81%C3%A0%C2%B8%C5%93%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B6%C3%A0%C2%B9%E2%80%B0%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B7%C3%A0%C2%B8%C2%AD%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C5%A0%C3%A0%C2%B9%E2%80%B0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1"
เครื่องมือส่วนตัว