โคลงนิราศหริภุà¸à¸Šà¸±à¸¢
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
การปรับปรุง เมื่อ 16:35, 17 สิงหาคม 2552 โดย CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
เนื้อหา |
ข้อมูลเบื้องต้น
แม่แบบ:เรียงลำดับ ผู้แต่ง: ไม่ปรากฏ
โคลงนิราศหริภุญชัยเป็นวรรณกรรมล้านนาในยุคอยุธยา ฉบับที่นำมาลงในนี้มีสองฉบับ คือฉบับอยุธยาที่ดัดแปลงมาจากต้นฉบับแล้ว และฉบับล้านนาซึ่งยึดตามต้นฉบับของทางล้านนา
บทประพันธ์
ฉบับอยุธยา
| ๏ กชกรต่างแต่ตั้ง | ศิรษา | ||
| นบพุทธธรรมสาวกา | แผ่นเผ้า | ||
| สนำสลูเบิกนามมา | ขอมเรียก รักแฮ | ||
| ไทด่ำบลเมิงเป้า | ผ่านไว้วิวรณ์ ฯ | ||
| ๏ ศุภสารเรียงร่ำถ้อย | คราวคราน | ||
| หริภุญชัยเชษฐ์สถาน | ธาตุตั้ง | ||
| สาระพัดเขตขาพาล | พังด่ำ บนเทอญ | ||
| ยามม่อนมั่วรสยั้ง | จุ่งตั้งสดับสาร ฯ | ||
| ๏ สงสารทุกข์แต่งตั้ง | อื่นฉงน | ||
| นิราศสัตวชน | กล่าวได้ | ||
| จักริร่ำยุบล | บำราศ นุชนี | ||
| เป็นคะโลงหื้อให้ | โลกแจ้งใจคะนึง ฯ | ||
| ๏ ดวงเดียวดูยิ่งฟ้า | อัปศร | ||
| เป็นปิ่นกามาวจร | เจื่องเจ้า | ||
| บุญบาปแต่ปางก่อน | ทักทำ นายนี | ||
| แสนชาติยังยั้งเฝ้า | จึ่งล้วนลุคะนึง ฯ | ||
| ๏ ดวงเดียวอาสาศเสี้ยง | ภัทรกัป | ||
| ทั้งสี่สรรเพ็ชญ์ลับ | ล่วงแล้ว | ||
| อาไรยมีทันผับ | วรศาส นาแฮ | ||
| เจียนจุ่งละน้องแก้ว | ก่อนแล้วดุสิดา ฯ | ||
| ๏ ดวงเดียวดีซ่อนไว้ | หว่างวรรค | ||
| เขาะขอดหทัยลักษณ์ | หล่อน้อง | ||
| หทยังมีฝัก | ฝังพี่ ทิพเอย | ||
| เห็นแห่งอวรโน้นข้อง | ขอดผี้พัทมาร ฯ | ||
| ๏ บุญญะมีมาศมื้อ | ผลคุณ | ||
| ขงเขตในนพบุร | โยกย้าย | ||
| เดินถวิลแห่งหริภุญ | ชัยเชษฐ์ ชิดแฮ | ||
| นบธาตุพระเจ้าผ้าย | แผ่นค้อมคุงชเล ฯ | ||
| ๏ ชลไพรผงแผ่นพื้น | บนบด | ||
| พายลุ่มปานจักรกรด | เชือกขว้ำ | ||
| พาชีดำเรียรถ | จรเชือก ชักแฮ | ||
| ขงน่านเรือร้อยล้ำ | ไขว่ขว้างขวางนที ฯ | ||
| ๏ นบวรเชฐสร้อย | สิหิงส์ | ||
| ลาเทพเบญจาจริง | จึ่งผ้าย | ||
| เชิญวานเทพดลถลิง | ถลากระหม่อม เรียมเอย | ||
| เทาดำเนินเยื้อนย้าย | พร่ำพร้อมเดินเดียว ฯ | ||
| ๏ ลาถึงปราสาทสร้อย | สิงห์สอง | ||
| โอนต่ำลุงทิพทอง | ที่อ้าง | ||
| เบญจาจำเนียรปอง | ปดต่ำ งนรา | ||
| จากจ่ำเลวแล้วร้าง | ราศนั้นฤๅดี ฯ | ||
| ๏ ธรยูคีรีเกิดใกล้ | ผาเกียร | ||
| สามสี่อาวาสเจียน | จิ่มไหว้ | ||
| กุศลที่ทำเพียร | พบราช เดียวเอย | ||
| มิใช่จงหวังได้ | แต่พื้นรสดล ฯ | ||
| ๏ กุฎารามรวดด้าน | หลังเหลียว | ||
| ถวายกระพูมมือเทียว | หว่านไหว้ | ||
| ทำบุญเพื่อผลเยียว | ผัสแม่ นาแม่ | ||
| ถึงถาบอุปแปนได้ | แต่ซ้ำปรารถนา ฯ | ||
| ๏ เห็นหอมังราชเจ้า | สูงศักดิ์ | ||
| ยังบลืออารักษ์ | ราชไหว้ | ||
| อังเชิญช่วยพิทักษ์ | เทียมพี่ คะนึงนา | ||
| ยามม่อนมัวเกลียดใกล้ | ร่วมเร้าชัยบาน ฯ | ||
| ๏ อารักษ์อาราธน์เรื้อง | มังราย ราชแฮ | ||
| เชิญส่งศรีทิพนาย | หนึ่งร้า | ||
| เทียวทุงพี่จักถวาย | เป็นส่วน บุญแฮ | ||
| จูงจ่องเมื้อเมืองฟ้า | เสพสร้างสุราลัย ฯ | ||
| ๏ มหาอาวาสสร้อย | สี่สถาน | ||
| ชิมรูปองค์อุปปาน | เลิศหล้า | ||
| อมรกฎค่าควรปาน | บูรหนึ่ง | ||
| ถวายพระนามน้อมหน้า | เพื่อไท้นารีรมย์ ฯ | ||
| ๏ อัษฎารสแรกสร้าง | สูงประทาน | ||
| เทียฆแทบตนทรมาน | เมื่อเนิ้น | ||
| เหมือนพระวรโพธิญาณ | ยังโลก นี้นอ | ||
| ปดดำเนินนี้เทิ้น | เทื่อนี้มัสการ ฯ | ||
| ๏ สององค์อมเรศเอื้อม | อุตร | ||
| ยุกขราชถือขรรคา | ฝ่ายใต้ | ||
| เรียมวานเทพวรา | รักษ์ราษฎร์ มวลแฮ | ||
| เสียงล่ำเพียงเกลี่ยใกล้ | ช่วยค้ำชูเรียม ฯ | ||
| ๏ นบเชษฐแซงซ่างไซร้ | ถลาถลิง รวดแฮ | ||
| บหุ่งเห็นทิพยิง | ยิ่งผ้าย | ||
| เททรวงกรรแสงสวิง | มัวราช นักเอย | ||
| เสน่ห์บาดอกซ้ำร้าย | ร่างแต้มถึงถวิล ฯ | ||
| ๏ ลลินลุแล้วเล่า | ศาลา เลิศแฮ | ||
| ครองคู่สายเสน่หา | แห่งหั้น | ||
| วรลักษณ์เลิศสวรรคา | เทพทิพ เรียมเอย | ||
| สามแผ่นผืนใดดั้น | พี่ด้นหาอวร ฯ | ||
| ๏ มรรคาทวารทอดตั้ง | อาราม หนึ่งแม่ | ||
| เป็นปิ่นบูรีนาม | ฟ่อนสร้อย | ||
| ดวงเดียวหนึ่งนิศยาม | สนิทเชฐ ชิดแฮ | ||
| ปอมแปกนุชเนื้อน้อย | เลิศผู้ผิดองค์ ฯ | ||
| ๏ จากเจียรช่อฟ้าลาศ | ลงดิน แด่ฤๅ | ||
| มุขมาศนาสายิน | ยิ่งแต้ม | ||
| ยามยลพี่จะถวิล | ถวายอำ รุงเอย | ||
| ไขโอษฐ์ดินฟ้าแย้ม | พี่แย้มยังทรง ฯ | ||
| ๏ จงไปปราสาทฉ้อ | อัษฎา | ||
| บุญจึ่งลักกุนา | รอดเรื้อง | ||
| เชียงส่งพี่ส่งหา | เยาวยอด ยิ่งแฮ | ||
| ซอมชอกตาทุกเบื้อง | บ่ได้ดลพงา ฯ | ||
| ๏ ลุถึงเชียงใหม่หม้า | ทวารทอง | ||
| เวียงวาสปราการสอง | เขื่องขั้น | ||
| เหราเฟือดฟัดฟอง | คือค่าย งามเอย | ||
| หอเลิศเลยต้ายตั้ง | ข่ามข้าศึกแสลง ฯ | ||
| ๏ มเหศักขสาดไท้ | ทิพทวาร ท่านเอย | ||
| เชิญช่วยโปรดอันผ่าน | เจตชู้ | ||
| บเห็นพี่รักคราน | ใจเช่น ชั้นนี้ | ||
| เมื่อข่าวไขน้องรู้ | ร่วมเบื้องยาถนอม ฯ | ||
| ๏ หวังเห็นเช่นชม่อยหน้า | บุญหนา | ||
| วานเทพสมสนองรา | รีบร้า | ||
| เททวนปั่นปองบา | อกบ่า บินแฮ | ||
| ปดต่ำงนไว้ข้า | ข่าวน้องนำสนอง ฯ | ||
| ๏ บุรีทวารต่อตั้ง | สมสถาน | ||
| นามชื่อศรีมหาทวาร | รวดเรื้อง | ||
| ทนทุกข์ทิวานาน | บน่อย ทวงเอย | ||
| ขวัญขาดยังข้อนเบื้อง | บาปห้อยเห็นอวร ฯ | ||
| ๏ พ้นง้อมงามเงื้อมใกล้ | สุสาร | ||
| เรียมบังคมชิตมาร | เจื่องเจ้า | ||
| ทุรังสิ้นศิลบาล | บใคร่ รักเอย | ||
| ก็ใช่จงจักเฝ้า | เทพท้าวเองอวร ฯ | ||
| ๏ ลุถึงเถียงเส่าสร้อย | ศรีเสถียร | ||
| อัศว์ด่ำเรียรถเกวียน | คืดเกล้า | ||
| ไทเห็นอุพาเจียน | จันแม่ มาแฮ | ||
| ยลใช่ชีพิตเข้า | พี่ห้อยหฤทัย ฯ | ||
| ๏ เรียงนันอาวาสแก้ว | กุฏิคำ | ||
| ทุกค่ำงนเรียมจำ | เจตไหว้ | ||
| เทพาพิทักษ์ทำ | พุทธศาส นาเอย | ||
| จำเจตนงค์น้องไว้ | รีบร้างคนเดิน ฯ | ||
| ๏ อารามเรียงรุ่นหั้น | เงางาม | ||
| เป็นปิ่นบุรีนาม | น่างรั้ว | ||
| บเห็นนาฏนงราม | บวรสวาท สยบเอย | ||
| ทั้งชื่อชีพิตกั้ว | โลกนี้นามนิพาน ฯ | ||
| ๏ ทวารทองเริ่มเขื่อนขั้ง | ศึกแสลง | ||
| รุตราชรังสรแปง | หม่ายหม้า | ||
| จันถึงพี่ยังแยง | หาแม่ นาแม่ | ||
| บจวบโฉมสร้อยฟ้า | ไต่เต้าตามเรียม ฯ | ||
| ๏ ด่าวนี้พ้นบั้งบาด | บุรี นาแม่ | ||
| รถราชพันรังสี | ส่องหล้า | ||
| ไหวกงแกว่งเกวียนจี | วางเมฆ มาแฮ | ||
| เชิญช่วยดับทุกข์ข้า | ที่ร้างรามสมร ฯ | ||
| ๏ รถทองเทียมแทบเอื้อม | อุสภา | ||
| มิอาจจักคณนา | เนกได้ | ||
| หางยูงเยื่อนอาภา | เพยเพิก งายเอย | ||
| ลางช่อปักหื้อให้ | กล่อมเกี้ยวเวถี ฯ | ||
| ๏ พริพัดโคมคู่ห้อย | ดึงดัง | ||
| พัดใหม่ไหมขาวทัง | แอกอ้อม | ||
| หงส์ทองทอดคลานคลัง | กับโทก เทียมเยอ | ||
| เรืองร่วงวางวัดส้อม | แส่วเส้นสานี ฯ | ||
| ๏ ลาเจียนชม่อยเนื้อ | ทิพมาลย์ | ||
| ชลิ่วแลนงคราญ | คร่าวถ้า | ||
| เต็มเลงอื่นใครปาน | หัทเยศ เดแม่ | ||
| เจียรบรู่เนื้อผ้า | มิผู้ใครยล ฯ | ||
| ๏ อุทยานท่านถากสร้อย | สวนสนิท | ||
| ชล่ำลายเลยติด | ลูกล้อม | ||
| จุกจ้นจ่ำลองขวิด | เกวนมาก มีแฮ | ||
| หนักหน่วงเนืองเนื่องค้อม | กิ่งก้านปัฐพี ฯ | ||
| ๏ จำปาบุนแบ่งสร้อย | สบารงา | ||
| เหลืองหล่นเต็มฉายา | คู่เค้า | ||
| ปุนเด็ดกีบกับสา | ลายแลก อวรแฮ | ||
| สีเสียดแสนซ้ำหล้า | เปลี่ยนป้อนปันฉลา ฯ | ||
| ๏ มาเทินจักยื่นไม้ | มาลถวาย | ||
| แถวท่องเวถีสาย | เกศเกล้า | ||
| เหมือนนางกิรีถวาย | ทัดเมื่อ รมย์นา | ||
| หลากหลากหลายเล่ห์เร้า | ร่วมชู้ชมผกา ฯ | ||
| ๏ กวาวกวิวอโศกสร้อย | สุมสุก | ||
| อวนอ่อนแกมใบทุก | กิ่งก้าน | ||
| บเห็นนิรมรุกข์ | ยังร่ม ยังแฮ | ||
| เห็นดอกดวงไม้ม้าน | ยิ่งม้านอกเรียม ฯ | ||
| ๏ พระสูรส่งสัตว์สิ้น | เชยเชย | ||
| ลำง่างอนเสลยเสลย | สว่างร้อน | ||
| อกบาบ่เหยเหย | หายเหื่อ ทิพเอย | ||
| ยังค่ำเคาทุกข์ข้อน | ขอดข้อนขวัญสลาย ฯ | ||
| ๏ ยลใครยังร่วมชู้ | ชมเมีย ม่อนแฮ | ||
| ถวายกลิ่นกับดวงเพีย | เพื่อนน้อง | ||
| เองเดียวทุราเสีย | สายเจต นี้นอ | ||
| ตายบ่ตายนี้ข้อง | ขาดแล้วยังใย ฯ | ||
| ๏ รถทองยังยื่นร้อย | เรียงกง | ||
| เวหาสเห็นธุลีลง | ลุ่มเท้า | ||
| อกเรียมบิ่นเป็นผง | ยับย่อย ยุบเอย | ||
| ชลิ่วเลวแลงเจ้า | จิ่มชู้ชาทอง ฯ | ||
| ๏ ยังนึกหน้าน้องนาฏ | นงราม | ||
| เจียนจากถึงกุมกาม | ก่อนแก้ว | ||
| บเห็นพงางาม | เทาทะง่อง ถูเอย | ||
| แสนล่ำกงื้อแอ้ว | ใช่อั้นอรทอง ฯ | ||
| ๏ อารามรมเยศเมิ้น | มังราย | ||
| นามคู่คำหลวงหลาย | เช่นท้าว | ||
| หกสิบเสียมผู้ยาย | ยังรอด รามแฮ | ||
| แปงคู่นุชน้องเหน้า | นาทโอ้โรทา ฯ | ||
| ๏ ชันพิมพ์เพิ้งเจตสร้าง | สมาธี อยู่แฮ | ||
| โอ้อำรุงเรียมรี | ร่ำไหว้ | ||
| ขอพรอาที | เทียมพี่ คะนึงรา | ||
| สองเสร็จถวายให้ได้ | แค่ซ้อนสิเน่หา ฯ | ||
| ๏ ธาดามังราชเจ้า | จุพาลักษณ์ | ||
| สาส่วนเป็นอารักษ์ | ใฝ่เฝ้า | ||
| อังเชิญส่งสารอัคร | ชาเยศ มารา | ||
| เป็นดังฤๅร้างเจ้า | จากช้าใครโลม ฯ | ||
| ๏ ดั่งฤๅร้างแก้วก่อน | คำสัง | ||
| รอยแม่งสารีรัง | นิราศรื้อ | ||
| บพิตรพระเมืองมัง | รายราช รักเอย | ||
| เชิญต่านวายนั้นหื้อ | ค่อยแก้คำสนอง ฯ | ||
| ๏ อรรณพขวางขั้นขอบ | พิงเพิง รอดเอย | ||
| ผืนแผ่นลุยลงเลิง | ลวดยั้ง | ||
| คองเห็นพี่รักเทิง | ใจเช่น ครานี | ||
| ยลอื่นใส่เศียรตั้ง | ต่อไว้วรรคเรียม ฯ | ||
| ๏ นทีหันแห้งไป่ | พอเรือ | ||
| เกียนกว่าชุมชนเผือ | ว่งหว้าย | ||
| สารถีสั่นสายเยือ | ยังเชือก ชักแฮ | ||
| ดักค่วนคุงค่าท้าย | ถีบพ้นปาระเลือม ฯ | ||
| ๏ วานไม้เมื่อข่าวน้อง | ขอไข | ||
| เหลือหล่นบกบางใบ | กิ่งก้าน | ||
| บเห็นภิรมย์ใจ | เจียนจาก ห้องเฮย | ||
| เห็นโบกใบไม้ม้าน | เยี่ยงม้านมโนเรียม ฯ | ||
| ๏ ม่อนยังยั้งหั้นร่ม | เรียงรึก | ||
| วานเทพทั้งไพรพฤกษ์ | น่าน้อง | ||
| โพคินทั่วทังทึก | แถวน่าน นี้แม่ | ||
| เชิญส่งสารพื้นพ้อง | ข่าวข้าขอยิน ฯ | ||
| ๏ น่านน้ำขลุงน่านน้ำ | เขินขุน | ||
| อกชเลยังวุน | เล่าแล้ง | ||
| อังเดิรหากอาดุร | แดเดือด รสแฮ | ||
| เห็นหาดหนหั้นแห้ง | เยี่ยงแห้งแถวถนอม ฯ | ||
| ๏ พระไทรเจ้าไม้มุ่ง | เมืองคู่ แดรา | ||
| ปดที่ทนทุกข์ทู | เรศแจ้ง | ||
| จักกินมิได้กู | ระนาพี่ เทานอ | ||
| วาเยศยังไล่แล้ง | ลอดแล้งอกเรียม ฯ | ||
| ๏ คณารถเร้นร่ม | เต็มไพร พี่แม่ | ||
| ปานค่อยชมพูไพ | น่านน้อง | ||
| ยลคืนชั่วพิสัย | ตาเล่า ยังแฮ | ||
| ละเลิ่นเป็นถ้อยถ้อง | เผ่าย้ายยินประเหียน ฯ | ||
| ๏ ชุมชนชมชื่นเหล้น | ธารา | ||
| สาวบ่าวลงสนามปา | โมชย้าย | ||
| สาอวรอรวนิดา | โดยพี่ มานี | ||
| จักจ่องจูงน้องผ้าย | อาบอ้อยชมชล ฯ | ||
| ๏ เผ่าสลวยสะอาดเท้า | เทิงเลียง | ||
| เหมือนเมื่อพี่ชนูเมียง | มุ่งเหยี้ยม | ||
| พัตรทองท่ำนงเอียง | องค์อ่อน งามแฮ | ||
| บังอาจปานแสร้งเสี้ยม | แต่ฟ้าสลายเหลา ฯ | ||
| ๏ ลาพระประเทศขว้าง | ขุงลมิง มิ่งแฮ | ||
| เปี่ยวเป่งสุรินทยิง | ยิ่งร้อย | ||
| พนิดาแต่ถริง | ตากระหม่อน เรียมเอย | ||
| มาด่วนดับทุกข์ข้อย | ข่าวเยื้อมยังทอง ฯ | ||
| ๏ แม่เมือห้องฟากฟ้า | ใดที่ พู้นฤๅ | ||
| ฤๅบดลปัฐพี | พี่ฟ้อน | ||
| ขุนเขาอุมาศรี | ไทแม่ เอาฤๅ | ||
| จำพึ่งอนแล้วม้อน | มาดม้อนอาลัย ฯ | ||
| ๏ ทิพญาโจมหอบอู้ม | เอาอวร อ่อนฤๅ | ||
| ฤๅบมาสมสงวน | เพื่อนค้อย | ||
| บเห็นส่ำบุนปวน | บรเมศ เมินแฮ | ||
| ซอมซ่อตาแห่งห้อย | หากแล้งเลงดาย ฯ | ||
| ๏ กวาวทองทังช่อช้อย | สิมพลี | ||
| หลายหล่นเต็มปัฐพี | แผ่นหล้า | ||
| ยลบนหมู่ปักษี | แสวงเสพ ชุมเอย | ||
| ตายชื่อลางแล้วกล้า | มิได้เชยชม ฯ | ||
| ๏ | |||
| ๏ | |||
เชิงอรรถ
ที่มา
ฉบับอยุธยา จากหนังสือ วรรณคดีสมัยอยุธยาและรัตนโกสินทร์ โคลงนิราศหริภุญชัย ทวาทศมาส นิราศสุพรรณ ของ นายมี (หมื่นพรหมสมพัตสร) โครงการพัฒนาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ๒๕๐๔
