จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
ข้อมูลเบื้องต้น
ผู้แต่ง: หลวงธรรมาภิมณฑ์ (ถึก จิตรกถึก)
บทประพันธ์
พระจันทร์ทรงกรด
|
|
| ๏ ลำบากก่อน ก่อนทำ เห็นลำบาก | | หวนเหียนคิด คิดหาก จักหวนเหียน
|
| ผ่อนเพียรทำ ทำไปก่อน ค่อยผ่อนเพียร | | ปลงใจนึก นึกอย่าเวียน เปลี่ยนปลงใจ
|
| ประกอบการ การอย่าละ ที่ประกอบ | | นิสัยผล ผลก็ตอบ ตามนิสัย
|
| เป็นไปตาม ตามเช่น ที่เป็นไป | | สำเนากล่าว กล่าวไว้ ฟังสำเนา
|
| จักกลิ้งคก คกหนัก หากจักกลิ้ง | | ภูเขาสูง สูงก็จริง แต่ภูเขา
|
| ใจเราเพียร เพียรให้เข้า แน่ใจเรา | | ตรึกตรองใจ อย่าใจเบา พึงตรึกตรอง
|
| | |
|
อักษรสังวาส
|
|
| ๏ อย่าฝ่าฝ่าย หมายเกิน กำเริบเอิบ | | อ้างข้างเติบ มิได้ตรึก ตริสนอง
|
| เห็นเช่นได้ ใฝ่ด้วยข้าง ลำพองปอง | | ไม่ไตร่ตรอง ดูให้สิ้น นุสนธ์ยล
|
| จักหักโหม โจมเข้าจับ ด้ามพร้าง่า | | ตั้งจังก้า หักด้วยเข่า จงยลผล
|
| ควรครวญใคร่ อย่าให้ป่วย สกนธ์ตน | | ชอบสอบค้น เสียให้แจ้ง แห่งการงาน
|
| แม้แน่ใจ ใครฟัง พินิจกิจ | | ถ้าว่าผิด แล้วอย่าเพ่อ บรรหารขาน
|
| เหมือนเยื้อนแถม แย้มโทษ ประจานปาน | | จงปลงจิต คิดอย่าหาญ แต่เดียวเจียว
|
| | |
|
ธงนำริ้ว
|
|
| ๏ ช้าช้านึก ตรึกไตร่ตรอง ให้ต้องกิจ | | ค่อยค่อยคิด คาดควร คำนวณเฉลียว
|
| ดูดูก่อน ผ่อนให้สม ที่กลมเกลียว | | จริงจริงแท้ แน่เจียว อย่าวางใจ
|
| หมั่นหมั่นคิด ที่ในกิจ ประกอบก่อ | | ตรองตรองข้อ เสียให้ควร ที่ขานใข
|
| รอรอรั้ง สังเกตผล เลศกลใน | | อ่อนอ่อนไว้ ดีกว่ากล้า อย่าแรงรัน
|
| คล้ายคล้ายคำ ร่ำว่า เหมือนฆ่าช้าง | | แท้แท้ทาง หวังเอางา เท่านั้นนั่น
|
| เหมือนเหมือนกิจ น้อยจ่าย ใช้ทุนอัน | | มากมากครัน คิดไม่คุ้ม ที่ขาดไป
|
| | |
|
วิสูตรสองไข
|
|
| ๏ ผเดิมผดุง มุ่งมาด ขนาดขนบ | | ให้แจ้งให้จบ ครบพิศ นิสิทธิ์นิสัย
|
| อย่าเพลิดอย่าเพลิน เมินพลั้ง ละลังละไล | | วิจารณ์วิจัย ในเหตุ สังเกตสังกา
|
| ระบิลระบอบ กอบการ สมานสมัคร | | ประจงประจักษ์ แจ้งที่ ประสีประสา
|
| ใช่กมใช่การ พานผิด ประดิษฐ์ประดา | | ใช่ทางใช่ท่า อย่ายล กระวนกระวาย
|
| ใช่เรื่องใช่ราว กล่าวโทษ ประโยชน์ประหยัด | | พิบากพิบัด ทัดทำ ระส่ำระสาย
|
| เสมอเสมือน เตือนตน ทุรนทุราย | | ระคนระคาย สิ่งซึ่ง ไม่พึงไม่พอ
|
| | |
|
เสือซ่อนเล็บ
|
|
| ๏ รู้ว่ายาก หากเห็น เช่นว่าทุกข์ | | ทางนี้สุข ปลุกปลื้ม ลืมนี้หนอ
|
| รำพึงเพียร เวียนวน ทนพึงพอ | | เพียรรวนล่อ ต่อตั้ง กังวลใจ
|
| ยลแต่อย่าง ต่างรู้ อยู่แต่ยาก | | เหลือนิหาก จากล้น พ้นนิสัย
|
| เหมือนขว้างงู ชูเชิด เปิดกว้างไป | | ก็กลับใกล้ ไคล้ยุค ฉุดกลับมา
|
| สิ่งที่เบื่อ เหลือเบือน เหมือนที่รัก | | ต่างร่ำผลัก มักเป็น เช่นร่ำว่า
|
| รำคาญไหน ใฝ่เฝ้า เข้าคานตา | | เช่นคอยท่า หาสุข ทุกข์คอยรึง
|
| | |
|
นาคบริพันธ์
|
|
| ๏ กุมภาพาล ชาญชลา สาคเรศ | | สาครินทร์ ถิ่นประเทศ สำนึงถึง
|
| สำนักสู่ อยู่ประจำ อย่ารำพึง | | อย่ารำพรรณ อันซึ่ง จะวายชล
|
| จะวายชาญ หาญกล้า ดีกว่าสอน | | ดีกว่าสั่ง ฟังดูก่อน ใช่เหตุผล
|
| ใช่เหตุเผื่อ เจือจาน ป่วยการกล | | ป่วยประกอบ ชอบแต่ยล ดูท่าทาง
|
| ดูท่าที่ ที่จะสั่ง จะสอนศิษย์ | | จะสอนสู่ ดูชนิด อย่าอางขนาง
|
| อย่าอ้างขนาด คาดคะเน คะนึงพลาง | | คะนึงพลอย คล้อยเป็นกลาง อย่างเอียงเอง
|
| | |
|
เบญจพรรณห้าสี
|
|
| ๏ อย่าหยิ่งเย่อยกย่อง ลำพองพิษ | | อาจโอ้อิทธิ์อวดอ้าง อย่างข่มเหง
|
| ขอดข้อนแข้นขู่ข่ม ให้เขาเกรง | | โฉดโฉงเฉงเฉาฉ่า ชะล่าใจ
|
| ทำท่วงทีท่าทาง วางจังหวะ | | โกงเกะกะก้าวก่อ ข้อคำไข
|
| ล้วนเล่ห์ลิ้นลวงลอด สอดกลไก | | เหน็บแนมในนึกน่า ระอาคำ
|
| ถ้าถึงถ้อยถอยถด สลดหลบ | | จับจริงจบเจิ่นเจน ก็เอนถลำ
|
| เหมือนไม้เมามูลมอด ทอดทิ้งทำ | | กลับกลอกกล้ำเกลื่อนกลาย คลายกำลัง
|
| | |
|
ครอบจักรวาล
|
|
| ๏ รู้สิ่งไร ร้ายแรงยาก อย่าอยากรู้ | | หวังแว่วหู ปากจะนิ่ง อย่ากริ่งหวัง
|
| ดังหนึ่งฆ้อง ก้องเสียง สำเนียงดัง | | ตีหยุดยั้ง ยังกังวาล นานกว่าตี
|
| ผิดคำกล่าว ราวกับพา ให้หาผิด | | ที่จะมิด อย่าพึงหมาย มิใช่ที่
|
| ดีแลชั่ว ตัวของใคร นิ่งไว้ดี | | ควรต้องทำ จะต้องชี้ แต่ที่ควร
|
| ช้างตายเน่า เอาใบบัว ปิดตัวช้าง | | สงวนบ้าง มิใช่ข้อ อย่าพอสงวน
|
| ชวนเสียกิจ ผิดระบอบ อย่าชอบชวน | | เดาอย่าด่วน ใจหวัง ลำพังเดา
|
| | |
|
หงส์คาบแก้ว
|
|
| ๏ มีการทำ ทำไม่ถูก ถูกที่ผิด | | มีความคิด คิดไม่ต้อง ต้องโฉดเฉา
|
| จักโทษใคร ใครจะทำ ทำให้เรา | | นั่งนึกเศร้า เศร้าโศกซ้ำ ซ้ำจนใจ
|
| เหมือนตาบอด บอดแล้วมา มาได้แว่น | | ดูยากแสน แสนสุดสิ้น สิ้นนิสัย
|
| จับขึ้นลูบ ลูบคลำแล้ว แล้ววางไป | | ตั้งแต่ใคร่ ใคร่ครวญนึก นึกตื้นตัน
|
| จะตรึกตรอง ตรองให้รอบ รอบรู้กิจ | | กอบการผิด ผิดแล้วยาก ยากผ่อนผัน
|
| อย่าหุนหวน หวนใจดู ดูสำคัญ | | ให้เหมาะมั่น มั่นแม้นมุ่ง มุ่งระวัง
|
| | |
|
ฟักพันร้าน
|
|
| ๏ จากเพียร เจียนเพื่อน เจื่อนพวกจาก | | ฝังให้ ใฝ่หาก ฝากห่วงฝัง
|
| บังกิจ บิดเกียด เบียดกลบัง | | ใยทน ยลทั้ง ยั้งทุกข์ใย
|
| ตรึกสม ตรมซร้อง ต้องสิ่งตรึก | | ไหนแล้ว แนวลึก นึกเล่ห์ไหน
|
| ใดชื่น ดื่นชวน ด่วนเช่นใด | | ยลขำ ย้ำไข ไย้ข่าวยล
|
| ผ่อนขัด ผัดขัน ผันข้อผ่อน | | หนไร ให้ร้อน ห่อนรู้หน
|
| จนค้าง จางคิด จิตค่อยจน | | กายหวัง กังวล กลว่างกาย
|
| | |
|
เชิงอรรถ
ที่มา
[1]
