โคลงประดิษฐ์พระร่วง

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

การปรับปรุง เมื่อ 11:33, 13 สิงหาคม 2552 โดย CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
(ต่าง) ←รุ่นก่อนหน้า | รุ่นปัจจุบัน (ต่าง) | รุ่นถัดไป→ (ต่าง)
ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

แม่แบบ:เรียงลำดับ พระราชนิพนธ์: สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ

บทประพันธ์

๏ พระองค์พงศ์เผ่าสร้อยสรรเพชญ์
ภาคญาณสารแสวงเสร็จสิ่งสิ้น
กล่าวกลอนสอนแสดงผดุงโลกย์
ไพเราะเสนาะสนิทสิ้นเลิศล้นสกลไกร
๏ เมื่อเยาว์เสาวภาคย์ส้องแสวงคุณ
ครั้นวัยไพบูลย์ทูนเทียบไว้
อย่าใฝ่ในทรัพย์สุน-ทรท่าน
อย่าราญการกิจให้ราษฎร์ร้อนระส่ำระสาย
๏ ถ้อยถามความถี่ถ้วนระบอบระบิล
เอาชอบประกอบการถวิลหวังไว้
เสียผิดนิศผลทินทุกเมื่อ
อย่าคบประสบพาลให้โทษร้ายเรือนแสลง
๏ อย่างอวดยวดยิ่งพ้องพงศ์พันธุ์
เข้าดงประสงค์แสวงสรรพ์เพื่อนพร้า
ข้าศึกคึกคันถลันถลนแล่น
อย่าคะนึงทรอึงใจช้าชอบเลี้ยวลแลงหนี
๏ ไปเรือนเพื่อนนั้นนั่งอย่านาน
กิจตนรนแสวงการแต่เช้า
อย่าชิดสถิตสถานปานเทียมท่าน
อย่าพ้นสกลศักดิ์เข้าเรื่องร้ายสลายคุณ
๏ ที่ชิดสนิทเสน่ห์นั้นอย่าแคลน
แสวงใฝ่ไมตรีแสนอย่าร้าง
ผดุงผลกุศลแดนผดุงชีพ
อย่าโรยโกยทรัพย์สร้างสืบเท่ากัลปา
๏ อย่ายลคนพลอยพร้องพลอยแสวง
เข็นเรือเผื่อสนนแสดงแต่งตั้ง
อย่าใหญ่ใฝ่แสลงแหนงระกำราษฎร์
คนข้าอุตส่าห์สะกดยั้งอย่าขรุ้นฟูนไฟ
๏ คัลขุนปุนถ้อยแท้อย่าปอง
ตนผิคิดคะนึงสนองเร่งรู้
อย่างจำนงจองโทษท่าน
พืชหว่านผสานผสมกู้ก่อไว้แสวงผล
๏ เลี้ยงคนผลเผื่อไว้ประสงค์แรง
ผู้ใหญ่อย่าใฝ่แสวงขัดข้อน
อยาให้ไพร่พลแซงชังชอบ
เดินหนสถลยักย้อนเปลี่ยวเปลืองอย่าไป
๏ ชลเชี่ยวเหนี่ยวน้ำอย่าขวางเรือ
เดินป่าระวังเพื่อเสือซ่อนเร้น
ระมัดจัดสรรพเหลือแท้สิ้น
อย่าลาบล้วงจ้วงเหล้นทาษไท้ไฉนควร
๏ อย่าประมาทอาจเอื้อมท่านผู้ดี
ทรัพย์ตนสนับสนุนทวีอย่าอ้าง
พฤฒิสั่งฟังพจนมีคุณเลิศ
ว่าท่านไซร้เกลือกมล้างยอกย้อนฤจะไหว
๏ สถิตไหนให้เรียบรั้วเรียงขนัน
อย่าวางจิตกิจอันเสน่ห์นี้
ไพรินทร์ผินผันถลันทะลวงแล่น
ปีกไปไกลลับลี้ลอดเลี้ยวเสลือกสลน
๏ ได้สรวญควรแต่น้อยนำสนอง
ตั้งจิตนึกคำประคองคั่งไว้
รักษ์ตนประดนทรัพย์รองควรคิด
สิ่งของขำอย่าได้รับร้ายสลายคุณ
๏ เห็นแจ้งแสลงปากป้องเมียงเมิน
อย่ารับทรัพย์ทำสะเทินบิดบั้น
ที่ทับสรับแสวงเชิญกุณฑ์ก่อ
เดินหนสกลทิศนั้นเพื่อนพ้องสนับสนุน
๏ อย่าระอาฝ่าเฝื่อนฝั้นไฉนควร
ครูสอนอ่อนโอนสรวนอย่าขึ้ง
ตนผิดกิจรู้ประมวลประมาณโทษ
สู้เสียเยียทรัพย์ทึ้งศักดิ์ไสร้ควรสงวน
๏ ภักดิ์อย่าเกียดเกี้ยวกลแสวง
อย่าผิดมิศเสน่ห์แสดงเคียดแค้น
แม้นพลั้งหวังผจงแจ้งเตือนตอบ
ผิชอบประกอบคุรแม้นมาดน้อยพลอยทวี
๏ อย่าปองของรักษ์พ้องพานขอ
เงื่อนหายสดายสดุงยอยากได้
ศัตรูสู่เสมอตอตามยอก
นอกสนิทประดิษฐ์ประโลมไล้จิตช้ำระกำทรวง
๏ อาวุธยุทธแย้งอย่าไกลสกนธ์
เมรัยอย่าใฝ่มนท์เนืองเนื้อ
คิดตายจะวายชลมทุกท่มุ
อย่าเบื่อเฉลือทำเชื้อชอบชี้นิจการ
๏ มักมันสรรพยาร้ายรังแสลง
รู้ที่ขลาดอาจแสวงที่แกล้ว
คนพาลอย่ารานแรงผดุงโทษ
อย่าสนิทชิดเชื้อแคล้วคลาดให้ไกลสกล
๏ กล่าวจริงสิ่งสัตย์รู้เรียงไข
แต่งตอบประกอบกลในแต่น้อย
อย่าคบประสบศักดิ์ไพ-บูลย์เลิศ
ช้างไล่ไคลคลาดคล้อยเตลิดเลี้ยวลแลงหนี
๏ สว่านกัดสะบัดสะบิ้งอย่าทำแทน
อย่าทรอึงขนึงหวงแหนท่านไสร้
โอมอ่านสารสิทธิแสนคุณเลิศ
อย่าปลุกปิศาจอาจไว้น่านน้ำแนวคลอง
๏ อัดถันพลันมอดม้วยอย่าเรียน
ไม่ไป่สถิตเสถียรเบียนส่วนสั้น
เสมอจานฉานฉาดเนียรฤจะรอด
สัมฤทธิ์บิดทะลุชั้นเชื่อมใช้สนิทสนม
๏ เมียมิ่งสิ่งร้ายอย่าเชลยใจ
ไฟนอกบอกอรรถไขอย่าเข้า
ไฟในอย่าแสวงไปแนมนอก
ภูวนัยไตรภพเกล้ามุ่งม้วยอาสา
๏ นายมุนถลุนแล่นแม้นอาสา
ตามแรงแห่งอาตมปราโมชนั้น
ของแพงอย่าแสวงหาประมวลมาก
คนโลภโอบทรัพย์กลั้นกล่าวเกลี้ยงอย่ายิน
๏ เพื่อนสนิทชิดเชื้อโอบเอาใจ
อย่าเฝื่อเมลือนมลายใครเบียดบ้าย
อย่ายลกลใกล้ไภผันยาก
อย่าแสวงแกว่งประทุษร้ายโทษไท้ธิบดินทร์
๏ คนเขลาเผ่าโหดให้กรุณา
อย่ายอครูอยู่พักตราชอบชี้
ยอทาษอาจกิจมาเสร็จก่อน
ยอมิตรสนิทเสน่ห์นี้ลอบเลี้ยวลับหลัง
๏ เมียยังฟังอย่าเยื้อนสรรเสริญ
เยียวผิดกิจการเสทินเพื่อนพ้อง
อย่าชังทั้งครูเมินมิตรมิ่ง
นักสิทธิ์ผิดพจน์พร้องอย่าขึ้งดาเดา
๏ โหรเชี่ยวเยียวทักท้วงประการใด
ถักพจน์บทเฉลยไขถี่ถ้วน
แพทยาคุณาไนยประสิทธิ์เลิศ
สรรเสริญเจริญคุณล้วนเลี่ยงลิ้นสนำเสนอ
๏ เมียเตือนเงื่อนถูกถ้อยควรแสวง
เอาชอบระบอบกิจแคลงเกียดกั้น
ผู้เฒ่าเข้ารบแสดงคุณโทษ
เข้าออกนอกในนั้นชอบให้ระไวระวัง
๏ หน้าหลังระวังระเรียดให้ไตรตรอง
ผู้ชังหวังแสวงสนองโทษท้อง
โกรธังรังแสลงประคองควรผ่อน
แม้ผิดปลิดไปล่แปล้ปลดร้ายขจายเสีย
๏ แสนสาตรอาจอวดเอื้อมอย่าพาน
ไม้มิตรจิตมารหวานต่อตั้ง
ผลชอบประกอบกลผลาญทุษโทษ
ภาหลังหวังแสวงทั้งโชคชี้จะมีมา
๏ วังเวียนเล่นแล้วอย่ายินสนุก
คิดปลงสงสารทุกข์ค่ำเช้า
อย่าหาญการกิจทุกข์ปดุงโทษ
แสวงชอบประกอบประดนเข้าช่วยชี้ประคองคุณ
๏ ได้กอบมอบมวลควรแสวงกำ
อย่าเกียจกลคนขำเสน่ห์เน้น
ดูไก่ใส่แสวงนำในลูก
เขี่ยคุ้ยขจุยขจายเหล้นลุ่มล้อมกรูกิน
๏ ความผิดมิตรโทร่ห์เที้ยรอย่าทำ
อย่ารับสัพของขำเกลียดใกล้
บังบทคดคำสนำเสนอโทษ
ยามยากฝากทรัพย์ให้ตอบต้องสนองคุณ
๏ ที่สนิทชิดเชื้อให้พึงใจ
อย่าทระนงองค์ภูวนัยเสน่ห์นั้น
จงภักดีหนักเสมอไศลเมรุมาศ
เจ้าเคียดอย่าเกียดกั้นกราบก้มประนมสนอง
๏ อย่าคุดทุสโทษด้วยวาจา
อย่าถากไถนัยนาเคียดค้อน
หูหุนอย่าถลนมาพาลเพื่อน
สามสถานการนี้ร้อนเรื่องร้ายสลายใน
๏ อย่าเตียนเจียนจ้วงด่าครูบา
รู้ว่าอย่าเสนออย่าหย่อนไว้
ที่แหลมแรมพจนาอย่าด่วน
น้ำป่วนประมวลตมใต้คอยคุ้ยสุเมรุเอน
๏ ลมหนักมักแพ้พฤกษาสูงสลาย
แม้นให้ใส่ศักดิหมาย อย่างนั้น
แม้นทักหักบุษปปรายชูเชิด
ให้ชอบระบอบระบับชั้นโลกล้วนสรรเสริญ
๏ ผ่ายในใจเกียดแกล้งเพียนผัน
ภายนอกบอกเสนอันย่องแย้ม
สรรเสริญเมินใจหันเหียนอยู่
กลผิดประดิดประดนแต้มนอกไว้ในปลง
๏ แม้นจิตคิดมุ่งแม้นจรงจรึง
อย่าใฝ่ในคนทรอึงเพรียกพร้อง
ความผิดกิจอย่าคะนึงพึงเผื่อ
อย่าผวนสวนตอบต้องโทษร้ายหลายสถาน
๏ แสวงชอบประกอบเร่งรู้เจริญใจ
อรรถบรรหารสารไขถี่ถ้อย
พิเคราะห์เสนาะสนิทในไตรเพท
คิดแก้กรแสกรสายร้อยเล่ห์ชั้นพรรณนา
๏ อย่าฉินยินเรื่องร้ายสกลไกร
อย่ายกองค์ผจงไปเชิดชี้
เห็นท่านอย่าภารใจประมาณหมิ่น
พึงไฝ่ไม้ตรีนี้ชอบเชื้อทุกสถาน
๏ เร่งรู้ผู้นับเนื้อในผล
เคล็ดแคลงอย่าแสวงกลเกี่ยงเกี้ยว
ใครสนิทวิศสวาทติ(ตน)เติมเสน่ห์
ใครนอบตอบอาตมเลี้ยวนบน้อมประนอมแทน
๏ ความแหนงแคลงไคล้เร่งเร็วระมัด
งูไฟในกษัตริย์จัดเรื่องร้อน
อย่าหมิ่นยินเลกสลัดสลายชีพ
หิ่งห้อยอย่าชลอยช้อนแข่งสู้แสงสุรีย์
๏ อย่าปองจองโทษท้าวทรงธรรม
อย่าห้าวร้าวสลายพลันแตกต้อง
แบกงาอย่าถลุนถลันทะลวงแล่น
ขุนนางอ้างอวดฟ้องเฟื่องฟุ้งสน่ำเสนอ
๏ ปางชอบประกอบช่วยชี้แสวงผล
ปางผิดกิจชังคนชั่วใช้
ผิจะบังหวังลับสกลนัยน์เนตร
เร่เร้นกระเส็นกระสายให้ลอดเลี้ยวเหรหาย
๏ ผิกุมรุมนีดเน้นขันขึง
ผิคั้นกระสันตึงรึงรอบไว้
ผิหมายกระสายพึงตะบึงตะเบงรวด
ผิจะแก้กแสกสายให้หลุดหลุ่ยขจุยขจาย
๏ ผิวางทางลึกล้ำเหลือสกล
เกลือกรู้สู่ในมนท์เรื่องร้อน
วิชาปรากฏผลเลยโลกย์
แหลมหลักศักดิ์คุณย้อนอย่าให้ใครเสมอ
๏ ติสวานการห้ามเห่าอย่าแสวง
ทาสเดิมบ่เริ่มผิดแฝงฝากไว้
ตีงูสู่กาแสดงผดุงโทษ
อย่าเสน่ห์เล่ห์เหาให้ยิ่งพื้นผมสงวน
๏ รักลมชมเฟื่องฟ้าอย่าปอง
กว่าฝนชลนูนนองน่านน้ำ
คูหาอย่าเสน่ห์สนองเสมอถิ่น
กว่าเรือนเงื่อนคุณล้ำเลิศล้วนสุขเสม
๏ อย่ารักเดือนเลื่อนเมรุคีรี
กว่าสุริยมูลรัศมีเฟื่องฟ้า
เสนอคุณประมูลมีตรีภพโลกย์
แสนเกษมเปรมจิตหล้าเลิศล้วนเสวยรมย์
๏ แต่งไว้ให้โลกล้วนสอนสัตว์
จงจำเริญเจริญสวัสดิ์ค่ำเช้า
เป็นเฉลิมเจิมภูวมัธ-ยมโลกย์
บรมครูชูภพเท้าสุขชั้นอนันตคุณ
๏ พระร่วงล่วงโลกย์ล้ำคำสอน
สัตว์นรากรนรกราบเกล้า
จำบทพจน์รสกลอนพรพจนเลิศ
เสวยสวรรค์สรรพสุขเท้าโมกขม้วนควรแสวง
๏ มฤธุรรสพจนารถไว้เป็นเฉลิม
ตรีภพจบสกลเจิมแจ่มหล้า
ธรรมศาสตร์อาทิคุณเผดิมผดุงโลกย์
ศุพผลดลแด่นฟ้าเฟื่องฟุ้งคุ้งสวรรค์
             

เชิงอรรถ

ที่มา

ประชุมสุภาษิตพระร่วง สถาบันภาษาไทย กรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ ๒๕๔๒

(ขอขอบคุณ คุณโอม สมาชิก kaewkao.com ผู้พิมพ์เป็นวิทยาทาน)

รับข้อมูลจาก "https://www.reurnthai.com/wiki/%C3%A0%C2%B9%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%E2%80%9E%C3%A0%C2%B8%C2%A5%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%BA%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B0%C3%A0%C2%B8%E2%80%9D%C3%A0%C2%B8%C2%B4%C3%A0%C2%B8%C2%A9%C3%A0%C2%B8%C2%90%C3%A0%C2%B9%C5%92%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B0%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B9%CB%86%C3%A0%C2%B8%C2%A7%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1"
เครื่องมือส่วนตัว