เพลงยาวเรื่องตีเมืองพม่า

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

การปรับปรุง เมื่อ 10:12, 10 สิงหาคม 2552 โดย CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
(ต่าง) ←รุ่นก่อนหน้า | รุ่นปัจจุบัน (ต่าง) | รุ่นถัดไป→ (ต่าง)
ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

แม่แบบ:เรียงลำดับ พระบวรราชนิพนธ์: กรมพระราชวังบวรมหาสุรสีหนาท

สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานว่า กรมพระราชวังบวรมหาสุรสีหนาท พระราชนิพนธ์เรื่องนี้เมื่อ พ.ศ. ๒๓๓๖ หลังจากไทยตีทวาย มะริด ตะนาวศรี เป็นเมืองขึ้นแล้ว พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชและ กรมพระราชวังบวรมหาสุรสีหนาท มีพระราชดำริว่าควรยกทัพไปตีให้ถึงเมืองหลวงของพม่า จึงโปรดเกล้าฯให้เกณฑ์ทัพออกไปตั้งที่เมืองทวายก่อน ฝ่าย กรมพระราชวังบวรมหาสุรสีหนาท ทรงยกทัพออกไปตั้งที่เมืองชุมพร เกณฑ์หัวเมืองชายทะเลฝั่งตะวันตกให้ต่อเรือรบ แล้วจะเสด็จยกทัพเรือขึ้นไปสมทบกับกองทัพหลวงที่ตั้งอยู่ที่แม่น้ำน้อยใต้ไทรโยคลงมา ครั้นพม่าทราบว่าเมืองมะริด ทวาย ตะนาวศรีมาสวามิภักดิ์กับไทย จึงยกทัพกลับมาตีเมืองทวายกลับคืนไป ฝ่ายมะริดก็แข็งข้อเป็นกบฏต่อไทยขึ้นมาบ้าง ประกอบกับแม่ทัพนายกองไทยไม่มีความสามัคคีเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน การเสด็จยกทัพไปตีพม่าจึงไม่เป็นไปตามพระราชประสงค์

บทประพันธ์

ข้อความตอนต้นขาดหายไป ค้นพบเพียงเริ่มต้นว่า

.
.
.
ประกอบด้วยโภชนากระยาหารทุกถิ่นฐานบริบูรณ์เป็นหนักหนา
อยู่เย็นเป็นสุขทุกทิวาเช้าค่ำอัตราทั้งราตรี
ประหนึ่งว่าจะไม่มีค่ำคืนรวยรื่นเป็นสุขเกษมศรี
ไม่เห็นเช่นว่าจะเป็นเหมือนเช่นนี้มาเยินยับอัปรีย์ศักดิ์ศรีคลาย
ทั้งถนนหนทางอารามราชมาวินาศสิ้นสุดสูญหาย
สารพัดย่อยยับกลับกลายอันตรายไปจนพื้นปัถพี
เมื่อพระกาฬมาผลาญดังทำนายแสนเสียดายภูมิพื้นกรุงศรี
บริเวณอื้ออึงด้วยชลธีประดุจเกาะอสุรีลงกา
เป็นคันขอบชอบกลถึงเพียงนี้มาเสียสูญไพรีอนาถา
ผู้ใดใครเห็นไม่นำพาอยุธยาอาภัพลับไป
เห็นจะสิ้นอายุพระนครให้อาวรณ์ผู้รักษาหามีไม่
เป็นป่าหญ้ารกดังพงไพรแต่จะสาบสูญไปทุกทิวา
คิดมาก็เป็นน่าอนิจจังด้วยกรุงเป็นที่ตั้งพระศาสนา
ทั้งอารามเจดีย์ที่บูชาปฏิมาฉลององค์พระทรงญาณ
ก็ทลายยับยุ่ยเป็นผุยผงเหมือนพระองค์เสด็จดับสังขาร
ยังไม่สิ้นศาสนามาอรธานทั้งเจดีย์วิหารก็สูญไป
เสียดายพระนิเวศน์บุรีวังพระที่นั่งทั้งสามงามไสว
ดั้งระเบียบชั้นเป็นหลั่นไปอำไพวิจิตรรจนา
มุขโถงมุขเด็จมุขกระสันเป็นเชิงชั้นลวดลายล้วนเลขา
เพดานในไว้ดวงดาราผนังฝาดาดแก้วดังวิมาน
ที่ตั้งบัลลังค์แก้วทุกองค์ทวารลงอัฒน์จันทร์หน้าฉาน
ปราบพื้นรื่นราบดังพระลานมีโรงคชาธารตระการตา
ทิมดาบคดลดพื้นกำแพงแก้วเป็นถ่องแถวยืดยาวกันหนักหนา
เป็นที่แขกเฝ้าเข้าวันทาดังเทวานฤมิตประดิษฐ์ไว้
สืบทรงวงศ์กษัตริย์มาช้านานแต่บุราณแล้วไม่นับพระองค์ได้
พระที่นั่งซึ่งตั้งอยู่ข้างในมีสระชลาลัยชลธี
ชื่อที่นั่งบรรยงก์รัตนาสน์ที่ประพาสมัจฉาในสระศรี
ทางเสด็จเสร็จสิ้นสารพันมีเป็นที่กษัตริย์สืบมา
ก็สูญสิ้นศรีมลายหายหมดจะปรากฏสักสิ่งไม่มีว่า
อันถนนหนทางมรรคาคิดมาก็เสียดายทุกสิ่งอัน
ร้านเรียบเป็นระเบียบด้วยรุกขาขายของนานาทุกสิ่งสรรพ์
ทั้งพิธีปีเดือนทุกคืนวันสารพันจะมีอยู่อัตรา
ฤดูใดก็ได้เล่นเกษมสุขแสนสนุกทั่วเมืองหรรษา
ตั้งแต่นี้แลหนาอกอาอยุธยาจะสาบสูญไป
จะหาไหนได้เหมือนกรุงแล้วดังดวงแก้วอันสิ้นแสงใส
นับวันแต่จะยับนับไปที่ไหนจะคงคืนมา
ไป่ปรากฏเหตุเสียเหมือนครั้งนี้มีแต่บรมสุขา
ครั้งนี้มีแต่พื้นพสุธาอนิจจาสังเวชทนาใจ
ทั้งนี้เป็นต้นด้วยผลเหตุจะอาเพศกษัตริย์ผู้เป็นใหญ่
มิได้พิจารณาข้าไทเคยใช้ก็เลี้ยงด้วยเมตตา
ไม่รู้รอบประกอบในราชกิจประพฤติการแต่ที่ผิดด้วยอิจฉา
สุภาษิตท่านกล่าวเป็นราวมาจะตั้งแต่งเสนาธิบดี
ไม่ควรจะให้อัครฐานจะเสียการแผ่นดินกรุงศรี
เพราะไม่ฟังตำนานโบราณมีจึงเสียทีเสียวงศ์กษัตรา
เสียยศเสียศักดิ์นัคเรศเสียทั้งพระนิเวศน์วงศา
เสียทั้งตระกูลนานาเสียทั้งไพร่ฟ้าประชากร
สารพัดจะเสียสิ้นสุดทั้งการยุทธก็ไม่เตรียมฝึกสอน
จึงไม่รู้กู้แก้พระนครเหมือนหนอนเบียนให้ประจำกรรม
อันจะเป็นเสนาธิบดีควรที่จะพิทักษ์อุปถัมภ์
ประกอบการหว่านปรายไว้หลายชั้นป้องกันปัจจาอย่าให้มี
นี่ทำหาเป็นเช่นนั้นไม่เหมือนไพร่ชั่วช้ากระทาสี
เหตุภัยใกล้กรายร้ายดีไม่มีที่รู้สักประการ
ศึกมาแล้วก็ล่าไปทันทีมิได้มีเหตุจึงแตกฉาน
ตีกวาดผู้คนไม่ทนทานเผาบ้านเมืองยับจนกลับไป
ถึงเพียงนี้ไม่มีที่จะกริ่งเลยไม่เคยรู้ล่วงลัดจะคิดได้
ศึกมาชิงล่าเลิกกลับไปมิได้เห็นจะฝืนคืนมา
จะคิดโบราณอย่างนี้ก็หาไม่ชาติไพร่หลงฟุ้งแต่ยศถา
ครั้นทัพเขายกกลับมาจะองอาจอาสาก็ไม่มี
แต่เลี้ยวลดปดเจ้าทุกเช้าค่ำจนเมืองคร่ำเป็นผุยยับยี่
ฉิบหายตายล้มไม่สมประดีเมืองยับอัปรีย์จนทุกวันฯ
เหตุเสียกรุงศรีอยุธยาเหมือนคำที่ว่าไม่เสกสรรค์
ชะล่าใจเคยได้แต่ครั้งนั้นจึงประชิดติดพันแต่นั้นมา
แตกยับกลับไปก็หลายหนคิดกลจะลวงให้หลงหา
แต่งคนให้ถือหนังสือมาเจรจาความเมืองเป็นไมตรี
ทำไว้แต่พอให้รอรั้งขยับยกเข้ามาตั้งตะนาวศรี
จะเดินมั่นกันติดทางตีทำนองทีจะคิดให้ชิดไว้
เห็นจะผ่อนโยธาอาหารมันคิดการมิให้ใครสงสัย
จะนิ่งอยู่ดูเบาเอาใจเห็นเหตุเภทภัยจะเกิดการมา
จะเร่งรัดตัดคิดมันเสียก่อนบั่นรอนอย่าให้ทันแน่นหนา
จำจะคิดให้ผิดแต่ก่อนมาเป็นทัพหน้านาวายกไป
ตามทางทะเลไปสงขลาจะขุดพสุธาเป็นคลองใหญ่
ให้เรือรบออกประจบเอาเมืองไทรปากใต้ฝ่ายทะเลให้พร้อมกัน
จึงจะยกไปตีเอามะริดจะปิดปากน้ำเสียให้มั่น
ทัพเรือมันจะพลอยเข้าช่วยกันจะตีบั่นเกยทัพให้ยับไป
รบไหนจะให้ยับลงที่นั่นแต่กึ่งวันไม่ให้ทนทานได้
จะทำการครั้งนี้ให้มีชัยจะไว้เกียรติให้สืบทั้งแผ่นดิน
ทำเมืองเราก่อนเท่าใดจะทดแทนมันให้หมดสิ้น
มันจิตอาหังการ์ทามิฬจะล้างให้สุดสิ้นอย่าสงกา
การเสร็จสำเร็จลงเมื่อใดซึ่งคิดไว้ขอให้สมปรารถนา
แม้นมิได้ก็ไม่กลับคืนมาจะเห็นเมืองพม่าในครั้งนี้
เกรงกริ่งอยู่แต่ข้างทัพบกจะไม่ยกหักได้ให้ถึงที่
เกลือกมันกั้นตัดทางตีจะตัดที่เสบียงอาหารไว้
ไม่สมคะเนให้เรรวนทำป่วนไม่หักเอามันได้
เท่านี้ดอกที่วิตกใจจะทำให้เสียการเหมือนทะวาย
เมื่อชนะแล้วกลับแพ้ให้แชไปจึงเสียชัยเสียเชิงไม่สมหมาย
พากันหนีแต่ไม่มีอันตรายถ้าเสียหายอย่างอื่นไม่เป็นไร
อันกรุงรัตนะอังวะครั้งนี้ฤาจะพ้นเนื้อมืออย่าสงสัย
พม่าจะมาเป็นข้าไทยจะได้ใช้สร้างกรุงอยุธยา
แม้นสมดังจิตไม่ผิดหมายจะเสี่ยงทายตามบุพเพวาสนา
จะได้ชูกู้ยกนัคราสมดังปรารถนาทุกสิ่งอัน
ถ้าเสร็จการอังวะลงตราบใดจะพาใจเป็นสุขเกษมสันต์
อ้ายชาติพม่ามันอาธรรม์เที่ยวล้างขอบขันฑ์ทุกพารา
แต่ก่อนก็มิให้มีความสุขรบรุกฆ่าฟันเสียหนักหนา
แต่บ้านร้างเมืองเซทั้งวัดวายับเยินเป็นป่าทุกตำบล
มันไม่คิดบาปกรรมอ้ายลำบากแต่พรัดพรากจากกันทุกแห่งหน
มันเหล่าอาสัตย์ทรชนครั้งนี้จะป่นเป็นธุลี
เพราะเหตุบาปกรรมมาซ้ำเติมจะพูนเพิ่มให้ระยำยับยี่
ด้วยทำนายว่าไว้แต่ก่อนมีเหมือนครั้งมอญไปตีเอานัครา
คือหงส์ลงมากินน้ำหนองเหตุต้องเมืองมอญหงสา
ตัวนายอองไจยคือพรานป่าคิดฆ่าหงส์ตายจึงได้ดี
คือพม่ามาตีเอามอญได้ก็สมในทำนายเป็นถ้วนถี่
ยังแต่พยัคฆ์เรืองฤทธีจะกินพรานที่ยิงหงส์ตาย
บัดนี้ก็ถึงแก่กำหนดจะปรากฏโดยเหตุเป็นกฎหมาย
ทัพเราเข้าต้องคำทำนายคือเสือร้ายอันแรงฤทธา
จะไปกินพรานป่าที่ฆ่าหงส์ให้ปลดปลงม้วยชีพสังขาร์
แล้วมีคำทำนายบุราณมาว่าพม่าจะสิ้นซึ่งรูปกาย
ถ้าผู้ใดใครเห็นให้เขียนไว้จึงจะได้ประจักษ์สืบสาย
เห็นเป็นเหตุต้องเหมือนคำทำนายอังวะจะฉิบหายในครั้งนี้
ถ้าพร้อมใจพร้อมจิตช่วยคิดการจะสำราญทั่วโลกเกษมศรี
นี่จนใจสิ่งไรก็ไม่มีเห็นทีจะตะกายไปตามจน
จะไปได้ฤามิได้ยังไม่รู้จะเสือกสู้ไปตามขัดสน
ถ้าสุดคิดผิดหมายที่ผ่อนปรนก็จะบนบวงสรวงแก่เทวา
เดชะเทเวศน์ช่วยอวยชัยที่คิดไว้ขอให้สมปรารถนา
ตั้งแต่สวรรค์ชั้นกามาตลอดจนมหาอัครพรหม
ขอจงมาช่วยอวยพรชัยที่มาดไว้ให้ได้ดังประสงค์
จงดลใจไทยกรุงให้นิยมช่วยระดมกันให้สิ้นศึกเอย ฯฯ
             

เชิงอรรถ

ที่มา

รับข้อมูลจาก "https://www.reurnthai.com/wiki/%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B8%C2%A5%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%C2%A2%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C2%A7%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B7%C3%A0%C2%B9%CB%86%C3%A0%C2%B8%C2%AD%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%A2%C3%A0%C2%B8%C2%B5%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%A1%C3%A0%C2%B8%C2%B7%C3%A0%C2%B8%C2%AD%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B8%C2%A1%C3%A0%C2%B9%CB%86%C3%A0%C2%B8%C2%B2"
เครื่องมือส่วนตัว