จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
ข้อมูลเบื้องต้น
พระราชนิพนธ์: สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี
มี ๔ ตอน โดยตอนที่ ๒ ถึง ๔ นั้นความต่อกัน
บทประพันธ์
บานแพนก
วันอาทิตย์ เดึอน ๖ ขึ้นคํ่าหนึ่ง จุลศักราช ๑๑๓๒ (พ.ศ. ๒๓๑๓ ปีที่ ๓ ในร้ชกาลกรุงธนบุรี) ปีขาล โทศก พระราชนิพนธ์ทรงแต่งชั้นต้นเป็นปฐม ยังทรามยังพอดีอยู่
ตอนที่ ๑ ตอนพระมงกุฎ
พระมงกุฎอยู่ป่า
|
|
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | | หน่อในอวตารรังสี
|
| หาผลปรนนิบ้ติชนนี | | ทั้งพระฤษีมีญาณ
|
| ว้นหนึ่งชวนน้องเข้าพาที | | พระมุนีจงโปรตเดฉาน
|
| ข้าไสร้เกลือกคนภัยพาล | | ขอประทานรํ่าเรียนวิชา
|
| ฯ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฤษีรักจูบกระหม่อมเกศ | | สอนให้เล่าเวทคาถา
|
| ฯ เจรจา ฯ
|
|
|
| ๏ หุดีกุณฑ์กองวิทยา | | เจ็ดราตรีศรผุดพลัน
|
| ฯ ตระ ฯ
|
|
|
| ๏ จึงประสิทธิ์ประสาทธนูศิลป์ | | เจ้าจินดารมณ์หมายมั่น
|
| เมึ่อลั่นซั้นซ้ำมนตร์พลัน | | สรรพโลกไม่ทนฤทธา
|
| ฯ เจรจา ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายสองกุมารเรียนเสร็จ | | ได้ทั้งกลละเม็ดคาถา
|
| รบเอาธนูศิลป์มา | | ลาล่าหาผลพนาลี
|
| ฯ เข้าม่าน ฯ
|
|
|
| ๏ ครั้นถึงกาลวาตพนาลัย | | ปราศัยน้องลบเรืองศรี
|
| ฝ่ายพี่จะแผลงฤทธี | | ยิงรังด้นนี้ให้ขาดไป
|
| ฯ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ เจ้าลบว่าใหญ่ถึงแสนวา | | ข้าเจ้าเห็นหาห้กไม่
|
| ๏ พระมงกุฎก็วางศรชัย | | สนั่นไปถึงชั้นพรหมา
|
| ตระเชิด
|
| ๏ ถูกรังต้นใหญ่สินขาด | | ยับเยินวินาศดังฟ้าผ่า
|
| แล้วกลับต่อว่าอนุชา | | น้องยาจะว่าประการใด
|
| ฯ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระลบสรรเสริญบุญญา | | อานุภาพเป็นหาที่สุดไม่
|
| พระชนนีจะมิตกใจ | | ก็ชวนเก็บผลไม้กลับมา
|
| ฯ พญา เดิน ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพระฤษีสนั่นเสียง | | สำเนียงกึกก้องเวหา
|
| ตกใจทิ้งนางสีดา | | ก็ลีลาออกตามกุมาร
|
| ฯ เชิด ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพระพี่น้องเห็นฤษี | | ก็วิ่งเข้าอัญชลีทูลสาร
|
| ทิ้งนางสีดาดวงมาลย์ | | พระอาจารย์มาไยชนนี
|
| ฯ ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระมุนีสีดาว่าดูเอา | | ให้เราตกใจถึงสองศรี
|
| สุ้งเสียงอะไรเมื่อกี้ | | คิดว่าอสุรีพะพาน
|
| ฯ ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพระมงกฎทูลไข | | หาไม่ดอกยิงไม้พฤกษาสาร
|
| ๏ เจ้าลบว่าแสนอ้อมประมาณ | | พฤกษาสารสูงเทียมเมฆา
|
| หักย้บสะบั้นสินขาด | | วินาศดุจดั่งฟ้าผ่า
|
| ที่กาลวาตพนาวา | | หาภ้ยมิได้พระมุนี
|
| ฯ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ สีดาว่ายิงทำไม | | ให้ตกใจทั้งพระฤษี
|
| นี่ลูกอะไรน่าใคร่ตี | | ก็พาทีขู่รู่กุมาร
|
| ฯ ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระมุนีจึ่งห้ามสีดา | | อย่าว่าหลานกูห้าวหาญ
|
| แล้วอวยชัยหน่ออวตาร | | ให้ชัยวาลรุ่งฤทธี
|
| จงเจ้าเป็นใหญ่ไตรภพ | | จบสกลทิศทั้งสี่
|
| โภยภัยสิ่งใดอย่าได้มี | | ให้ฤทธียิ่งบิดร
|
| แล้วบอกนวลนางสีดา | | พฤกษานี้มีมาแต่ก่อน
|
| แรกตั้งฟ้าดินอัมพร | | ศรใครไม่กินนะสีดา
|
| เมื่อไรต่อหน่ออวตาร | | จึงผลาญไม้นี้ดั่งฟ้าผ่า
|
| ลูกเจ้ารุ่งเรืองฤทธา | | ว่าแล้วก็มากุฎี
|
| ฯ เสมอ ๘ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายสองกุมารเข้าไป | | ถวายผลไม้พระฤษี
|
| แล้วกล้บมาหาชนนี | | ยังที่พระบรรณศาลา
|
| ฯ บาทสกุณี ๒ คำ ฯ
|
|
|
| โอ้
|
| ๏ ฝ่ายนางสีดาส้วมกอด | | พลอดพลางทางกวดเกศา
|
| จูบเกศเทวศโศกา | | โอ้ว่ากำพร้ายาใจ
|
| มาดแม้นถ้าอยู่ก้บพ่อ | | จะเสน่ห์หน่อหาที่สุดไม่
|
| เท่านี้หรือมีฤทธิไกร | | ที่ไหนบิดาจะให้จร
|
| ฝ่ายเจ้าผลานแผลงศิลป์ชัย | | เหมือนเมื่อท้าวไทเธอยกศร
|
| ครั้งไปทำการสยมพร | | ในเมืองนครมิถิลา
|
| ให้เจ้ายิ่งยศโมลี | | แม่จะได้ฝากผีภายหน้า
|
| ให้เรืองฤทธิ์เหมือนองค์พระบิดา | | ว่าแล้วก็ทรงโศกี
|
| ฯ โอด ๘ คำ ฯ
|
|
|
| ร่าย
|
| ๏ ฝ่ายพระมงกุฎทูลถาม | | โปรดบอกความเกล้าเกศี
|
| แม่ว่าพ่อข้ามีฤทธี | | มาอยู่พนาลีด้วยอ้นใด
|
| อ้นฝ่ายพระบังเกิดเกล้า | | เผ่าพงศ์กษัตริย์หรือไม่
|
| เธอผ่านถิ่นฐานบ้านเมืองใด | | บอกให้หน่อยเถิดพระมารดา
|
| ฯ มโนราโอด ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ สีดากรรแสงแถลงไข | | พิไรบอกลูกเสน่หา
|
| เดิมแม่อยู่เมืองมิถิลา | | พระอัยกาเจ้าเสี่ยงศิลป์ชัย
|
| เทพามนุษย์เข้ายกศิลป์ | | เสร็จสิ้นมิได้หวาดไหว
|
| พ่อเจ้ายกได้ว่องไว | | จึงเศกแม่ให้กับบิดา
|
| อ้นบิตุเรศของเจ้า | | เผ่าพงศ์บรมนาถา
|
| เรืองรุดสุดอรรคอิศรา | | ปรากฏยศยิ่งโมลี
|
| จึ่งพาแม่มาเวียงชัย | | อัยกาให้สัจมเหษี
|
| ให้พ่อเจ้าไปพนาลี | | แม่นี้ติดตามจรจรรย์
|
| กับทั้งพระล้กษมณ์อนุชา | | ออกไปอยู่ป่าพนาสัณฑ์
|
| วันหนึ่งจึงยักษ์ทศกัณฐ์ | | มันใช้มารีศเป็นกวางมา
|
| แม่ไม่รู้เลยเป็นร้กใคร่ | | ให้พ่อเจ้าตามไปในป่า
|
| แล้วได้ยินเสียงเหมือนบิดา | | คิดว่ายักษาม้นยายี
|
| จึงให้อนุชาไปดู | | มิรู้ยักษ์ล้กพาแม่หนี
|
| บิดาเจ้าตามไปต่อตี | | ฆ่าอสุรีตายทั้งลงกา
|
| แล้วพามาผ่านโภคัย | | ครั้งนั้นแลแม่ได้หรรษา
|
| จึงมีปีศาจลวงมารดา | | วานข้าเขียนรูปอสุรี
|
| พาซื่อมือแม่ไม่สุข | | ประดุกเขียนรูปยักษี
|
| พอพ่อเจ้ามาเห็นทันที | | นารีผู้วานนั้นหายไป
|
| ฝ่ายแม่จึงรู้ว่าปิศาจ | | พระบิตุราชโกรธชักพระขรรค์ไล่
|
| ให้พระอนุชาพาแม่ไป | | พิฆาตเสียในพนาวา
|
| เดชะความสัตย์ของแม่ | | เที่ยงแท้ต่อพ่อเจ้าหนักหนา
|
| พระขรรค์กล้บกลายเป็นมาลา | | อนุชาจึงขับเสียพล้น
|
| เตชะบุญญาของเจ้า | | ขวัญเข้าแม่ไม่อาสัญ
|
| พอพบมุนีในพนาวัน | | จึงคมค้ลอาศัยคลอดลูกยา
|
| พระบิดาเจ้าชื่อราเมศ | | หน่อนเรศทศรถนาถา
|
| ครอบครองกรุงศรีอยุธยา | | ว่าแล้วก็ทรงโศกี
|
| ฯ โอด ๒๖ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพระมงกุฎกราบเกล้า | | พระแม่เจ้าอย่าหม่นหมองศรี
|
| ถึงพระบิดาไม่ดูดี | | เราอยู่พงพีตามเข็ญใจ
|
| ฯ ครวญ ๒ คำฯ
|
|
|
| ๏ สีดาส้วมสอดกอดจูบ | | ลูบหน้าหลังพลางร้องไห้
|
| แสนโศกวิโยคอาล้ย | | เสน่ห์ในกอดลูกนิทรา
|
| ฯ กล่อม ๒ คำ ฯ
|
| | |
|
พระรามเสี่ยงม้า
|
|
| ยานี
|
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | | ถึงไทเจ้าไตรตรึงษา
|
| เอ็นดูกุมารสีดา | | จากสามีพรากบิดร
|
| อ้อหน่อนั้นค่อยจำเริญวัย | | ไปลองศิลป์ชัยธนูศร
|
| เอิกเกริกสิ้นทั้งพระนคร | | บิดรก็อัศจรรย์ใจ
|
| เอะพ่อจะเสี่ยงพาชี | | ลูกนี้จะได้หม่นไหม้
|
| เป็นกรรมทำมาแต่ไร | | ให้พรไปโดยยินดี
|
| ฯ สาธุการ ๖ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายข้างองค์อรรคอวตาร | | ให้หาพฤฒาจารยอึงมี่
|
| ควรดูฤกษ์พานาที | | เหตุนี้จะเป็นประการใด
|
| ฯ เจรจา ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายข้างพระโหรผู้เฒ่า | | ก้มเกล้ากราบทูลแถลงไข
|
| เหตุลั่นดินฟ้าสุราลัย | | หาภัยมิได้ภูมี
|
| แต่เกิดองค์อรรคศักดา | | ลองมหาธนูชัยศรี
|
| สำหร้บปราบมารไพรี | | เหตุนี้ดีดอกพระราชา
|
| ฯ เจรจา ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ช้า
|
| ๏ เมื่อนั้น | | พระรามบุญเรืองเฟื่องฟ้า
|
| สงสัยไถ่ถามโหรา | | บัญชาแก่ราชสามนต์
|
| เมื่อกูอยู่บนบัญชรชัย | | หวั่นไหวดินฟ้ากุลาหล
|
| สะเทือนเลื่อนภูมิมณฑล | | จลาจลดุจดั่งจะควํ่าไป
|
| ดูดุ๋ช้างม้าอาณาจักร | | หักหลักแหล่งหลุดไปได้
|
| เหตุนี้กูมิไว้ใจ | | เป็นภัยติดราชธานี
|
| จงตกแต่งล้กษณโองการ | | เขียนลงเป็นราชสารศรี
|
| ผูกแขวนคอม้าเสี่ยงพาชี | | ตามประเวณีเมืองปล่อยไป
|
| จึงจะต้องตามตำราว่า | | แม้นใครขี่ฆ่าให้ต้กษ้ย
|
| ให้หาอนุชาสองไท | | กูจะให้ไปตามอาชา
|
| ฯ ๑๐ คำ ฯ
|
|
|
| ร่าย
|
| ๏ หนุมานก็ร้บสั่งพลัน | | ผายผันเหาะระเห็จไปหา
|
| ฯ เชิดปฐม ฯ
|
|
|
| ๏ ครั้นถึงไกยเกศภารา | | เชิญเสด็จอนุชาทันที
|
| ฯ ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระสัตรุดพระพรตถามไถ่ | | ให้หาเราไยกระบี่ศรี
|
| สะเทือนเลื่อนลั่นบูรี | | อยุธยามีเหตุประการใด
|
| ฯ ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ หนุมานทูลแจ้งกิจจา | | เหตุสุธาสนั่นหวั่นไหว
|
| พระเชษฐาให้เสี่ยงพาชีชัย | | จึงจะให้พระไปตามไพรี
|
| ฯ ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระสัตรุดพระพรตสั่งพลัน | | ให้เตรียมพลขันธ์ชัยศรี
|
| ขึ้นทูลไอยกาทันที | | พระเจ้าพี่รามาให้หาไป
|
| ฯ ๒ คำเสมอ ฯ
|
|
|
| ๏ พระไอยกาอำนวยพร | | ให้ถาวรยศยิ่งเป็นใหญ่
|
| เจ้าไปเถิดไปพ่อไป | | มีชัยแล้วกลับมาธานี
|
| ฯ เจรจา ๒ คำฯ
|
|
|
| ๏ พระสัตรุดพระพรตอำลา | | มาท้องพระโรงชัยศรี
|
| ฯ เสมอ ฯ
|
|
|
| ๏ เสนาซึ่งรับสั่งเดิมที | | ไปจ้ดรี้พลโยธา
|
| ฯ เชิดปฐม ฯ
|
|
|
| ยานี
|
| ๏ กะเกนรถรัดอัสดร | | พวกพลนิกรซ้ายขวา
|
| หอกง้าวหลาวแหลนปืนยา | | ทัพหลังทัพหน้าเรียงรัน
|
| อีกทั้งยกระบัตรเกียกกาย | | ปีกป้องกองรายแข็งขัน
|
| ครั้นเสร็จระเห็จทูลพลัน | | พลขันธ์พร้อมแล้วภูมี
|
| ฯ ๖ คำ ฯ
|
|
|
| โทน
|
| ๏ เมื่อนั้น | | พระพรตยศไกรชัยศรี
|
| จึงชวนอนุชาสรงวารี | | สองศรีสำอางอาภรณ์
|
| ทรงมงกฎสังวาลเสร็จสรรพ | | จับสะพักสะพายแล่งแสงศร
|
| ทบทรวงกรรเจียกกระจายจร | | ตาบติดอาภรณ์กระจายตา
|
| พาหุรัดธำมรงค์ชายแครง | | ศรีแสงชายไหวซ้ายขวา
|
| สนอบสนับสรรพชวนอนุชา | | ลีลามาขึ้นรถไป
|
| ฯ บาทสกุณี ๖ คำ ฯ
|
|
|
| โทน
|
| ๏ รถเอยราชรถแดง | | สีแสงสว่างสุกใส
|
| งอนแอกปะแหรกวิไล | | ฉ้ตรชัยวิจิตรเจษฎา
|
|
|
| เพราเพชรเก็จแกมหน้าหลัง | | บังใบด้วยมณีมีค่า
|
| ระย้าระย้อยลอยเลื่อนฟ้า | | กรีฑาพหลไปพลัน
|
| ฯ กราวเชิด ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ครั้นถึงซึ่งกรุงอยุธยา | | ขึ้นเฝ้าเชษฐาไอศวรรย์
|
| พระรามเห็นเรียกน้องพลัน | | พากันออกท้องพระโรงชัย
|
| ฯ เสมอ ฯ
|
|
|
| ๏ จึงตรัสด้วยราชสารศรี | | เสนีแต่งแล้วหรึอไฉน
|
| เสนาก้มกราบทูลไป | | แต่งไว้เสร็จแล้วภูมี
|
| ฯ เจรจา ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ช้า
|
| ๏ ในลักษณพระราชสาร | | ว่าพระผ่านทศทิศทั้งสี่
|
| แบ่งภาคจากกระเษียรวารี | | มีกมลจิตต์จินดา
|
| ให้ปล่อยมิ่งม้าอุปการ | | ใครพานพะขี่จะเข่นฆ่า
|
| ที่อวดฤทธิ์ดีจงขี่ม้า | | ผ่านฟ้าจะไปต่อตี
|
| ถ้าแม้นเป็นข้าอาณาจ้กร | | ทักษิณประณตบทศรี
|
| เคารพอภิวันท์ธุลี | | ปล่อยพาชีจรไคลคลา
|
| ฯ ๖ คำ ร่าย ฯ
|
|
|
| ๏ พระรามว่าดีแล้วเอาเถิด | | พอเกิดดวงดาวเวหา
|
| เบื้องบนข้างทิศบูรพา | | บัญชาให้ผูกพาชี
|
| ฯ ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ อาลักษณ์เอาสารผูกคอม้า | | อลังการที่นั่งรังสี
|
| โหรปล่อยมิ่งม้าทันที | | พาชีดึงเดาะเดินพลัน
|
| ฯ ฉาน เชิดฉิ่ง ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระรามจึงสั่งอนุชา | | แม้นใครขี่ฆ่าให้อาสัญ
|
| ๏ อนุชารบสั่งจรจรัล | | พลันยกพลตามสะกดไป
|
| ฯ กราว ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระรามซ้ำสั่งหนุมาน | | ท่านไปช่วยด้วยจึ่งได้
|
| หนุมานรับสั่งคลาไคล | | ไปนำพลตามพาชี
|
| ฯ เชิด ๒ คำ ฯ
|
| | |
|
พระมงกุฎขี่ม้าเสี่ยงทาย หนุมานจะจับ ถูกพระมงกุฎเสกมนตร์มัดตัว
|
|
| ยานี
|
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | | ถึงไทท่านท้าวโกสีย์
|
| ผู้ทรงมหิทธิ์ฤทธี | | ตรีเนตรเล็งแลลงมา
|
| ก็แจ้งว่าหน่ออวตาร | | จะพานพะรบวงศา
|
| อ้อกรรมหน่อดลบิดา | | จึงเสี่ยงพญาม้าไป
|
| เอะอาว์ผู้เข้าราวี | | จะต้องศรศรีเพียงต้กษัย
|
| จึงจะจ้บได้แต่พี่ไป | | อวตารจะให้ลงอาชญา
|
| จำกูจะช่วยแก้ไข | | เอาผลบุญไปภายหน้า
|
| อย่าให้มอดม้วยชีวา | | ก็ดลม้าเข้าพนาล้ย
|
|
|
| ร่าย
|
| ๏ แล้วจึ่งไปดลกุมาร | | ให้ออกพนัสสถานใหญ่
|
| ครั้นเสร็จเสด็จขึ้นไป | | ยังในฟากฟ้าดุษดี
|
| ฯ คุกพาทย์ เหาะ ๑๐ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | | หน่อในอวตารร้งษี
|
| รัญจวนป่วนถึงพนาลี | | ที่จะไปเที่ยวเล่นพนาวา
|
| ครั้นเช้าอำลามารดร | | จับธนูศรชัยจะไปป่า
|
| สีดามิให้ไคลคลา | | ลูกยาอย่าไปพนาลี
|
| คืนนี้แม่ฝันเห็นร้าย | | ฦๅสายอย่าเข้าพนาศรี
|
| หูตากระเหม่นไม่ดี | | วันนี้อย่าไปพนาลัย
|
| ฯ ๖ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระพี่น้องเทียบทูลชนนี | | กรรมมีหาพ้นตายไม่
|
| อันกาลวาตพนาลัย | | ลูกไสร้เคยเล่นอยู่อ้ตรา
|
| แม้นข้ามิไปพนาลี | | พระฤษีจะอดพฤกษา
|
| โภยภ้ยอะไรไม่มีมา | | ถึงอ้ายยักษาไม่กลัวกัน
|
| แม้นมันฺทำร้ายลูกจะยิง | | ให้กลิ้งอยู่ในพนาสัณฑ์
|
| พระแม่จงให้จรจรรย์ | | กรรแสงที่จะไปพนาวา
|
| ฯ ๖คำ ฯ
|
|
|
| โอดครวญ
|
| ๏ สีดาส้วมสอดกอดจูบ | | ลูบหน้าหลังกวดเกศา
|
| เจ้าไปเถิดพ่ออย่าโศกา | | ว้นนี้กลับมาแต่วัน
|
| ฯ ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายสองพี่น้องอำลา | | คว้าได้ธนูผายผัน
|
| ลาดาบสแล้วจรจรรย์ | | เข้าอรัญวามิช้า
|
| ฯ เชิด ฯ
|
|
|
| ๏ ครั้นถึงซึ่งป่ากาลวาต | | องอาจเที่ยวไพรพฤกษา
|
| เก็บผลไม้กินสองรา | | พอเห็นมิ่งม้าพาชี
|
| จึงบอกเจ้าลบน้องยา | | มาเราช่วยกันจับขี่
|
| ฯ เชิด ฯ
|
|
|
| ๏ เออสัตว์อะไรอย่างนี้ | | เรามิเคยพบเห็นมา
|
| แน่เจ้าดูเอาที่หลัง | | ใคร่นั่งเล่นไปในป่า
|
| อะไรที่แขวนคอมา | | ก็เอาสาราอ่านพลัน
|
| ฯ ๘ คำ ฯ
|
|
|
| ช้า
|
| ๏ ใจความว่าองคอวตาร | | ผู้ผ่านโภคัยไอศวรรย์
|
| ปล่อยม้าใครขี่ให้ฆ่าฟัน | | ถ้าข้าขอบข้นธ์ให้บูชา
|
|
|
| เออนี่อะไรใช่เมืองบ้าน | | พานพะมาไยในป่า
|
| ถึงมาดติดตามมา | | ใช่ว่าเราเป็นข้าไท
|
| มาเราจะขึ้นขี่เล่น | | เช่นนี้จะกล้วเป็นไฉน
|
| ต้วเราก็ไม่ขบถใคร | | ขึ้นพาชีชัยไปมา
|
| ฯ เชิดฉิ่ง เพลง ๖ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | | ถึงหนุมานอาษา
|
| ซึ่งนำทัพกับตามอาชา | | ล่าลอดสอดดูพาชี
|
| จึงเห็นกุมารขี่ม้า | | โกรธาลัดเข้าพนาศรี
|
|
|
| แพละน้อย
|
| ๏ ก็เผ่นโผนจบกุมารตี | | กระบี่ต้องค้นศรสลบไป
|
| ฯ เชิด โอด ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายมงกุฎดาหนุมาน | | กูผลานเถิดหรือให้ตักษัย
|
| เจ้าลบเอยลิงอะไร | | ทำไมมันมาจับเรา
|
| ฯ ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ เจ้าลบว่าเออไม่เข้ายา | | อ้ายนี่มาทำเราเปล่า ๆ
|
| ว่าพลางทางวิ่งตามม้าเล่า | | สองเจ้าเล่นในพนาลัย
|
| ฯ ๒ คำ เชิดฉิ่ง เพลง ฯ
|
|
|
| ๏ หนุมานครั้นต้องพระพายถูก | | ลูกลมกลับฟื้นขึ้นได้
|
| ก็ผาดโผนแผลงฤทธิไกร | | โตใหญ่เงือบเงื้อมเมฆา
|
| แล้วคิดเอะมีฤทธิ๋นัก | | ศรศ้กดิ์ตีลงดั่งฟ้าผ่า
|
| อย่าเลยกูจะแปลงกายา | | ก็เป็นลิงป่าเล็กเข้าไป
|
| ฯ แพละ น้อย ฯ
|
|
|
| ๏ ถึงจึ่งตํ่าเตี้ยเงี่ยห้ว | | ฝากตัวแล่นเล่นในป่าใหญ่
|
| ปีนป่ายร่ายกิ่งค่าไม้ | | ทำเป็นรักใคร่ไปมา
|
| ฯ ๖ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายสองกุมารไม่สังเกต | | หน่อนเรศคิดว่าลิงป่า
|
| ๏ หนุมานโจนจับมิช้า | | กุมาราตีลิงสลบไป
|
| ฯ เชิด โอด ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระมงกุฎด่าโจนลงเงื้อง่า | | กูฆ่าเถิดหรือให้ตักษ้ย
|
| เจ้าลบเอ่ยดูอ้ายจังไร | | มันไม่หลาบเลยอนุชา
|
| ทำไมมันมาจับเรา | | เอาหรือให้ม้วยสังขาร
|
| ๏ เจ้าลบร้องห้ามพี่ยา | | อย่าฆ่าเจ้านายมันมี
|
| ฯ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ มงกุฎด่าว่าอ้ายเจ้าเล่ห์ | | เหม่พานมาไยพนาศรี
|
| จองหองจะเข้าราวี | | กิริยาอ้ายนี้เข้าใช้มัน
|
| มาเราจะเอาเชือกเขา | | มัดศอกมันเข้าให้มั่น
|
| จารึกหน้าไปบอกเจ้ามัน | | ก็ชวนก้นเข้ามัดลิงไพร
|
| ฯ ตระ ฯ
|
|
|
| ๏ มัดแล้วจารึกเศกมนต์เป่า | | ต่อเจ้าของมึงจึ่งแก้ได้
|
| ซํ้าตีมิให้บรรลัย | | เร่งไปบอกเจ้ามึงมา
|
| ว่าพลางทางเผ่นขึ้นพาชี | | ข้บขี่ควบเล่นในป่า
|
| ฯ เชิดฉิ่ง เพลง ฯ
|
|
|
| ๏ เล็มล่าหาผลพนาวา | | ได้มาก็สู่กันพลัน
|
| ฯ ๘ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายหนุมานซึ่งต้องม้ด | | สะบัดตะบึงยิ่งรึงมั่น
|
| เวทนาน่าอายเทวัญ | | โศกศัลย์มายังทัพชัย
|
| ฯ เชิด โอด ฯ
|
| | |
|
พระพรตจับพระมงกุฎ
|
|
| ๏ ครั้นถึงจึ่งเฝ้าพระพรต | | กำสรดหาบอกความไม่
|
| ๏ พระพรตเห็นต้องม้ดไป | | ตัดด้วยพระขรรค์ชัยมิช้า
|
| ฯ ตะบองกัน ฯ
|
|
|
| ๏ เชือดเถือเท่าไรก็ไม่ขาด | | ประหลาดอัศจรรย์หนักหนา
|
| ๏ หนุมานเจ็บร้องเจรจา | | อุ่ยหน่าโอยอย่าภูมี
|
| ฯ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระพรตจึงเห็นอักษร | | ที่หน้าวานรกระบี่ศรี
|
| นิ่งอยู่กูจะดูหน้งสือมี | | ได้เนื้อความบอกกระบี่พลัน
|
| ในลักษณว่าถ้าจะแก้ | | แม้นแลมิใช่เจ้าจงติดมั่น
|
| ท่านเร่งเข้าไปบังคมคัล | | มันอยู่หาไหนบอกมา
|
| ฯ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ หนุมานทูลบุ้ยปากไป | | มันอยู่ในไพรพฤกษา
|
| นะแน่งนิ่มน้อยสุนทรา | | ข้าประมาณชันษาสิบปี
|
| ฯ ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระพรตก็ไปตามว่า | | หนุมานเหาะมากรุงศรี
|
| ฯ เชิด โอด ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายข้างพระรามเห็นกระบี่ | | ภูมีกริ้วโกรธโกรธา
|
| เหม่อ้ายพญาหนุมาน | | แต่มึงทำการอาสา
|
| ฆ่าอสุรม้วยทั้งลงกา | | บัดนี้พามัดมาหากู
|
| ฯ ๖ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ หนุมานครวญครางร้องไห้ | | ไม่ทูลได้ซบเศียรอยู่
|
| พระรามเห็นอักษรอ่านดู | | ก็รู้ว่าต้องมนตรา
|
| จึงเอาพระหัตถ์ลูบหลุด | | พระทรงภุชขัดแค้นหนักหนา
|
| ๏ หนุมานก้มกราบทูลลา | | ถ้ามิได้ข้าศึกไม่กลับคืน
|
| ว่าพลางเหาะขึ้นเวหา | | ขัดแค้นโศกาสะอื้น
|
| ฯ เชิด ฯ
|
|
|
| ๏ ก็เหาะลงมาแผ่นพื้น | | ฝ่าฝืนเข้านำท้พไป
|
| ฯ ๖ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระพรตร้องถามหนุมาน | | พระอวตารยังว่าเป็นไฉน
|
| หนุมานว่าโกรธฟูนไฟ | | อย่าพิไรมาไปต่อตี
|
| ทูลพลางทางออกนำท้พ | | กลับกลายแปลงองค์กระบี่ศรี
|
| สี่กรสี่พักตร์รูจี | | ก็นำไปที่กุมารพลัน
|
| ฯ กราว ตระ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | | หน่อไทนารายณ์ไอศวรรย์
|
| เห็นชี้บอกแก่น้องพลัน | | นั่นแนอริราชยกมา
|
| ว่าพลางทางลงขึ้นศิลป์ | | แผ่นพื้นด้าวดิ้นดั่งฟ้าผ่า
|
| ขวางออกบอกความเจรจา | | ดูกรท่านมาไย
|
| ทำไมอุกมาถึงนี่ | | องอาจอวดดีหรือไฉน
|
| เราเป็นเจ้าป่าพนาลัย | | เราไสร้ไม่ให้จรลี
|
| ฯ ๖ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายอาว์ขับรถเข้าบัญชา | | เรามาหาผู้จับม้าขี่
|
| เหตุเจ้าร่วมอาสน์โมลี | | กับตีมัดผูกหนุมาน
|
| พระอวตารให้เชิญเจ้าเข้าไป | | แม้นขัดแข็งให้เราสังหาร
|
| มาเข้าไปเฝ้าพระอวตาร | | หาไม่จะสังหารบัดนี้
|
| ฯ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายสองพี่น้องตอบว่า | | อย่าจองหองฆ่าเราสองศรี
|
| ทำไมมิให้จับม้าขี่ | | ม้านี้ของใครว่ามา
|
| มาดแม้นถ้าม้าของเธอ | | เออปล่อยมาไยในป่า
|
| เราได้ขี่เล่นไปมา | | ชอบว่าขอเราจะให้ไป
|
| มากลับว่าเราองอาจ | | ราชฐานโรงโกงอยู่ไหน
|
| ทําไมมิให้มัดลิงไป | | ใครใช้มันมาราวี
|
| ฝ่ายเราเห็นแก่อวตาร | | จึงไม่ประหารกระบี่ศรี
|
| มัดไปให้แจ้งคดี | | ชอบแต่จะขอบไมตรีกัน
|
| นี่ถ้อยไม่ถามความไม่ว่า | | เจรจาแต่ล้วนจะหํ้าหั่น
|
| เออสังหารมามาเล่นกัน | | กระชั้นรุกว่าอย่าดูเบา
|
| ชิตาพหลสกลไกร | | จะทำไมใครหรือเจ้า
|
| อวดหาญแกล้งมาพาลเรา | | เอาเถิดจะต่อฤทธา
|
| ฯ ๑๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพระอาว์ตอบวาที | | สองศรีอย่าก้องแก้งว่า
|
| เจ้าย้งเด็กเล็กสุนทรา | | เราเมตตาดอกกุมาร
|
| มาดแม้นไม่ลุกะโทษไท | | ที่ไหนจะพ้นสังหาร
|
| แน่เจ้าอันศรอวตาร | | ผลาญสิบสี่โลกก็บรรลัย
|
| เทพามนุษย์รู้สิ้น | | เมืองแมนแดนดินหวาดไหว
|
| ทำไมขี่ม้าของไท | | ไม่แจ้งในสารหรือว่ามา
|
| ฯ ๖ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพี่น้องตอบพจมาน | | ราชสารอะไรในป่า
|
| เมื่อมีแต่ลิงวิ่งตามมา | | อุกอาจเข้าป่าเราไย
|
| ชิชะว่าเราก้องแก้งเด็ก | | ถึงเล็กก็หากลัวผู้ใหญ่ไม่
|
| ท่านอย่าอวดองทะนงไป | | เราไม่ครั่นคร้ามวาจา
|
| ตัวเราผู้ตั้งอยู่ในธรรม์ | | หาพรั่นพรึงไม่อย่าว่า
|
| อุ่ยหนาข้ากลัววิทยา | | โกรธาดันดึงพาที
|
| ฯ กราวรำ ๖ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพระพรตโกรธกริ้ว | | หลิ่วแลเล็งยิงสองศรี
|
| ศรเป็นข่ายแก้วราวี | | ให้ไปพิฆาฎกุมารา
|
| ฯ เชิด ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพระสัตรุตก็ผลานแผลง | | เป็นเพลิงเริงแรงเวหา
|
| เปลวปลาบวาบถึงพระสุธา | | รารอรอบองค์พระกุมาร
|
| ฯ เชิด ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระมงกุฎกวางศรไป | | เป็นพระขรรค์เพ็ชรไล่สังหาร
|
| ฟาดฟันข่ายแก้วอสุรกาฬ | | บันดาลแพ้ฤทธิหายพลัน
|
| ฯ เชิด คำ ๒ ฯ
|
|
|
| ๏ พระลบก็ผลานแผลงซํ้า | | เป็นนํ้าล้างไฟที่กางกั้น
|
| พระพี่น้องเยาะเย้ยไปพลัน | | หุนหันเข้าต่อฤทธา
|
| ฯ เชิด ฯ
|
|
|
| ๏ ยิงถูกพระสัตรุดพระพรต | | ตลอดหมดทั้งพลอาษา
|
| ระเนนล้มวินาศดาษดา | | อนุชาแผลงซํ้าตระหนํ่าไป
|
| ฯ เชิด โอด ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ หนุมานครั้นต้องพระพายฟื้น ฝ่าฝืนเข้าหากลัวไม่
|
| ฯ เชิด ฯ
|
|
|
| ๏ พระมงกุฎตีด้วยธนูชัย | | ลิงไพรสลบซบซอน
|
| จึงบอกเจ้าลบเอ๋ยดูลิง | | มันกลิ้งอยู่แล้วด้วยคันศร
|
|
|
| ๏ พระลบซํ้าโบยราญรอน | | อ้ายวานรตายแล้วพี่ยา
|
| ฯ กราวรำ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพระพรตฟั่นฟื้น | | ขืนอารมณ์เสี่ยงคาถา
|
| เดชะพระเดชเดชา | | พี่ยานารายณ์ช่วยพลัน
|
| บัดนี้ต้วข้าต้องศร | | อย่าให้ม้วยมรณ์อาสัญ
|
| อธิษฐานพลางทานํ้ามัน | | พลันเนื้อติดหายเป็นดี
|
| ฯ ตระ ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ แล้วคิดดูฤทธิกุมาร | | คล้ายองค์อวตารเรืองศรี
|
| เนื้อนะแน่งนวลนิลรูจี | | ศรีทรงเหมือนองค์ภูวนัย
|
| หรือว่าลูกนางสีดา | | เชษฐาให้ฆ่าหาม้วยไม่
|
| ก็ผิดที่เจ้าล้กษมณ์ว่าบรรลัย | | ครั้นจะท้กไปอายวิญญาณ์
|
| คิดแล้วจึงตั้งอธิษฐาน | | แม้นกุมารเป็นวงศ์พงศา
|
| นํ้าเนื้อเชื้อชาติพี่ยา | | ให้พลเป็นมาบัดนื้
|
| ตั้งสัตย์ตร้สพลางสำรวมมนต์ | | รี้พลเป็นขึ้นอึงมี่
|
| ทั้งพระสัตรุดเป็นดี | | ภูมีเร่งอัศจรรย์ใจ
|
| จำเป็นจำกูจะแผลงผลาน | | ตามคำอวตารผูใช้
|
| คิดพลางวางวิรุนปานำไป | | ศรชัยเป็นนาคนาคี
|
| ฯ กลม ๑๐ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพระสัตรุดก็แผลงผลาน | | เป็นเพลิงกาลไปเจียวจี่
|
| รอบหน้าในศรวาสุกรี | | ศรไม่ยายีสองรา
|
| ฯ ตะบองกัน ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายพระมงกุฎก็แผลงผลาน | | บันดาลเป็นพระยาปักษา
|
| ฯ แพละ ฯ
|
|
|
| ๏ พระลบแผลงเป็นท่อธารา | | ดับวิทยาซึ่งเป็นไฟ
|
| ฯ ปรายเข้าตอก ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายศรซึ่งไปเป็นครุฑ | | ฉวยฉุดนาคหนีตามไล่
|
| แล้วแผลงศรชํ้ากระหนํ่าไป | | รุกไล่เขาต่อฤทธา
|
| ฯ เชิด ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ หนุมานครั้นต้องพระพายเป็น | | เต้นแอบแนบบังพฤกษา
|
| คอยมองจับสองกุมารา | | สอดนัยนาดูท่วงที
|
| ฯ แพละน้อย ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายอาว์ขึ้นศรพรหมาศ | | พาดสายเสี่ยงทูนเหนือเกศี
|
| มาดแม้นเป็นวงศ์พงศ์พีร์ | | ศรศรีอย่ากินกุมารา
|
| แต่พอสลบจ้บได้ | | จะเอาไปถวายเชษฐา
|
| เสี่ยงพลางทางตั้งสัจจา | | ว่าแล้วก็ผลานแผลงพลัน
|
| ฯ เชิด ๔ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ พระมงกุฎรับข้อพระกรอ่อน | | พระนลาตกระทบศรรังสรร
|
| ฯ เชิด ฯ
|
|
|
| ๏ ล้มกลิ้งลิงเข้าจับพลัน | | คาดคั้นเอาสองกุมารา
|
| ฯ เชิด โอด ๒ คำ ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายเจ้าลบลอดหนีได้ ด้นตดั้นเข้าไพรพฤกษา
|
| ฯ กลม ฯ
|
|
|
| ๏ หนุมานมัดเอามงกุฎมา | | พาเข้าถวายฉับพลัน
|
| ฯ ๒ คำ เตียว ฯ
|
|
|
| ๏ พระพรตเห็นร้องสั่งไป | | ขันขึงมันให้แน่นมั่น
|
| ฯ เจรจา ฯ
|
|
|
| (ทรงแทรก)
|
| ๏ หนุมานจำใส่ตะโหงกพลัน | | มอบกันร้กษากุมารา
|
| ๏ พระพรตจึงสั่งหนุมาน | | เร่งจัดทหารค้นป่า
|
| น้องม้นวิ่งเข้าพนาวา | | รีบร้นค้นหาบัดนี้
|
| ฯ เจรจา ฯ
|
|
|
| ๏ หนุมานรับสั่งสั่งพลัน | | ให้พลขันธ์ค้นพนาศรี
|
| ฯ เชิด ฯ
|
|
|
| ๏ พลขันธ์เข้าค้นพนาลี | | มิพบก็เข้าบงคมคัล
|
| ฯ เชิด ฯ
|
|
|
| ๏ ข้าค้นหาอ้ายกุมารหนี | | ทุกซอกพนาลีเขตต์ขัณฑ์
|
| จบทั่วไม่พบตัวมัน | | อัศจรรย์หนกหนาภูมี
|
| ฯ เจรจา ฯ
|
|
|
| ๏ พระพรตก็สั่งทันใด | | จวนอโณทัยคล้อยรังสี
|
| ก็เลิกพหลมนตรี | | กลับรี้พลคืนพารา
|
| ฯ กราว ฯ
|
|
|
| ๏ ฝ่ายข้างเจ้าลบเห็นทัพกลับ | | ลับเนตรแล้วออกค้นหา
|
| ล่าลอดสอดดูพี่ยา | | พบแต่ธนูศิลป์ชัย
|
| โออนิจจาพระพี่เอ๋ย | | กรรมสิ่งใดเลยมาซัดให้
|
| มาดแม้นถ้าม้วยบรรลัย | | น้องไม่ขออยู่จะตายตาม
|
| เป็นสัตย์สุจริตพระพี่ | | น้องมิได้คิดเข็ดขาม
|
| ครั้นน้องจะเข้าไปตาม | | ความนี้ไม่แจ้งชนนี
|
| น้องขอไปแจ้งอาจารย์ | | แล้วจะลามารดาไปตามพี่
|
| โอ้ว่าเทวัญจันทรี | | ปรานีอย่าให้มรณา
|
| คิดพลางทางหยิบเอาศิลป์ศร | | บทจรคนึงถึงเชษฐา
|
| ก็แจ้งใสในราชปัญญา | | อ่อเทวาบังให้กู
|
| ดีร้ายพระพี่ไม่ม้วย | | เมื่อเข้าไปช่วยจะได้สู้
|
| คิดพลางยกศิลป์ใส่เศียรชู | | ก็วางวู่กรรแสงวิ่งมา
|
| ฯ เชิด โอด ฯ
|
| (ทรงแทรก สุดดรงนี้)
|
|
|
| ๏ ครั้นถึงจึงร้องแถลงสาร | | บันดาลโอดโอยโหยหา
|
| สะอึกสะอื้นเจรจา | | เขาเข่นฆ่าจับพระพี่ไป
|
| ครั้นข้าจะเข้าไปตาม | | หาใครมาบอกความไม่
|
| ขอลามารดาอาจารย์ไป | | ติดตามภูวนัยพี่ยา
|
| ฯ ๑๖ คำ ฯ
|
|
|
| | |
|
ตอนที่ ๒ ตอนหนุมานเกี้ยววานริน จนท้าวมาลีวราชมา
ตอนที่ ๓ ตอนท้าวมาลีวราชพิพากษาความ จนทศกัณฐ์เข้าเมือง
ตอนที่ ๔ ตอนทศกัณฐ์ตั้งพิธีทรายกรด, พระลักษมฌ์ต้องหอกกบิลพัท จนผูกผมทศกัณฐ์กับนางมณโฑ
เชิงอรรถ
อ้างอิง
