จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
ข้อมูลเบื้องต้น
แม่แบบ:เรียงลำดับ
ผู้แต่ง: ชิต บุรทัต
บทประพันธ์
ปรารมภพจน์
|
|
| ฉบงง
|
| ๏ ข้าผู้นิพันธ์พาที | | ถ้อยสามัคคี
|
| เภทฉันท์อ้นออกบอกนาม
|
| ๏ ในท้ายทั้งที่มีความ | | เจตนาพยายาม
|
| นิยมประพันธ์อันใด
|
| ๏ แจ้งหมดปรากฎมีใน | | ปัจฉิมชัดไข
|
| ลิขิตรจิตร์จองแถลง
|
| ๏ ปรารมภพจน์นี้ชี้แจง | | เพี่อจักสำแดง
|
| ประวัติอุบัติ์แห่งบรรณ
|
| ๏ พิมพ์ขึ้นสำเร็จเสร็จพลัน | | ทั้งรวดเร็วทัน
|
| ประสงค์สดวกโดยไว
|
| ๏ ด้วยทุนหนังสือพิมพ์ไทย | | ทดรองจ่ายไป
|
| เปนส่วนเอื้อเฟื้อเจือจาน
|
| ๏ ขุนสันทัดอักษรสาร | | บรรณาธิการ
|
| ธเกื้อธเอื้ออุดหนุน
|
| ๏ สัมฤทธิ์เพราะท่านการุญ | | ช่วยเหลือเจือจุน
|
| โดยรอบประกอบอุปการ
|
| ๏ ผู้อื่นอีกอาทิ์เอาภาร | | ขุนนัยวิจารณ์
|
| (เปล่ง ดิษยบุตร์) นามผจง
|
| ๏ คุณสุดกอบโกยโดยสง | | เคราะห์ล้ำจำนง
|
| พินิจพิจารณ์จริงใจ
|
| ๏ สอดส่องถ่องถ้วนควรนัย | | เชิงอรรถอันใด
|
| มิดีและมีขัดขวาง
|
| ๏ บอกให้แก้ใหม่ไป่วาง | | ธุระแท้แลทาง
|
| แก้ไขใบพิมพ์เพียรทำ
|
| ๏ เรียบร้อยไพเราะเพราะคำ | | ที่ท่านแนะนำ
|
| และตรวจและตราอาทร
|
| ๏ สองท่านอันออกนามกร | | ข้าจะอนุศร
|
| พระคุณตลอดฤๅลืม
|
| | |
|
|
|
| นายชิต
|
| ผู้ประพันธ์
|
| ที่ทำการหนังสือศรีกรุง
|
| วันที่ ๑ มิถุนายน พระพุทธศักราช ๒๔๕๘
|
| | |
|
๑
|
|
| ศุภมัสดุ
|
|
|
| สัททุลวิกีฬิตฉันท์ ๑๙
|
| ๏ พร้อมเบญจางคประดิษฐ์สฤษติตษฎี
|
| กายจิตร์วจีไตร | | ทวาร
|
| ๏ กราบไหว้คุณพระสุคตอนาวรณญาณ
|
| ยอดศาสดาจารย์ | | มุนี
|
| ๏ อีกคุณสุนทรธรรมะคัมภิรวิธี
|
| พุทธ์พจน์ประชุมตรี | | ปิฎก
|
| ๏ ทั้งคุณสงฆะพิสุทธิศาสนะดิลก
|
| สัมพุทธสาวก | | นิกร
|
| ๏ นอบน้อมคุณพระคเณศวิเศษศิลปธร
|
| เวทางคบวร | | กะวี
|
| ๏ เปนเจ้าแห่งวิทยาวราภรณะศรี
|
| สุนทรสุวาท | | วิธาน
|
| ๏ สรวมชีพหัดถประณามประนตพระบทมาลย์
|
| บพิตระสมภาร | | พระองค์
|
| ๏ สมเด็จอรรคะมหาจุฑาธิปะพระมง
|
| กุฎเกล้าพิศิฏฐ์พงศ์ | | กระษัตริย์
|
| ๏ บานบำเทองพรััเถลิงถวัลยอธิปัติ์
|
| ที่หกดลกรัฏฐ์ | | ประชา
|
| ๏ ชุ่มชื่นมณฑละภูมิ์นิพัทธ์วัฒนะปรา
|
| กฎเพียงพระรามา | | วตาร
|
| ๏ ปางไวกูณฐประกอบประกาศกิติอุฬาร
|
| เลิศมากประมาณคือ | | พระองค์
|
| ๏ สรวมศรีไตรรตนาธิคุณอดุละมง
|
| คลเหตุพิเศษทรง | | ประสิทธิ์
|
| ๏ เสริมซึ่งโสตถิบวรพระพรจตรพิธ
|
| ขอพึงสฤษดิ์นิจ | | นิรันดร์
|
| ๏ จุ่งไท้เทียรฆพระชนมะดลลุสตพรรษ์
|
| ภัทร์เพิ่มพระศุขวรร | | ณพล
|
| ๏ อันใดสรรพะกะลีและนีรผละมล
|
| ทินไกลยุคลบาท | | ลออง
|
| ๏ เพียรเพ็ญูในมนะข้าพเจ้านิยมะจอง
|
| เจตน์คิดลิขิตปอง | | ประพันธ์
|
| ๏ สามัคคีภิทะโทษนิทานะคติธรรม์
|
| โดยพิศดารอัน | | แสดง
|
| ๏ เชิงบรรพ์ฉันทะลเบงชเลงพจนะแปลง
|
| บรรจงพจีแจง | | ประโยชน์
|
| ๏ บูชาศาสนะพากย์สุภาสิตะวิโรจน์
|
| เริงปรีดิปราโมทย์ | | ประมวญ
|
| ๏ ใดบทบาทผิวะคลาศและผิดนิติขบวน
|
| โกวิทกะวีควร | | อภัย
|
| | |
|
๒
|
|
| วสันตดิดก ฉันท์
|
| ๏ โบราณะกาลบรมะขัต | | ติยรัชชเกรียงไกร
|
| ท้าวทรงพระนามะอภิไธ | | ยะอชาตะศัตรู
|
| ๏ ครอบครองมไหยศุริยเอก | | อภิเศกประสิทธิ์ภูว์
|
| อาณาปวัตติบริบู | | รณะบรรพประเพณี
|
| ๏ แว่นแคว้นมคธนคระรา | | ชคฤห์ราชบูรี
|
| ทรงราชวัตร์วิธะทวี | | ทศธรรมะจรรยา
|
| ๏ แหล่งหล้ามหาอุดมะลาภ | | คุณะภาพพระเมตตา
|
| แผ่เพียงชนกกรุณะอา | | ทระบุตร์ธิดาตน
|
| ๏ โปร่งปรีดิปราศอริริปู | | ภพะภูมิมณฑล
|
| เปรมโสตถิ์ประสบวัฒนะผล | | ศุขะต้วยพระเดชา
|
| ๏ อำพนพระมณฑิรพระราช | | ะนิวาศน์วโรฬาร์
|
| อัพกันตร์ก็ไพจิตระพา | | หิรภาคก็พึงชม
|
| ๏ เช่นหลั่งชลอดุสิตะเท | | วสถานพิมานพรหม
|
| มารังสฤษดิ์ศิริอุตม | | ผิวะเทียบก็เทียมทัน
|
| ๏ สามยอดยะเยี่ยมยละระยับ | | วะวะวับสลับพรรณ์
|
| ช่อฟ้าตระการกละจะหยัน | | จะเยาะยั่วทิฆัมพร
|
| ๏ บราลีพิลาศศุภจรูญู | | นพศูลประกัศร
|
| หางหงส์ผจงพิจิตระงอน | | ดุจะกวักนภาลัย
|
| ๏ รอบด้านตระหง่านจตุรมุข | | พิศะสุกอร่ามใส
|
| กาญจน์แกมมณีกนกะไพ | | ฑุริย์พร่างพะแพรวพราย
|
| ๏ บานบัฏพระบัญชระสลัก | | ฉลุลักษณ์เฉลาลาย
|
| เพดาลก็ดารกะประกาย | | ระกะดาดประดิษฐ์ดี
|
| ๏ เพ่งภาพตลอดตละผนัง | | ก็มะลังมะเลืองสี
|
| ยิ่งดูก็เด่นประดุจะมี | | ชิวะแม้นกมลครอง
|
| ๏ ภาพเทพพนมวิจิตระยิ่ง | | นรสิงหะลำยอง
|
| ครุฑยุตภุชงค์วิยะผยอง | | และเผยอขยับผัน
|
| ๏ ลวดลายระบายระบุกระหนาบ | | กระแหนภาพกระหนกพัน
|
| แผ่เกี่ยวผกาบุษปะวัล | | ลิและวางระหว่างเนือง
|
| ๏ ภายใต้เศวตร์ฉัตระรัต | | นะจรัศจรูญเรือง
|
| ตั้งราชอาศนะประเทีอง | | วรมัญจบรรจ์ฐรณ์
|
| ๏ ห้อยย้อยประทีปอุบะประทิน | | รศกลิ่นชเอมอร
|
| อาบอบตระหลบนิจะขจร | | ดุจะทิพย์สุมาลัย
|
| ๏ คัณนาอเนกคณะอนงค์ | | ศิริทรงเจริญูใจ
|
| สรรพางคะพรรณพิศะประไพ | | กละพิมพอับศร
|
| ๏ เรียงรายจรูงรมยะบาท | | บริจาริกากร
|
| ปันเวรพิทักษ์อธิบวร | | ทิวรัตติ์นิวัทธ์วาร
|
| ๏ โดยรอบมหานคระเล่ | | หะสิเนรุปราการ
|
| มั่นคงอรินทระจะราญ | | ก็ระย่อและท้อหนี
|
| ๏ แถวถัมภะโดรณะสล้าง | | ระยะนางจรัลมี
|
| ชลคูประตูวรบุรี | | ณ ระหว่างพระภารา
|
| ๏ เรียงป้อมและปักธวัชะราย | | ยละค่ายก็แน่นหนา
|
| เสาธงสถิตยะธุชะมา | | ลุตะโบกสบัดปลาย
|
| ๏ หอรบอรินทรจะรอ | | รณะท้อหทัยหมาย
|
| มุ่งยุทธะย่อมชิวะมลาย | | ก็ประลาศน์มิอาจทาน
|
| ๏ พร้อมพรั่งพฤนท์พหละรณ | | พยุห์พลทหารหาญ
|
| อำมาตย์และราชบริวาร | | วุฒิเสวกากร
|
| ๏ เนืองแน่นขนัดอัศวะพา | | หนะชาติกุญชร
|
| ชาญศึกสมรรถะณสมร | | ชยะเพิกริปูภินท์
|
| ๏ ความศุขก็แสนบรมศุข | | และสนุกสนานยิน
|
| ดีในผไทรัฐะบุริน | | ทรรัตน์จรูญเรือง
|
| ๏ กลางวันอนันตคณนา | | นรคลาคระไลเนือง
|
| กลางคืนมหุศวะประเทือง | | ดุริย์ศัพทะดีดสี
|
| ๏ บรรสานผสมสรนินาท | | พิณะพาทย์และดนตรี
|
| แซ่โสตร์สดับเสนาะฤดี | | อุระเพลินเจริญใจ
|
| ๏ เมืองท้าวและเทียบพิพยโลก | | ภพะแหล่งสุราลัย
|
| เมืองท้าวและสมบุรณไพ | | บุละทุกประการมาน
|
| | |
|
๓
|
|
| ฉบงง
|
| ๏ อันอรรคปุโรหิตอาจารย์ | | พราหมณ์นามวัสสการ
|
| ฉลาดเฉลียวเชี่ยวชิน
|
| ๏ กลเวทโกวิทจิตร์จินต์่ | | ประจักษ์แจ้งศิล
|
| ปศาสตร์ก็จบสบสรรพ์
|
| ๏ เปนมหาอำมาตย์ราชวัล | | ลภใครไป่ทัน
|
| ฤเทียมฤเทียบเปรียบปาน
|
| ๏ สมัยหนึ่งจึ่งจอมภูมิบาล | | ท้าวจินตนาการ
|
| จะแผ่อำนาจอาณา
|
| ๏ ให้ราบปราบปรามเพื่อปรา | | กฎไผทไพศา
|
| ละจวบจังหวัดวัชชี
|
| ๏ หวังพระหฤทัยใคร่กรี | | ฑาทัพโยธี
|
| กระทำประยุทธ์เอาไชย
|
| ๏ ครั้นทรงดำริห์ตริไป | | กลับยั้งหยั่งใน
|
| มนัศมิแน่แปรเกรง
|
| ๏ หากหักจักได้ไชยเชวง | | ฤๅแพ้แลเลง
|
| พะว้าพะวังลังเล
|
| ๏ ไป่อาจสามารถทุ่มเท | | ทำศึกรวนเร
|
| พระราชหทัยโช่เบา
|
| ๏ ต้วยเหตุพระองค์ทรงเสา | | วนะศัพท์สำเนา
|
| ระเบงระบีอลือชา
|
| ๏ ว่ากษัตริย์วัชชีบรรดา | | ครองรัชชสีมา
|
| กเษตร์ประเทศทุกองค์
|
| ๏ อปริหานิยะธรรมธำรง | | ทั้งนั้นมั่นคง
|
| มิโกรธมิกร้าวร้าวฉาน
|
| ๏ เพึ่อธรรมดำเนินเจริญูการณ์ | | ใช่เหตุแห่งหานิ์
|
| เจ็ดข้อจะคัดจัดไข
|
| ๏ หนึ่ง.เมื่อมีราชกิจใด | | ปฤกษากันไป
|
| บวายบหน่ายชุมนุม
|
| ๏ สอง.ย่อมพร้อมเลิกพร้อมประชุม | | พร้อมพรักพรรคคุม
|
| ประกอบณกิจควรทำ
|
| ๏ สาม.นั้นถือมั่นในสัม | | มะจารีตจำ
|
| ประพฤติ์มิตัดดัดแปลง
|
| ๏ สี่.ใครเปนใหญชะจง | | โอวาทศาสน์แสดง
|
| ก็ยอมและน้อมบูชา
|
| ๏ ห้า.นั้นอันบุตริ์ภิริยา | | ผู้อื่นก็หา
|
| ประทุษฐ์กระทำข่มเหง
|
| ๏ หก.ที่เจดีย์ชนเกรง | | เคารพยำเยง
|
| ก็เส้นก็บวงสรวงพลี
|
| ๏ เจ็ด.พระอรหันต์อันมี | | โนรัฏฐ์วัชชี
|
| ก็คุ้มก็ครองปัองกัน
|
| ๏ พร้อมสรรพสัปดพิธนิจนิรันตร์ | | สามัคคีธรรม์
|
| ณหมู่กระษัตริย์ลิจฉวี
|
| ๏ อชาตศัตรูภูมี | | ทรงทราบโดยคดี
|
| ดั่งนั้นก็ครั่นคร้ามขาม
|
| ๏ ศึกใหญ่หากจะพยายาม | | หาญหัก อาตาม
|
| กำลังก็หนักนักหนา
|
| ๏ จำจักหักด้วยปัญญา | | รอก่อนผ่อนหา
|
| อุบายทำลายมูลความ
|
| | |
|
๔
|
|
| อุปชาติฉันท์
|
| ๏ บรมกระษัตริย์ปรา | | รภะการะปราบปราม
|
| กับวัสสการพราหม | | ะณพฤฒิอาจารย์
|
| ๏ ปฤกษาอุบายดำ | | ริหะทำไฉนการ
|
| จะสมนิยมภาร | | ธุระปราถนาเรา
|
| ๏ สมัคคิ์สมานมิตร์ | | คณะลิจฉวีเขา
|
| มั่นคงจะคิดเอา | | ชนะด้วยประการใด
|
| ๏ ท่านวัสสการผู้ | | ทิชะครูฉลาดใน
|
| อุบายคนึงไป | | ก็ประจักษ์กระจ่างจินตน์
|
| ๏ เสนอสนองทูล | | กละมูลยุบลรบิล
|
| แต่องคภูมิน | | ทอชาตศัตรู
|
| ๏ ตกลงและทรงนัด | | แนะกะวัสสการครู
|
| ตริเพื่อเผต็จมู | | ละสมัคคไมตรี
|
| ๏ สมัยเสด็จว่า | | กิจะราชะการี
|
| เสนาธิบดี | | มุขะมวญูอมาตย์ผอง
|
| ๏ โดยศักดิฐานัน | | คระชั้นอนันต์นอง
|
| ณท้องพระโรงทอง | | ขณะเฝ้าพระบทมาลย์
|
| ๏ สดับปกาสิต | | วระกิจวโรงการ
|
| จึ่งราชะสมภาร | | พจนาตถ์ประภาษไป
|
| ๏ เราคิดจะใคร่ยก | | พยุห์พลสกลไกร
|
| ประชุมประชิดไชย | | รณะรัฏฐวัชชี
|
| ๏ ฉนี้แหละเสนา | | ปติฐานะมนตรี
|
| คอใครจะใคร่มี | | พจะคานประการไร
|
| ๏ ฝ่ายพราหมณ์ก็กราบทูล | | อติศูริย์ณทันใด
|
| นยาธิบายไข | | วจนัตถทัดทาน
|
| ๏ พระราชปรารม | | ภนิยมมิควรการณ์
|
| ขอองคภูบาล | | พิเคราะห์เหตุจงดี
|
| ๏ อันซึ่งจะกรีฑา | | พละทัพและไปดี
|
| กระษัตริย์ณวัชชี | | ชนบทสมหมาย
|
| ๏ มิแผกมิผิดพา | | กยะข้าพระองค์ทาย
|
| ไป่ได้สดวกตาย | | และจะแพ้เพราะไพรี
|
| ๏ พวกลิจฉวีขัต | | ติยรัชชวัชชี
|
| ละองค์ละองค์มี | | มิตระพันธะมั่นคง
|
| ๏ และแสนจะสามารถ | | พละอาจกระทำสง
|
| ครามยุทธยรรยง | | มิระย่อมิเยงใคร
|
| ๏ เราน้อยจะย่อยยับ | | ดละอัปราไชย
|
| ฉนี้แหละแน่ใน | | มนะข้าพยากรณ์
|
| ๏ และอีกประการเล่า | | ผิวะเขาสิคิดคลอน
|
| แคลนพาลระราญรอน | | ทุจริตผจญเรา
|
| ๏ เป็นก่อนกระนั้นชอบ | | ทุษะตอบก็ทำเนา
|
| มิมีคดีเอา | | ธุระเห็นบเปนธรรม
|
| ๏ และโลกจะล่วงวา | | ทะติว่าพระองค์จำ
|
| นงเจตนาดำ | | ริห์วิรุธประทุษฐ์เขา
|
| ๏ กระนี้พระจุ่งปรา | | รภะภาระแบ่งเบา
|
| เพื่อกล่อมถนอมเกลา | | มิตระภาพสงบงาม
|
| | |
|
๕
|
|
| อีทิสังฉันท์
|
| ๏ ภูบดินทร์สตับอุปายะตาม
|
| ณวาทะวัสสการะพราหมณ์ | | และบังอาจ
|
| ๏ เกินประมาณเพราะการละเมิดประมาท
|
| มิควรจะขัตบรมราช | | ชโยงการ
|
| ๏ ท้าวก็ทรงแสดงพระองคะปาน
|
| ประหนึ่งพระราชหทัยธดาล | | พิโรธจึง
|
| ๏ ผันพระกายกระทีบพระบาทและอึง
|
| พระศัพทะสีหนาทะพึง | | สยองภัย
|
| ๏ เอออุเหม่นะมึงชิช่างกระไร
|
| ทุทาษสถุลฉนี้ไฉน | | ก็มาเปน
|
| ๏ ศึกบถึงและมึงก็ยังมิเห็น
|
| จะน้อยจะมากจะยากจะเย็น | | ประการใด
|
| ๏ อวดฉลาดและคาดแถลงเพราะใจ
|
| ขยาดขยั้นมิทันอะไร | | ก็หมิ่นกู
|
| ๏ เล่หะกากะหวาดขมังธนู
|
| บห่อนจะเห็นธวัชริปู | | ก็ท้อถอย
|
| ๏ พ่ายเพราะไภยะตัวสิกลัวจะพลอย
|
| พินาศชิพิตร์ประดิษฐ์ประดอย | | ประเด็นขัด
|
| ๏ กูก็เอกอุดมบรมกษัตริย์
|
| วิจาระถ้วนบควรจะทัด | | จะทานคำ
|
| ๏ นี่ก็เห็นเพราะเปนอมาตย์กระทำ
|
| พระราชการะมาฉนำ | | สมัยนาน
|
| ๏ ใช่กระนั้นละไซร้จะให้ประหาร
|
| ชิวาตม์และหัวจะเสียบประจาน | | ณทันที
|
| ๏ นัคราภิบาลสภาบดี
|
| และราชบุรุษฮะเฮ้ยจะรี | | จะรอไย
|
| ๏ ฉุดกระชากกะลีอปรีชะไป
|
| บพักจะต้องกะรุณอะไร | | กะคนคด
|
| ๏ ลงพระราชอาชะญา ณ บท
|
| พระอัยการพิพากษะกฎ | | และโกนผม
|
| ๏ ไล่มิให้สถิตย์ณคามนิคม
|
| นครมหาสิมานิยม | | บุรีใด
|
| ๏ มันสมรรคสวามิภักดิใน
|
| อมิตตะลิจฉวีก็ไป | | บห้ามกัน
|
| ๏ เสร็จประกาศพระราชธูระสรรพ์
|
| เสด็จนิวัติศุขาภิมัณฑ์ | | มหาคาร
|
| | |
|
๖
|
|
| อินทรวิเชียร ฉันท์
|
| ๏ ควรสุดจะสมเพช | | จิตระเวทนาการ
|
| ที่ท่านพฤฒาจารย์ | | พะกระทบประสบทัณฑ์
|
| ๏ โตยเต็มกตัญูญู | | กตเวทิตาอัน
|
| ใหญ่ยิ่งและยากครัน | | ขรการณ์จะทานทน
|
| ๏ ยินดีนิยมเพี่อ | | สละเนี้อและเลีอดตน
|
| ยอมรับอดูรผล | | จะพะพ้องพะพานกาย
|
| ๏ ไป่เห็นกะเจ็บแสบ | | ชีวะแทบจะทำลาย
|
| มอบสัตย์สมรรถหมาย | | มนะมั่นมิหวั่นไหว
|
| ๏ หวังการ ณ แผ่นดิน | | จะสดวกเพราะฉันใต
|
| ให้กิจในฤทธิ์ไป | | บมิเลี่ยงฤเบี่ยงเบือน
|
| ๏ เหลือที่จะมีใคร | | ทมะในหทัยเหมีอน
|
| กัดฟันบฟั่นเฟีอน | | สติอดสกดเอา
|
| ๏ พวกราชมัลล์โดย | | พละโบยมิใช่เบา
|
| สุดหัตถะแห่งเขา | | ขณะหวดสิพึงกลัว
|
| ๏ ยลเนื้อก็เนื้อเต้น | | พิศะเส้นก็สั่นรัว
|
| ทั่วร่างและทั้งตัว | | ก็ระริกระริวไป
|
| ๏ แลหลังก็หลั่งโล | | หิตโอ้เลอะลามไหล
|
| พ่งผาดอนาถใจ | | ตละล้วนระรอยหวาย
|
| ๏ เนี่องนับอเนกแนว | | ระยะแถวตลอดลาย
|
| เฆี่ยนครบสยบกาย | | ศิระพับพะกับคา
|
| ๏ ทั้งหลายสหายมิต | | ตะอมัจจะเสนา
|
| ทัศน์เหตุทุเรศสา | | หศะแสนสลดใจ
|
| ๏ สุดที่จะกลั้นโท | | มนะโศกะอาลัย
|
| ถ้วนหน้ามิว่าใคร | | ขณะเห็นบเว้นคน
|
| ๏ แก้ไขและได้คืน | | สติฟื้นประทังตน
|
| จึ่งราชบุรุษกล | | ปกกรณ์ก็โกนหัว
|
| ๏ เสื่อมศีศะผมเผ้า | | พิศะเปล่าประจานตัว
|
| เปนเยี่ยงประหยัดกลัว | | ผิมะลักจะหลาบจำ
|
| ๏ เสร็จอาชะญาทัณฑ์ | | กิจะพลันประกาศทำ
|
| ปัพพาชนีย์กรรม | | ดุจะราชโองการ
|
| ๏ บรรดาประชาชน | | ขณะยลทิชาจารย์
|
| สุดแสนจะสงสาร | | สรแซ่ประสาสันทน์
|
| ๏ บางคนกมลอ่อน | | อุระข้อนพิไรพรรณน์
|
| บางเหล่าวิสัยอัน | | กุธะเกลียดก็เสียดสี
|
| ๏ บางพวกก็เปนกลาง | | ยละข้างพิจารณ์ดี
|
| บางหมู่กะรุณมี | | ณหทัยก็ให้ของ
|
| ๏ พราหมณ์วัสสการเส | | กละเล่หะทำนอง
|
| ท่าทางละอย่างผอง | | นระสิ้นบสงสัย
|
| ๏ ออกจากนครรา | | ชะคฤห์รีบจรัลไป
|
| สู่เทศสถานไกล | | บุระรัฏฐัวัชชี
|
| | |
|
๗
|
|
| วิชชุมมาลาฉันท์
|
| ๏ แรมทางกลางเถี่อน | | ห่างเพื่อนหาผู้
|
| หนึ่งใดนึกดู | | เห็นใครไป่มี
|
| หลายวันถั่นล่วง | | เมืองหลวงธานี
|
| นามเวสาลี | | ดุ่มเดาเข้าไป
|
| ๏ ผูกไมตรีจิตร์ | | เชิงชิดชอบเชื่อง
|
| กับหมู่ชาวเมีอง | | ฉันท์อัชฌาสัย
|
| เล่าเรี่องเคืองขุ่น | | ว้าวุ่นวายใจ
|
| จำเปนมาใน | | ด้าวต่างแดนตน
|
| ๏ เขาแสนสังเวช | | สังเกตอาการ
|
| แห่งท่านอาจารย์ | | ท่าทีทุกข์ทน
|
| ภายนอกบอกแผล | | แน่แท้ทุพพล
|
| เห็นเหตุสมผล | | ให้พักอาศรัย
|
| ๏ ข่าวคราวกล่าวกัน | | เปนทันแพร่หลาย
|
| ลือล่ำกำจาย | | จนแจ้งทั่วไป
|
| มนตรีกราบทูล | | เค้ามูลขานไข
|
| แด่องค์ท้าวไท | | แหล่งหล้าลิจฉวี
|
| ๏ ทรงทราบข่าวสาสน์ | | โดยราชตำรัส
|
| สัญญาอาณัติ | | ทุ่มฆาฏเภรี
|
| ทุกไท้ราชา | | อาณาวัชชี
|
| มาชุมนุมมี | | การตฤกปฤกษา
|
| ๏ แน่นเนีองเนื่องนับ | | ลำดับโดยหมู่
|
| ทันใดราชผู้ | | เปนใหญ่ในสภา
|
| เริ่มอารัมภ์พจน์ | | ตามบทมีมา
|
| ชี้แจงจักปรา | | รพภ์กันฉันใด
|
| ๏ พราหมณ์หนึ่งซึ่งเขา | | เปนเปาโรหิตย์
|
| พวกปัจจามิตร์ | | มาคธเขตร์ไผท
|
| ต้องราชอาชญูา | | หนีมาอาศรัย
|
| จำไล่ให้ไป | | ฤๅรับเลี้ยงดู
|
| ๏ พร้อมตกลงเปน | | ความเห็นเดียวกัน
|
| บ้านเมีองของมัน | | นั้นเปนศัตรู
|
| แห่งรัฏฐ์วัชชี | | แม้มีแต้มคู
|
| คิดมาตร์คาดมู | | ลารัมภ์ทำกล
|
| ๏ เพื่อส่อไส้ศึก | | ลับลึกสนธิ์สาย
|
| หากเห็นแยบคาย | | ผิดอย่างแผกยล
|
| ไล่มันทันที | | แต่นี่ในฉงน
|
| ยากหยังยังปน | | ไปข้างสงสัย
|
| ๏ รอไว้ให้หา | | เข้ามาจักมี
|
| ถ้อยท่าพาที | | เท็จจริงฉันใด
|
| สุดแท้แต่การณ์ | | ตามฐานเปนไป
|
| สมควรอย่างไร | | บัญชาคราหลัง
|
| | |
|
๘
|
|
| อินทรวงศ์ฉันท์
|
| ๏ ราชาประชุมดำ | | ริหะโดยประการะดัง
|
| ดำรัสตระบัดยัง | | วจนัตถ์ปวัตติพลัน
|
| ๏ ให้ราชภัฏโป | | ริสะไปขมีขมัน
|
| หาพราหมณ์ทุพลอัน | | บุระเนระเทศะมา
|
| ๏ เขาพลันจรัลริบ | | จระรุตประตุจประกา
|
| สิตนำทิชาจา | | ริยะสู่พระราชฐาน
|
| ๏ จึ่งลิจฉวีรา | | ชะสภาบดีประธาน
|
| มีราชโองการ | | นยะปุจฉนีย์คตี
|
| ๏ เยียใดไฉนตู | | กะระครูธล่วงกะลี
|
| ข้อใหญ่อะไรมี | | ทุระเหตุจะเสียจะหายน์
|
| ๏ จึ่งดาลอดูรพ้อง | | ขรข้องระคนระคาย
|
| หลังไหล่สิรอยหวาย | | คณนาอนันต์ประมาณ
|
| ๏ ต้องทัณฑะบรรพา | | ชนิย์มาก็ไกลสถาน
|
| พรากพันธุวงศ์วาน | | บุตรทาระมิตร์สหาย
|
| ๏ มาอยู่นครเรา | | จะเสาะเอารหัสอุบาย
|
| ฤๅไรก็ ยากหมาย | | อนุมานะครันนะครู
|
| ๏ อันราชอชาตสัต | | คุณรัฏฐู์มคธริปู
|
| แห่งเราจะเอาภู | | มิกะกันและกันประสงค์
|
| ๏ หลากเหลือจะเชี่อจิตร์ | | ผิวะคิดประหวั่นพะวง
|
| เมตตาและเต็มปลง | | จิตระจักประคับประคอง
|
| ๏ หนักข้างระคางอยู่ | | บมิรู้จะรับจะรอง
|
| ภายหลังก็ตั้งตรอง | | ตริฤเว้นระวังระแวง
|
| ๏ ฝายวัสสการครู | | ก็มธูระทูลแถลง
|
| ให้เชื่อและชี้แจง | | อภิยาจนาภิปราย
|
| | |
|
๙
|
|
| วสันตดิลกฉันท์
|
| ๏ ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ | | บริสุทธิกำจาย
|
| ปรากฎพระยศระบุระบาย | | กิติเบิกระบือบุญ
|
| ๏ เมตตาทยาลุศุภะกรรม | | อุปถัมภะการุญ
|
| สรรเสริญเจริญพระคุณะสุน | | ทระภาพพิบูลย์งาม
|
| ๏ เปรียบปานมหรรณพะนที | | รมะที่ ประทังความ
|
| ร้อนกายกระหายอุทกะยาม | | นระผู้ประสบเห็น
|
| ๏ เอิบอิ่มกระหยิมหทยะคราว | | กระอุผ่าวก็ผ่อนเย็น
|
| ยังอุณหะมุญจนะและเปน | | ศุขะปีติดีใจ
|
| ๏ อันข้าพระองค์กษณะนี้ | | บมิมีจะร้อนใด
|
| ยิ่งกว่าและหามนุษไหน | | ฤเสมีอนเสมอตน
|
| ๏ ใคร่เปลื้องประเทืองประนุทะทุกข์ | | ภยะมุขจะมาดล
|
| ไร้ญาติและขาตมิตระสกล | | นฤผู้จะดูดาย
|
| ๏ โดยเดียวอดักอดุระแด | | และก็แก่ชรากาย
|
| ที่ซึ่งจะพึงสรณะหมาย | | อนุศรบห่อนเห็น
|
| ๏ ทราบข่าวขจรพระกิติบา | | ระมิว่าพระองค์เปน
|
| เอกอรรคกระษัตริย์สุขุมะเพ็ญ | | กรุณามหาศาล
|
| ๏ หวังเพื่อพะพิงบพิตระพึ่ง | | อภิโพธิสมภาร
|
| มอบกายถวายชิพิตตระปราณ | | นิจะกาละปรารมภ์
|
| ๏ คิดไว้บได้ประดุจะเจตน์ | | เฉภาะเหตุบเห็นสม
|
| ขืนทำก็เท่ากะจะนิยม | | คติผิดพิจารณ์ดู
|
| ๏ ขึ้นชื่อกระฉ่อนบุรุษะกัก | | ขละอักกตัญญู
|
| คิดคดขบถประทุษะภู | | วะประเทศผไทตน
|
| ๏ จำเปนเพราะเหลีอจะทุมนัศ | | บมิน่าจะรับผล
|
| แห่งราชภัยพิบัติดล | | ดุจะนี้พินิจดู
|
| ๏ เหตุเดิมก็โดยบรมะรา | | ชอชาตะศัตรู
|
| ปฤกษากะข้ายุคละมู | | ลิกะมุขมนตรี
|
| ๏ จักยาตร์พยู่ห์พหละยุท | | ธะประทุษฐะย่ำยี
|
| เขตร์แดนพระองค์นิยมะนี | | ระประโยชน์พยายาม
|
| ๏ ข้าบาทบจงจิตระอสัตย์ | | พิเคราะห์ชัดถนัดความ
|
| จริงอ้างกระจ่างพจนะตาม | | อธิบายรบิลแจง
|
| ๏ วัชชีนครบวระสรร | | พะจะขันจะเข้มแขง
|
| รี้พลสกลพิริยแรง | | รณะการะกล้าหาญู
|
| ๏ มาคธผไทรัฐะนิกร | | พละอ่อนบชำนาญ
|
| ทั้งสินจะสู้สมระราญ | | รึปุนั้นไฉนไหว
|
| ๏ ดั่งอินทโคปกะผวา | | มุหะฝ่า ณ กองไฟ
|
| หิ่งห้อยสิแข่งสุริยะไหน | | จะมิน่าชิวาลาญ
|
| ๏ เห็นการณ์ก็ควรยบละขัต | | พจนัตถะทัดทาน
|
| บัดดลบดินทร์หทยะตาล | | ลพิโรธะสำแดง
|
| ๏ ลงราชทัณฑะพิธะทา | | รุณะการะร้ายแรง
|
| ไม่ควรเฉลยนยะแถลง | | เพราะพระองค์ก็ทรงเห็น
|
| ๏ กราบทูลประมูลบทะประมวญ | | ตละล้วนตลอตเปน
|
| ความจริงบแต่งกละประเด็น | | นิระสาระพาที
|
| ๏ ทีดับระงับอตุระผ่อน | | ก็บห่อนจะเห็นมี
|
| นอกจากพระองค์อดุละสี | | ตลเมตตะคุณมัย
|
| ๏ มุ่งมาก็หมายกมละมี | | สรณียะเปนไป
|
| ครองชีวะสืบศุขะพิสัย | | อนุสนธิอาสัญ
|
| ๏ มั่นปองสนองวระคุณา | | ธิมหากะรณครัน
|
| ในราชกิจนิจะนิรัน | | ดระตราบสลายกาล
|
| ๏ สุดแต่จะทรงพระกรุณา | | ทนข้าพระบทมาลย์
|
| ผู้ถืออภัพพ์ทุพพละซาน | | เสาะอุสาหะมาถึง
|
| | |
|
๑๐
|
|
| วังสัฏฐฉันท์
|
| ๏ ประชุมกระษัตริย์รา | | ชะสภาสดับคนึง
|
| คเรณทุกข์รึง | | อุระอัตถ์ประวัติประวิง
|
| ๏ ประกอบระกำพา | | หิระกายะน่าจะจริง
|
| มิใช่จะแอบอิง | | กละอำกระทำอุบาย
|
| ๏ และทุกพระองค์ใน | | คณะไป่ฉงนฉงาย
|
| ก็เชื่อฌแยบคาย | | คะรุวัสสการะพราหมณ์
|
| ๏ ตระบัตธรับสั่ง | | ผิวะดั่งวจีนิยาม
|
| ละล้วนก็ควรความ | | และมิร้ายมิแรงอะไร
|
| ๏ อชาตะศัตรู | | จุฬะภูว์มคธผไท
|
| มิควรจะมีใจ | | กุธะเกรี้ยวกระนี้สิหนอ
|
| ๏ และเหตุก็เท่านั้น | | ผิจะผันจะผ่อนก็พอ
|
| ระงับพิโรธรอ | | พิเคราะห์เห็น บ เปนกระไร
|
| ๏ เถอะเราก็เอนดู | | ทิชะครูและเศร้าหทัย
|
| เพราะที่ธมีใจ | | สุจริตวินิจวิจารณ์
|
| ๏ พะพ้องพระอาชญา | | บมิน่าจะเปนจะปาน
|
| มิหนำนิเทสการ | | ทวิวิธลุทัณฑะทวน
|
| ๏ จะรับและเลี้ยงท่าน | | อุปการ ณ ฐานะควร
|
| ก็จงละเว้นมวล | | มละโทษประพฤติสุธรรม์
|
| ๏ ประดุจขนบข้า | | ธุระราชะกิจจสรรพ์
|
| ทิชงคะน้อมอัญ | | ชลิเช่นจะชื่นจะชู
|
| ๏ และมีพระปุจฉา | | นยะว่าก็ครา ณ ครู
|
| ฉลองพระคุณภู | | ธระรับพระราชธูร
|
| ๏ สถิตย์ ณ ฐานัน | | ดระชั้นอะไรจะปูน
|
| ประกอบและเกื้อกูล | | ดุจะดั่งบุราณะมา
|
| ๏ ทวิชแถลงไท | | กิจะในสมัยณะกา
|
| ละอยู่นครรา | | ชคฤห์ศักดิข้าธุลี
|
| ๏ สเถียรอมาตย์ฐา | | นะพิจารณาคดี
|
| พิฉินทะธารี | | ดุละกิจพิพากษะการ
|
| ๏ กระษัตริย์กเษตร์ลิจ | | ฉวิหล้าพระราชะทาน
|
| สถาปนาฐาน | | ยศะเทอดธุโรปถัมภ์
|
| ๏ และเห็นเพราะเปนครู | | วุฒิรู้วิชาและชำ
|
| นิพลปศาสตร์คัม | | ภิระเพทพิเศษพิศาล
|
| ๏ ประสิทธิดำแหน่ง | | คะรุแห่งพระราชกุมาร
|
| นิพัทธะเอาภาร | | อนุสิฏฐะวิทยา
|
|
|
| | |
|
๑๑
|
|
| มาลินีฉันท์
|
| ๏ กษณะทวิชะรับฐา | | นันดร์และที่วา
|
| ทกาจารย์
|
| ๏ นิระอลสะประกอบการ | | พีริโยฬาร
|
| และเต็มใจ
|
| ๏ จะพินิจยะคดีใด | | เที่ยง ณ บทใน
|
| พระธรรมนูญู
|
| ๏ ละมนะอคติสีสูญู | | ยุกติบาฐบูรณ์
|
| ณคลองธรรม์
|
| ๏ ลุสมยะจะแนะนำพรรค์ | | ราชกุมารสรรพ์
|
| ธพรำสอน
|
| ๏ หฤทยปริอาทร | | ชี้วิชากร
|
| ก็โดยดี
|
| ๏ เพราะตริจะทนุถนอมปรี | | ตามิไห้มี
|
| ระแวงใด
|
| ๏ ผิวจะวิรุธะแคลงใน | | ราชหทัยไท
|
| ธลิจฉวี
|
| ๏ เพราะปกรณะวิธีมี | | เล่หะลับนี
|
| ระสงสัย
|
| ๏ คณะขัติยะและใครใคร | | ต่างก็ไว้ใจ
|
| ทิชาจารย์
|
|
|
| | |
|
๑๒
|
|
| ภุชงคปยาตรฉันท์
|
| ๏ ทิชงค์ชาติ์ฉลาดยล | | คเนกลคนึงการ
|
| กษัตริย์ลิจฉวีวาร | | ระวังเหือดระแวงหาย
|
| ๏ เหมาะแก่การจะเสกสัน | | ปวัตติ์วัญจะโนบาย
|
| มล้างเหตุพิเฉทสาย | | สมัคคิ์สนธิ์สโมสร
|
| ๏ ณ วันหนึ่งลุถึงกา | | ละศึกษาพิชากร
|
| กุมารลิจฉวีวร | | เสด็จพร้อมประชุมกัน
|
| ๏ ตระบัดวัสสการมา | | สถานราชะเรียนพลัน
|
| ธแกล้งเชิญกุมารฉันท์ | | สนิทหนึ่งพระองค์ไป
|
| ๏ ลุห้องหับระโหฐาน | | ก็ถามการณะทันใด
|
| มิลี้ลับอะไรใน | | กถาที่ธปุจฉา
|
| ๏ จะถูกผิดกระไรอยู่ | | มนุษผู้กระทำนา
|
| และคู่โคก จูงมา | | ประเทียบไถมิใช่หรือ
|
| ๏ กุมารลิจฉวีขัติย์ | | ก็รับอัตถะอออือ
|
| กะสิกชนกระทำคือ | | ประดุจคำพระอาจาย์
|
| ๏ ก็เท่านั้นธเชิญให้ | | นิวัติในมิช้านาน
|
| ประสิทธิ์ศิล์ปประสาสน์สาร | | ตลอดเลิกลุเวลา
|
| ๏ อุรสลิจฉวีสรร | | พะชวนกันเสด็จมา
|
| และต่างซักกุมารรา | | ชะองค์นั้นจะเอาความ
|
| ๏ พระอาจารย์สิเรียกไป | | ณ ข้างใน ธ ไต่ถาม
|
| อะไรเธอเสนอตาม | | วจีสัตย์กะพวกเรา
|
| ๏ กุมารนั้นสนองสา | | ระวากย์วาทะตามเลา
|
| เฉลยกับพระครูเปา | | รุหิตย์โดยคดีมา
|
| ๏ กุมารอื่นก็สงสัย | | มิเชี่อในพระวาจา
|
| สหายราชธพรรณ์นา | | และต่างองค์ก็พาที
|
| ๏ ไฉนเลยพระครูเรา | | จะพูดเปล่าประโยชน์มี
|
| เลอะเหลวนักละล้วนนี | | ระผลเห็นบเปนไป
|
| ๏ เถอะถึงถ้าจะจริงแม้ | | ธกล่าวแท้ก็ทำไม
|
| สิชวนเข้า ณ ข้างใน | | จะถามนอกบยากเย็น
|
| ๏ ชรอยว่าทิชาจารย์ | | ธคิดอ่านกะท่านเปน
|
| รหัสเหตุประเภทเห็น | | ละแน่ชัดถนัดความ
|
| ๏ และท่านมามุสาวาท | | บกล้าอาจจะบอกตาม
|
| พจีจริงพยายาม | | ไถลแสรงแถลงสาร
|
| ๏ กุมารราชมิตร์ผอง | | ก็สอดคล้องและแคลงดาล
|
| พิโรธกาจวิวาทการ | | อุบัติขึ้นเพราะขัดเคือง
|
| ๏ พิพิธพันธะไมตรี | | ประดามีนิรันดร์เนือง
|
| กะองค์นั้นก็พลันเปลีอง | | มลายปลาศท์พินาศปลง
|
| | |
|
๑๓
|
|
| มาณวกฉันท์
|
| ๏ ล่วงลุประมาณ | | กาลอนุกรม
|
| หนึ่ง ณ นิยม | | ท่านทวิชงค์
|
| เมื่ออนุสิฏฐ์ | | วิทยะยง
|
| เชิญูวระองค์ | | เอกะกุมาร
|
| ๏ เธอจระตาม | | พราหมะณะไป
|
| โดยเฉพาะใน | | ห้องรหุฐาน
|
| จึ่งพฤฒิถาม | | ความพิศดาร
|
| ขอธประทาน | | โทษะและไข
|
| ๏ อย่าติคะรู | | หลู่พจะเลย
|
| ท่านสิเสวย | | ภัตต์กะอะไร
|
| ในทินะนี้ | | ดีฤไฉน
|
| พอหฤทัย | | ยิ่งละกระมัง
|
| ๏ ราชธก็เล่า | | เค้าณประโยค
|
| ตามบริโภค | | แล้วขณะหลัง
|
| วาทะประเทือง | | เรึ่องก็ประทัง
|
| อาคมะยัง | | สิกขะสภา
|
| ๏ เสร็จอนุสาสน์ | | ราชอุรส
|
| ลิจฉวิหมด | | ต่างธก็มา
|
| ถามนยะอัน | | ท่านวุฒิอา
|
| จาริยะปรา | | รพภะอะไร
|
| ๏ เธอก็แถลง | | แจ้งกิจะมวล
|
| ความตละล้วน | | จริงณหทัย
|
| ต่างก็มิเชื่อ | | เมื่อตริไฉน
|
| จึ่งผละใน | | เหตุบมิสม
|
| ๏ ขุ่นมนะเคือง | | เรื่องนฤสาร
|
| เช่นกะกุมาร | | ก่อนก็ระดม
|
| เลิกสละแยก | | แตกคณะกลม
|
| เกลียวบนิยม | | คบดุจะเดิม
|
| | |
|
๑๔
|
|
| อุเปนทรวิเชียรฉันท์
|
| ๏ ทิชงค์เจาะจงเจตน์ | | กละห์เหตุยุยงเสริม
|
| กระหนำและซำเติม | | นฤพัทธะก่อการ
|
| ๏ ละครั้งระหว่างครา | | ทินะวาระนานนาน
|
| เหมาะท่าทิชาจารย์ | | ธก็เชิญเสด็จไป
|
| ๏ บห่อนจะมีสา | | ระฤหาประโยชน์ใด
|
| กระนั้นเสมอไน | | ยะธแสร้งเสาะสนถาม
|
| ๏ และบ้างก็พูดว่า | | น่ะแน่ะข้าสตับตาม
|
| ยุบลระบิลความ | | พจะแจ้งกระจายมา
|
| ๏ ลเมิตติเตียนท่าน | | ก็เพราะท่านสิแสนสา
|
| ระพัดทลิทท์ภา | | วะและสุดจะขัดสน
|
| ๏ จะแน่มิแน่เหลีอ | | มนะเชี่อเพราะยากยล
|
| ณที่บมีคน | | ธก็ควรขยายความ
|
| ๏ และบ้างก็กล่าวว่า | | น่ะแน่ะข้าจะขอถาม
|
| เพราะทราบคดีตาม | | วจะลือระบือมา
|
| ๏ ติฉินเยาะเย้ยท่าน | | ก็เพราะท่านสิแสนสา
|
| ระพรรณพิกลกา | | ยะพิลึกประหลาดเปน
|
| ๏ จะจริงมิจริงเหลีอ | | มนะเชื่อเพราะไป่เห็น
|
| ผิดข้อบลำเค็ญู | | จิตระควรขยายความ
|
| ๏ กุมาระองค์เสา | | วนะเค้าคดีตาม
|
| กระทู้พระครูถาม | | ธก็แสนจะสงสัย
|
| ๏ ก็คำบกอบการณ์ | | คะรุท่านจะถามไย
|
| ธซักเสาะสืบใคร | | ระบุแจ้งกะอาจารย์
|
| ๏ ทวิชก็บอกว่า | | พระกุมาระโน้นขาน
|
| ยุบลกะข้ากาล | | เฉภาะอยู่กะกันสอง
|
| ๏ กุมารพระองค์นั้น | | ธมิทันจะตฤกตรอง
|
| ก็เชื่อณคำของ | | วุฒิครูและวู่วาม
|
| ๏ พิโรธกุมารอง | | คะเจาะจงพยายาม
|
| ยุครูเพราะเอาความ | | บมิดีประเดตน
|
| ๏ ก็พ้อและต่อว่า | | ทิฐิมานะเกิดจน
|
| ลุโทษะสืบสน | | ธิวิวาทเสมอมา
|
| ๏ และฝ่ายกุมารหมู่ | | ทิชะครูบเรียกหา
|
| ก็แหนงประดารา | | ชะกุมารทิชงค์เชิญ
|
| ๏ พระราชบุตร์ลิจ | | ฉวิมิตตจิตร์เมิน
|
| กะกันและกันเหิน | | คณะห่างก็ต่างถือ
|
| ๏ ทนงชนกตน | | วุฒิล้นประเสริฐลือ
|
| ก็หาญกระเหิมฮือ | | มนะฮึกบนึกขาม
|
| | |
|
๑๕
๑๖
๑๗
เชิงอรรถ
ที่มา
[1]
