บทละครเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

เนื้อหา 1 ข้อมูลเบื้องต้น 2 บทประพันธ์ 2.1 บานแพนก 2.2 ตอนที่ ๑ ตอนพระมงกุฎ 2.2.1 พระมงกุฎอยู่ป่า 2.2.2 พระรามเสี่ยงม้า 2.2.3 พระมงกุฎขี่ม้าเสี่ยงทาย หนุมานจะจับ ถูกพระมงกุฎเสกมนตร์มัดตัว 2.3 ตอนที่ ๒ ตอนหนุมานเกี้ยววานริน จนท้าวมาลีวราชมา 2.4 ตอนที่ ๓ ตอนท้าวมาลีวราชพิพากษาความ จนทศกัณฐ์เข้าเมือง 2.5 ตอนที่ ๔ ตอนทศกัณฐ์ตั้งพิธีทรายกรด, พระลักษมฌ์ต้องหอกกบิลพัท จนผูกผมทศกัณฐ์กับนางมณโฑ 3 เชิงอรรถ 4 อ้างอิง

ข้อมูลเบื้องต้น

พระราชนิพนธ์: สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี

มี ๔ ตอน โดยตอนที่ ๒ ถึง ๔ นั้นความต่อกัน

บทประพันธ์

บานแพนก

วันอาทิตย์ เดึอน ๖ ขึ้นคํ่าหนึ่ง จุลศักราช ๑๑๓๒ (พ.ศ. ๒๓๑๓ ปีที่ ๓ ในร้ชกาลกรุงธนบุรี) ปีขาล โทศก พระราชนิพนธ์ทรงแต่งชั้นต้นเป็นปฐม ยังทรามยังพอดีอยู่

ตอนที่ ๑ ตอนพระมงกุฎ

พระมงกุฎอยู่ป่า

พระรามเสี่ยงม้า

พระมงกุฎขี่ม้าเสี่ยงทาย หนุมานจะจับ ถูกพระมงกุฎเสกมนตร์มัดตัว

ยานี ๏ มาจะกล่าวบทไป ถึงไทท่านท้าวโกสีย์ ผู้ทรงมหิทธิ์ฤทธี ตรีเนตรเล็งแลลงมา ก็แจ้งว่าหน่ออวตาร จะพานพะรบวงศา อ้อกรรมหน่อดลบิดา จึงเสี่ยงพญาม้าไป เอะอาว์ผู้เข้าราวี จะต้องศรศรีเพียงต้กษัย จึงจะจ้บได้แต่พี่ไป อวตารจะให้ลงอาชญา จำกูจะช่วยแก้ไข เอาผลบุญไปภายหน้า อย่าให้มอดม้วยชีวา ก็ดลม้าเข้าพนาล้ย

ร่าย ๏ แล้วจึ่งไปดลกุมาร ให้ออกพนัสสถานใหญ่ ครั้นเสร็จเสด็จขึ้นไป ยังในฟากฟ้าดุษดี ฯ คุกพาทย์ เหาะ ๑๐ คำ ฯ

๏ มาจะกล่าวบทไป หน่อในอวตารร้งษี รัญจวนป่วนถึงพนาลี ที่จะไปเที่ยวเล่นพนาวา ครั้นเช้าอำลามารดร จับธนูศรชัยจะไปป่า สีดามิให้ไคลคลา ลูกยาอย่าไปพนาลี คืนนี้แม่ฝันเห็นร้าย ฦๅสายอย่าเข้าพนาศรี หูตากระเหม่นไม่ดี วันนี้อย่าไปพนาลัย ฯ ๖ คำ ฯ

๏ พระพี่น้องเทียบทูลชนนี กรรมมีหาพ้นตายไม่ อันกาลวาตพนาลัย ลูกไสร้เคยเล่นอยู่อ้ตรา แม้นข้ามิไปพนาลี พระฤษีจะอดพฤกษา โภยภ้ยอะไรไม่มีมา ถึงอ้ายยักษาไม่กลัวกัน แม้นมันฺทำร้ายลูกจะยิง ให้กลิ้งอยู่ในพนาสัณฑ์ พระแม่จงให้จรจรรย์ กรรแสงที่จะไปพนาวา ฯ ๖คำ ฯ

โอดครวญ ๏ สีดาส้วมสอดกอดจูบ ลูบหน้าหลังกวดเกศา เจ้าไปเถิดพ่ออย่าโศกา ว้นนี้กลับมาแต่วัน ฯ ๒ คำ ฯ

๏ ฝ่ายสองพี่น้องอำลา คว้าได้ธนูผายผัน ลาดาบสแล้วจรจรรย์ เข้าอรัญวามิช้า ฯ เชิด ฯ

๏ ครั้นถึงซึ่งป่ากาลวาต องอาจเที่ยวไพรพฤกษา เก็บผลไม้กินสองรา พอเห็นมิ่งม้าพาชี จึงบอกเจ้าลบน้องยา มาเราช่วยกันจับขี่ ฯ เชิด ฯ

๏ เออสัตว์อะไรอย่างนี้ เรามิเคยพบเห็นมา แน่เจ้าดูเอาที่หลัง ใคร่นั่งเล่นไปในป่า อะไรที่แขวนคอมา ก็เอาสาราอ่านพลัน ฯ ๘ คำ ฯ

ช้า ๏ ใจความว่าองคอวตาร ผู้ผ่านโภคัยไอศวรรย์ ปล่อยม้าใครขี่ให้ฆ่าฟัน ถ้าข้าขอบข้นธ์ให้บูชา

เออนี่อะไรใช่เมืองบ้าน พานพะมาไยในป่า ถึงมาดติดตามมา ใช่ว่าเราเป็นข้าไท มาเราจะขึ้นขี่เล่น เช่นนี้จะกล้วเป็นไฉน ต้วเราก็ไม่ขบถใคร ขึ้นพาชีชัยไปมา ฯ เชิดฉิ่ง เพลง ๖ คำ ฯ

๏ มาจะกล่าวบทไป ถึงหนุมานอาษา ซึ่งนำทัพกับตามอาชา ล่าลอดสอดดูพาชี จึงเห็นกุมารขี่ม้า โกรธาลัดเข้าพนาศรี

แพละน้อย ๏ ก็เผ่นโผนจบกุมารตี กระบี่ต้องค้นศรสลบไป ฯ เชิด โอด ๔ คำ ฯ

๏ ฝ่ายมงกุฎดาหนุมาน กูผลานเถิดหรือให้ตักษัย เจ้าลบเอยลิงอะไร ทำไมมันมาจับเรา ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เจ้าลบว่าเออไม่เข้ายา อ้ายนี่มาทำเราเปล่า ๆ ว่าพลางทางวิ่งตามม้าเล่า สองเจ้าเล่นในพนาลัย ฯ ๒ คำ เชิดฉิ่ง เพลง ฯ

๏ หนุมานครั้นต้องพระพายถูก ลูกลมกลับฟื้นขึ้นได้ ก็ผาดโผนแผลงฤทธิไกร โตใหญ่เงือบเงื้อมเมฆา แล้วคิดเอะมีฤทธิ๋นัก ศรศ้กดิ์ตีลงดั่งฟ้าผ่า อย่าเลยกูจะแปลงกายา ก็เป็นลิงป่าเล็กเข้าไป ฯ แพละ น้อย ฯ

๏ ถึงจึ่งตํ่าเตี้ยเงี่ยห้ว ฝากตัวแล่นเล่นในป่าใหญ่ ปีนป่ายร่ายกิ่งค่าไม้ ทำเป็นรักใคร่ไปมา ฯ ๖ คำ ฯ

๏ ฝ่ายสองกุมารไม่สังเกต หน่อนเรศคิดว่าลิงป่า ๏ หนุมานโจนจับมิช้า กุมาราตีลิงสลบไป ฯ เชิด โอด ๒ คำ ฯ

๏ พระมงกุฎด่าโจนลงเงื้อง่า กูฆ่าเถิดหรือให้ตักษ้ย เจ้าลบเอ่ยดูอ้ายจังไร มันไม่หลาบเลยอนุชา ทำไมมันมาจับเรา เอาหรือให้ม้วยสังขาร ๏ เจ้าลบร้องห้ามพี่ยา อย่าฆ่าเจ้านายมันมี ฯ ๔ คำ ฯ

๏ มงกุฎด่าว่าอ้ายเจ้าเล่ห์ เหม่พานมาไยพนาศรี จองหองจะเข้าราวี กิริยาอ้ายนี้เข้าใช้มัน มาเราจะเอาเชือกเขา มัดศอกมันเข้าให้มั่น จารึกหน้าไปบอกเจ้ามัน ก็ชวนก้นเข้ามัดลิงไพร ฯ ตระ ฯ

๏ มัดแล้วจารึกเศกมนต์เป่า ต่อเจ้าของมึงจึ่งแก้ได้ ซํ้าตีมิให้บรรลัย เร่งไปบอกเจ้ามึงมา ว่าพลางทางเผ่นขึ้นพาชี ข้บขี่ควบเล่นในป่า ฯ เชิดฉิ่ง เพลง ฯ

๏ เล็มล่าหาผลพนาวา ได้มาก็สู่กันพลัน ฯ ๘ คำ ฯ

๏ ฝ่ายหนุมานซึ่งต้องม้ด สะบัดตะบึงยิ่งรึงมั่น เวทนาน่าอายเทวัญ โศกศัลย์มายังทัพชัย ฯ เชิด โอด ฯ

ตอนที่ ๒ ตอนหนุมานเกี้ยววานริน จนท้าวมาลีวราชมา

ตอนที่ ๓ ตอนท้าวมาลีวราชพิพากษาความ จนทศกัณฐ์เข้าเมือง

ตอนที่ ๔ ตอนทศกัณฐ์ตั้งพิธีทรายกรด, พระลักษมฌ์ต้องหอกกบิลพัท จนผูกผมทศกัณฐ์กับนางมณโฑ

เชิงอรรถ

อ้างอิง