นิราศพระแท่นดงรัง (นายมี)

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

ผู้แต่ง: นายมี

ความยังไม่ครบถ้วน

บทประพันธ์

๏ นิราศรักหักใจอาลัยหวน
ไปพระแท่นดงรังตั้งแต่ครวญมิได้ชวนขวัญใจไปด้วยกัน
ด้วยอยู่ห่างต่างบ้านนานนานปะเหมือนเลยละลืมนุชสุดกระสันต์
แต่น้ำจิตคิดถึงทุกคืนวันจะจากกันทั้งรักพะวักพะวน ฯ
๏ ในปีวอกนักษัตรอัฐศกชะตาตกต้องไปถึงไพรสณฑ์
ลงนาวาหน้าวัดพระเชตุพนพี่ทุกข์ทนถอนใจครรไลจร
เหลืออาลัยเหลียวหลังจะสั่งน้องเฝ้ามองมองมุ่งเขม้นไม่เห็นสมร
เห็นวัดโพธิ์โสภาสถาพรสง่างอนงามพริ้งทุกสิ่งอัน
โอ้วัดโพธิ์เป็นวัดกษัตริย์สร้างไม่โรยร้างรุ่งเรืองดังเมืองสวรรค์
แต่ตัวเรียมร้างนุชสุดรำพันสักกี่วันจะได้คืนมาชื่นชม
ขอเชิญเทพรักษามารศรีอย่าให้มีอันตรายเท่าปลายผม
ถึงคนอื่นขืนแข่งมาแต่งลมขออย่าให้ทรามชมนั้นยอมยิน ฯ
๏ พี่สั่งพลางโศกพลางมากลางน้ำถึงหน้าตำหนักแพกระแสสินธุ์
เห็นนางในใสสดหมดมลทินทำดีดดิ้นดัดจริตสะกิดกัน
พี่ชมโฉมนางงามเมื่อยามโศกแสนวิโยคถึงนุชสุดกระสันต์
ทำเมินเฉยเลยลับไปฉับพลันพี่กลืนกลั้นอาลัยไว้ในทรวง ฯ
๏ มาตะบึงถึงคลองบางกอกน้อยยิ่งเศร้าสร้อยเสียใจเป็นใหญ่หลวง
โทมนัสกลัดกลุ้มถึงพุ่มพ่วงจนเลยล่วงครรไลเข้าในคลอง
เห็นตลาดท้องน้ำประจำขายบ้างแจวพายอึงอื้อมาซื้อของ
เห็นสาวสาวแม่ค้าน่าประคองพี่มองมองประตาน่าเอ็นดู
ชั่งงามเหมือนโฉมเฉลาเยาวยอดยังไม่ถอดกำไรใส่ตุ้มหู
น่าสงสารคอนพายมาขายพลูถ้าได้อยู่กับพี่จะดีครัน
พี่จะได้ครอบครองเป็นสองฝ่ายไม่หน้าหน่ายแก้วตาจนอาสัญ
โอ้ว่าจิตคิดไปไม่ได้กันรักเท่านั้นเถินอย่ารักเอานักเลย ฯ
๏ ถึงวังหลังเป็นวังสงัดเงียบเย็นยะเยียบรักรานนิจาเอ๋ย
แต่ก่อนเปรื่องเรืองฟ้าสง่าเงยพระคุณเคยปกเกล้าชาวบูรี
สามพระองค์ทรงชำนาญในการศึกออกสะอึกราญรบไม่หลบหนี
แต่ครั้งพวกพม่ามาราวีพระต้อนตีแตกยับอัปรา
ทุกวันนี้มีแต่พระนามเปล่าพระผ่านเกล้านิพพานนานหนักหนา
เสียดายองค์พงศ์ขษัตริย์ขัติยาชลนานองเนตรสังเวชวัง
แล้วหวนคิดถึงนุชยิ่งสุดหมองพี่มิได้อยู่ครองเหมือนแต่หลัง
จะร่วงโรยแรมร้างเหมือนอย่างวังอนิจจังจากมายิ่งอาลัย ฯ
๏ ถึงบ้านบุบุขันสนั่นก้องเขาหลอมทองเทถ่ายละลายไหล
ทรวงพี่ร้อนเหมือนหนึ่งทองในทองไฟทำกระไรร้อนเราจะเบาบาง ฯ
๏ ถึงวัดทองทองทาบอยู่ปลาบเปล่งพี่แลเล็งเนื้อทองยิ่งหมองหมาง
คิดไปถึงแหวนทองของน้องนางเคยสำอางใส่อวดประกวดกัน
พี่เคยขอแหวนยอดน้องทอดให้มาสอดใส่นิ้วขวับแล้วรับขวัญ
โอ้อกเอ๋ยเคยชื่นทุกคืนวันคิดถึงขวัญนัยนาให้อาวรณ์ ฯ
๏ มาถึงวัดชีปะขาวให้เศร้าสร้อยนาวาลอยลับไปไกลสมร
พี่กล้ำกลืนโศกาอาทรสะท้อนถอนจิตใจไม่สบาย ฯ
๏ ถึงตำบลบางระมาดอนาถจิตเหมือนพี่คิดมุ่งมาดสวาทหมาย
ก็ได้สมชมน้องประคองกายแล้วกลับกลายพลัดพรากไปจากทรวง ฯ
๏ มาถึงวัดไก่เตี้ยยิ่งเสียจิตพี่นิ่งคิดเสียดายไม่หายห่วง
ยิ่งแลลับแก้วตาสุดาดวงครรไลล่วงล่องลอยนาวามา ฯ
๏ มาถึงวัดพิกุลให้ฉุนชื่นหอมระรื่นดอกดวงพวงบุปผา
ดอกพิกุลหล่นกลาดดาษดาถ้าน้องมาเห็นจะเก็บไว้ร้อยกรอง
น่าถนอมหอมกรุ่นพิกุลเอ๋ยแมลงภู่เชยคลึงเคล้าเป็นเจ้าของ
แต่ตัวเรามิได้อยู่เป็นคู่ครองทิ้งให้น้องโหยหนอยู่คนเดียว
สักเมื่อไรจะได้กลับมารับขวัญเห็นหลายวันยังจะไปถึงไพรเขียว
เป็นทุกข์ถึงน้องหญิงจริงจริงเจียวพี่ก็เปลี่ยวเปล่าใจอาลัยครวญ
ดูเพื่อนกันที่เขามาเป็นผาสุกไม่มีทุกข์ทัศนาพฤกษาสวน
บ้างก็ชี้ชมพวงมะม่วงพรวนบ้างก็ชวนชักชี้ให้พี่ดู
เห็นต้นไม้ชื่อพ้องกับน้องรักเพื่อนเขาทักถูกชื่อให้ครือหู
พี่ก้มหน้านิ่งเฉยไม่เงยดูกลัวเขารู้เรื่องราวจะฉาวไป ฯ
๏ เห็นไม้โศกเป็นดอกออกระดะโศกปะทะสองซ้ำจะทำไฉน
โอ้โศกต้นเข้าระคนกับโศกใจทำกระไรโศกเราจะเบาลง
เห็นดงรักริมคลองทั้งสองฟากยิ่งรักมากมัวจิตพิศวง
พี่รักดอกรักจูบรักรูปทรงรักจนหลงเหลือรักหนักอุรา
เห็นรักหักเหมือนรักพี่เริดร้างจะเว้นว่างเชยชิดกนิษฐา
ยิ่งคิดถึงงามชื่นกลืนน้ำตาแล้วรีบมาในวนชลธาร ฯ
๏ ถึงบางกรวยให้ระทวยระทดทอดแทบม้วยมอดมรณังสิ้นสังขาร
พี่แข็งขืนกลืนกล้ำที่รำคาญทำชื่นบานแย้มเยื้อนกับเพื่อนกัน ฯ
๏ มาตะบึงลุถึงบางอ้อยช้างไม่วายว่างวิโยคยิ่งโศกศัลย์
นั่งคะนึงถึงนุชสุดรำพันแล้วผายผันรีบมาในวาริน
กระทั่งถึงบางขนุนให้ขุ่นจิตนั่งพินิจนึกในน้ำใจถวิล
เห็นขนุนหนามหนาไม่น่ากินแต่รสกลิ่นภายในชอบใจคน
เหมือนรูปชั่วใจดีเจ้าพี่เอ๋ยไม่เลือกเลยสุดแท้แต่กุศล
ที่รูปดีใจชั่วตัวซุกซนไม่เป็นผลคบยากลำบากใจ
แต่ตัวน้องของพี่นี้ดีพร้อมควรถนอมแนบชิดพิสมัย
งามประเสริฐเพริศพริ้งทุกสิ่งไปทั้งน้ำใจดีนักน่ารักจริง
โอ้อาลัยใจหายเสียดายโฉมเคยประโลมเลียมกอดแม่ยอดหญิง
มาพลัดพรากจากนุชสุดประวิงอนาถนิ่งหนาวใจอยู่ในเรือ ฯ
๏ มาถึงบางขุนกองให้หมองหมางระยะทางที่จะไปยังไกลเหลือ
โอ้แต่นี้มีแต่จะหนาวเนื้อไม่ได้เสื้อมาห่มยิ่งตรมใจ
สุดรำพันอั้นอกวิตกนักด้วยความรักเหลือล้นพ้นวิสัย
แต่โศกเราเซ้าซี้พิรี้พิไรจนครรไลล่วงทางมากลางชล ฯ
๏ ถึงบ้านจีนจีนมีที่นี่หรือจึงเรียกชื่อจีนจามให้ความฉงน
ชื่อบ้านจีนแล้วทำไมไทยปนโอ้ตำบลนี้วิบัติอัศจรรย์ ฯ
๏ มาถึงบ้านนายไกรฤทัยหมองคิดถึงเรื่องไกรทองยิ่งโศกศัลย์
เขาเรืองฤทธิ์คิดฆ่าชาละวันแล้วชมขวัญโฉมศรีวิมาลา
เมื่อนางกลับเป็นจระเข้เที่ยวเร่ร่อนไกรทองนอนคนเดียวเปลี่ยวนักหนา
คิดถึงน้องร้องไห้ฟายน้ำตาอุปมาเหมือนเรานี้เศร้าใจ ฯ
๏ มาถึงวัดอุทยานรำคาญจิตแล้วเพ่งพิศพฤกษาบุปผาไสว
เหมือนสวนสวรรค์ขั้นฟ้าสุราลัยหอมดอกไม้น่าดมลมรำเพย
ถ้าน้องมากับพี่จะชี้บอกว่าโน่นดอกสาระภีเจ้าพี่เอ๋ย
รสสุคนธ์คนชมภิรมย์เชยเหมือนพี่เคยชมน้องที่ห้องนอน
เรียมครวญพลางห่างพ้นตำบลวัดโทมนัสน้อยใจอาลัยสมร
พระสุริยงทรงรถบทจรก็รีบร้อนเรือมาด้วยเร็วพลัน ฯ
๏ ถึงบางระนกบางโคเวียงเคียงกันอยู่เหมือนอย่างคู่เชยชมภิรมย์ขวัญ
ทั้งสองบางปากบางไม่ห่างกันอัศจรรย์บ้านนี้ดีสุดใจ
แต่ตัวพี่ผู้เดียวมาเที่ยวท่องให้ห่างห้องห่างมิตรพิสมัย
เฝ้าครวญคร่ำรำพึงตะบึงไปดั่งเปลวไฟเผาอกวิตกมา ฯ
๏ ถึงโรงหีบเห็นเขาหีบแต่น้ำอ้อยดูหยดย้อยรองไว้ได้นักหนา
พี่รักน้องถ้าจะรองเอาน้ำตาคงมากกว่าน้ำอ้อยแล้วกลอยใจ
ชะรอยรักโฉมฉายมาหลายชาติเป็นบุพเพสันนิวาสหรือไฉน
ยิ่งคิดถึงแก้วตาสุดอาลัยในจิตใจพี่นี้ไม่มีสบาย ฯ
๏ ถึงบางม่วงเห็นพวงมะม่วงห้อยคิดจะสอยก็ไม่สมอารมณ์หมาย
จะปีนต้นเล่าก็ยากลำบากกายพี่นึกอายนิ่งอดเหมือนมดแดง
อดมะม่วงอดได้พี่ไม่อยากเป็นแต่ปากพูดแยบให้แอบแฝง
แต่อดชมพี่นี้ตรมอุราแรงไม่รู้แห่งที่จะอดซึ่งรสชม
ชมอื่นก็ไม่ชื่นเหมือนชมน้องประสมสองสมจิตสนิทสนม
ถึงจะได้ดอกฟ้าลงมาดมในอารมณ์พี่ก็ยังไม่ยินดี
ไม่ชอบเหมือนทรามเชยพี่เคยชิดพี่ยิ่งคิดถึงน้องให้หมองศรี
ไม่เห็นกันวันหนึ่งเหมือนครึ่งปีหัวอกพี่ร้อนเริงดั่งเพลิงกอง
อนาถจิตคิดไปแล้วใจหายไม่เว้นวายกำสรดสลดหมอง
พี่เหลียวกลับลับคุ้งเฝ้ามุ่งมองเรือก็ล่องลอยมาในสาคร ฯ
๏ ถึงบางใหญ่ใหญ่แต่ชื่อเขาลือเล่าไม่ใหญ่เท่าทุกข์พี่ที่จากสมร
พี่ทุกข์เท่าฟ้าดินคิรินทรไม่หยุดหย่อนโศกาน้ำตาคลอ
มาตามทางบางใหญ่ไกลนักหนาไม่เห็นหน้าน้องแก้วพี่แล้วหนอ
มาถึงด่านด่านเรียกให้เรือรอแล้วเลยต่อไปในวนชลธาร ฯ
๏ มาถึงวัดส้มเกลี้ยงพอเที่ยงสายสกนธ์กายร้อนเริงดังเหลิงผลาญ
เห็นส้มเกลี้ยงน่าจะกลืนให้ชื่นบานเปรี้ยวหรือหวานก็ไม่รู้ดูแต่ตา
อันส้มสูกลูกไม้ทั้งหลายหมดไม่เหมือนรสมิ่งมิตรขนิษฐา
ครรไลเลยหลีกเลี่ยงส้มเกลี้ยงมาไม่รอรารีบรัดตัดตำบล
ไม่รู้จักชื่อบ้านรำคาญจิตนั่งพินิจแนวทางมากลางหน
จนออกทุ่งมุ่งดูพระสุริยนเมฆหมอกมนหมองมัวเหมือนตัวเรา
โอ้สงสารสุริยาฟ้าพยับจะเลื่อนลับยุคุนธรศิงขรเขา
พระอาทิตย์ดวงเดียวเปลี่ยวเหมือนเรากำสรดเศร้าโศกมาเอกากาย
ถึงมีเพื่อนเหมือนพี่ไม่มีเพื่อนเพราะไม่เหมือนนุชนาฏที่มาดหมาย
มีเพื่อนเล่นก็ไม่เหมือนกับเพื่อนตายมีเพื่อนชายก็ไม่เหมือนกับเพื่อนชม
ถึงจะมีวิมานสถานทิพย์ให้ลอยลิบเลิศมนุษย์สุดประถม
ถ้าไม่มีคู่เคียงเรียงภิรมย์จะเตรียมตรมตรึกหาเป็นอาจิณ ฯ
๏ มาตะบึงลุถึงหัวโยงเชือกเป็นโคลนเทือกท้องนาชลาสินธุ์
คลองก็เล็กน้ำตื้นเห็นพื้นดินไม่น่ากินน้ำท่าระอาใจ
ต้องจ้างโยงโยงเรือเหลือลำบากให้ควายลากเรือเลื่อนเขยื้อนไหว
ผูกระนาวยาวยึดเป็นพืดไปทั้งเจ๊กไทยปนกันสนั่นอึง
ไม่พักแจวพักถ่อให้รอราเป็นราคาจ้างประจำลำสลึง
ควายก็เดินดันดังกันกังกึงพอเชือกตึงเรือตามกันหลามมา
จนพลบค่ำน้ำค้างลงพร่างพร้อยพระจันทร์ลอยเด่นดวงช่วงเวหา
ดาวประดับวับวามอร่ามตาดูท้องฟ้าอ้างว้างกลางอัมพร
ดูแลทุ่งทุ่งก็กว้างเป็นว่างเปล่าเหมือนอกเราว่างเว้นไม่เห็นสมร
เห็นแต่ทุ่งกับป่ายิ่งอาวรณ์อนาถนอนนิ่งนึกคะนึงนาง
ไม่มีมุ้งยุงกัดสะบัดหนาวทั้งลมว่าวพัดต้องยิ่งหมองหมาง
เห็นเพื่อนเรือเมื่อจวนจะรุ่งรางมีมุ้งกลางกอดเมียอยู่เคลียคลอ
แสนอาภัพก็แต่เราช่างเปล่าปลอดไม่ได้กอดเหมือนอย่างเขาหนอเราหนอ
นอนก็อัดอุดอู้คุดคู้งอในใจคอคับแคบแทบจะตาย
ทั้งคับใจคับที่เจ้าพี่เอ๋ยไม่หลับเลยจนสว่างกระจ่างฉาย
เขาโยงเรือรีบรุดไม่หยุดควายมาจนสายจึงพ้นตำบลโยง ฯ
๏ มาถึงด่านบ้านนอกออกแม่น้ำดูลึกล้ำน่ากลัวตะเข้โขง
พี่นั่งขืนเรือไว้มิให้โคลงแจวชะโลงล่องน้ำมาลำเดียว ฯ
๏ มาถึงลานตากฟ้าเวลาเช้ายิ่งโศกเศร้าเสียใจอาลัยเหลียว
เป็นทุ่งนาหญ้ารกวิหคเกรียวกะทุงเที่ยวเลียบหนองคอยมองปลา
ถ้าแม้นพี่เป็นนกผกโผผินจะโบยบินไปรับมิตรขนิษฐา
นี่ตัวพี่เป็นมนุษย์สุดปัญญาจะไปมาสารพัดขัดกันดาร
ทำกระไรขวัญใจจะได้รู้พี่คิดอยู่ถึงนุชสุดสงสาร
เชิญพระพายพัดพาเอาอาการให้ข่าวสารทราบจิตวนิดา
ยิ่งรำพันตันจิตให้คิดถึงแทบประหนึ่งจะเด็ดดิ้นสิ้นสังขาร์
เรือก็ล่องตามคลองแม่น้ำมาไม่รอรารีบผลัดกันแจว ฯ
๏ ถึงงิ้วรายหมายคุ้งมุ่งเขม้นพี่แลเห็นต้นงิ้วเป็นทิวแถว
แต่ตัวน้องพี่มองไม่เห็นแล้วเห็นแต่แนวแม่น้ำนั้นร่ำไป ฯ
๏ มาถึงบ้านสามประทวนหวนละห้อยน้ำเนตรย้อยซึมโซมชโลมไหล
ให้หิวหอบบอบช้ำระกำใจพลางครรไลล่องลอยนาวามา ฯ
๏ ถึงนครไชยศรีมีโรงเหล้าเป็นของเมาตัดขาดไม่ปรารถนา
ไม่เมาเหล้าเมาแต่รักหนักอุราเมายิ่งกว่าเมาเหล้ายิ่งเศร้าใจ
อันเมารักมักหลงพะวงรักใครจะชักฉุดไว้ก็ไม่ไหว
กำลังมึนเมามัวไม่กลัวใครคงจะไปหารักที่พักพิง
อันทุกข์โศกโรคร้อนนอนไม่หลับเกิดสำหรับร่างกายทั้งชายหญิง
ด้วยรักกันฟั่นเฝือเหลือประวิงอนาถนิ่งนอนนึกระลึกกัน
พี่พลัดพรากจากรักมาพักนี้แทบชีวีเชษฐาจะอาสัญ
ดั่งศรศักดิ์ปักอกวิตกครันให้อัดอั้นอึดใจครรไลจร ฯ
๏ ถึงบางแก้วมองเขม้นไม่เห็นแก้วเห็นแต่แนวคงคาพฤกษาสลอน
มีวัดหนึ่งโตใหญ่ใกล้สาครสง่างอนช่อฟ้าศาลาตะพาน
ดูเบื้องบนอาวาสก็ลาดเลี่ยนต้นตะเคียนร่มรกปกวิหาร
มีทั้งสระโกสุมปทุมมาลย์บ้างตูมบานเกสรอ่อนละออ
พี่คิดถึงบัวทองของน้องแก้วยังผ่องแผ้วพรรณรายเสียดายหนอ
กำลังสดมิได้เศร้าน่าเคล้าคลอพี่เคยขอชมเล่นไม่เว้นวัน
ตั้งแต่พี่พลัดพรากมาจากน้องมิได้ต้องบัวทองประคองขวัญ
ชมแต่บัวริมน้ำยิ่งรำพันแสนกระสันต์โศกเศร้าจนเข้าคลอง
พระสุริย์ฉายสายแสงขึ้นแข็งกล้ารับเรือมามิได้หยุดพี่สุดหมอง
ยิ่งร้อนแดดแผดพยับอับละอองไม่ผุดผ่องผิวคล้ำระกำใจ
โอ้อกเอ๋ยเคยอยู่แต่ร่มร่มได้เชยชมชิดน้องไม่หมองไหม้
ถึงจะร้อนก็คงเย็นไม่เป็นไรแม่ดวงใจเคยพัดให้พี่นอน
เมื่อยามหนาวแนบกายพี่หายหนาวไม่ขดคราวเป็นสุขสโมสร
เมื่อไรอีกจะได้แนบอุระนอนจะอาวรณ์วุ่นวายไปหลายวัน
โอ้ปานนี้แก้วพี่จะเป็นไฉนสำราญใจหรือว่าน้องจะโศกศัลย์
พี่จากเจ้าเยาวมาลย์มานานครันยังไม่ทันสั่งความแม่ทรามเชย
เป็นแต่ลอบชมชิดไม่สิทธิ์ขาดแรมนิราศร้างมานิจจาเอ๋ย
ถ้าแม้นมาดคลาดเคลื่อนไม่เหมือนเคยไม่อยู่เลยจะสู้ตายด้วยอายคน
ขอเดชะความรักเป็นหลักแหล่งช่วยตบแต่งให้เขาเห็นว่าเป็นผล
ขอเชิญเทพทุกสถานพิมานบนช่วยเข้าดลใจมิตรให้ติดตาม ฯ
๏ รำพันพลางทางมาถึงวัดสิงห์พี่นั่งนิ่งนึกไปฤทัยหวาม
ประณมหัตถ์ทัศนาพระอารามแล้วมาตามคลองน้อยละห้อยใจ ฯ
๏ ถึงวัดท่าเป็นท่าที่เรือจอดไปเปล่าปลอดเรือแพแลไสว
สิ้นหนทางคงคาชลาลัยจะขึ้นไปเดินป่าพนาวัน
สัปบุรุษหยุดเรืออยู่พร้อมหน้าเสียงเฮฮาอึงอื้อหฤหรรษ์
เป็นพวกพ้องเข้าประสบสมทบกันจะผายผันพวกเดียวก็เปลี่ยวใจ
ไปจ้างเกวียนชาวนาสิบห้าเล่มบรรทุกเต็มพร้อมกันเสียงหวั่นไหว
ทั้งหนุ่มสาวเถ้าแก่ออกแซ่ไปจะเดินไพรให้สนุกไม่ทุกข์ร้อน
เขาออกเกวียนพร้อมหน้าเวลาบ่ายแลดูควายเดินระดับสลับสลอน
เจ้าของหวดตะพดให้บทจรเกวียนสะท้อนกงสะเทือนเขยื้อนดัง
ดูดุมวงกงหมุนเป็นฝุ่นฟุ้งคนเดินมุ่งมาดมาทั้งหน้าหลัง
ถืออาวุธกันภัยระไวระวังไม่รอรั้งรีบมาเป็นช้านาน ฯ
๏ ถึงบ้านธรรมศาลาพนาสณฑ์เป็นบ้านคนใหญ่โตรโหฐาน
เขาบอกว่าบ้านนั้นแสนกันดารตำข้าวสารกรอกหม้อแต่พอกิน
ดูเหย้าเรือนเคหาน่าสังเวชเต็มทุเรศรุงรังไปทั้งสิ้น
ถึงยากจนทนสู้เขาอยู่ชินไม่ทิ้งถิ่นที่ทางให้ร้างโรย
แต่ตัวเราร้างนุชมาสุดเนตรแสนทุเรศร่ำไห้ไม่วายโหย
ไม่มีความแช่มชื่นสะอื้นโอยมีแต่โกยทุกข์ล้นมาเดินทาง
ดูคนอื่นชื่นแช่มเขาแย้มยิ้มไม่เหงาหงิมเหมือนพี่ที่หมองหมาง
พูดผู้หญิงหยอกเอินให้เพลินพลางมาตามทางหิมวันสนั่นมา ฯ
๏ ถึงพระโฑณารามพราหมณ์เขาสร้างเป็นพระปรางค์แต่บูราณนานนักหนา
แต่ครั้งตวงพระธาตุพระศาสดาพราหมณ์ศรัทธาสร้างสรรค์ไว้มั่งคง
บรรจุพระทะนานทองของวิเศษพี่น้อมเกศโมทนาอานิสงส์
จุดธูปเทียนอภิวันท์ด้วยบรรจงถวายธงแพรผ้าแล้วลาจร
ดูสองข้างมรรคาล้วนป่าไผ่คนตัดใช้ทุกกอตอสลอน
หนามแขนงแกว่งห้อยรอยเขารอนบ้างเป็นท่อนแห้งหักทะลักทะลุย
ที่โคนไผ่ไก่ป่ามาซุ่มซุกบ้างกกกุกเขี่ยดินกินลุกขลุ่ย
พอเห็นคนวนบินดินกระจุยเห็นรอยคุ้ยรอบข้างหนทางจร ฯ
๏ บรรลุถึงพระประธมประทับหยุดสัปบุรุษเซ็งแซ่แลสลอน
แวะขึ้นไปไหว้พระประธมประณมกรสโมสรโสมนัสนมัสการ
ต่างระรื่นชื่นจิตพิศวงเทียวเวียนวงไหว้รอบขอบสถาน
พระปรางค์ใหญ่มีอยู่แต่บูราณสูงตระหง่านยอดเยี่ยมเทียมอัมพร
มีบันไดขึ้นไปถึงทักษิณแลเห็นสิ้นทุกทิศจิตสยอง
ดูต้นไม้ในป่าเหมือนหญ้าบอนระเนนนอนแนบชิดติดสุธา
ดูแผ่นดินรายรอบเป็นขอบคันเป็นหมอกควันแลไปไกลนักหนา
ข้างพื้นล่างกลางลานชานชลามีพฤกษาร่มรื่นเป็นพื้นทราย
พี่ชมพลางทางนบอภิวาทสุคนธชาติบุปผาบูชาถวาย
สัปบุรุษพร้อมพรั่งทั้งหญิงชายกราบถวายวันทาแล้วลาลง
เที่ยวเลี้ยวลัดทัศนาพระอาวาสดูอนาถน้ำจิตพิศวง
บริเวณวัดวาเป็นป่าดงดูงวยงงร่วงรามาช้านาน
พระประธมของบรมกษัตริย์สร้างเป็นพระปรางค์ใหญ่โตรโหฐาน
สูงเท่านกเขาเหินเกินทะยานพระยาพาลก่อสร้างไว้ล้างกรรม
เธอหลงฆ่าบิตุรงค์ทิวงคตเขารู้หมดเรื่องความไม่งามขำ
เธอทำผิดคิดเห็นไม่เป็นธรรมจึงกลัวกรรมก่อสร้างพระปรางค์ทอง
พี่ได้ฟังเรื่องราวเขาเล่ามากเมื่อยามยากนึกไปฤทัยหมอง
ไหว้พระปรางค์ทางนึกระลึกน้องให้ตามตรองเตรียมใจครรไลลา
มาถึงเกวียนเจียนใจจะขาดหายเหลียวดูซ้ายแล้วก็แปรมาแลขวา
เห็นผู้หญิงอื่นอื่นไม่ชื่นตาแล้วรีบมาพร้อมกันสนั่นดัง ฯ
๏ ข้ามห้วยหนองคลองบึงถึงอ้ายก้องสกุณร้องรัญจวนถึงนวลหงส์
พอโพล้เพล้เวลาจะค่ำลงให้งวยงงง่วงเหงาเศร้าฤทัย
เสียงจักจั่นแจ้วแจ้วให้แว่วหวาดหนาวอนาถนึกน่าน้ำตาไหล
ยะเยือกเย็นเส้นหญ้าพนาลัยวังเวงใจจรมาในราตรี
แล้วหยุดนอนในป่าเวลาดึกคะนึงนึกถึงน้องยิ่งหมองศรี
หักใบไม้ปูลาดกวาดธุลีกองอัคคีรอบเกวียนเวียนระวัง
บ้างกินโภชนากระยาหารต่างสำราญสู่สมอารมณ์หวัง
บ้างก็หาร่มไม้ชิดให้ปิดบังพอยับยั้งกายตามยามกันดาร
แต่ตัวพี่นอนกลางหว่างต้นไม้ยกมือไหว้เทวดาพฤกษาสาณฑ์
อย่าให้มีโพยภัยสิ่งใดพานนมัสการแปดทิศแล้วนิทรา
จนดึกดื่นเดือนสว่างกระจ่างแจ้งจำรัสแสงส่องสอดลอดพฤกษา
น้ำค้างพรมลมว่าวหนาวอุราพี่ห่มผ้าซ้อนผืนไม่ชื่นใจ
ไม่อุ่นเหมือนแนบกายสายสวาทโศกไสยาสน์เกลือกกลับไม่หลับใหล
ลุกขึ้นนั่งหลังอิงแล้วผิงไฟได้ยินไก่เถื่อนขันสำคัญยาม
เสียงจังหรีดกรีดกริ่งระหริ่งร้องเย็นสยองเยี่ยมย่างเข้ายามสาม
จนแสงทองส่องฟ้าสง่างามเรืองอร่ามรุ่งรางสว่างวัน
ต่างคนก็ตื่นขึ้นพร้อมหน้าแล้วรีบมาเร็วไวในไพรสัณฑ์
ระยะทางกลางไพรยังไกลครันแรมอรัญทุเรศสังเกตมา
หนทางเกวียนเตียนโล่งตลอดลิ่วสะพรั่งทิวแถบไม้ไพรพฤกษา
ระบัดใบรมรื่นพื้นสุธาดาษดาดอกดวงก็ร่วงราย
บ้างทรางผลหล่นหนักเป็นอักนิฐไม่พักปลิดก็ได้ดังใจหมาย
ถ้าน้องมาเห็นจะพาพี่สบายจะชวนสายสุดที่รักให้ชมดง
ถ้าเหาะได้พี่จะกลับไปรับน้องมาชมท้องทุ่งท่าป่าระหง
ยิ่งคิดถึงมิ่งมิตรจิตพะวงแทบจะปลงชีวาลีลาจร ฯ
๏ มาถึงลาดหญ้าไทรหัวใจหายตะวันสายเสียใจด้วยไกลสมร
เห็นไฟป่าไหม้ป่ายิ่งอาวรณ์ทรวงพี่ร้อนเริงแรงดังแสงไฟ
เห็นลมพัดหัดควันไปปั่นป่วนเหมือนลมหวนโหยจิตพิสมัย
เห็นหนองน้ำน้ำชุ่มสนุ่นไคลเหมือนน้ำใจที่พี่ช้ำระกำตรอม
ไม่มีสุขทุกข์โศกด้วยโรครักอกจะหักเสียด้วยร้างห่างถนอม
เดินก็เหนื่อยเมื่อยหนักสะบักสะบอมจนซูบผอมผิวคล้ำสิ้นน้ำนวล ฯ
๏ มาถึงโป่งลูกวัวน่ากลัวผีเสียงชะนีโหยไห้พิไรหวน
พี่คิดว่าเสียงนางมาครางครวญให้รัญจวนจรมาในอารัญ
เห็นต้นไทรใหญ่โตรโหฐานสูงตระหง่านเงื้อมป่าพนาสัณฑ์
พี่หยุดยั้งนั่งนบอภิวันท์พลางรำพันนึกในฤทัยปอง
คิดถึงเรื่องอุณรุทกับอุษาพระไทรพาอุ้มสมภิเษกสอง
แล้วเทวาพาพรากมาจากน้องพระร่ำร้องหานางเหมือนอย่างเรา
พี่จากนุชสุดใจมาไกลนักไม่เห็นพักตร์ทรามประโลมโฉมเฉลา
เห็นแต่ทิวทางเดินเนินลำเนาพี่สร้อยเศร้าโศกาลาพระไทร ฯ
๏ ถึงหนองโพธิ์โพธิ์มีที่ริมหนองต้นโพธิ์ทองปากป่าคนอาศัย
ครั้นลมพัดกวัดแกว่งพลิกแพลงใบที่ภายใต้ร่มรื่นชื่นอุรา
พี่นั่งนบอภิวันท์แล้วผันผายไม่เหือดหายโหยหวนรัญจวนหา
เห็นนกไม้ในดงพงพนาไม่เห็นหน้านิ่มมวลยิ่งครวญคราง ฯ
๏ มาถึงห้วยหมอนทองมองเขม้นและไม่เห็นหมอนทองยิ่งหมองหมาง
คิดถึงหมอนเคยนอนกับหมอนนางทั้งหมอนข้างหมอนอิงเคยพิงกาย
เจ้าเคยจัดปัดปูไม่รู้ขาดพี่ไสยาสน์ด้วยทุกคืนไม่ตื่นสาย
มาเดินป่าคราวนี้ไม่มีสบายใบไม้รายรองนอนหมอนไม่มี
โอ้สงสารอาตมานิจจาเอ๋ยยังไม่เคยจากน้องจึงหมองศรี
ช่างจำเพาะเคราะห์ร้ายเมื่อปลายปีไม่มีดีขัดสนพ้นประมาณ
ด้วยราหูจู่จับเข้าทับลักคมน์นิราศรักร้อนใจดังไฟผลาญ
พี่รักน้องมิได้อยู่เป็นคู่นานมาเกิดการกำจัดวิบัติเป็น
พระเคราะห์พามาไกลถึงไพรสัณฑ์สักกี่วันจะได้กลับมาเล็งเห็น
โอ้ที่นอนหมอนข้างจะร้างเย็นใครจะเคล้นเคล้าน้องประคองนอน
วิตกพลางทางเลยครรไลล่วงข้ามห้วยห้วงคงคามาสลอน
บ้างโห่ร้องกับป่าพนานอนทุเรศร้อนรีบรัดตัดตำบล ฯ
๏ ถึงห้วยกระบอกซอกธารสถานที่หนองจะมีคงคาต่อหน้าฝน
ฤดูแล้งแห้งหายสิ้นสายชลมีแต่ต้นไม้ล้างข้างลำธาร
ต้นซึกซากโศกไทรมะไฟป่าเคี่ยมมะค่าคางแคแสมสาร
กระเบียนกระบากหมากลิงมะพร้าวตาลสุดประมาณหมู่ไม้ที่ในดง
ขี้เกียจกล่าวราวป่าจะช้าถึงรีบตะบึงมาในไพรระหง
จนเบี่ยงบ่ายสายแสงพระสุริยงอุตส่าห์ทรงกายเดินดำเนินจร ฯ
๏ มาถึงห้วยปลากดเขาปลดเกวียนเป็นที่เตียนหยุดประทับสลับสลอน
ลงอาบน้ำดำเกล้าบรรเทาร้อนเห็นสาครลึกซึ้งเป็นบึงโต
ทั้งสองฟากครึ้มครึกล้วนพฤกษามีมัจฉาพรั่งพรูอยู่อักโข
ฝูงสวายว่ายเรียงเคียงเทโพดุกชะโดโดดดิ้นเข้ากินไคล
ตะเพียนทองล่องลอยอยู่พ้นน้ำกระดี่ดำแหวกว่ายอยู่ไหวไหว
ตะโกกกาปลาสร้อยก็ลอยไปเข้าแฝงใบจอกกระจับให้ลับกาย
ยิ่งชมปลาอารมณ์ให้ร้อนจิตนึกถึงคู่ชีวิตแล้วใจหาย
ถ้าน้องมาถึงนี่กับพี่ชายจะชวนสายสุดที่รักลงสรงชล
พี่จะชี้ให้ดูหมู่มัจฉาที่ว่ายมาเกลือกกลับอยู่สับสน
แล้วจะชวนเก็บฝักหักอุบลให้นิรมลชมธารสำราญใจ
โอ้ว่าเหล่าเต่าปลานิจจาเอ๋ยอย่าผุดเลยหามีใครชมไม่
น้องของเรามิได้ดูด้วยอยู่ไกลผุดให้ใครชมเล่านะเต่าปลา
โอ้ว่าน้ำเอ๋ยน้ำในลำห้วยน้ำไม่ช่วยล้างทุกข์ให้สุขา
ดีแต่ล้างเหงื่อไคลในกายากับล้างหน้าล้างร้อนให้ผ่อนเย็น
จะล้างทุกข์ของพี่นี้สุดยากพี่ทุกข์มากอยู่ในใจใครไม่เห็น
ชะตาตกอกเอ๋ยไม่เคยเป็นมิได้เว้นว่ายวายคลายรำคาญ
เห็นสิ่งไรใจหวนให้ครวญคร่ำทุกย่านน้ำแนวหนองคลองละหาน
ใครจะเป็นเช่นพี่ไม่มีปานเหลือประมาณที่รักภัคินี
ถึงงามขำทำผิดสักร้อยครั้งพี่ก็ยังรักใคร่ไม่หน่ายหนี
ไม่หึงหวงล่วงว่าไม่ด่าตีด้วยปรานีอดออมถนอมกัน
ถึงจะรักหญิงอื่นสักหมื่นโกฏิไม่ปราโมทย์เหมือนนุชสุดกระสันต์
มักเบื่อหน่ายหายงามไม่ข้ามวันไม่เหมือนขวัญนัยนาสัจจาจริง
ถึงสุดสิ้นฟ้าดินไม่สิ้นรักจะฟูมฟักเฝ้าประคองแต่น้องหญิง
ถึงยากเย็นเข็ญใจก็ไม่ทิ้งจะรักมิ่งนิรมลจนวันตาย
ให้น้องรักรักพี่อย่างนี้บ้างอย่าเริดร้างรสรักให้หักหาย
จงคิดถึงยามสะเบยเคยสบายอย่าลืมวายรสร่วมภิรมย์ชม
รำพันพลางทางแลดูพวกเพื่อนออกกล่นเกลื่อนรายเรียงเสียงขรม
ลงอาบน้ำดำดุดบ้างผุดจมเอาโคลนตนขว้างกันสนั่นไป
พวกผู้หญิงปลิงกัดสะบัดร้องขึ้นจากหนองปลดปลิงวิ่งไสว
ที่บางคนกล้าแข็งแรงสุดใจก็แล่นไล่เอาเถิดเกิดพนัน
พวกผู้ชายว่ายับอยู่สับสนได้นางคนหนึ่งแรงแข็งขยัน
ขยุ้มขยำคลำปะแล้วละกันเสียงสนั่นเฮฮาในวารี
แล้วขึ้นจากคงคาเวลาบ่ายทั้งหญิงชายปรีดิ์เปรมเกษมศรี
ก็ออกเกวียนพร้อมกันด้วยทันทีเกวียนของพี่ออกหน้าพากันจร
ระรวยรื่นชื่นหอมพะยอมสดคันธรสโรยร่วงพวงเกสร
ต้องพระพายชายช่ออรชรแมลงภู่ฟอนเฝ้าเคล้าประคองชม
แมลงภู่เป็นคู่ของบุปผาบูราญว่าเห็นจริงทุกสิ่งสม
หญิงกับชายก็เป็นคู่ชูอารมณ์ชั่วปฐมกัปกัลป์พุทธันดร
ใครมีคู่พลัดคู่ไม่มีสุขมักเกิดทุกข์ใหญ่ยิ่งกว่าสิงขร
เหมือนตัวเรียมร่ำรักหนักอุทรด้วยจากจรมิได้อยู่เป็นคู่เชย
โอ้แม่ดวงพวงพุ่มปทุมทิพย์ดูลิบลิบลอยฟ้านิจจาเอ๋ย
พี่ยังจำกลิ่นได้ไม่ลืมเลยเป็นคู่เชยชื่นจิตชีวิตเดียว
ยิ่งคิดไปใจตื้นสะอื้นไห้พลางครรไลเลยมาในป่าเขียว
เห็นค่างลิงวิ่งโลดกระโดดเกรียวบ้างกลับเหลียวหลังหลอกตะคอกคน
บางลิงก็เกาะกิ่งพฤกษาโหนบางลิงโจนจับคว้าผลาผล
ขี้เกียจดูหมู่ลิงวิ่งซุกซนก็รีบรนเร็วมาในป่าดอน ฯ
๏ พระสุริยายอแสงลงแฝงเฝือถึงพระยาพายเรือไม่หยุดหย่อน
ที่ย่านนั้นดูสนุกน่านั่งนอนเป็นทรายอ่อนขาวสะอาดประหลาดตา
แต่ปางก่อนเป็นลำแม่น้ำกว้างดูสองข้างยังเห็นเป็นฝั่งฝา
แต่น้ำแห้งเหือดหายสายชลาเป็นสุธารื่นราบดังปราบลาน
ยิ่งพินิจคิดไปแล้วใจหายก็ผันผายล่องลัดพ้นสถาน
พระสุริยงลงลับโพยมมานก็ข้ามบ้านโป่งมาเข้าป่ารัง ฯ
๏ ถึงพระแท่นแสนสนุกทุกข์ค่อยหายเห็นรังรายใจปลื้มจนลืมหลัง
พวกหญิงชายสัปบุรุษก็หยุดยั้งเข้าแอบบังพฤกษาริมอาราม
พอพลบค่ำทำที่จะอาศัยบ้างปักไม้เกะกะแล้วสะหนาม
บ้างกองไฟจุดไต้ตะเกียงตามดูอร่ามรายเรียงเคียงกันไป
แล้วพักผ่อนนอนหลับระงับงีบจะแสงทองส่องทวีปสว่างไสว
เอาธูปเทียนบุปผาสุมาลัยชวนกันไปไหว้พระแท่นแผ่นศิลา
ในระหว่างนางรังทั้งคู่ค้อมคำนับน้อมกิ่งก้านก็สาขา
แต่ไม้รังยังรักพระศาสดาอนิจจาเราเกิดไม่ทันองค์
เห็นแต่แท่นแผ่นผายังปรากฏแสนกำสรดเศร้าจิตพิศวง
น้ำเนตรหยัดหยดย้อยเป็นฝอยลงคิดถึงองค์พระสัพพัญญุตญาณ
พระองค์โปรดเทวดาและมนุษย์ให้สูงสุดสิ้นโอฆสงสาร
พระชนม์ได้แปดสิบก็นิพพานโปรดประทานศาสนาไว้ห้าพัน
พระองค์เกิดในบูรีกบิลพัสดุ์เป็นกษัตริย์ศรีสุขเกษมสันต์
มานิพพานในป่าสาละวันถ้าเกิดทันแล้วจะทูลอาราธนา
มิให้องค์ทรงญาณนิพพานก่อนให้ถาวรอยู่สืบพระศาสนา
ยิ่งคิดไปใจหายฟายน้ำตาแทบชีวาจะพินาศเพียงขาดใจ
และเห็นก้อนพระโลหิตประดิษฐานยิ่งสงสารสังเวชน้ำเนตรไหล
ประคองวางกลางเกล้าเฝ้าพิไรแล้วกราบไหว้ตั้งวางไว้อย่างเดิม
ดูพระแท่นแล้วก็แสนจะสังเวชถ้าเรืองเดชจะนิมิตมณฑปเสริม
จะสร้างวัดจัดแจงตกแต่งเติมไว้เฉลิมโลกาสถาพร
นี่จนจิตฤทธีหามีไม่ยิ่งคิดไปก็ยิ่งทอดฤทัยถอน
โอ้พระแท่นแผ่นเผาอยู่ป่าดอนแต่ปางก่อนที่นี่เป็นที่เมือง
ชื่อกรุงโกสินรายสบายนักเป็นเอกอัครออกชื่อย่อมลือเลื่อง
ทั้งแก้วแหวนเงินทองก็นองเนืองไม่ฝืดเคืองสมบัติกษัตรา
มีสวนแก้วอุทยานสำราญรื่นดูดาดดื่นดอกดวงพวงบุปผา
ปลูกไม้รังตั้งแท่นแผ่นศิลาคือแผ่นผาอันนี้ท่านนิพพาน
ของพระยามลราชประสาทไว้ย่อมแจ้งใจทุกประเทศเขตสถาน
ที่สำคัญมั่นหมายหลายประการสมนิพพานเรื่องเทศน์สังเกตฟัง
แต่บ้านเมืองสูญหายกลายเป็นป่าพยัคฆาอาศัยดังใจหวัง
พระอุทยานร้างราเป็นป่ารังอนิจจังอนาถจิตอนิจจา
เดชะบุญได้นบอภิวาทไม่เสียชาติที่ได้พบพระศาสนา
รำพันพลางทางก้มบังคมลาถอบออกมาเที่ยวชมพนมเนิน
ขึ้นคิรีที่ถวายพระเพลิงเผาบันไดเล่าลดหลั่นเป็นขั้นเขิน
ขึ้นถึงยอดทอดตาดูน่าเพลินเหมือนเหาะเหินเห็นรอบขอบมณฑล
ดูทางทิศบุรพาน่าวิเวกเห็นเทียมเมฆกลุ้มเกลื่อนเลื่อนเวหน
ข้างทิศใต้ทิวไม้เป็นหมอกมนแลดูคนตัวนิดนิดติดสุธา
เห็นเขาใหญ่ไกลตะคุ่มชอุ่มเขียวดูลดเลี้ยวหลายหลากชะวากผา
พยับลมกลมกลืนกับพื้นฟ้าทัศนานั่งแลอยู่แต่ไกล
พินิจพลางทางเดินบนเนินผาเห็นศิลาแวววามงามไสว
รรณรายพรายแพรวดูแววไวแลวิไลเลื่อมเลื่อมละลานตา
บ้างเป็นก้อนกลิ้งกลมบ้างคมแหลมเป็นแก้วแกมเกิดก้อนชะง่อนผา
เป็นที่เทพนิรมิตด้วยฤทธาพิจารณาสมความตามบาลี
เป็นก้อนแก้วแวววาบประปราบแสงคือเครื่องแต่งพระศพพระชินสีห์
จึงเกิดเป็นบรรพตปรากฏมีด้วยเป็นที่ถวายเพลิงเชิงตะกอน
ยิ่งพิศดูภูผาน้ำตาตกอยากใคร่ยกโยกยอดให้ถอดถอน
มาปลูกฝังตั้งวางกลางนครให้ถาวรวันทาบูชาชม
ยกไม่ไหวจนใจไม่มีฤทธิ์สุดจะคิดขุดหินแผ่นดินถม
แล้วลงจากเขาเขินเนินพนมเที่ยวเดินชมบุปผาชาติดาษดา
เห็นลั่นทมลมพัดสลัดร่วงเป็นพุ่มพวงกลิ่นหอมทั้งจอมผา
ต้นงอกขึ้นตามพื้นพสุธาดาษดาร่มรื่นด้วยพื้นทราย
เป็นสายหยุดหยุดยืนค่อยชื่นจิตพี่ยิ่งคิดถึงนุชที่สุดหมาย
ได้หยุดชมหยุดเชยเคยสบายทั้งหยุดก่ายหยุดกอดแม่ยอดรัก
มะลิลาเหมือนพี่มาไม่ลาน้องให้ขัดข้องอุทรดังศรปัก
กระลำพักได้พบประสบพักตร์มาไกลนักนึกถึงคะนึงครวญ
เห็นนางแย้มเหมือนหนึ่งแก้มแม่แย้มยิ้มดูเพราพริ้มสุดงามทรามสงวน
อบเชยเหมือนพี่เชยเคยชมชวนให้นิ่มนวลนอนแนบแอบอุรา
กาหลงเหมือนพี่หลงลานสวาทเบญจมาศเหมือนพี่มาดเสน่หา
พี่ชมพรรณบุปผาชาติหวาดวิญญาณแล้วชมป่าไม้รังสะพรั่งไป
ไม่มีไม้อื่นปนต้นสล้างดูกิ่งกางคดค้อมน้อมไสว
เป็นดอกดวงร่วงผลัดสะบัดใบที่ภายใต้ราบรื่นด้วยพื้นทราย
เสียงเรไรจักกระจั่นสนั่นก้องสกุณร้องเพรียกหูไม่รู้หาย
ประดุจเสียงขับรำบำเรอรายร้องถวายพระแท่นในแดนดง
ฟังวิเวกวังเวงดังเพลงสวรรค์อัศจรรย์จับจิตพิศวง
พี่เที่ยวทั่วบริเวณจังหวัดวงจนเลยหลงลัดทางมากลางไพร
เห็นพะยอมยางยูงสูงสลอนดูซับซ้อนโศกสนต้นไสว
ตะลิงปลิงปลิงปรางมะทรางไทรประคำไก่กันเกราสะเดาดง
กระถินกระทิมชุมแสงดังแกล้งดัดเป็นคันฉัตรชูเชิดระเหิดระหง
ปลิงประดู่ปรูเปรียงพุมเรียงดงโลดทะนงอินทะนิลและอินจันทน์
เป็นพวงผลหล่นกลาดลงดาษดื่นระดะพื้นพสุธาวนาสัณฑ์
มะขามป้อมน้อมกิ่งลงชิงกันเสียงสนั่นเฮฮาในป่าดอน
พี่เดินพลางทางดูหมู่วิหคบ้างโผผกบินจับสลับสลอน
นกกะลิงจับกิ่งกาหลงนอนกระจาบจรจากรังไปพรั่งพรู
อีลุ้มเหล่าเขาชวากระทาขันเบญจวรรณบินผวาเที่ยวหาคู่
นกนางนวลโนรีสีชมพูน่าเอ็นดูแต่เจ้าสาลิกาทอง
พี่คะนึงถึงสาลิกาแก้วค่ำลงแล้วใครจะอยู่เป็นคู่สอง
จะเศร้าทรวงง่วงงงอยู่กรงทองหรือจะล่วงลอยบินไปกินไกล
จวนจะค่ำร่ำตรึกนึกถวิลนกขมิ้นเหลืองอ่อนจะนอนไหน
มานอนเพื่อนพี่บ้างในกลางไพรให้ชื่นใจเชษฐาสักราตรี
พิลาปร่ำคร่ำครวญชวนละห้อยพี่ก็พลอยคร่ำครวญถึงนวลศรี
พระสุริยายอแสงแฝงคิรีเสียงชะนีโหยหวนรัญจวนใจ
เห็นเสือด้อมทรายเดินเนินพนัสเล็มระบัดใบหญ้าที่อาศัย
วิ่งคะนองลองเชิงละเลิงใจเห็นคนไปวิ่งซอกตอมตรอกเตริน
หมีกระโดดหมูดุดเที่ยวมุดแฝงแรดก็แรงกินหนามไม่ขามเขิน
ชะมดฉะมันหันหาพากันเดินละมั่งเมินมองเมียงฟังเสียงคน
กระรอกกระแตแย้ตุ่นเที่ยวดุนดุดบ้างคุ้ยขุดดินป่าพนาสณฑ์
พี่เที่ยวเดินดูสนุกทุกตำบลก็ต่างคนต่างสำราญบานฤทัย
ครั้นเย็นย่ำค่ำมืดขมุกขมัวพี่นึกกลัวกลับมาที่อาศัย
พระจันทร์ส่องท้องฟ้าพนาลัยจุดดอกไม้เพลิงพลามตามตะเกียง
ถวายพระแท่นอุทิศตั้งจิตหวังจุดพลุดังก้องลั่นสนั่นเสียง
กระจายฟุ้งพลุ่งใหญ่ไฟพะเนียงขึ้นสูงเพียงปลายรังดังสะท้าน
บ้างก็จุดอ้ายตื้อเสียงหวือหวูดกรวดก็ฉูดพุ่งประหลาดอยู่ฉาดฉาน
มีคนดูกรูเกรียวเที่ยวสำราญประกอบการบูชาประสาจน
บ้างก็เล่นเต้นรำทำสมโภชด้วยปราโมทย์มุ่งหมายฝ่ายกุศล
บ้างโกนเกล้าเข้าบวชแล้วสวดมนต์บ้างนั่งบ่นภาวนาหลับตาไป
บ้างก็ร้องแก้เพลงกันเครงครื้นคนพั่งยืนยัดเยียดเบียดไม่ไหว
เขาเล่นเรื่องขุนแผนแสนอาลัยเมื่อจรไปรับน้องวันทองมา
บ้างก็ร้องสักระวาใส่หน้าทับลูกคู่รับเรียบรัดไม่ขัดขวาง
ข้างเสภากุมกรับขยับพลางแล้วครวญครางถึงพิมนิ่มอนงค์
พี่พาทย์รับขันขานประสานเสียงก็กลมเกลี้ยงกล่อมจิตพิศวง
คนมาฟังนั่งพร้อมล้อมเป็นวงบ้างขึ้นลงอัดแอเสียงแซ่เซ็ง
จนดึกดื่นครื้นครั่นสนั่นมีชวนกันตีระฆังดังหง่างเหง่ง
สัปบุรุษพร้อมกันเมื่อวันเพ็งพระจันทร์เปล่งเปลื้องปลดหมดมลทิน
ดารารายพรายพร่างน้ำค้างย้อยหวนละห้อยโหยจิตคิดถวิล
หักใบไม้ลงนอนกับดอนดินเขาหลับสิ้นเสียงเงียบยะเยียบเย็น
พี่นอนโศกเศร้าจิตพิศวงพอค่ำลงวันนั้นก็ฝันเห็น
ว่าโลมลูบจูบน้องประคองเคล้นแม่เนื้อเย็นหยิกข่วนว่ากวนใจ
พี่กล่าวคำร่ำปลอบให้ชอบชื่นระเริงรื่นชื่นจิตพิสมัย
สะดุ้งตื่นรื่นรสสุมาลัยน้ำค้างไพรพร่างพรมลมรำเพย
โอ้น้ำค้างกลางหาวหนาวละห้อยอย่าหยดย้อยหยุดบ้างน้ำค้างเอ๋ย
โอ้ดอกดวงพวงพะยอมอย่าหอมเลยพี่อยากเชยชมชูเรณูนวล
โอ้พระจันทร์อันสว่างกระจ่างแจ้งอย่าเข้าแฝงเมฆมนลมบนหวน
ขอชมต่างหน้าน้องละอองนวลอย่าเพ่อด่วนลับเหลี่ยมเมรุไกร
โอ้ว่าดวงดาราในอากาศเดียรดาษแวมวามงามไสว
ลอยประโลมเลื่อมฟ้านภาลัยเหมือนดวงใจของพี่ที่เลื่อนลอย
พี่อยากได้ดวงดาวอันวาววับนึกขยับแล้วขยาดไม่อาจสอย
ชมแต่แสงสุกสว่างอยู่พร่างพร้อยพี่บุญน้อยนึกปองไม่ต้องการ
ครั้นแสงทองรองเรืองอร่ามฟ้าสกุณาร่ำร้องก้องประสาน
ดาวก็เลื่อนเดือนก็ลับโพยมมานรวีวารส่องภพจบสกล
ก็ชวนกันวันทาลาพระแท่นพี่สุดแสนเสียดายฝ่ายกุศล
ให้ครวญคร่ำร่ำรักพระทศพลก็ต่างคนต่างสะอื้นกลืนน้ำตา
พี่ปลดเปลื้องเครื่องภูษิตอุทิศถวายแล้วคลี่คลายคลุมพระแท่นที่แผ่นผา
ก็ชื่นชมโสมนัสด้วยศรัทธาแล้วก้มหน้าตรวจน้ำเป็นคำไทย
ขอเดชะภูษาอานิสงส์เมื่อปลดปลงชีวิตให้คิดได้
อย่ามีมารผจญเข้าดลใจเทพไทจงเห็นเป็นพยาน
ขอให้ข้าได้ตรัสตัดกิเลสจะข้ามเขตแว่นแคว้นแดนสงสาร
ให้สำเร็จประโยชน์โพธิญาณเข้านิพพานพ้นทุกข์สุขสบาย
ขอให้สมปรารถนาอย่าช้านักสิ่งใดรักขอให้สมอารมณ์หมาย
ให้พบพระทุกชาติอย่าคลาดคลายอย่าให้ตายกลางอายุปัจจุบัน
ตั้งแต่ชาตินี้ไปจนได้ตรัสอย่าข้องขัดทรัพย์สินทุกสิ่งสรรค์
การสิ่งใดที่หยาบบาปทุกอันการสิ่งนั้นอย่าได้พบประสบเลย
ครั้นตรวจน้ำสำเร็จเสร็จธุระพี่ลาพระแท่นทองนะน้องเอ๋ย
ประดิษฐ์กลอนอ่อนใจด้วยไกลเชยไม่หมดเลยเรื่องรักนี้หนักจริง
ถึงฟ้าดินอิสินธรศิงขรเขาไม่หนักเท่าทุกข์พี่นี้สักสิ่ง
เมื่อยามนอนนอนคิดจิตประวิงอนาถนิ่งนึกถึงตะบึงไป
ใช่จะแกล้งแต่งประกวดอวดฉลาดทำนิราศรักมิตรพิสมัย
ด้วยจิตรรักกาพย์กลอนอักษรไทยจึงตั้งใจแต่คำแต่ลำพัง
หวังจะให้ลือเลื่องในเมืองหลวงคนทั้งปวงอย่าว่าเราบ้าหลัง
ถ้าใครเป็นก็จะเห็นว่าจริงจังประดุจดังน้ำจิตเราคิดกลอน
ขอเดชะถ้อยคำที่ร่ำเรื่องให้ลือเลื่องเลิศลักษณ์ในอักษร
ขอเชิญไทเทวราชประสาทพรให้สุนทรลือทั่วธานีเอย ฯ
             

เชิงอรรถ

อ้างอิง

รับข้อมูลจาก "https://www.reurnthai.com/wiki/%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C2%B4%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C2%A8%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B0%C3%A0%C2%B9%C2%81%C3%A0%C2%B8%E2%80%94%C3%A0%C2%B9%CB%86%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%9D%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B1%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1_(%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C2%A2%C3%A0%C2%B8%C2%A1%C3%A0%C2%B8%C2%B5)"
เครื่องมือส่วนตัว