จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
ข้อมูลเบื้องต้น
แม่แบบ:เรียงลำดับ
พระราชนิพนธ์: พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ร.ศ. ๑๑๒ สยามเสียดินแดนฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขงให้แก่ฝรั่งเศส พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเสียพระราชหฤทัยจนประชวรหนัก ระหว่างนั้นได้ทรงพระราชนิพนธ์โคลงและฉันท์นี้พระราชทานเจ้านายที่ทรงใกล้ชิด
หลังจากนั้นสมเด็จพระนางเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี และสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ต่างทรงพระนิพนธ์ ทูลเกล้าฯ ถวายเพื่อเป็นกำลังพระราชหฤทัย ดังได้ยกมาไว้ด้วยกันนี้
บทประพันธ์
พระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
|
|
| โคลง ๔
|
| ๏ เจ็บนานหนักอกผู้ | | บริรักษ์ ปวงเฮย
|
| คิดใคร่ลาลาญหัก | | ปลดเปลื้อง
|
| ความเหนื่อยแห่งสูจัก | | พลันสร่าง
|
| ตูจักสู่ภพเบื้อง | | หน้านั้นพลันเขษม
|
|
|
|
|
| ๏ เป็นฝีสามยอดแล้ว | | ยังราย ส่านอ
|
| ปวดเจ็บใครจักหมาย | | เชื่อได้
|
| ใช่เป็นแต่ส่วนกาย | | เศียรกลัด กลุ้มแฮ
|
| ใคร่ต่อเป็นจึ่งผู้ | | นั่นนั้นเห็นจริง
|
|
|
|
|
| ๏ ตะปูดอกใหญ่ตรึง | | บาทา อยู่เฮย
|
| จึงบ่อาจลีลา | | คล่องได้
|
| เชิญผู้ที่เมตตา | | แก่สัตว์ปวงแฮ
|
| ชักตะปูนี้ให้ | | ส่งข้าอันขยม
|
|
|
|
|
| ๏ ชีวิตมนุษย์นี้ | | เปลี่ยนแปลง จริงแฮ
|
| ทุกข์และศุขพลิกแพลง | | มากครั้ง
|
| โบราณท่านจึงแสดง | | เป็นเยี่ยง อย่างนา
|
| ชั่วนับเจ็ดทีทั้ง | | เจ็ดข้างฝ่ายดี
|
|
|
|
|
| ๏ เป็นเด็กมีสุขคล้าย | | ดิรฉาน
|
| รู้ศุขรู้ทุกข์หาญ | | ขลาดด้วย
|
| ละอย่างละอย่างพาล | | หย่อนเพราะ เผลอแฮ
|
| คล้ายกับผู้จวนม้วย | | ชีพสิ้นสติสูญ
|
|
|
|
|
| ๏ ฉันไปปะเด็กห้า | | หกคน
|
| โกนเกศนุ่งขาวยล | | เคลิบเคลิ้ม
|
| ถามเขาว่าเป็นคน | | เชิญเครื่อง
|
| ไปที่หอศพเริ้ม | | ริกเร้าเหงาใจ
|
|
|
|
|
| ๏ กล้วยเหลืองแก่กล้ำ | | เกินพระ ลักษณ์นา
|
| แรกก็ออกอร่อยจะ | | ใคร่กล้ำ
|
| นานวันยิ่งเครอะคระ | | กลืนยาก
|
| คนจ่อซ่อมจิ้มจ้ำ | | แดกสิ้นสุดใบ
|
| | |
|
|
|
| อิทรวิเชียรฉันท์
|
| ๏ เจ็บนานนึกหน่ายนิตย์ | | มนะเรื่องบำรุงกาย
|
| ส่วนจิตบ่มีสบาย | | ศิระกลุ้มอุราตรึง
|
| แม้หายก็พลันยาก | | จะลำบากฤทัยพึง
|
| ตริแต่จะถูกรึง | | อุระรัดและอัตรา
|
| กลัวเป็นทวิราช | | บตริป้องอยุธยา
|
| เสียเมืองจะนินทา | | จึงจะอุดและเลยสูญ ฯ
|
| | |
|
พระนิพนธ์สมเด็จพระนางเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี
|
|
| โคลง ๔
|
| ๏ สรวมชีพข้าบาทผู้ | | ภักดี
|
| พระราชเทวีทรง | | สฤษดิ์ให้
|
| สุขุมาลมารศรี | | เสนอยศ นี้นา
|
| ขอกราบทูลท่านไท้ | | ธิราชเจ้าจอมสยาม
|
|
|
| ๏ ประชวรนานหนักอกข้า | | ทั้งหลาย ยิ่งแล
|
| ทุกทิวาวันบ่วาย | | คิดแก้
|
| สิ่งใดซึ่งจักมลาย | | พระโรค เร็วแฮ
|
| สุดยากเท่าใจแม้ | | มาทม้วยควรแสวง
|
|
|
| ๏ หนักแรงกายเจ็บเพี้ยง | | เท่าใด ก็ดี
|
| ยังบ่หย่อนหฤทัย | | สักน้อย
|
| แม้พระจะด่วนไกล | | ข้าบาท ปวงแฮ
|
| อกจะพองหนองย้อย | | ทั่วหน้าสนมนาง
|
| | |
|
พระนิพนธ์สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ
|
|
| อิทรวิเชียรฉันท์
|
| ๏ ขอเดชะเบื้องบาท | | วรราชะปกสี
|
| โรตม์ข้าผู้มั่นมี | | มนะตั้งกตัญญู
|
| ได้รับพระราชทาน | | อ่านราชนิพนธ์ดู
|
| ทั้งโคลงและฉันท์ตู | | ข้าจึงตริดำหริตาม
|
| อันพระประชวรครั้ง | | นี้แท้ทั้งไทยสยาม
|
| เหล่าข้าพระบาทความ | | วิตกพ้นจะอุปมา
|
| ประสาแต่อยู่ใกล้ | | ทั้งรู้ใช่ว่าหนักหนา
|
| เลือดเนื้อผิเจือยา | | ให้หายได้จะชิงถวาย
|
| ทุกหน้าทุกตาดู | | บพบผู้จะพึงสบาย
|
| ปรับทุกข์ทุรนทุราย | | กันมิเว้นทิวาวัน
|
| ดุจเหล่าพละนาวา | | วะเหว่ว้ากะปิตัน
|
| นายท้ายฉงนงัน | | ทิศทางก็คลางแคลง
|
| นายกลประจำจักร | | จะใช้หนักก็นึกแหนง
|
| จะรอก็ระแวง | | จะไม่ทันธุระการ
|
| อึดอัดทุกหน้าที่ | | ทุกข์ทวีทุกวันวาร
|
| เหตุห่างบดียาน | | อันเคยไว้น้ำใจชน
|
| ถ้าจะว่าบรรดากิจ | | ก็ไม่ผิด ณ นิยม
|
| เรือแล่นทะเลลม | | จะเปรียบต่อก็พอกัน
|
| ธรรมดามหาสมุทร | | มีคราวหยุดพายุผัน
|
| มีคราวสลาตัน | | ตั้งระลอกกระฉอกฉาน
|
| ผิวพอกำลังเรือ | | ก็แล่นลอดไม่ร้าวราน
|
| หากกรรมจะบันดาล | | ก็คงล่มทุกลำไป
|
| ชาวเรือก็ย่อมรู้ | | ฉะนี้อยู่ทุกจิตใจ
|
| แต่ลอยอยู่ตราบใด | | ต้องจำแก้ด้วยแรงระดม
|
| แก้รอดตลอดฝั่ง | | จะรอดทั้งจะชื่นชม
|
| เหลือแก้ก็จะจม | | ให้ปรากฎว่าถึงกรรม
|
| ผิดทอดธุระนั่ง | | บวิ่งวุ่นเยียวยาทำ
|
| ที่สุดก็สูญลำ | | เหมือนที่แก้ไม่หวาดไหว
|
| ผิดกันแต่ถ้าแก้ | | ให้เต็มแย่จึงจมไป
|
| ใครห่อนประมาทใจ | | ว่าขาดเขลาและเมาเมิน
|
| เสียทีก็มีชื่อ | | ได้เลื่องลือสรรเสริญ
|
| สงสารว่ากรรมเมิน | | กำลังดอกจึงจมสูญ
|
| นี้ใดน้ำใจข้า | | อุปมาบังคมทูล
|
| ทุกวันนี้อาดูร | | แต่ที่ทรงประชวรนาน
|
| เปรียบตัวเหมือนอย่างม้า | | ทั้เป็นพาหนะยาน
|
| ผูกเครื่องบังเหียนอาน | | ประจำหน้าพลับพลาชัย
|
| คอยพระประทับอาสน์ | | กระหยับบาทจะคลาไคล
|
| ตามแต่พระทัยไท | | ธจะชักไปซ้ายขวา
|
| ไกลใกล้บ่ได้เลือก | | จะกระเดือกเต็มประดา
|
| ตราบเท่าจะถึงวา | | ระชีวิตมลายปราณ
|
| ขอตายให้ตาหลับ | | ด้วยชื่อนับว่าชายชาญ
|
| เกิดมาประสพภาร | | ธุระได้บำเพ็ญทำ
|
| ด้วยเดชะบุญญา | | ภินิหารแห่งคำ
|
| สัตย์ข้าจงได้สำ | | ฤทธิ์ดังมโนหมาย
|
| ขอจงวราพาธ | | บรมนาถเร่งเคลื่อนคลาย
|
| พระจิตพระวรกาย | | จงผ่องพ้นที่หม่นหมอง
|
| ขอจงสำเร็จรา | | ชะประสงค์ที่ทรงปอง
|
| ปกข้าฝ่าละออง | | พระบาทให้สามัคคี
|
| ขอเหตุที่ขุ่นขัด | | จะวิบัติเพราะขันตี
|
| จงคลายเหมือนหลายปี | | จะลืมเลิกละลายสูญ
|
| ขอจงพระชนมา | | ยุสถาวรพูน
|
| เพิ่มเกียรติอนุกูล | | สยามรัฐพิพัฒน์ผล ฯ
|
| | |
|
เชิงอรรถ
ที่มา
คุณ CVTบ้านโป่ง
คิงจุฬาลงกรณ์.คอม
กระทู้ vchararn.com โดยลุงแก่
