บทเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนความเก่า ตอนขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้าง

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

แม่แบบ:เรียงลำดับ ผู้แต่ง: ไม่ปรากฏ

บทประพันธ์

สำนวนที่ ๑

๏คณายางจับต้นยางใหญ่
นกคล้าจับคล้าตะเวนไพรกระในจับในรกราย
ไม้รังดอกร่วงเกสรใยสลอนยังแสงพระสุริย์ฉาย
ตระแบกบานก้านเบียดลมรบายนางกรายกิ่งกรายเมื่อต้องลม
นิจจาเอ๋ยแม้ได้นุชนาฏไม่นิราสแรมร้างภิรมย์สม
จะดิ้นโดยมาด้วยในไพรพรมจะชวนชมเก็บช่อผกาการ
เก็บประดู่ลำดวนยมโดยลมโชยกลิ่นชื่นหอมหวาน
เหมือนกลิ่นวนิดายุพาพาลขุนแผนแสนโศกซ่านกระสัลทรวง
สาวหยุดนางแย้มกาหลงพยอมพยงค์ก็โรยร่วง
เกดแก้วพิกุลเปนพุ่มพวงดอกดวงหล่อนกลาดดาษดิน
เห็นดอกรักเหมือนจะรักไม่ร้างพี่ครั้งนี้หรือมาหน่ายเสียได้สิ้น
ไปอยู่ด้วยขุนช้างเถื่อนเปนเพื่อนกินไม่ถวิลกังวลถึงพี่ยา
โอ้ไฉนใครหนอจะไปแจ้งเหตุว่าพี่ร้างนคเรศมาเดิรป่า
แสนคนึงถึงนางทุกเวลา............................
      (ฉบับขาด)
ครั้นออกจากป่าพนาวันพอสุริยันเย็นลงย่ำสนธยา
ขุนแผนผู้ชาญทหารกล้าจึงโอมอ่านคาถาถามหาสดมภ์พลาง
เสดาะใบดาลบานประตูเที่ยวค้นดูทั่วบนหอรีที่หอขวาง
ฝูงทาสหลับกลาดนอกหอกลางบ้างนอนคราววิปริตผิดกิริยา
ผ้านุ่งยุ่งปนกับผ้าห่มเนื้อนมผมดกปกประหน้า
ดูเห็นสมเพชเวทนาถึงห้องนารีหนึ่งดูพึงชม
นอนอยู่บนเตียงกระจ้อยร่อยเอวบางร่างน้อยดูสวยสม
น้อยแน่งผิวเนื้อนวลนมไรผมขำคมอยู่ในที
ดวงหน้าละม้ายคล้ายหน้าเทศนวลแก้มการเกดลออศรี
หน้าเจ้าคล้ายวันทองน้องรักพี่หลากนักนางนี้จะเปนใคร
วงศวารว่านเครืออ้ายขุนช้างหรือญาติข้างวันทองเปนไฉน
จะว่าเมียขุนช้างก็ผิดไปนวลเจ้ายังไม่ต้องมือชาย
จำจะปลุกให้เจ้าลุกขึ้นไต่ถามจึงจะแจ้งเนื้อความดังใจหมาย
สั่งพรายพรายก็วางให้นางคลายพลางร่ายมนต์เป่าเคล้าคลึงชม
๏ ครานั้นนางแก้วกิริยานิทรา............................
      (ฉบับขาด)
พี่ลอบชมตามอารมณ์ประสารักลักจูบลูบน้องต้องติดใจ
เจ้าต้องมนต์นอนหลับสนิธอยู่แก้วตาหารู้สึกตัวไม่
โทษพี่ผิดแล้วขออไภยจงบอกให้พี่ประจักษ์สักสองคำ
เจ้าเปนอะไรกับขุนช้างพี่ขอพูดด้วยนางทองร้อยน้ำ
หรือว่าเมียชู้คู่อุปถัมภ์เจ้าอย่าอำบอกพี่ไปแต่ตามจริง ฯ
๏ เจ้าแก้วกิริยาได้ฟังถามนางนิ่งนึกตรึกความแล้วนั่งนิ่ง
มั่นแม่นขุนแผนแล้วจริงจริงจะมาตามช่วงชิงเจ้าวันทอง
วิทยาอาคมก็หนักหนาอาจใจมาเที่ยวบุกเล่นทุกห้อง
สิธุระประสงค์ข้างวันทองนี่ลัดแลงหลงห้องเข้ามาไย
ครั้นจะมีโอนอ่อนผ่อนคำถ้าขัดแค้นก็ทำเหตุใหญ่
ให้ครั่นคร้ามขะขามใจแล้วบอกว่าข้ามิใช่เจ้าวันทอง
อนิจจาคิดมาเปนน่าหัวหลงตัวแล้วมิหนำซ้ำหลงห้อง
แล้วยอข้าว่าเหมือนเจ้าวันทองแสร้งซร้องสรรเสริญให้เกินดี
อันปัดนี้หรือจะเอาไปเทียมแก้วฉันรู้แล้วว่าน้องน้อยศักดิ์ศรี
ข้าเจ้ามิใช่เปนผู้ดีฉันนี้เปนทาสเจ้าวันทอง
ตัวข้าเปนลูกท่านโศกโขไทยต้องเร่งพินัยเงินสิบสอง
บิดาต้องโทษโปรดให้จำจองจึงพาน้องมาขายฝากไว้
เปนต้นเงินตราสิบห้าตำลึงครึ่งปีหนึ่งแล้วยังหาไถ่ไม่
ชื่อแก้วกิริยาข้าตกไร้รู้แล้วเชิญท่านไปอย่าฆ่าตี ฯ
๏ อนิจจาเห็นหน้าเจ้าพี่สงสารมาตกยากช้านานไม่พอที่
แต่เงินสิบห้าเท่านี้ตกนักงารพี่จะช่วยน้อง
เปนบุพเพนิวาสพาสนาชักพามาพบเข้าในห้อง
ขอฝากรักพี่ไว้ในน้องพี่จะครองแก้วตามิให้ราคี
ว่าพลางถอยถดเข้ามาใกล้อย่าสูญใจเหมือนเจ้าได้เอนดูพี่
ลูบหลังสั่งรักด้วยไมตรีฤดีปั่นป่วนอยู่รวนเร ฯ
๏ นางแก้วค้อนควักแล้วผลักเสียใครเปนชู้เมียอย่ามาเลียมเล่ห์
ว่ารักน้องประยุทธเห็นสุดคะเนอย่าแต่งเล่ห์ล่อลวงผิดท่วงที
ท่านเปนไทยหรือจะมาประทาสไม่สอาดไอ่เอี่ยมเทียมศักดิ์ศรี
จะแก้แค้นแทนกันนั้นตามทีท่านผู้ดีต่อดีเขาจะทำกัน
ข้างข้าเจ้านี้ต้องการอะไรจะมาพลอยใครผายผัน
ธุระท่านมีอยู่เปนสิ่งอันจะมาพลอยพัวพันข้าไย ฯ
๏ ขุนแผนจึงว่าอนิจจานะน้องพี่จะรักวันทองนั้นเปนข้อใหญ่
ชั่วดีเจ้าก็รู้อยู่เต็มใจขุนช้างเจ้ากรรมทำให้มาทดแทน
บุญแล้วพบแก้วกิริยาเจ้าแก้วตาพี่รักเจ้าเหลือแสน
พี่ดีใจยิ่งกว่าได้วิมานแมนแสนสุดสวาทพี่ไม่แรมวัน
อิบแอบแนบน้องประคองพุ่มอุ้มขึ้นบนตักแล้วรับขวัญ
เจ้าเหมือนหนึ่งยาทิพย์อันเย็นครันช่วยร้อนที่กระลัลในน้ำใจ
นางแก้วผลักไสไฮ้ฉนี้อย่าพาทีน้องยังหาเชื่อไม่
เลือกว่าเอาแค่เพราะเสนาะในแต่พอได้ก็โผไปลอยลิบ
ทีนั้นนางแก้วกิริยาตั้งตาคอยข้างท่านก็ลอยไปหายฉิบ
ชแง้เปล่าเฝ้าท่าตาไม่พริบเพื่อนเขาจะกระซิบกันนินทา
แต่เปนกรรมแล้วนิหนำซ้ำให้เหม็นสายเล่าใจเบาเชื่อลมสมน้ำหน้า
จะขายฝ่าเท้าท่านบิดาทั้งมูลนายเขาจะว่าให้ซ้ำใจ ฯ
๏ ขุนแผนว่าน้อยหรือถ้อยคำหวานฉ่ำน้ำฟ้าไม่เปรียบได้
มาหวานวัยจับจิตต์ติดน้ำใจชายใดได้ฟังเห็นจะหลงลม
แล้วแก้เงินสิบห้าออกยื่นให้สิ่งหนึ่งสิ่งไรจงเสร็จสม
ไม่ลวงล่อข้อนั้นอย่าปรารมภ์เชยชมแก้เครื่องเปลื้องจากกาย
ห้อยไว้ข้างฝาแล้วคว้ากอดสวมสอดด้วยความรักไม่เหือดหาย
จะหยิกข่วนผลักไสไม่ห่างคลายพลางชิดติดกายแนบนวลนาง
พอพระพายชายโชยโรยรินฟุ้งกลิ่นมาลาที่หน้าต่าง
ริ้วริ้วปลิวชายสไบนางจันทร์แจ่มกระจ่างอยู่พรายพราย
เรื่อเรื่อไรไรอยู่ในเมฆดาวช่วงดาวเอกรับเดือนหงาย
ดาวฤกษ์เบิกเมฆอยู่คล้ายคล้ายพระพายเยือกเย็นเปนลมลาง
หอมระรินกลิ่นแก้มแกมกลิ่นดอกไม้กอดจูบลูบไล้ไม่ไกลข้าง
รสรักแล่นทั่วสรรพางค์ต่างคนต่างมีผาสุกใจ ฯ
๏ ขุนแผนยืนอยู่ดูหอขวางของขุนช้างสร้างขึ้นไว้ใหม่ใหม่
หอนั่งตั้งฉากตลอดไปกระจกใสใส่อย่างยี่ปุ่นกลาง
รูปฝรั่งนั่งไพล่ในกระจกแล้วแขวนนกโนรีที่หน้าต่าง
ดูฝรั่งตั้งตาชำเลืองนางเหมือนอย่างคมค้อนงอนตละเปน
ใครหนอช่างฉลาดมาวาดเขียนฝูงหญิงนอนเปนอันดับมา
แล้วเสดาะใบบานดังดาลไขย่างเท้าเข้าไปในเคหา
อรรจกลับวับแวมแจ่มตาเห็นม่านปักลักขนาคนึงใจ
ผืนนี้ฝีมือเจ้าวันทองนี่ก็ฝีมือน้องพี่จำได้
ปักชั้นช่องหิมวาไลยเปนเขาใหญ่ไกลาสดังเงินยวง
ปักเปนฝูงนางกินราลอยล่องฟ่องฟ้าชมเขาพลาง
ต้นไม้รายช่อช้อยห้อยดอกดวงบานตูมพุ่มพวงร่วงกลีบโรย
น่ารักชนีที่ร่ายไม้ลิงโล่ลูกน้อยห้อยตัวโหย
ลมพัดตระบัดโบกโบยค่างโปรยใบยางเหมือนอย่างเปน
น่ารักปักเปนไม้นารีผลนวลหน้านฤมลน่าชมเล่น
วิทยามาชมทุกเช้าเย็นเนื้อนมชมเล่นเหมือนเปนจริง
งามฝูงยูงทองป้องปีกรำกิเลสเล่นน้ำนำนรสิงห์
ดูไหนก็ลไมลม่อมจริงยิ่งพิศยิ่งเพลินจำเริญใจ
จะชมม่านช้านักก็จักช้าพลางเดิรเข้ามาหาช้าไม่
ตัดสายม่านน้องลงกองไว้ด้วยอาไลยน้องวันทองนัก
มาถึงม่านกั้นชั้นสองนี่ก็ฝีมือน้องวันทองปัก
เจ้าพี่เอ๋ยน่าชมนักเจ้าช่างปักเปนรูปพระยาครุฑ
กางกรโอบอุ้มแก้วกากีสู่ต้นไม้ฉิมพลีอันสูงสุด
เข้าสู่สถานพิมารครุฑแสนสุดสวาทนาฎกากี
ปักเปนวารีสีทันดรเงือกงูมังการสลอนมี
นำคู่ลอยล่องท่องวารีกุมภีล์มัจฉาปลาหน้าน
ฝูงนาคฉลากฉลามตามโลดช้างน้ำโดดขึ้นชลพ่น
อรหันต์กางปีกกระพือชล............................
(หมดฉบับเท่านี้)
             

สำนวนที่ ๒

๏ ครานั้นขุนแผนแสนสนิธอันรุ่งฤทธิ์รังสีไม่มีสอง
บำราสร้างห่างโฉมเจ้าลาวทองใหตริตรองตรึกตรมอารณ์รอน
ยามนอนก่ายกรเกยนลาตเสียวสวาทลาวทองฤทัยถอน
โอ้ทำไฉนจึงจะได้มาแนบนอนแต่อาวรณ์วิเวกวังเวงทรวง
นอนเดียวเปลี่ยวใจอยู่ในห้องน้ำเนตรนองนิ่งนึกคนึงห่วง
โอ้น้องแม่มาหมองมามัวทรวงที่ไหนดวงสุดาพี่จะมีสเบย
ป่านฉนี้แก้วพี่จะโศกแสนจะนอนแน่นแนบนิ่งเหนือเขนย
ถ้าเจ้าอยู่จะได้ชูชมสเบยมาละเลยแล้วโอ้อนิจจัง
อนิจจาช่างกะไรอ้ายขุนช้างฉะใจจางเมามืดแต่โมหัง
ให้ขุ่นแค้นเคืองจิตต์คิดพวังจนคลุ่มคลั่งลุกออกมานอกชาน
ชมเดือนพอให้เชือนอารมณ์ชื่นรวยรื่นลืมมิ่งวิมลสมาน
พระจันทรจรแจ่มจักรพาฬดาวตระการเด่นดูระดะดวง
ดูเดือนเสียดายกระต่ายแต้มเดือนแรมดาวรายระรุยร่วง
เหมือนขุนช้างอิจฉาสุดาดวงดาราร่วมเหมือนเรานิราสร้าง
คิดถึงเรื่องแล้วให้เคืองอารมณ์แค้นหนักแน่นอัดอั้นอางขนาง
มึงทำกูหมายว่ากูจะละวางจะตามล้างให้ระยำจนหนำใจ
แต่วันทองน้องรักดังแก้วตาเมื่อมึงปรารถนาก็ยอมให้
นี่ลาวทองของกูได้มาไว้ยังส่อให้ต้องติดอยู่ในวัง
ดีแล้วเปนไรอ้ายขุนช้างคิดพลางทางแค้นถึงความหลัง
ไม่ควรชังวันทองไปหมองชังแค้นคั่งคลั่งคลุ้มกลับกลุ้มรัก
โอ้โอ๋วันทองของพี่เอ๋ยไม่ควรเลยอนิจจามาตกปลัก
โมโหหึงส์ดึงดันจนเด็ดรักเพราะหาญหักหุนหวลจึงชวนเชง
ห้ามเจ้าเจ้าก็ตามทรามถวิลประมาทหมิ่นอาคมคารมเหลิง
คิดถึงวันจากให้อาไลยละเลิงเพราะกระเกริงจึงต้องกรากอยู่กรุงกรัง
น่าเอนดูแต่เจ้ารู้ปรนนิบัติเมื่อกำดัดยังไม่หน่ายสวาทหวัง
ทั้งชั้นเชิงชิดชมไม่ชิงชังอุตส่าห์นั่งนวนฟั้นเจ้าหมั่นจริง
อันการแต่งแล้วก็ดีไม่มีลบขยันครบล้ำเลิศประเสริฐหญิง
น้ำใจเจ้าเล่าก็รักพี่หนักจริงนี่ประวิงเพราะแม่มันแปรเอง
ทั้งอีเถ้าหัวดกอ้ายอกขนมันเห็นว่ากูจนจึงข่มเหง
กล้าทำก็กรรมของมึงเองนี่หากเกรงพระองค์ผู้ทรงเมือง
กูจะพาแต่น้องวันทองหนีให้คดีนั้นลือระบือเลื่อง
แม้ยิ่งตามออกไปพอไกลเมืองจะกลับเยื้องย้อนชัฎสกัดฟัน
เคืองแค้นคลายคิดถึงลาวทองตรึกตรองจนย่ำพระสุริย์ฉัน
จึงเรียกทนายมาสั่งพลันพร้อมกันถ้วนหน้าทั้งข้าไทย
ให้ไปพึ่งพระหมื่นศรีเสาวราชกับหมื่นไวยวรนาถนั้นจงได้
อันตัวของข้าจะลาไปจงช่วยเอาใจใส่ท่านมารดา
สั่งพลางไปเรือนท่านมารดรยอกรทั้งสองเหนือเกศา
ก้มกราบกับเท้าท่านมารดาแล้วแจ้งกิจจาแต่จริงไป
อันลูกกับอ้ายขุนช้างล้านจะล้างผลาญกันลงให้จงได้
บัดนี้ลูกมาจะลาไปตระเตรียมการไว้ทุกสิ่งแล้ว
แม่จงพาข้าไทยไปจากบ้านอยู่นี่จะรำคาญด้วยลูกแก้ว
สู้ตายลูกไม่ไว้มันแล้วช่วยอวยพรลูกแก้วให้จงงาม ฯ
๏ ครานั้นทองประศรีผู้มารดาได้ฟังลูกว่ารำพรรณห้าม
พ่อยอดรักของแม่อย่าหมิ่นความเมื่อวันทองสิเขาตามชุนช้างไป
จะต้องการอะไรกับวันทองมันเปนสองใจแล้วไม่เลี้ยงได้
คนสองน้องแขกตามมันใยสองใจชั่วอัปมงคล
อันหญิงงามเหมือนจามรีพรายสู้ตามมิให้ซึ่งขนหล่น
ชายอื่นมิให้ชื่นสวาทปนประกอบกลว่าเปนแก่กสัตรี
ตัวเจ้าดังเผ่าสิงหราชมันชาติอุลามกเร่งหกหนี
พระทรงภพโปรดเลี้ยงถึงเพียงนี้ชาวบุรีเลื่องฟุ้งในกรุงไกร ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสนิธนิ่งคิดคำแม่แล้วแก้ไข
ที่จริงนั้นวันทองไม่สองใจซึ่งชั่วไปทั้งนี้เพราะมารดา
อีเถ้าศรีประจันมันเปนเองแนะนำทำเพลงให้เข้าหา
ขุนช้างจึงหากอหังกาเข้าไขว่คว้านางถีบจนตกเตียง
อีเถ้าแม่แร่เข้าไปตีลูกว่าดูถูกทำผัวจนหัวเสี่ยง
วันทองน้อยขยับจับมีดเมียงอียายแม่เข้าเคียงยุดมีดไว้
ลูกรู้เพราะหนังสือของสายทองสอดบอกข่าวน้องหาเว้นไม่
ถึงกระนั้นก็ลูกไม่จงใจเดี๋ยวนี้ไปจะแก้เผ็ดอ้ายคนคด
ซึ่งมันทำให้พลัดกับลาวทองลูกจะขอตอยต้องให้ตามบท
จนห้ามเฝ้ามิได้เฝ้าพระทรงยศก็เพราะอ้ายคนคดมันคิดความ
เจ็บอกลูกหนักแล้วนะมารดาโปรดเกศาเถิดแม่อย่าหักห้าม
ลูกไม่ย่อท้อต่อสงครามอ้ายขุนช้างติดามก็ไม่เกรง
ลูกได้ยิ่งยอดปรอทเพ๊ชรย่อห่อนเจ็ดขามใครจะข่มเหง
เช่นชาติมันพันหนึ่งลูกไม่เกรงแต่เพียงต่อยคนละเป้งจะวิ่งไป
หน้าอ้ายตุ่นขุนช้างนี่นะแม่มันจะแร่อาจตามไปถึงไหน
มีแต่จะกอดหมดนนอนร้องไปตีอกร่ำไห้กว่าจะตาย ฯ
๏ ทองประศรีได้ฟังซึ่งน้ำถ้อยจะจากลูกน้อยแม่ใจหาย
ร้องไห้น้ำหมากขากฟูมฟายอวยพรลูกชายทั้งน้ำตา
จะว่ากระไรไม่ออกสอื้นฮึกตามที่พ่อจะตึกเอาเถิดหวา
แข็งใจเอามือเช็ดน้ำตาแล้วแช่งว่าขุนช้างให้ตายไป
แต่ลูกกูอายุให้ยืนนานประเสริฐดังพระอวตารประสิทธิ์ให้
ทั้งพระเวทเรื่องเดชเดโชไชยให้อ้ายขุนช้างพ่ายแพ้ฤทธิ์
พรแม่ตั้งใจให้จริงจริงจะนึกสิ่งใดให้สำเร็จกิจ
ให้มีชัยแก่หมู่ปัจจามิตรพรแม่ประสิทธิ์ให้ลูกยา ฯ
๏ ขุนแผนรับพรแล้วก้มเกล้ายกเท้าแม่ทูลเหนือเกศา
ประทักษิณมัสการซึ่งมารดาแล้วลีลามาหอพระสี่กร
จึงจุดเทียนประทีปขึ้นบูชาบุปผาผกาเกสร
เอาหนังราชสีห์อันบวรปูซ้อนเชื้อเชิญซึ่งเทวา
นุ่งขาวห่มขาวสมาธิตั้งสติร่ายถูกพระคาถา
ครบร้อยแปดคาบด้วยศาสตราปฏิมารูปปลุกก็ลุกครัน
เป่าสังข์บูชาพระหริวงศ์น้ำกุหลายอาบสรงเกษมสันต์
จึงเอาขันสำริดน้ำสรงนั้นมาลงยันต์เจิมกระหม่อมด้วยยินดี
ล้างหน้าแล้วว่าอธิษฐานกรายกรานขอพรประเสริฐศรี
จึงสั่งให้บ่าวผูกพาชีฤกษ์ดีแต่งตัวด้วยเร็วพลัน
นุ่งยกดวงแย่งระยับเยี่ยงเข็มขัดเพียงดังแกล้งประสมสัน
ชั้นในย้อมว่านประทับยันต์ชั้นนอกนั้นอัตลัดสพักทอง
คาดเจียรบาดเทศแล้วเหน็บกฤชดังชวากล้าฤทธิ์เรืองสยอง
สังวาลกุดั่นสุวรรณกรองประคำทองตุ้มปี่อาจารย์ลง
แล้วจับเครื่องบวงสรวงสังเวยตามเคยเครื่องต้นต้องประสงค์
สายสิญจน์ธูปเทียนเจียนประจงฉัตรธงเพดานเอาส่านทำ
ใส่แหวนต่างต่างกระจ่างวามสง่างามดูประดิษฐ์พิจิตรขำ
โพกประเจียดประจุเครื่องประจำภควำใส่ยอดมงคลดี
ก้มจับฟ้าฟื้นยืนอ่านเวทสังเกตคอยฤกษ์ประเสริฐศรี
พอได้ศุภฤกษ์จรลีขึ้นพาชีเป่ามนต์เรียกพูตพราย
ปลอดทั้งทักทินยมขันห่วงเฉียงโชคชั้นตวันฉาย
เหลวเหล็กผีหลวงพ้นห่วงร้ายเร่งพายหน้าหลังกำบังมา
มีดฝานว่านยาทาฝีปากออกจากบ้านตรงเข้าดงป่า
ตั้งจิตต์บริกรรมภาวนาตัดมาดงห้วยหนองตะพาน
ถึงหนองจรเข้เพลาค่ำให้ม้ากินหญ้าน้ำเกษมสานต์
แล้วมาถึงบ้านพลับมิทันนานใกล้บ้านขุนช้างเข้าฉับพลัน ฯ
๏ จึงตัดไม้ทำศาลเพดานดัดพลีบัตรนั้นทำมาสรรพสรรพ์
ตีเหล็กไฟจุดธูปเทียนพลันเอาเครื่องพลีนั้นออกบูชา
วงด้ายสายสิญนจ์โขลนทวารแปดด้านแขวนยันต์ทุกทิศา
เอาผ้าผืนเครื่องทั้งนั้นมาโอมอ่านฤทธาอาคมมนต์
ปลุกเษกชุมนุมเทวดาให้ชอุ่มมืดฟ้ามัวฝน
อาราธนาเทวดาทุกตำบลจอมสกลอิศเรศรแลนารายณ์
อินทราเทวดาศศิธรทินกรเวสสุกรรมวรุณฉาย
รามสูรอรชุนแลพระพายขอถวายกรน้อมประนมเชิญ
ทั่วทั้งสินหกห้องสวรรค์ชั้นฟ้าอิกรุกขาคีรีเขาเขิน
ลำเนาหนองคลองห้วยกรวยโกรกเกรินเถื่อนเถินปิศาจพระทรงเมือง
ปู่เจ้าจอมภูผาป่าอ้อแดงเจตคุกเรืองแรงฤทธิ์ลือเลื่อง
ทั้งพระกาลองครักษ์หลักเมืองขอเชิญมารับเครื่องพลีกรรม์
แล้วตั้งความสัตย์อธิษฐานจงเปนทิพย์พยานประเสริญสรรพ
ขุนช้างมิได้อยู่ในทางธรรม์สหายกันมันคิดประทุษร้าย
เอาภรรยาของข้าไปชมขวัญซึ่งข้อนั้นข้าก็ดับโมโหหาย
มีเมียใหม่ได้มาไว้แนบกายยังปองร้ายคิดทำให้จำไกล
เสียดส่อต่อเติมเอาความทูลนเรนทรศูรพิโรธไม่เฝ้าได้
แล้วมิหนำซ้ำให้เอาเมียไปปักสดึงอยู่ในนิเวศน์วัง
วันนี้ข้ามาจะตอบแทนความแค้นแก้เผ็ดขุนช้างมั่ง
แม้ข้าไม่อยู่ในสัจจังเชิญสังหารชีพอย่าได้ไว้
ถ้าข้างขุนช้างกระทำผิดขอให้สำเร็จกิจข้าจงได้
เทวาอารักษ์อย่าเข้าใครใครชั่วก็ให้ประจักษ์ตา ฯ
๏ ครานั้นเทพาอารักษ์สิทธิศักดิ์ปิศาจแกล้วกล้า
ผีภูตโขมดมารยาซึ่งมารับสังเวยพลีกรรม์
ปรึกษากันครั้นเห็นว่าขุนช้างโหดร้ายใจจางโมหันธ์
ทำลายสหายคิดร้ายกันเอาเมียเกลอนั้นมาเคล้าคลึง
มั่งมีเงินทองเสียเปล่าเปล่าไม่ตอบแทนคุณเราสักนิดหนึ่ง
ดีแต่จะกินเหล้าแล้วเมาอึงเข้าของหน่อยหนึ่งไม่ถึงเรา
แต่คุ้มเกรงรักษามาไม่น้อยคราวนี้จะต้องปล่อยตามทีเขา
ให้สมอ้ายขี้ตืดที่มืดเมาจะคว้าหาเมียเปล่าไม่รู้ตน ฯ
๏ ขุนแผนแสนเลิศประเสริฐฤทธิ์ดังอาทิตย์แจ่มแจ้งกระจ่างหน
ปลุกฤทธิ์สิทธิเดชด้วยเวทมนต์เอิกเริกฤกษ์บนได้ท่วงที
จึงดูนิมิตเมฆฉายดูกายผิวผ่องลอองศรี
ขาวช่วงดังดวงจินดาดีเปรมปรีดิ์สำอางกระจ่างใจ
จบจับฟ้าฟื้นขึ้นขี่ม้าพลายกุมารนำหน้ามาไสว
ถึงขอบเขื่อนเขตเรือนเข้าทันใดขุนแผนตั้งใจภาวนา
สกดพวกบ่าวเฝ้าประตูคุดคู้บ่นเพ้อเลมอด่า
ทั้งตัวพันอินท์พัทธยาเลมอชักตุ้งก่าคว้าเหล็กไฟ ฯ
๏ ครานั้นนางพรายของขุนช้างทั้งห้านางระวังวิ่งไสว
เล็ดลอดสอดมองระมัดไภยแลไปเห็นคนขี่ม้ามา
บอกกันว่านั่นแน่ขุนแผนแล้วล่วงแล่นเล็ดลอดละเลิงร่า
ทำจริตบิดเบือนซึ่งกายาให้หน้าตาพิลึกสพึงกลัว
สูงดำทมนยืนกั้นม้าบ้างขึ้นบนต้นหว้าแล้วห้อยหัว
คว่างทิ้งวิ่งเรี่ยบนปลายรั้วจับตัวให้ได้อ้ายคนคม
อีคนหนึ่งถลิ้งห้อยหัวเดิรสูงเกินปลายไม้สยายผม
คึกคึกดังจะแผดแผ่นดินจมอ้าปากพ่นลมดังไฟกัลป์ ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสท้านปรีชาชาญพริ้งเพริศประเสริฐสรรพ์
เห็นนางพรายรบรุกบุกบันกีดกันวงวิ่งเปนสิงคลี
จึงแก้เข้าหอมที่ย้อมว่านโอมอ่านพระเวทประเสริฐศรี
ซํดพรายขุนช้างในทันทีดังอสนีฟอนฟาดจะขาดใจ ฯ
๏ นางพรายขุนช้างสิ้นทั้งห้าดังต้องสายฟ้าไม่ทนได้
ต่างล้มลุกจนซุกซนไปปีนขึ้นต้นไม้หักใบบัง
เห็นหนุ่มน้อยหน้านวลชวนชมศาสตราอาคมของเขาขลัง
จึงแปลงกายให้เหมือนนางชาววังเดิรแอบแยบยังกะทั่งไอ
แฝงคนแล้วถามด้วยความดีค่ำมืดป่านนี้จะไปไหน
ประทานโทษเถิดหม่อมนี้ชื่อไรมาประสงค์สิ่งใดทนงนัก
ชั่งไม่กลัวกองตระเวณที่เกณฑ์เที่ยวฉันเปนเสียวใจกลัวแทนหม่อมหนัก
แล้วอย่าแค่นว่าฉันข้อนแสนงอนทักเพราะว่ารักดอกจึงห้ามด้วยความกลัว ฯ
๏ ขุนแผนได้ฟังซึ่งแยบยลน้อยหรือกลดตรึกพลางทางยิ้มหัว
แต่น้องเปนนางในยังไม่กลัวตัวพี่นี้เปนชายจะเกรงไย
พี่ขอถามเจ้าบ้างอย่าอางขนางทั้งห้านางนี้น้องอยู่กรมไหน
แม้ประทานจะสนองให้ต้องพระไทยไม่อาไลยจานทองสักนิดเลย ฯ
๏ น้อยหรือกลแยบยลมาลวงหญิงชั่งจัดจริงจบเจียวแม่เจ้าเอ๋ย
ใครหลงลิ้นก็จะลอยเปนลมเลยถ้าเชื่อเชยชมแล้วก็ชวนเชิง
แต่อย่างฉันนี้หรือสมเปนข้าหลวงอย่าติล่วงเล่นลิ้นให้ลานเหลิง
ไม่รักเปนชาววังกลัวหลังเปิงจะอยู่ละเลิงเล่นข้างนอกตามสบาย
ถึงต้องติดเปนข้าท่านขุนช้างก็เหมือนอย่างตัวเปล่าอยู่แหล่หลาย
แม้ว่ายอมตามหม่อมกลัววุ่นวายเหมือนทำกรรมใส่กายไม่ต้องการ
มาประสงค์สิ่งใดจะใคร่รู้จึงมายั้งหยุดอยู่ประตูบ้าน
ถ้าขุนช้างมาเห็นมิเปนการเชิญท่านกลับไปอย่าได้ช้า ฯ
๏ พี่ขอบคุณแล้วที่ข้อรำพรรณแถลงเจ้าไม่แจ้งจิตต์จงจำนงข้า
พี่จะเล่าให้เจ้าฟังแต่หลังมาขุนช้างกับข้าเปนมิตรกัน
บัดนี้เขาพาเจ้าวันทองเมียของพี่ไปไว้ชมขวัญ
เสียน้ำสบถคิดคดกันมาวันนี้พี่หวังจะแทนทด
จงหลีกให้พี่เข้าไปหน่อยเถิดนางอย่ากีดขวางเลยน้องมิต้องขบถ
เกรงอะไรกับอ้ายทรยศนี่พี่งดเพราะเจ้าทั้งห้านาง
สามิภักดิ์ต่อนายได้ยากเย็นใช้เช่นนี้พี่เห็นเปนผิดอย่าง
อดนอนเดิรนั่งระวังทางใช้นางอย่างนี้มิสมควร
นี่จนใจด้วยเปนข้าเขาข้างนั้นถ้าผูกพันกับพี่นี้จะสงวน
จะให้แต่นั่งผัดพักตร์ยักหน้านวลเชยชวนเจรจาสำราญใจ
แป้งน้ำมันมิให้หมองกระเหม่าม่อยอีกไม้สอยส้นงาจะหาให้
กระจกแหนบก็จะแอบให้กันไรจะถึงใจทั้งกระแจะน้ำมันจันทน์ ฯ
๏ ครานั้นนางพรายได้ฟังคำชั่งคมขำแซมสอดทุกสิ่งสรรพ์
นั่งไหว้ทำชม้ายเมียงมันเชิงหม่อมว่านั้นเห็นสุดคิด
ด้วยน้องสิอยู่กับท่านขุนช้างจะวิ่งวางหนีตัวกลัวความผิด
ซึ่งเมตตาว่าจะพาไปเชยชิดก็ควรคิดขอบข้อประคองคุณ
แต่ท่านขุนช้างได้เลี้ยงมาไม่ควรเลยที่ข้าจะหันหุน
เห็นเปนตัวน้องนี้เนรคุณต่อท่านขุนช้างที่เลี้ยงมา
อันซึ่งขุนช้างทุจริตชอบผิดนั้นไม่รู้ที่จะว่า
จะให้ซ้ำพร่ำโทษท่านเลี้ยงมาตัวข้าไปไม่ทำเปนกรรมไป ฯ
๏ ขุนแผนเห็นว่าจะช้าทีก็คลายคลี่เข้าซัดไปไม่ปราไสย
เจ้าจะยับนะขยับเสียให้ไกลกลังอกไปพ้นทางอย่าขวางกัน
ว่าแล้วขุนแผนแสนประเสริฐเสดาะเปิดกลอนถอนประตูสั่น
เท้าถีบเปิดทวารทั้งสามชั้นสั่งให้พรายนั้นเร่งเข้าไป
เที่ยวดูผู้คนทุกตำแหน่งแอบแฝงหลับตื่นเปนไฉน
คนมีมากน้อยสักเท่าไรดูให้สิ้นสุดแล้วกลับมา ฯ
๏ พรายกุมารรับคำขุนแผนสั่งไม่รอรั้งวิ่งแข่งกันขึ้นหน้า
ประเดี๋ยวหนึ่งถึงเรือนศรพญาเคหาใหญ่อยู่ประตูกลาง
นอนหลับด้วยกันกับภรรยากลับหัวลงมาอยู่ข้างล่าง
เอาก้นเมียต่างหมอนแล้วนอนครางดูกับขุนช้างก็คล้ายกัน
พรายกุมารเล็ดลอดเที่ยวสอดดูเห็นพวกเฝ้าประตูจับหัวสั่น
อีกเหล่านงยามทั้งสามชั้นชวนกันนับคนแล้ววิ่งมา
ถงจึงไหว้บอกกับขุนแผนบ่าวเข้าเฝ้าแหนอยู่แน่นหนา
ทั้งสามชั้นพร้อมกันคอยตรวจตราชั้นละสิบห้ากำลังนั่งกองไฟ
เรือนทาสรายกลาดรอบรั้วทึบพร้อมสพรึบล้อมเรียงรอยเรือนใหญ่
บ้างเล่นหมากรุกสนุกไปมันตรวจตรากันไม่ให้หลับนอน ฯ
             

๏ ขุนแผนแสนเลิศประเสริฐฤทธิ์ไม่วางจิตต์พร่ำสั่งกระซิบสอน
จงกลับเข้าไปชักสลักกลอนสกดให้นอนหลับใหบไปทุกคน
แต่บันดาผู้คนของขุนช้างอย่าได้ว่างเว้นเลยสักแห่งหน
ขนให้สิ้นอย่างทั้งล่างบนจนสุนัขก็อย่าให้ลืมตา ฯ
๏ ครานั้นนางพรายกุมารทองต่างคนองกราบไหว้แล้วบ่ายหน้า
วิ่งดังลมพัดสบัดพามาทำดังว่าสิ้นทั้งปวง
บ่าวไพร่ชายหญิงที่ทำการบ้างโก้งโค้งคลานเหงาหลับง่วง
เลมอไลมไปว่าโขมยล้วงยุดหน่วงไม้พลัดซัดโบยเมีย
มะเปิงเลมอขึ้นโก้งโค้งคลำล้วงกระโปรงว่าโพรงเหี้ย
โรงเจ๊กลูกเล็กไว้หางเปียเลมอร้องหาเตี่ยอยู่รอบเรือน
บ้างโดดเลมอว่าปักกร่ำลุยบุกน้ำครำถลำเปื้อน
วิปริตผิดเพ้อไปทุกเรือนฟั่นเฟื่อนงวยงงด้วยภูตพราย ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสนิธแค้นคิดเกรี้ยวกราดด้วยมาดหมาย
ครั้นสั่งกุมารภูตพรายทำคนทั้งหลายให้นิทรา
บ้านขุนช้างเงียบเชียบสงัดเสียงหลับกายรายเมียงไม่เงยหน้า
ขึ้นม้าผันแปรแลมาชมเขตเคหาของขุนช้าง
ขอบนอกนั้นเรือนศรพญาสอาดตาภูมิฐานกว้างขวาง
ผู้คนนอนกรนเลมอครางดูพลางทางนึกอยู่ในใจ
รุ่งพรุ่งนี้แล้วอ้ายขุนช้างจะกอดหมอนนอนครางน้ำตาไหล
วันทองตามันมาเปรมใจวันนี้จะได้เห็นหน้ากัน
ขี่ม้าเที่ยวดูมาถ้วนที่บมีใครทักเธอเพ้อฝัน
มาถึงเรือนใหญ่ขุนช้างพลันผินผันหน้าตรงเข้าหัวนอน
ลงยันต์ปิดม้ายังตาคนเป่ามนต์ลูบหลังแล้วสั่งสอน
ให้สีหมอกเข้าซอกอยู่เร้นซ่อนอดนอนแอบบังระวังตัว
สั่งพรายให้ประจำเจ้าขุนช้างทั้งอีนางวันทองคนองผัว
เราปลุกจึงลุกออกจากตัวอย่าให้เงยหัวทั้งข้าไทย
จึงจุดเทียนสกดเข้าติดเสาผีเย่าเฝ้าเรือนไม่อยู่ได้
ขุนแผนกำราบปราบไปขับไล่ปรายว่านเข้าสารซ้ำ
ซัดข้ามหลังคาได้สามหนผู้คนที่หลับกลับตื่นคล่ำ
แล้วกลับลัมกรนบ่นพึมพำเษกมนาวซัดซ้ำกระหน่ำไป
ทิ้งข้ามหลังคาได้สามหนขุนช้างหลับกรนไม่ทนได้
กอดวันทองหลับระงับใจนางพรายน้อยใหญ่ไม่ละวาง
บ้างช่วยกลิ้งครกเข้าหนุนตีนปีนร้านดอกไม้ที่หน้าต่าง
พิศชมต้นไม้นายขุนช้างเกลื่อนกระถางเคลือบวางเปนสามชั้น
ต้นส้มมะสังแซมยี่สุ่นดอกแก้วหอกกรุ่นพิกุลกลั่น
สมอรัดตัดพุ่มสินเอ็ดชั้นมขามป่อยขยันเปนฝักงาม
สนสร้อยหางโตตะโกนาตะขบข่อยระย้าบ้างสุกห่าม
ยมโดยดอกกลุ่มชอุ่มงามประยงคุ์แย้มแซมซามรบัดใบ
รำดวนดกเด่นช่ออรชรสารภึเกสรเสียดไสว
สาวหยุดพยอมหอมยวลใจกุหลาบกลิ่นไกลปนจำปา
งามกระดังงาจีนกลิ่นหอมเย็นดอกดกดูเด่นฟุ้งกลิ่นกล้า
หยุดยืนชมเล่นเห็นจะช้าเชือนมาชมกระถางอ่างปลาทอง
ว่ายแหวกแถกถาในสาชลดำพ่นผุดน้ำแสงเดือนส่อง
ดูกลมเกลี้ยงเกลากลึงประหนึ่งกลองปลาทองผุดดำลำบากคลัน
บ้างก็โปเปาปุ่มเปนยุ่มยอว่ายป๋อหลอเคียงคู่กันดูขัน
กระโดงเข็มกระโดงขามก็ครามครันจากนั้นเดิรตรงมาหอกลาง
จึงเสดาะประตูทันทีเที่ยวทุกหอรีแลหอขวาง
ฝูงทาสหลับกลาดนอกหอกลางบ้างนอนวิปริตผิดกิริยา
ผ้านุ่งยุ่งปนกับผ้าห่มเปิดนมผมปรกลงประบ่า
ดูเปนสมเพชเวทนาแล้วเดิรมาเห็นห้องหนึ่งชอบกล ฯ
๏ ขุนแผนจึงแวะเข้าไปดูเห็นม่านน้อยห้อยอยู่ประตูต้น
แล้วมีฉากพับสลับบนจงกลอรรจกลับวะวับวาม
เปิดม่านเอามือถือค้างไว้ทนงใจอาจจิตต์ไม่คิดขาม
พิศดูเครื่องห้องลอองงามขันน้ำตั้งพานกระบวยลอย
หีบนากเครื่องคู่กระโถนเคียงบนม้าเรียงแหนบครบทั้งไม้สรอย
กระจกใหญ่ฉายเฉิดคันฉ่องลอยพานน้อยเครื่องแป้งนั้นปริกทอง
ราวเช็ดหน้าหีบผ้าเข้าวางแอบด้วยที่แคบรู้การไม่กีดห้อง
หมอนข้างวางเคียงบนเตียงรองก็เปิดมุ้งเห็นน้องขึ้นนั่งชม
เจ้านอนอยู่บนเตียงกจ้อยร่อยแบบบางร่างน้อยหน้าสวยสม
งามคิ้วผิวเนื้อแลนวลนมไรช้ำขำคมอยู่ในที
ดวงหน้าลม้ายคล้ายหน้าเทศดูแก้มดังการเกดยังอ่อนสี
ปากนางอย่างจะยิ้มเยื้อนพาทีคอดังกินรีเมื่อร่อนรา
นิ้วมือลำแขนเหมือนอย่างเขียนประจงเจียนดังวิจิตรเลขา
เอวบางอย่างวาดสอาดตาทั้งอุรานั้นก็ผายลม้ายที
นุ่งลายห่มผ้าสีนวลน้อยดึงนางลอยลิ่งสถานพิมานศรี
หลับสนิธแต่จริตนั้นติดดีหลากนักนางนี้จะเปนใคร
วงศ์วานว่านเครือของขุนช้างหรือญาติข้างวันทองเปนไฉน
จะว่าเมียขุนช้างผิดอย่างไปนวลเจ้าดูยังไม่ต้องมือชาย
จำจะปลุกให้ลุกขึ้นไต่ถามจึงจะแจ้งเนื้อความสิ้นทั้งหลาย
สั่งพรายพรายวางให้นางคลายซ้ำร่ายมนต์แล้วเข้าเคล้าคลึงชม ฯ
๏ ครานั้นนางแก้วกิริยานิทราหลับจิตต์สนิธสนม
ฟื้นกายเห็นชายมาลอบชมจะร้องต้องอาคมมาข่มใจ
ลุกจากเตียงเมียงชม้ายเอ๊ะชายผู้นี้มาแต่ไหน
อ้อนแอ้นรูปทรงองอาจใจจำจะถามไต่ให้แจ้งการ
แฝงม่านแล้วถามเนื้อความไปท่านนี้คือใครจึงอาจหาญ
รูปทรงก็ไม่เห็นจะเปนพาลนี่คิดการอย่างไรจึงเข้ามา ฯ
๏ ขุนแผนฟังวับจับทรวงกระสัลชั่งรำพรรณสอดเสียงบ่ายเบี่ยงว่า
พี่มิใช่ชายพาลหาญหยาบช้าพี่มาติดตามเจ้าวันทอง
ด้วยขุนช้างพานางมาร่วมรักพี่ยังไม่รู้จักซึ่งแห่งห้อง
บุญพี่ดลใจได้พบน้องสำคัญว่าวันทองมิ่งเมียรัก
ช่างเหมือนสิ้นเหมือนสุดทั้งคิ้วตากิริยาหลับนอนก็สมศักดิ์
พี่มานั่งหลงเลยเชยชมพักตร์ลักลูบจูบน้องคนองใจ
เจ้าต้องมนต์หลับสนิธอยู่แก้วตาหารู้สึกตัวไม่
อย่าถือโทษโกรธพี่ขออไภยช่วยบอกให้ประจักษ์สักสองคำ
นี่เจ้าเปนอะไรกับขุนช้างเจ้าอย่าพรางพี่เลยที่ข้อขำ
ขอถามถึงวันทองสักสองคำแม่อย่าอำนะช่วยบอกแต่ความจริง ฯ
๏ นางแก้วกิริยาได้ฟังถามสดุ้งคร้ามไหวจิตต์ให้คิดกริ่ง
นี่จะเปนขุนแปนแม่นมั่นจริงที่จะตามมาชิงท่านวันทอง
วิทยาอาคมเขาหนักหนาอาจใจเที่ยวมาถึงในห้อง
ให้กลัวขนลุกหนังหัวพองเห็นจะเสียวันทองแล้วแน่ใจ
ครั้นจะมิโอนอ่อนรับวอนคำเคืองแค้นก็จะทำเหตุใหญ่
เร่งคิคครั่นคร้ามขามไภยมานี่เจ็บใจด้วยวันทอง
คิดแล้วตอบว่าช่างน่าหัวมาหลงตัวแล้วมิหนำซ้ำหลงห้อง
ไม่น่าขันเลยว่าฉันเหมือนวันทองอย่าซ้องสรรเสริญให้เกินดี
จะชักปัดนี้หรือไปเทียมแก้วก็รู้แล้วว่าแสร้งแกล้งใส่สี
ตัวฉันนั้นมิใช่เปนผู้ดีฉันเปนแต่ทาสีแม่วันทอง
บิดาเปนพระยาสุโขไทยท่านตกยากเข็ญใจเศร้าหมอง
ขัดเงินไถ่โทษที่จำจองจึงเอาน้องมามาขายฝากไว้
เปนเงินตราสิบห้าตำลืงถึงปีแล้วก็ยังหาส่งไม่
ชื่อแก้วกิริยามาตกไร้ฉันบอกแล้วเชิญไปเสียโดยดี
เปนไทยอย่าได้มาคบทาสถ้าประมาทก็จะเสื่อมซึ่งศักดิ์ศรี
จะตอบแค้นแทนกันในวันนี้ตามแต่ท่านผู้ดีจะทำกัน ฯ
๏ ฟังคำร่ำว่าช่างน่ารักจะใคร่ลูบจูบพักตรเฉลิมขวัญ
รู้เสงี่ยมเจียมตัวทุกสิ่งอันพิไรร่ำรำพรรณน่าเอ็นดู
สมเปนลูกสาวสุโขไทยน่าสงสารสายใจด้วยไร้คู่
ชายใดได้ร่วมภิรมย์รู้จะชื่นชูอาลัยทุกเวลา
เจ้ายากก็ไม่มากสักเท่าไรพี่จะช่วยด้วยใจสเนหา
อย่าว่าแต่ยากเพียงสิบห้าถึงห้าชั่งก็จะมาช่วยทุกข์น้อง
ว่าพลางทางแก้ห่อเงินให้เหลียวจูบลูบไล้อยู่ในห้อง
แม่ช่วยชี้ที่ห้องเจ้าวันทองพี่ไม่ลืมคุณน้องคุ้มวันตาย ฯ
๏ นางแก้วกิริยาครั้นได้ฟังชุดนั่งแอบเตียงแล้วเมียงม่าย
ค้อนควักผลักมือด้วยแสนอายหม่อมมาทำหยาบคายดีฉันไย
ช่วยทุกข์ช่วยอยากจะเอาบุญทำคุณแล้วจะซ้ำทำโทษให้
ฉันไม่คู่ควรอย่ากวนใจด้วยบิดาสั่งไว้ให้สงวนตัว
ถึงจะยากเย็นแสนเข็ญใจว่ามิให้คบชู้ทำสู่ผัว
มิให้ทำแต่อำเภอใจตัวขืนคบชู้ซึ่งผัวไม่เลี้ยงไว้
ให้บิดามารดาข้ารู้ก่อนก็จะประสิทธิ์พรอำนวยให้
ได้รับคำสั่งบิดาไว้ฉันไม่ยอมด้วยได้อย่าพาที
จะเห็นอะไรแก่แก้วกิริยาเปนคนอนาถาไม่พอที่
เมื่อคู่จิตต์ชิดสมานของท่านมีไม่ควรที่เลยจะทำให้จำใจ
พอได้แล้วก็จะสลัดลิ่วไม่รู้ว่าปลิวไปทิศไหน
ข้างฝ่ายฉันก็จะซ้ำระกำใจเหมือนติดใบบอยพอให้หลงลม
พอรู้รสก็จะร้างแรมประเวศกุสุเมศหมางธารประสานสม
ภุมเรศก็จะเร่เรณูชมดวงสุกรมก็จะช้ำระกำกาย
อกฉันก็จะกินกำสรดโศกแสนวิโยคเหมือนมณีสีสลาย
มิควรข้องก็จะต้องเคืองระคายไม่ควรที่จะอายก็อัปมาน
ไหนเพื่อนข้าเขาจะว่าให้เจ็บจิตต์ต่อติดเย้ยหยันประจัญจ้าน
ทั้งเจ้าเงินก็จะข้อนแคะประจานให้อัปมานฝูงข้าไปตาปี
ฝ่ายพ่อแม่รู้เรื่องจะเคืองโกรธทำโทษเฆี่ยนขับดังสับสี
หม่อมใช้ก็จะได้แต่เปรมปรีดิ์ดังขึ้นวิมานตระการทิพย์
ข้างแก้วกิริยาตั้งตาคอยจะแลลอยคลับคล้ายไปหายฉิบ
แม้นใครรู้ก็จะจู่กันกระซิบตากระหยิบปากด่าใส่หน้าเอา
ว่าเปนข้าแล้วให้ผ้าเหม็นสายสิ้นฉันจะผิดหน้าเถียงอย่างไรเล่า
สมน้ำหน้าจัญไรอีใจเบาจะต้องเอาหนังหุ้มอยู่ตาปี ฯ
๏ ขุนแผนได้ฟังซึ่งน้ำคำเฉี่อยฉ่ำแสนสุดสวาทพี่
ซึ่งบิดาน้องสั่งไว้ทั้งนี้ก็ชอบประเพณีบุราณมา
พี่ไม่ลวงน้องให้หมองสัตย์จะปรนนิบัติไปตามคำที่ว่า
เพราะใจพี่รักมิตรคิดเวทนาพี่จึงมาแก้เผ็ดอ้ายขุนช้าง
พี่สกดหลับหมดทั้งเรือนแล้วเจ้าแก้วกิริยาปรานีบ้าง
พี่ก็ได้อิงแอบแนบทรวงนางจะให้ร้างเลิกกันไม่ทันแล้ว
พี่ขอฝากรักไว้ที่ในน้องแล้วจึงจะสนองพระคุณแก้ว
จะไปไหว้เกิดเกล้าของเจ้าแล้วนางแก้วกิริยาอย่ากริ่งใจ
ถ้าพี่ลวงน้องให้หมองสัตย์วิทยาอย่าชงัดสักสิ่งได้
จะทำตามให้งามสมสั่งไว้พี่ให้สัตย์น้องจงครองรัก
ว่าพลางเปลื้องเครื่องขึ้นแขวนฝาอุ้มแก้วกิริยาขึ้นวางตัก
พลางตระโบมโลมลูบจูบพักตรจะผลักเท่าไรไม่ฟังนาง
พระพายชายชวยมารวยรินฟุ้งกลิ่นบุปผชาติสอาดกระจ่าง
ฉิวฉิวปลิวชายสไบนางพระจันทร์จรแจ่มกระจ่างอยู่พราวพราย
เรื่อเรืองเหลืองใสอยู่ในเมฆดาวช่วงดวงเอกรับเดือนฉาย
ดาวฤกษ์เบิกเมฆอยู่คลับคล้ายพระพายพัดยิ่งเย็นเปนลมลาง ฯ
๏ ครานั้นนางแก้วกิริยาในอุรานึกพรั่นอางขนาง
เกรงใจกลัวไภยท่านขุนช้างอิงแอบแนบข้างรำคาญใจ
มาคุมเหงฉันเล่นถึงเช่นนี้จะพาวันทองหนีจากเรือนใหญ่
ท่านหากจะไปสบายใจฝ่ายฉันจะได้แต่เดือดร้อน
ท่านขุนช้างจะง่านทยานใจจะพาลด่าข้าไทยไม่หยุดหย่อน
ไม่เข้าการจะพาลให้พลอยร้อนคิดรักควักค้อนด้วยงอนใจ ฯ
๏ ขุนแผนจึงว่าแก้วตาเอ๋ยไม่หายแคลงบ้างเลยข้อสงไสย
พี่ไม่ล่อลวงเจ้าดวงใจไปแล้วก็จะกลับมารับน้อง
นี่หากมาแก้เผ็ดอ้ายพาลาใช่ว่าจะพาไปสมสอง
จะทดแทนแก้แค้นทั้งวันทองดูไปเถิดน้องจะเห็นใจ
ถึงเทวดาเหาะลงมาห้ามอันจะอดงดความอย่าสงไสย
เจ้าอย่าด่วนแหนงคลางแคลงใจพลางกอดจูบลูบไล้อยู่ในที ฯ
๏ ไอ้มีแต่แนมแก้มฉันอย่างเชลยหม่อมเสบยใจน้องช้ำคล้ำเปนฝี
จงเมตตาเถิดอย่าให้เกินดีไม่ปรานีคนยากปิดปากทำ ฯ
๏ ขุนแผนจึงว่าแก้วตาพี่ชั่งพาทีงอนเหลือแม่เนื้อขำ
พี่แสนรักเจ้าอย่าหักให้ใจจำถึงจะร่ำพิไรคงไม่ฟัง
ว่าพลางกอดกระหวัดรัดรึงเคล้าคลึงคว้าไขว่ดังใจหวัง
เหมือนนาคารึงรัดกระหวัดวังอกทั้งทับสอดมือกอดกลม
กาเมเรรวนปั่นป่วนจิตต์สองสนิธแนมแนบเกษมสม
ถ้อยทีกอดเกี่ยวกันเกลียวกลมต่างภิรมย์ต่างชื่นด้วยแรกชม
พระพายพาคันธรสมารวยรื่นเหมือนชวนชื่นเชยชิดในเชิงสม
ภุมเรศร่อนประเวศวงเวียนชมก็เชยฉมบุษบงประจงชวน
ฟุ้มหอมกล่อมกลั้วกับกลิ่นแก้มแกมกลีบเกสรตระหลบหวล
ถนอมชมกอดชิดสนิธนวลอุ่นอุ่นเหมือนจะชวนให้หลงชม ฯ
๏ นางแก้วกิริยาแรกรู้รสหลงชดเชยชิดสนิธสนม
ต่างคนต่างสอดกอดกันกลมสองภิรมย์สำราญเบิกบานใจ
จะสู่สมชมนักจะชักช้าไม่สมควรจวนเวลาปัจจุสไสมย
ข่มรักสนิธคิดอาไลยกอดจูบลูบไล้แล้วบอกความ
ตามสิ่งซึ่งจิตต์ประสงค์มานางแก้วกิริยารำพรรณห้าม
พ่ออย่าได้หมายมาดประมาทความน้องคิดครั่นคร้ามไปทั้งตัว
แม้นเขาจับได้จะวอดวายน้องจะยอมพลอยตายด้วยทูลหัว
ตรอมใจไหนน้องจะเปนตัวว่าพลางกอดผัวเข้าร่ำไร ฯ
๏ ขุนแผนถอดแหวนออกจากก้อยเพ็ชรประดับวงน้อยออกส่งให้
ราคาสิบตำลึงอันพึงใจเจ้าเอาไว้ต่างหน้ากว่าจะมา
จับเครื่องที่ถอดนั้นสอดใส่แล้วควักเงินออกให้อีกสิบห้า
นี่เอาไว้จะได้กินกว่าจะมาจูบสั่งสอนว่าแล้วคลาไคล
๏ นางแก้วกิริยาสลดจิตต์นั่งคิดแลตามน้ำตาไหล
ดังใครแคะแขวะล้วนเอาดวงใจกลับวิ่งไปยึดผัวด้วยความรัก
หม่อมเอ๋ยกระไรเลยสลัดสละเอาดาบฉะเสียเถิดให้คอหัก
น้องจะได้เหือดหายคลายความรักสอื้นฮักข้อนอกเข้ารุมรัน ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสนิธนิ่งพินิจดูนางพลางรับขวัญ
ใช่พี่แกล้งเริศร้างห่างจรัลอย่าโศกศัลย์เลยแม่จงวางมือ
แม้หม่อมยอมกระนี้ไม่ดีแล้วไม่รักจริงทิ้งแก้วเสียแล้วหรือ
ไม่ฟังฉันดึงดันแกะไม้มือฟ้าผ่าเถิดร้องให้อื้อขึ้นสาใจ
โอ้กรรมแล้วเจ้าแก้วกิริยาอนิจจาเหมือนจะแกล้งแต่งความให้
พี่มิได้ล่อลวงเจ้าดวงใจก็ได้แจ้งจริงไว้แรกมา ฯ
๏ นางแก้วกิริยาได้ฟังคำดังหนึ่งดาบซ้ำเอาเกศา
ไม่รู้ที่จะออกบอกวาจาด้วยแจ้งธุระมาแต่เดิมที
นางก้มกราบลงกับฝ่าเท้าเปลี่ยวเปล่าจิตต์ใจให้หมองศรี
ครั้นจะห้ามปรามนักก็ผิดที่เมื่อสาระทุกข์ท่านมีก็จนใจ ฯ
             

๏ ขุนแผนพานางมาสู่ห้องโลมลอยปลอบน้องอย่าร้องไห้
พี่ไม่ทิ้งขวัญเมืองอย่าเคืองใจจากไปไม่ช้าจะกลับมา
ว่าพลางทางลุกออกจากห้องเหลียวหลังดูน้องนั่งก้มหน้า
ให้คิดสงสารใจมิใคร่กลารื้อคิดแค้นขึ้นมาก็หักใจ
ฉวยถอดฟ้าฟื้นขึ้นหอกลางของขุนช้างสร้างขนไว้ใหม่ใหม่
ที่หอนั่งตั้งฉากพับไว้กระจกใสใส่อย่างยี่ปุ่นกลาง
รูปฝรั่งนั่งไพล่ในกระจกนกโนรีแขวนไว้ที่หน้าต่าง
ดูฝรั่งนั้นใคร่ดูตานางเหมือนอย่างข้องค้อนงอนดังเปน
นี่ใครหนอฉลาดชั่งวาดเขียนเวียนดูอยู่พลางทางลูบเล่น
เปิดหน้าต่างเผยรำเพยเย็นเห็นฝูงหญิงนอนเปนขนัดมา
แล้วเสดาะกลอนเข้าในเรือนใหญ่ม่านบางกางไว้ทั้งซ้ายขวา
อรรจกลับวับแวมแจ่มแจ้งตาเห็นลวดลายรจนาคนึงใน
ม่านนี้ฝีมือเจ้าวันทองนั่นก็ฝีมือน้องพี่จำได้
ปักเปนรูปเขาพระเมรุไกรโตใหญ่สูงเยี่ยมมหึมา
มีรูปรามสูรอสุรีไล่ชิงมณีเมขลา
ปักเปนองค์พระสุริยาเสด็จคลาส่องโลกชโลธร
ทรงรถโอภาสประหลาทเลิศแสนประเสริฐเทียมเทพไกรสร
แล้วปักเปนองค์พระศศิธรเสด็จจรแจ่มแจ้งจักรพาฬ
รถทิพย์เทียมม้าพลาหกบุษบกลอยล่องส่องแสงฉาน
แล้วปักพระอินทรจรจักรวาฬสำราญทรงช้างเอราวัณ
มีพระมเหษีทั้งสี่นางงามสำอางดังหนึ่งแสร้งประสงค์สรรค์
มีเขาวินัตกนั้นเรียงรันอัสสกรรณอิสินธรยุคนธร
แล้วปักเปนไกลาสประหลาทผาพระอุมากับองค์มหิศร
มีสระอโนดาตอันบวรพระสี่กรทรงอนันตนาคา
นางลักษณวดีลักษมีมเหษีบำเรออยู่ซ้ายขวา
มีคนธรรพเทพกินราถัดมาสถานพิมานครุฑ
ทั้งวิทยาธรนารีผลติดต้นไม้ใหญ่ลม้ายสุด
รูปร่างแลกับอย่างมนุษย์มีสมุทรวารีสีทันดร
ฝูงนาคามัจฉาชล่าโลดช้างน้ำดำโตดแลสลอน
ชมพลางทางคิดจิตต์อาวรณ์เอาดาบชอนรานสายกระจายลง
ชมพลางเยื้องย่างไม่อยู่ช้าด้วยตรึกตราถึงน้องปองประสงค์
คิดเสียดายมิได้วายสวาทปลงเดิรตรงหมายมาดพิฆาฏแค้น
เข้ามาถึงม่านที่ชั้นสองนี่ก็ตรองปักเลิศประเสริฐแสน
๏ (ฉบับขาด)
ชมพลางทางคิดถึงวันทองให้ขุ่นข้องเคืองแค้นระคายหนัก
ไม่ควรเลยน้องเอ๋ยมาหน่ายรักเกรงจะชักช้ามุ่งมาหัวนอน
เห็นขุนช้างสอดกอดนางหลับถอดดาบจะสับสักสิบท่อน
พรายห้ามตัวสั่งใคร่ฟันฟอนจิตต์ใจค่อนค่อนจะใคร่ฟัน
พรายยึดยิ่งเหี้ยมเตรียมตรมใจกูจะฟันมันให้ขาดสะบั้น
ถีบพรายกุมารที่วิ่งกันไว้มันทำไมอ้ายงูพิษ
ฝ่ายพรายกุมารจึงว่าจะฆ่าเขาทำไมจะได้ผิด
เขาก็เปนข้าเฝ้าเจ้าชีวิตพระทรงฤทธิ์จะว่าเราไม่ยำเยง
ขุนแผนว่าจะผิดให้ผิดไปให้สาสมแก่ใจมันคุมเหง
อาจทำกูได้มันไม่เกรงใช่การของเองกูแค้นนัก
ถีบขุนช้างที่หว่างอกพลัดตกจากเตียงเสียงดังอัก
ทุดทำแก่กูดูหมิ่นนักเมียกูมึงลักมาแนบนอน
ขุนแผนพิศดูเจ้าวันทองเห็นน้องแล้วทอดคฤไทยถอน
ไม่ควรเลยน้องเอ๋ยให้แนบนอนน่าใคร่ช้อนหยิกขาให้สาแค้น
วันทองเนื้อนิดหนึ่งเท่านี้จะแบบบี้ลงด้วยมันเปนมั่นแม่น
เนื้อนวลเจ้าไม่ควรจะบี้แบนพี่คิดแค้นด้วยมันนั้นเปนแรง
แก้มเปล่งเพ่งพิศไปจนทรวงทั้งนมพวงสักนิดไม่มีแขง
พอสมใจน้องน้อยเมื่อพลอยแล้งไม่แอบแฝงชื่นชมด้วยคนใด
ไม่เข้าหอรอท่าจนทัพกลับพี่ก็นับว่าเจ้าดีคนหนึ่งได้
ชมว่าดีกลับซ้ำระยำไปน่าใคร่แหวะอกใจออกเพ่งพิศ
เมื่อคราวอยู่กับพี่ถนอมนักแต่ต้องหนักเกรงน้องจะหมองจิตต์
นิ่งให้มันกอดปล้ำทำโดยฤทธิ์จะมีดีที่จะติดเอาตัวใย
ทั้งอีเถ้าศรีประจันแม่มันเปนเองไม่เกรงดายกูดูหมิ่นได้
ชอบทำอีแม่แล่อกใจสับสับออกให้แร้งกากิน
เอาดาบเคาะเยาะหัวขุนช้างอ้ายยาจกมัวครางมุดหัวดิ้น
ทั้งอีเถ้าเทพทองคนองลิ้นดูหมิ่นกูยิ่งกว่าเด็กน้อย
นี่แม่ยายพี่ชายไปอยู่ไหนจึงไม่มาดูดแต่สักหน่อย
อีนางแม่ดีแต่นั่งตะบอยเอาดาบต่อยหัวเคาะดังหัวปลา
หัวลูกขุนช้างจะเปนแผลสมน้ำหน้าแม่จะเอาหน้า
ทุดซึ่งอ้ายพันศรพญาถ้ามีเกรงพระพันวสาไม่ไว้มึง
ทุดช่างทุดมุดหัวนอนดังขอนไม้พุงพองท้องใสอลึ่งฉึ่ง
ดาบกูจะโบยซึ่งหัวมึงอ้ายอิ่งอ่างนอนหลับไม่รู้ตัว
โกนหัวสมาแถวตลอดขวัญเอามินหม้อน้ำมันขึ้นเขียนหัว
เปนนกตะกรุมสุ่มปลามาห้าตัวเอาปลาสดลุกหัวให้แมวเลีย
แล้วขอดขนอกเอาชาดหมายทำเหมือนเปื้อนป้ายออกรายเรี่ย
ให้สมอ้ายติดปลักลักชมเมียก็ทำเล่นส่ำเสียอ้ายชาติงัว
นี่หากกุมารเขาห้ามไว้หาไม่ไอ้รูปงามจะขาดหัว
สั่งพรายคลางวางนางฟื้นตัวเจ้าลุกขึ้นดูผัวเถิดขันครัน ฯ
๏ ครานั้นวันทองผ่องโสภานิทราหลับเพ้อเลมอฝัน
สดุ้งตกใจตื่นฟื้นตัวพลันผวากอดสำคัญว่าขุนช้าง
ยังเพ้อเลมอมัวตนด้วยต้องมนต์ดลยังไม่ส่าง
กอดขุนแผนไว้ไม่ละวางหวั่นไหวใจนางยังมึนตึง
ว่าเจ้าคุณเอ๋ยน้องอัศจรรย์ช่วยทำนายทายฝันให้หน่อยหนึ่ง
ในฝันว่าเจ้าสุมเท่ารึงประเดี๋ยวหนึ่งไหม้มุ้งข้างหัวนอน
วูบวาบปลาบเปลวถึงหลังคาแล้วตกมาไหม้ฟูกตลอดหมอน
ถูกเนื้อตัวลวกพองรนร้อนลามไหม้ฟากกลอนลงย่อยยับ
ตกถูกเร่าร้อนทั้งกายาก็ไม่มีใครมาช่วยดับ
แสงเพลิงลุกลามวาบวามวับตัวน้องราวกับจะสิ้นใจ
เชิญช่วยทำนายให้จงดีเช่นนี้หาเคยจะฝันไม่
ในฝันว่าน้องนี้ร่ำไรตกใจจนตื่นขึ้นมาพลัน ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสนิธแค้นคิดชังนางพลางแก้ฝัน
ลูบอกแล้วว่าอย่าจาบัลย์ความฝันดีดอกมิเปนไร
ซึ่งฝันว่าไฟนั้นไหม้มุ้งพลุ่งขึ้นติดกลอนฟูกหมอนไหม้
นั้นว่าจะได้อยู่เรอนใหม่มีผู้จะให้ฟูกหมอนเรา
ซึ่งตกถูกเนื้อตัวหัวรนร้อนจะต้องไกลเตียงนอนฟูกหมอนเก่า
ซึ่งฝันว่าร่ำไรใจร้อนเร่านั้นมิ่งมิตรเก่าจะมาชม
เจ้าจะได้เกลียดไกลอ้ายคนชั่วผัวเก่าน้องนั้นจะสู่สม
ทุกข์สุขเจ้าอย่าปรารมภ์กอดจูบลูกบชมให้ชื่นใจ ฯ
๏ วันทองนอนฟังซึ่งสำเนียงผิดเสียงขุนช้างยิ่งสงไสย
แคลงคลำเนื้อตัวทั่วอกใจเอ๊ะใครนี่ผิดเจ้าขุนช้าง
เมื่อพ่วงพีมีขนอกดกคางเครานี่ใครเล่าจึงซูบผิดรูปร่าง
ฟุ้งกลิ่นกระแจะจันทน์ทั่วสรรพางค์ไม่เหมือนอย่างเคยกลิ่นกินสุรา
ข้อมือน้อยนิดหนึ่งสักครึ่งกำไม่มีล่ำโตใหญ่ใจชล่า
ขึ้นมาถึงบนเตียงเคียงนิทรานางผวาพลิกกลับด้วยตกใจ
พิศดูเปนครู่รู้จักหน้ายิ่งประหม่าตัวสั่นอยู่หวั่นไหว
แลหาผัวตนลุกลนไปเห็นขุนช้างหลับใหลอยู่ใต้เตียง
หัวหูยับย่อยเปนรอยมีดนางตกใจร้องกรีดขึ้นสุดเสียง
วิ่งเข้ากอดขุนช้างที่ข้างเตียงร้องเรียกสุดเสียงไม่ตื่นเลย ฯ
๏ ครานั้นจึงโฉมเจ้าขุนแผนคิดแค้นจึงว่าวันทองเอ๋ย
อย่าเฝ้าสั่นปลุกให้มันลุกเลยเจ้าเงยหน้าทักพี่บ้างเปนไร
หรือเห็นว่าข้าคนอนาถาไม่ผินผันหันหน้ามาปราไสย
เพราะเจ้ามีเงินทองกองสัดสนัดใจไม่อาไลยเพื่อนยากที่จากเลย
เราพูดกันที่ใต้กระทุ่มเตี้ยนั้นลืมเสียสิ้นแล้วหรือน้องเอ๋ย
ชั่งไม่จำให้แม่นยำบ้างเลยลืมเกยกะเฌอนอนต่างหมอนรอง
ลืมสิ้นกินน้ำด้วยใบบอนลืมนอนใบไม้มากั้นห้อง
อาภัพหลับไปใบไผ่รองหมากซีกผ่าสองออกสู่กัน
อนิจจาคราวรวยพี่มาหาแต่จะแลดูหน้ามิอยากผัน
แล้วมิหน่ำซ้ำช่างปลุกสั่นกันจะให้ตื่นขึ้นฟันด้วยดาบเพ็ชร
ชิจิตต์ชะใจเจ้าวันทองนิจจาน้องชั่งตัดพี่ขาดเด็ด
รักขุนกินโคนจนหมดเม็ดตัดเด็ดยวกปลีไม่มีใย
ถึงคราวบินเจ้าไม่ผินมาดูหลังจะคิดถึงเรามั่งหามีไม่
สงสารแขนซ้ายบ้างเปนไรจะคอดขาดเสียเพราะให้เจ้าหนุนนอน ฯ
๏ วันทองฟังคำเจ้าขุนแผนแสนแค้นโศกาไม่หยุดหย่อน
นางประเทียบเปรียบผัวชั่งมัวนอนหยิกผลักควักค้อนแล้วว่าไป
นี่มาทำไมเล่าเจ้าขุนช้างสิอวดอ้างว่าหารักเลี้ยงข้าไม่
แล้วกลับมาหลับนิ่งอยู่ทำไมแกล้งทำหลับกระไรไม่รู้ตัว
คิดมาอนึ่งก็น่าแค้นคิดหายหึงส์แค่นน่าใคร่หัว
ให้น่าอายเปนชายอยู่ทั้งตัวชั่งไม่กลัวที่เขาจะไยไพ
คราวโมโหโวหารทยานอีกอีวันทองมึงอย่านึกหารักใคร่
ไม่ขออ้อนวอนมึงอีกต่อไปก็นี่ใครเล่าไปเชิญให้เจ้ามา
ชะมีเสียทีที่พ่อนี้เปนชายไม่เสียดายความสัตย์ที่ตัวว่า
แต่เราเปนผู้หญิงจะดีกว่าที่จะเสียวาจาอย่าพึ่งนึก ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสท้านปรีชาชาญหาญครบทั้งรบศึก
ฟังคำแค้นคั่งนั่งนิ่งนึกกลับระลึกขึ้นได้ก็ว่าไป
นี่แน่ว่ากันออกให้ชัดว่าข้าเสียความสัตย์ที่ตรงไหน
เปนธรรมดาว่ากันด้วยขัดใจเดี๋ยวนี้ที่ใครเปนทองแดง
นึกว่าหงส์ก็จะจงแต่ศีขเรศตามเพศวิไสยเคยแสวง
มิรู้กาพาหงส์มาหลงแปลงตามแหล่งแลเล่นไม่เห็นรอย
เพียงรู้เรื่องความเคืองขึ้นคับอกน้ำตาพี่นี้ตกลงผอยผอย
ยิ่งขุนช้างทูลข้าได้หน้าลอยเจ้าก็พลอยห่างเหินสเทินที
ก็แจ้งจิตต์แล้วว่ามิตรห่างสวาทพอพบพักตรเจ้าก็ผาดผินหน้าหนี
เออกระนั้นดอกหรือใจกะสัตรีเปนราคีมัวมืดไม่ยืดยาว
เหมือนจุฬาคว้าตกติดดักเดี้ยพอสบเสียคราวสั้นไม่ทันสาว
ท่านก็วิ่งรอกรันไปจนราวนางปักเป้าพันน้อยก็ลอยปลิว
พี่หวังจิตต์ว่าจะคิดถึงความหลังพี่เฝ้าตั้งหน้าคอยละห้อยหิว
จนด้านหน้ามาเรือนกลับเชือนพลิ้วชักหน้านิ่วพานโกรธพิโรธเรียม
ดูตาก็ไม่ตอบให้เต็มตาอนิจจาทำได้ไม่อายเหนียม
จะว่านักเปนจักระดี้เดียมเหมือนธรรมเนียมข่มเขาให้โคยอม
เพราะมีที่หวังจึงนั่งหยัดชมสมบัติหม่อมผัวจนตัวผอม
รูปพี่พานชั่วเห็นตัวมอมไม่เหมือนหม่อนขุนช้างที่ใจจง
ได้ผัวดีมีทรัพย์เขานับถือกระนั้นหรือหม่อมแม่มิแร่หลง
ล้มลุกเจ้าก็คอยทำลอยทรงพิศวงหวังสวาทไม่ขาดแล
เพียงเดี๋ยวนี้ยังเห็นว่าเอนเซสมคเนแล้วกระนั้นสิหม่อมแม่
ดูผ่องฟ้าหน้าผากเปนปากแตรพักตราแม่เหมือนเพ็งไม่เปล่งทัน
พี่ยังจำคำสัตย์ที่ไร่ฝ้ายสู้ตายมิได้ร้างภิรมย์ขวัญ
คงจะอยู่เคียงให้เที่ยงธรรม์อันตัวนั้นไม่คิดเปนสองใจ
ถึงชายอื่นลอยฟ้าลงมาแล้วถ้านอกจากหม่อมแก้วหารักไม่
นี่นิ่งให้มันก่ายด้วยอันใดหากไม่ลุกได้ในทันที
ถ้ามันเห็นพี่เมื่อจูบเจ้าตายเปล่าขาดเด็ดแล้วคอพี่
ไม่เห็นเลยว่าจะเปนถึงเช่นนี้ชั่งเสียทีหลงชมอารมณ์รัก ฯ
๏ คะกระนั้นแลฉันมันชาติชั่วมืดมัวลามกตกปลัก
ก็เพราะใครหักหาญราญร้างรักฮึกฮักชักดาบจะฆ่าฟัน
แม่น้อยใจจึงให้เขาข้างนี้ละอายไยไม่ดีกระไรนั่น
เมื่อต่างคนต่างไม่อาไลยกันร่ำไปนั้นจะมาค่อนพรรณา
ถึงใครดีประกอบก็ชั่งเจ้าข้าเล่าอยู่ตามประสาข้า
ถึงใครไปย่ำยีบีฑาหักหน้าคุมเหงเจ้าอย่างไร
เปนความสัตย์เถิดเจ้าอันจิตต์ข้าถึงจะว่าก็หาเห็นจริงด้วยไม่
ทุกวันฉันวันทองเปนสองใจยังอาไลยคิดถึงคนึงครวญ
แต่ข้างเจ้าอีกได้นางลาวทองไม่มีคิดถึงน้องเลยสักส่วน
เปนด้วยผลกรรมมาจำกวนจะรีรวนลำเลิกกันทำไม
ที่ไร่ฝ้ายนั้นข้าให้สัตย์เจ้าก็ใครเล่าว่าหาทิ้งขว้างข้าไม่
จึงเก็บของวันทองลอยให้ไปไม่นึกได้หรือที่ได้ทำสินสอด
ไม่หลงลิ้นเล่ห์ลมที่ไร่ฝ้ายฝ่ายชายหรือจะได้วันทองกอด
เอาเงินตัวให้ผัวทำสินสอดคราวพี่ทีกอดสิจึงกัดสนัดใจ ฯ
๏ เออนี่แน่คะท่านผู้หญิงข้าหาเถียงว่าจริงไปได้ไม่
ก็ใครอ้อนวอนข้าให้ขอใครพลอยเอาเงินให้มาทำทุน
วันเจ้ากับข้าวิวาทกันหุนหันมาอยู่กับหม่อมขุน
นั้นข้าเก็บเอาไปได้กี่ดุลหรือยังไม่คุ้มทุนที่ให้ไป
รู้แล้วว่าเจ้านั้นรักข้าถึงทุกวันยังหาสิ้นรักไม่
รักจนเลมอเพ้อพึมไปกอดแก้ฝันให้หม่อมขุนฟัง
แต่มาง้อจะขอคืนสนิธยังเบือนบิดชักหน้าตะแคงหลัง
นั่นหรือรักหากแกล้งเปนเชิงชังแต่จะนั่งพูดด้วยก็ไม่มี
เพราะใจเจ้ารักขุนช้างเถื่อนเห็นข้าเข้าจึงเชือนสบัดหนี
เจ้าอย่าพักแต่งพูดเอาแต่ดีผืนม่านยังมีเปนสำคัญ
เพราะมาสาพิภักดิ์ต่อขุนช้างจึงนั่งปักม่ายบางทุกสิ่งสรรพ์
ลอยนวลแต่ล้วนเรื่องสำคัญหาไม่ม่านสามชั้นฝีมือใคร ฯ
๏ ทำไมจะมาค่อนพิไรว่าก็เมื่อก่อนนั้นข้าหาทำไม่
ปักเล่นตามไม่สบายใจหรือพลอยพาเอาไหมของใครเปลือง
ข้าโง่ปักตามประสาโง่ไม่โอ่โยอ้างอวดประกวดเรื่อง
ด้วยไม่ช่างเหมือนอย่างแม่ศรีเมืองยักเยื้องเอาตามอารมณ์รัก
เมียหม่อมก็เปนช่างสดึงเปนไรมิขึงม่านให้กันปัก
ช่วยกันคิดเรื่องทำเยื้องยักปักปักแล้วก็ชวนกันมองดู
นั่งปักนอนปักสักสามปีหรือใครว่าจู้จี้ให้เคืองหู
เมื่อแรกมาตัวข้าไม่ทันดูคิดว่าจะจู่กระโจมฟัน
เมื่อคราวเลิกทัพกลับเชียงทองจนทุกวันนี้น้องยังนอนฝัน
แม้หม่อมมาหาเพลากลางวันเปนไรนั่นจะไม่ทักกันโดยดี ฯ
๏ ชิชะถ้อยคำเจ้าวันทองเจ้าชั่งกรองสอยแซมเส้นเกศี
เพราะว่าบ่าวไพร่ข้าไม่มีจะได้ขี่คานหามมากลางวัน
คุณชายนายเจ้าจะได้ทักไม่พักผลักชักหน้าสบัดผัน
แล้วทั้งนายประตูอยู่หลายชั้นจะไม่ผันผ่อนให้พี่เข้ามา
นี่สุดรักรวยรัดมาหาน้องจะต้องลุกระโทษซึ่งโทสา
ใช่จะทำหุนหันด้วยฉันทาแก้วตาอย่าได้คิดระแวงเลย
เปนกรรมเราดอกนะเจ้าเมื่อวันนั้นวิวาทกันไม่ควรดอกน้องเอ๋ย
ไม่ต้องร้างแรมนิวาสสวาทเชยพี่นอนเกยนลาตนิ่งตลึง
โดยแค้นสุดแสนถึงอยู่บ้านไม่สำราญมีจิตต์นั้นคิดถึง
แสนเสียดายมิได้วายคลายคนึงพอมาถึงทอดถอนฤไทยครวญ
จึงด้านหน้าหวังว่าจะงอนง้อโลมชลอร่วมรักภิรมย์สงวน
เจ้าอย่าได้ร้างรักให้รักรวนจงคิดทวนบ้างเถิดเจ้าวันทอง ฯ
นี่อย่าว่าเลยคะหม่อมมิตรจิตต์ฉันก็คิดว่าหม่อมตรอมมัวหมอง
สู้ครองตัวท่าผัวอยู่ในห้องจนเลิกทัพเชียงทองกลับลงมา
ก็ดีใจว่าจะไกลเจ้าขุนช้างอุส่าห์สร่างกลั้นโศกลงไปหา
ควรหรือพ่อทูลหัวไม่กรุณาให้เมียลาวนั้นว่าสารพัน
แล้วมิหนำหม่อมซ้ำชักดาบไล่จะฆ่าให้วันทองชีวาสัญ
หากพี่สายทองลงไปทันพ่อหั้มหั่นบั้นรอญไม่มีไย
ถึงกระนั้นเล่าน้องยังครองสัตย์หาสลัดเอาใจออกหากไม่
เพราะเขาร่ายมนต์ทับน้องหลับไปจึงได้เสียตัวด้วยขุนช้าง
เมื่อบัดนี้สิตัวได้ชั่วแล้วจะกลับรกพี่แก้วก็ผิดอย่าง
โปรดเถิดเจ้าประคุณอย่าระคางเปนกุศลเราสร้างเท่านั้นไว้
จงเด็ดรักเสียให้ขาดสวาทเถิดอันหญิงอื่นงามเลิศมีไหนไหน
น้องจะกราบฝ่าเท้าทุกวันไปคำนับไหว้ว่าพี่ร่วมอุทร ฯ
             

๏ อนิจจานิจจาเจ้าวันทองใจน้องมิเหมือนมาแต่ก่อน
พี่แสนสวาทมิรู้วายถวิลวอนควรหรือตัดรอนไม่นำพา
รูปร่างขุนช้างก็อัปลักษณ์อย่างไรเจ้าจึงรักมันหนักหนา
ไม่คิดถึงเพื่อนยากที่จากมาเอาเถิดพี่จะฆ่าอ้ายขุนช้าง
ให้สิ้นห่วงบ่วงใยของสายสวาทจะหั้มหั่นให้ขาดเปนสองข้าง
จะได้สิ้นอาไลยในใจนางคว้าดาบยืนคว้างจะฆ่าฟัน ฯ
๏ วันทองร้องกรีดหวีดกลัวทอดตัวทับขุนช้างกางกั้น
ร้องขอโทษพลางทางตัวสั่นว่าฆ่าฟันทำไมให้เปนกรรม
คนพันนี้นี่หรือจะต่อสู้จนคุดคู้พินาสคาดคอคว่ำ
ตัวฉันแนะจะยอมให้หม่อมทำเชิญห้ำหั่นฉันเถิดที่ขัดใจ
พ่อฆ่าน้องเสียเถิดน้องไม่ว่าเมื่อชาติหน้าน้องขอพบพ่อแก้วใหม่
อันในชาตินี้น้องจนใจซึ่งจะกลับคืนไปสมานรัก
เหมือนถ้วยจานรานร้าวเอากาวติดถึงสนิธก็ยังเห็นรอยประจักษ์
แลดูหน้าก็จะว่าทรลักษณ์ไม่เลือกพักตรครองชายเปนสองคน
ถ้ารักฉันวันทองเช่นน้องเถิดจะประเสริฐเปนสุขสุภผล
หรือจะเอาเมียงามสักสามคนน้องจะค้นหาให้ดังใจปอง ฯ
๏ ครานั้นจึงโฉมเจ้าขุนแผนคลายแค้นจึงตอบคำสนอง
เจ้าปลื้มใจพี่ก็ได้ภิรมย์ครองจะนับเปนพี่น้องได้ฉันใด
นี่ถ้าเราจะมีลูกด้วยกันสักสองสามคนนั้นก็พอได้
เมื่อมิสมัครรักพี่ก็แล้วไปจะหาคนอื่นให้ทำไมมี
ถึงได้นางต่างอื่นสักหมื่นพักตรนรลักษณ์เลิศโฉมประโลกศรี
มาแลกกับวันทองคนเดียวนี้เปนความสัตย์เถิดพี่ไม่แลกเลย
คำบุราณท่านว่ามิตรจิตต์จะมิผิดเสียหรือน้องวันทองเอ๋ย
เมื่อสูญสิ้นเยื่อใยอาไลยเลยค่อยอยู่เถิดทรามเชยพี่ขอลา
บุญน้อยมิได้แนบสเน่ห์น้องพี่ขอลาวันทองไปสู่ป่า
เหมือนอิเหนาเที่ยวตามบุษบามิให้คนเห็นหน้าพี่สืบไป
ว่าพลางทางร่ายพระคาถาผูกจิตต์วิญญาหาช้าไม่
ลูบหลังวันทองยองใยซ้ำเป่าไปด้วยมนต์มหาลลวย
ทำลุกเชือนเสมือนจะไปจริงวันทองวิ่งร้องว่าฉันจะไปด้วย
คอยท่าน้องจะเอาของแต่งตัวรวยเปนเพื่อนม้วยหม่อมแก้วที่กลางไพร ฯ
๏ ขุนแผนยืนหยุดคอยท่าวันทองรีบมาในห้องใหญ่
จึงหยิบเอาเทียนไปจุดไฟจับกุญแจไขกำปั่นยนต์
เลือกแหวนพลุกพล่านลนลานจิตต์แต่ปิดปิดเปิดเปิดอยู่หลายหน
ไม่เอาเล่าก็คิดเสียดายพ้นครั้นจะขนเอาให้หมดก็มากนัก
ทั้งสอิ้งสังวาลย์ตุ้มหูเพ็ชรนางแกะเกล็ดเอาแต่ยอดไม่สู้หนัก
เงินทองของอื่นก็หนักนักเลือกที่เต็มรักจึงเอาไป
แล้วรีบเร่งไขกำปั่นกลางดูผ้าหลายอย่างหาเอาไม่
จะไม่พ้นแก้จนที่กลางไพรเลือกแต่ล้วนผ้าไหมยกทอง
นาคเกี่ยวกระวัดหางของนางทออิเหนาขอบุษบาประจำช่อง
ปักเปนรูปชุนรัตน์ขี่กวางทองแนบน้องนุชนางกินรี
กลางผืนเปนรูปพระยาครุฑสมนุชในห้องปราสาทศรี
แล้วสุบรรณลักพาแก้วกากีไปพิมานฉิมพลีสำราญรมย์
ลางผืนเปนรูปอุณรุทแนบนุชอุดสาเกษมสม
เปนรูปสัตว์โสภาดูน่าชมแล้วมาเลือกผ้าห่มที่หีบใน
แพรชมภูทับทิมม่วงเขียวขาวเปนระนาววันทองหาต้องไม่
เลือกเอาแต่ตาดเข้มขายไปพอจะได้ห่มนอนที่กลางทาง
เลือกผ้าเที่ยวช้าอยู่ในห้องจนมนต์ต้องตัวนั้นค่อยเสื่อมส่าง
กลับคืนคำนึงถึงขุนช้างวางของเสียนางทอดตัวครวญ
อนิจจาเวทนาเจ้าช้างเอ๋ยจะชวดเชยภิรมย์ชมสงวน
เรียกเมียแต่ล้วนแม่ทุกคำควรไม่ลามลวนให้น้องหมองใจเลย
สารพัดจัดหาให้ทุกสิ่งพ่อรักเมียจริงจริงเจ้าขุนเอ๋ย
เมียจะเอาอะไรไม่ขัดเลยพ่อทูลหัวเมียเอ๋ยเมียจนใจ
ทั้งคุณผีคุณคนแล้วยลซ้ำพ่อรักจักจำเปนไฉน
ช้อนทรวงกลิ้งเกลือกเสือกไปร้องไห้ไม่เปนสมประดี
แล้วนางตริตรึกนึกขึ้นได้จึงร่ำบลเป็ดไก่แก่ฝูงผี
ผีพรายช่วยพลันให้ทันทีให้ผัวน้องนี้ได้ตื่นตน
น้องจะให้พี่กินเป็ดปากทองไก่ของพแนงแกงทั้งขน
แม้นมิได้กินของซึ่งสินบลจงผลาญให้สิ้นชนม์เถิดอย่าไว้ ฯ
๏ ครานั้นพรายของกุมารทองยิ้มย่องยินดีทั้งน้อยใหญ่
บอกชื่อเป็ดไก่น้ำลายไหลอยากไก่พแนงก็รับเอา
ฟื้นขึ้นกูจะกินให้อิ่มหนำแล้วจะทำให้หลับเสียดังเก่า
จะลวกกินเหล้าเข้มให้เต็มเมาพลางทุเลาให้ตื่นฟื้นตัวพลัน ฯ
๏ ขุนช้างครั้นตื่นฟื้นกายวุ่นวายหลงเพ้อเลมอฝัน
มือลูบกลับหัวตัวสั่นยันเจ้าวันทองเอ๋ยกอดพี่เข้าไว้
หลงกอดหมอนข้างว่านางน้องนี่แก้มวันทองหรือมิใช่
ครั่นเนื้อครั่นตัวผัวพ้นใจนอนนิ่งเสียได้ไม่เยียดมา
คิดจะใคร่ได้สมชมน้องให้หนักดังทับต้องแผ่นผา
กอดหมอนนอนกระซิบเจรจาขุนแผนมันจะมาพาแม่ไป
แม้กล้าเข้ามาถึงในห้องจะแทงให้ไส้กองออกให้ได้
พูดเพ้อเลมอบ่นพึมไปไม่ลืมตาขึ้นได้มัวหาวนอน ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสนิธแค้นคิดใคร่สับสักพันท่อน
เหม่ดูดู๋พรายอีเพื่อนร้อนมึงไม่กลัวโทษกรณ์สักนิดเลย
อย่าได้ให้พ่อมึงฟื้นตัวระวังหัวจะฉิบหายอีพรายเอ๋ย
อยากไก่ไม่คิดชีวิตเลยทำเล่นเฉยเฉยเชลยใจ
มัดตีด้วยไม้หวายแซ่ชาติชั่วเห็นแต่จะกินไก่
แต่มิให้อดอยากลำบากใจยังควรทำกูได้ไม่เกรงกลัว
พรายกรีดหวีดร้องขอโทษได้โปรดเถิดเจ้าประคุณพ่อทูลหัว
ทำเล่นดอกพ่อพอฟื้นตัวแล้วจะกดหัวทับลงไว้
ทีนี้ลูกหลาบจำไม่ทำแล้วถึงไก่แก้วก็หารับสินบลไม่
แม้นไม่หลาบจำทำสืบไปอย่าไว้ชีวิตเลยในคราวนี้
ขุนแผนได้ฟังพรายขอโทษหายโกรธแก้มัดเสียทั้งสี่
ชิกวนใจวันทองมิเสียทีบลผีให้ผัวตื่นชื่นบานใจ
ผัวแทงไส้ข้าออกรายเรี่ยเฉยเสียวานช่วยมายัดไส้
นี่เขาชวนหรือด่วนมาทำไมไปกอดกันไว้ให้อิ่มใจน้อง
เราคิดว่าจะมาเอาของดีมิรู้นั่งบลผีไม่หาของ
พิรากลแล้วเจ้าวันทองพระสุริยาจวนจะส่องอย่าเนิ่นนาน
แล้วร่ายมนต์เทพรัญจวนทำกระบวรเดิรมาจาสถาน
พี่ไม่ข่มขืนใจให้รำคาญเมื่อรักบ้านอยู่แล้วก็อย่าไป
วันทองต้องมนต์มาดลจิตต์คั่งคิดครวญคร่ำน้ำตาไหล
โปรดเถิดไม่ช้าจะคลาไคลน้องจะไปมิให้หม่อมโกรธา
เลือกเอาอัตลัดเผื่อขัดสนจะลำบากยากจนไปภายหน้า
จำหาของติดตัวไปนานาถึงขาดเข้าขาดปลาไม่ยากนัก
ว่าพลางจุดเทียนเวียนไปขวักไขว่ไขของอยู่ขลุกขลัก
แล้วรื้อคิดกรมใจอาไลยนักเปนห่วงหน่วงหนักถึงมารดา
โอ้แม่ทูลกระหม่อมของลูกแก้วจะลับแล้วไหนเลยจะเห็นหน้า
เสียแรงอุ้มท้องวันทองมาแต่ซากศพมารดาไม่เห็นใจ
ขุนแผนฟังคำนางร่ำร้องสงสารวันทองไม่นิ่งได้
เษกน้ำชะโลมลูบไล้ชื่นใจได้สมประดีมา
อย่าโศกนักเลยน้องวันทองเอ๋ยมาชื่นเชยกับพี่จะดีกว่า
อย่าหนักหน่วงนานเนิ่นเกินเวลาพระสุริยาจวนรุ่งจะรีบไป
วันทองน้องฟังขุนแผนว่าสอื้นร่ำน้ำตาลงหลั่งไหล
จำจิตต์จำจากจะจำไกลไหว้สั่งให้หาน้องลาแล้ว
ผีเหย้าท้าวเรือนจงค่อยอยู่พิศดูหน้าตาเปนถ่องแถว
มีกรรมตามมาขอลาแล้วแก้วแหวนเงินทองจะให้ใคร
เทพาอารักษ์ช่วยตักเตือนผีเหย้าท้าวเรือนเอาใจใส่
มีกรรมทำมาจะลาไปที่ไหนจะได้กลับคืนมา
เชิญช่วยบอกข่าวเจ้าขุนช้างอย่าพรางคำเลยตามคำข้า
อย่าตามไปเลยไม่เข้ายาเขาจะฆ่าเสียเปล่าไม่เข้าการ
สั่งห้องเสร็จน้องมาผลัดผ้าเอาหลังเปนหน้าน่าสงสาร
ห่มสีบัวโรยโดยควรการกระทายมารดาให้ใส่ของดี
ห่อผ้าใส่ในกระทายน้อยน้ำตาไหลย้อยลงเรี่ยรี่
สอื้นสั่งขุนช้างด้วยปรานีร่ำตีทรวงซ้ำระกำใจ
ขุนแผนว่าน้องหมองมัวนักร่ำรักห่วงใยไม่ไปได้
ฉวยชักฉุดมือออกมาทันใดออกจากเรือนใหญ่ของขุนช้าง ฯ
๏ ครานั้นวันทองหมองใจอาวรณ์มิใคร่จะเยื้องย่าง
เหลียวหลังแลสั่งเจ้าขุนช้างอักอ่วนนวลนางสลดใจ
วอนว่าขุนแผนให้หยุดอยู่หมากพลูหาได้หาไปกินไม่
ทั้งซองบุหรี่ก็ลืมไว้หม่อมคอยประเดี๋ยวใจจะกลับมา
รีบมาเจียนหมากจีบพลูพลางทางเขียนหนังสือไว้ข้างฝา
สั่นปลุกลุกเร็วให้ลืมตาหยิกผลักหนักหนาไม่ตื่นเลย
ขุนแผนจะพาเอาน้องไปลุกขึ้นชิงน้องไว้อย่าได้เฉย
ผีพรายก็ไม่ช่วยน้องด้วยเลยพ่อมานอนนิ่งเฉยหลับตากรน
นิจจาเอ๋ยน้องไปเห็นไม่รอดจะม้วยมอดบรรไลยในไพรสนฑ์
ด้วยเขาเคือนแค้นแสนสากลพอลับคนแล้วจะล้าวให้วางวาย
โอ้เจ้าประคุณของเมียแก้วจะกินน้ำตาแล้วไม่ขาดสาย
ว่าพลางนางทอดสกนธ์กายเพียงจะวายวางชีพลงทันใด ฯ
๏ ขุนแผนคอยเห็นว่าผิดเวลาล่วงมาป่านนี้นี่ไปไหน
กลับมาหานางด้วยขัดใจแลเห็นร้องไห้รักขุนช้าง
นี่มาหาหมากพลูละหรือเจ้าเอามือตีวันทองลงตั้มผาง
ถีบพรายกุมารทับขุนช้างถอดฟ้าฟื้นพลางด้วยขัดใจ
วันทองโมโหโผจะลุกกำลังจุกหาคิดชีวิตไม่
ค่อนแค้นขุนแผนด้วยขัดใจจะเปนไรก็ให้เปนเถิดตามกรรม
ถึงจะไปมิไปคงจะตายไม่รักกายจงฟาดให้คาดคว่ำ
ถึงพาไปที่ไหนจะระยำมันจะทำร้ายเล่นเช่นลำพอง
ขุนแผนคว้าได้แขนกระชากมาวันทองท้าให้ฟันเสียในห้อง
ขุนแผนเข้าใจในทำนองเป่ามนต์มาต้องให้อ่อนใจ
วันทองต้องมนต์ดลใจรักจะเฝ้าฉุดชักฉันไปถึงไหน
อย่าฉุดแขนฉันจะหักหลุดออกไปไม่มีใจแกล้งทำว่าปรานี
กะทายหกหายสิ้นทั้งไม้สอยหีบหมากพลอยหล่นตกกระจกหวี
ขุนแผนว่ามิน่าไม่เสียทีดีเอาเถิดแล้วพี่จะหาใช้ ฯ
๏ ครานั้นนางแก้วกิริยาแฝงดูน้ำตานางหลั่งไหล
แอบแฝงเงาเสาให้เข้าใกล้กลัวจะทิ้งไว้ ไม่กลับมา
ได้วันทองไปไหนจะกลับแล้วจะไม่มารับเหมือนคำว่า
คิดจะใคร่ออกไปเจรจากลัววันทองจะว่านัดแนะกัน
แต่เลียบเลียบชายชายอยู่ในหน้าค่อนอกร่ำน้ำตาดังเษกสรรค์
พอวันทองเห็นเงาเข้าฉับพลันคิดกลัวตัวสั่นว่านางพราย
จะนำความยอกออกตัวไปเห็นเงาไวไวแล้วกลับหาย
อยู่อยู่ก็จู่มากล้ำกรายกลัวนางพรายกอดขุนแผนไว้ ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสนิธรุ่งฤทธิ์ไตรภพจบไสมย
กลัวแก้วกิริยาจะน้อยใจทำกล่าวปราไสยว่านางพราย
คอยอยู่เถิดแล้วพี่จะมารับมิได้กลับถ้อยคำระส่ำระส่าย
แหวนให้ไว้ชมต่างพี่ชายค่อยอยู่นางพรายอย่าใส่ใจ
แม้ยังมิจวนรุ่งสางสว่างฟ้าจะอยู่เพื่อนแก้วตาในห้องใหญ่
ว่าพลางทางพาวันทองไปชื่นชมสมใจไม่ช้าการ
พานางออกทางประตูใหญ่วันทองร้องไห้น่าสงสาร
โอ้เคยอยู่เปนสุขสำราญเคยนั่งปักม่านประกวดกัน
ค่อยอยู่เถิดเจ้าแก้วกิริยาอย่าเหมือนตัวข้าได้ โศกศัลย์
ทั้งผีเหย้าท้าวเรือนสิ้นด้วยกันข้าขออภิวันท์ประนมลา ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสนิธอันประสิทธิ์สดมภ์อาคมกล้า
เห็นน้องหมองเศร้าเจ้าโศกาเหลียวมาหยอกเย้าแล้วเป่ามนต์
ให้ระรวยไปด้วยเทพรัญจวนชี้ชวนจะแจ้งทุกแห่งหน
ครั้นว่าวันทองเจ้าต้องมนต์ก็ค่อยสร่างทุกข์ทนที่ใจน้อง
ครั้นเดิรมาถึงม้าสีหมอกม้าวิ่งออกมารับค่อยจับจ่อง
ลูบหลังบอกม้าว่าวันทองนางน้องเกรงใจพี่อาชา
เกลือกพี่จะขัดอัชฌาไสยจะสลัดซัดไว้เสียในป่า
จะขอให้น้องขี่พี่อาชาบอกม้าม้าเลียนางตกใจ
วันทองว่าน้องเปนสัตรีจะขึ้นขี่หลังพี่กระไรได้
น้องนี้จะอุส่าห์เดิรตามไปเกลือกจะหันหุนใจพี่อาชา
สีหมอกเลียมือเจ้าวันทองขุนแผนยิ้มย่องแล้วบอกว่า
ที่เลียไม้มือเจ้าด้วยเมตตาขอษมาแล้วขี่ไม่เปนไร
วันทองกราบเท้าพี่พาชีว่าอย่ามีบาปเลยน้องกราบไหว้
แม้ชีวิตน้องนี้ไม่บรรไลยคงจะได้แทนคุณพี่อาชา
เสร็จแล้วอุ้มนางขึ้นวางหลังขุนแผนขึ้นนั่งอยู่ข้างหน้า
ตั้งสติบริกรรมภาวนาชักม้าพรายตามมาพร้อมกัน ฯ
๏ วันทองเหลียวดูซึ่งเคหาปิ้มจะวายชีวาด้วยโศกศัลย์
โอ้แต่นี้ไปจะไกลกันสารพันจะพรากแล้ววันนี้
ใครเลยจะเล่าให้เข้าใจว่าเขาพาน้องไปทางไหนนี่
      
      ( ตรงนี้ฉบับเดิมขาด )
             

( เรื่องที่ขาดตรงนี้ คือ ขุนแผนพานางวันทองขี่ม้าออกจากเมืองสุพรรณไปถึงลำน้ำบ้านพลับ น้ำลึกจะขี่ม้าข้ามไม่ได้ จึงไปที่ท่าเรือจ้าง ร้องเรียกคนเรือจ้างให้เอาเรือมารับ โดยอ้างว่ารับสั่งสมเด็จพระพันวสาให้ไปสืบข่าวช้างสำคัญ ฝ่ายมะถ่อทะบมมอญเจ้าของเรือสำคัญว่าจริง ก็เอาเรือจ้างมารับ )

ข่มขี่งันงกด้วยตกใจ
จับกระทงเรือลากกระชากเข็ญอ้ายเรือมันติดเลนไม่เข็นไหว
กลับมาข้างท้ายย้ายโยกไปตอกไยอย่างไรจึงแน่นนัก
เอาหัวไหล่เข้าดันตะบันเข็นอ้ายเรือปรูดฉูดเลนเต็มสบัก
เข็นเรือออกได้ดีใจนักหอบคักคางสั่นรันรีบมา
ครั้นเข้ามาใกล้เห็นหญิงงามคิดขามหวาดหนีไม่เข้าหา
เกลอกล้อยอะไรที่ไหนมาหลอกเล่นเจรจามาลวงกัน
นี่ลักนางในวังมาแน่แล้วแค่นมาลวงให้แจวอยู่ตัวสั่น
หน้าตาเจ้าชู้ดูเมียงมันจนกูไม่ทันล้างขี้ตา
ขัดใจเรียกให้กูเข็นเรือวิ่งเงื้อพายแร่ทั้งแก้ผ้า
วันทองอดสูไม่ดูมาหม่อมขาดูแน่ช่างนอกทาง
ขุนแผนร้องเยื่อมันเหลือเถนโจงกระเบนเสียเปนไรนายเรือจ้าง
เอาของดีออกละเลิงวิ่งเกริงกรางนุ่งผ้าพายพลางก็เปนไร
มะถ่อตกใจมือปิดพุงว่าใครเอาผ้านุ่งกูไปไหน
กูจะบอกให้เขาเอาตัวไปจำไว้ในคุกนครบาล ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสนิธพรั่นจิตต์เกรงความจะฟุ้งสร้าน
อ้ายมอญเจ้ากรรมทำรำคาญโจนม้าทยานวิ่งรี่ไป
โลมเล้าเป่ามนต์ไปตรงหน้าชวนพูดเจรจาปราไสย
ช่วยข้ามส่งเราให้รอดไปเราจะให้ค่าจ้างที่เหนื่อยแรง
ว่าพลางทางถอดแหวนก้อยไข่มุกสุกพร้อยวะวับแสง
ยื่นส่งไปให้อย่าได้แคลงจวนแจ้งข้ามส่งจงเร็วรา
อ้ายมะถ่อหัวร่อแล้วรับแหวนชะเง้อแหงนหัวคากจนปากอ้า
เห็นแหวนสุกงามอร่ามตากูจะขายช่วยข้าไว้กอดนอน
รักแต่อีคล้ายที่ท้ายบ้านกับอีพรมนมยานเมียพันศร
พ่อคตุณเหมือนเอาฟูกมาให้นอนการร้อนเชิญท่านลงเรือพลัน
ขุนแผนลงเรือช่วยรีบพายคอนท้ายกโดกจนตัวสั่น
สีหมอกว่ายเรียงเคียงเรือทันเชือกพันข้อมือเจ้าวันทอง
วันทองเจ้าต้องคุณพระเวทให้อาเภทเปรมปรีดิ์ไม่มีสอง
ถึงท่าพาขึ้นจากคลองอุ้มน้องขึ้นนั่งหลังอาชา
บ่ายหน้ามาตามทิศอิสาณดั้นดัดดงดานชำนาญป่า
ตรงไปบ้านไม้ไผ่ลว้ายังโกรธาจึงถากฉลากไว้
เขียนบอกตลอดตามริมทางขุนช้างรีบตามมาจงได้
รบกันเล่นให้สบายใจใครดีก็จะได้เห็นมือกัน
แล้วกล่าวสัพยอกหยอกวันทองถ้าขุนช้างรักน้องจนใฝ่ฝัน
เห็นจะยกพลตามมาครามครันจะจัดสรรค์กันมากกว่าสามล้าน
พี่จะบอกเขาว่าวันทองเจ้าร้องไห้ตามมาน่าสงสาร
เก็บแหวนเงินทองของตระการลอบหนีจากบ้านวิ่งตามมา
ว่าเพราะขุนช้างนั้นเลวโลนหัวโกร๋นสี่แถวเหมือนแมวป่า
กอดเอาเราไว้มิให้มายึดผ้าแกะยื้อก็ไม่วาง
ร้องไห้ตีอกจนฟกช้ำเนื้อนมเจ้าคล้ำทั้งสองข้าง
เดิรเช็ดน้ำตามากลางทางยึดหางม้าวิ่งวิงวอนมา ฯ
๏ วันทองฟังน้ำคำเฉลยฟ้าผี่เอ๋ยข้อนคิดประดิษฐ์ว่า
ปากคอพอสมกับวาจามุสาว่าจะประจานไว้
ชั่งไม่อายผีสางที่กลางป่าไม่อดสูปูปลาชั่งว่าได้
ทำหน้าตานิ่งเฉยด้วยเคยใจชั่งไม่เกรงผีไพรจะยิ้มเยาะ
นี่หรือทหารผลาญทัพลาวว่ากล่าวคมสันเปนมั่นเหมาะ
คิดมาก็น่าใคร่หัวเราะฟังเพราะเสนะสนัดใจ ฯ
๏ ขุนแผนฟังน้องวันทองว่าเมินหน้าเหมือนหาได้ยินไม่
ชักม้าเลี้ยวลัดตัดทางไปพลางชี้ชมนกไม้ในไพรพน
โน่นแน่นกอีลุ้มตระกรุมใหญ่หัวงามนี่กระไรร่ำไซ้ขน
วันทองน้องรักอย่าทุกข์ทนชมเถิดที่ต้นอบเชย
แล้วนึกว่าผัวเจ้ามารับช่างงามสรรพรูปร่างขุนช้างเอ๋ย
อนิจจารักใคร่กระไรเลยวันทองเอ๋ยมารับจงกลับไป
วันทองร้องไฮ้อะไรนั่นมันไม่ขันดอกคะทำไถล
รู้ว่าฉันชั่วช้าพามาไยว่าได้เพราะอยู่ในเงื้อมมือ
หม่อมเห็นแนกอีลุ้มตะกรุมใหญ่ถัดไปนั้นไม่เห็นดอกหรือ
นกสร้อยทองจับมองต้นสตือมิลาวทองแล้วหรือเขาตามมา
ไหนได้ยินว่าเขาไปอยู่ในวังมิโปรดเสียแล้วกระมังมาตามหา
เอ๊ะแล้วเห็นฉันจะโกรธาจะโจนม้าลงเสียแล้วไม่ไปเลย ฯ
๏ ขุนแผนฟังน้องว่าต้องใจยิ้มละไมในหน้าคนึงเฉย
หายกันเท่านั้นอย่าว่าเลยชวนเชยชมไม้ในไพรมา
ปักษาพาฝูงยูงรำแพนนกอีแอ่นเร่าร้องกึกก้องป่า
เสียงดุเหว่าเร้าเร่งพระสุริยาไก่ป่าขันเตือนพระอาทิตย์
จักรจั่นเรไรไพเราะร้องเสียงลองไนเรื่อยเจื้อยจับจิตต์
ตรู่ตรู่ขาวเคลือนเดือนดับมิดพระอาทิตย์เยี่ยมเมฆกระจ่างคง
โคถึกมฤคาออกจากซุ้มฝูงลิงวิ่งกลุ้มในไพรระหง
ชนีต่ายร่ายไม้อยู่เวียนวงห้อยหัวตัวลงแล้วโจนมา
เห็นผ้าแดงแดงตะแคงดูร้องโหวยโหวยโหยคู่กู่เรียกหา
สมจรกับลิงวิ่งไปมาบนต้นพฤกษาสบายใจ
ขุนแผนชี้บอกให้นางดูวันทองอดสูไม่ดูได้
หยิกข่วนค้อนให้แล้วเมินไปชะกระนั้นชอบใจท่านคนดี
ขุนแผนว่าเห็นน้องไม่เคยเห็นบอกให้ชมเล่นกลับโกรธพี่
วันทองว่าเบื่อชั่งเหลือดีขุนแผนว่าเราหนีมาด้วยกัน
เหลียวมาโลมจูบลูบไล้วันทองผลักไสแล้วผินผัน
สัพยอกหยอกไปในไพรวันบันเทิงเริงกระสัลทั้งสองรา ฯ
๏ ครานั้นจะกล่าวบทไปถึงขุนช้างหลับใหลในเคหา
ครั้นรุ่งสดุ้งด้วยเสียงกาลุกขึ้นคว้าหาที่เตียงนอน
กอดหมอนลูบคลำขยำนุ่นหยุ่นหยุ่นไล่คลำขยำหมอน
คิดว่านิ่มน้องประคองนอนจูบหมอนวอนว่าให้จุดเกา
พิฝันว่าเหยียบกระดานหกตกใจว่าหนีพี่ไปเล่า
ผมพี่เปนไรจึงบางเบาลูบเลี่ยนเตียนเปล่าใครเอาไป
ตรงนี้ผมพี่อยู่หนักหนานี่ใครมาลักถอนไปเสียไหน
เผยอตาคว้าหาให้ตกใจเอ๊ะนี่มิใช่ที่เตียงนอน
เปนไรจึงเปนไปเช่นนี้ผิดแล้วเอ๊ะนี่ก็เปนหมอน
ตีอกชกใจดังไฟฟอนแม่เจ้าเอ๋ยนี่ก็หมอนทั้งสองใบ
เมียข้าไปไหนไม่เห็นเลยแม่วันทองเอ๋ยไปอยู่ไหน
วิ่งเหยียบพานหกงกงันไปผ้าลุ่ยหลุดไม่รู้สึกตัว
จะลุกไปไหนไม่มาบอกเลยแม่วันทองเอ๋ยแกล้งหนีผัว
กูจะอยู่ไปไยให้เปนตัวจะต่อยหัวแตกตายเสียบัดนี้
รักเมียชายใดในปัฐพินก็ไม่สิ้นสุดรักเหมือนใจพี่
รักใครในท้องพระธรณีไม่เหมือนพี่ที่รักวันทองเลย
แต่รักนุชสุดรักถึงเพียงนี้ควรหรือยังหนีพี่เฉยเฉย
รักใคร่ไม่วายสวาทเลยพี่เฝ้าเชยชมเจ้าไม่คลาดคลาย
เมื่อตะกี้สิยังจูบเจ้าลุกขึ้นคว้าเปล่ามาสูญหาย
เอาสไบเปลี่ยนไว้ให้พี่ชายตัวหายไปไหนจึงไม่พบ
กลิ่นเจ้ายังติดสไบห่มกลิ่นเนื้อกลิ่นนมยังอวนอบ
แม่เอ๋ยไปไหนจึงไม่พบหรือลองใจไพล่หลบไปแห่งไร
ลดเลี้ยวเหลียวหาทุกแห่งแหงนเห็นหนังสือแขวนน้ำตาไหล
จูบชมลายมือเจ้าทรามไวยอ่านหนังสือดูไปทั้งน้ำตา
ในหนังสือนั้นว่าขุนแผนเขาแสนเคืองแค้นเจ้าหนักหนา
สกดคนขึ้นเรือนทำหยาบช้าแล้วฉุดคร่าพามาด้วยขัดใจ
ด่าข้าหนักหนาข้าท้าทายว่าสู้ตายหาไปด้วยเขาไม่
เขาว่าเพราะข้ายังอาไลยชักดาบออกได้จะฆ่าดี
ข้าโถมเข้ากั้นกางขวางไว้รับว่าจะไปไม่หลีกหนี
เจ้าจึงไม่ม้วยชีวีข้าร่ำตีทุบปลุกจนสุดฤทธิ์
แหวนทองทั้งนี้ที่ข้าเก็บไปพอจะได้ดูต่างไม่วางจิตต์
เจ้าอย่าอยู่ช้าจงเร่งคิดทูลแล้วจงติดตามไป
อ่านหนังสือแล้วรู้สึกตัวเอาหนังสือทูลหัวแล้วร้องไห้
ผัวชั่วเองแล้วแม่ดวงใจพี่ไม่โกรธน้องวันทองเลย
ผลกรรมกระไรไม่รู้ตัวจนมันลักโกนหัวนี่น้องเอ๋ย
อีพรายไปไหนไม่บอกเลยนิ่งเฉยเสียได้ให้มันทำ
เสียแรงกูเลี้ยงรักเล่าเส้นเหล้าเข้าเต่าปลาทุกเช้าค่ำ
ไก่พแนงแกงพล่าปลายำเสียแรงกูทำให้มึงกิน
นี่หายไปไหนอีชาติชั่วจับได้ตัดหัวเสียให้สิ้น
พาโลตีเคหาเปนอาจิณศัตรูมาหนีสิ้นไม่นำพา
เที่ยวเรียกบ่าวรันหลังดังขวับขวับบ้างโดดขึ้นทั้งหลับยืนแก้ผ้า
บ้างพลัดตกนอกชานซานลงมาบ้างเลมอด่าว่าอ้ายจัญไร
อ้ายหมามาตีกูเปล่าเปล่ากูได้เอาขวดเหล้ามึงไปไหน
ขุนช้างฮึดฮัดยิ่งขัดใจชั่งนอนหลับกะไรดังหมาน้อย
ปล่อยให้อ้ายขุนแผนเข้ามาจับทำไมไม่สับมันสักหน่อย
ผู้คนคณนาก็กว่าร้อยไม่คอยศัตรูให้จู่มา
จักแม่วันทองของกูไปชาติชั่วจัญไรอ้ายใจหมา
ร้องไห้พลางทางเรียกศรพญาจงเร่งตามบ่าวข้ามาบัดนี้ ฯ
๏ ครานั้นจึงพันศรพญายังมัวนอนหลับตาบ่นอู้อี้
เมียหายในมุ้งมาด่าตีไยมิใส่ลั่นกุญแจไว้
กอดกันยังรุ่งไม่ลืมตาเมียหายมาด่าเอาข้าได้
ลุกขึ้นเรียกบ่าวมี่ฉาวไปบอกให้แจ้งใจกันทุกคน
บ้างวิ่งหาหอกดาบเครื่องศัสตราผูกช้างผูกม้าโกลาหล
จัดกันได้กว่าห้าร้อยคนทั้งพากไพร่พลส่วยหน่องา
อีกทั้งลาวลื้อพวกทวายเคยซื้อขายเนื้อไม้กฤษณา
มีอาวุธถือครบมือมาศรพญาบอกหมายนายฉับพลัน
ข้าไทข้าเตรียมไว้หนักหนาไปอาบน้ำนุ่งผ้าขมีขมัน
รีบตามยามนี้คงจะทันมันจะดั้นเหาะไปที่ไหนพ้น ฯ
๏ ขุนช้างเห็นพร้อมไพร่ไม่รอรั้งน้ำตาหลั่งหลั่งวิ่งสับสน
อาบน้ำนุ่งผ้ามาลุกลนเลี้ยงพลด้วยเหล้าเมามัวอึง
ได้ฤกษ์โห่ยกออกจากบ้านเสียงปืนสท้านอยู่ผางผึง
เร่งไพร่รีบไปใจรำพึงขุนช้างคนึงตลึงมา
ครั้นถึงกึ่งทางระหว่างไพรอ้ายพวกพลไพร่ที่ไปหน้า
เห็นฉลากบากไม้ในมรรคาชวนกันก้มหน้าลงดู
ในหนังสือนั้นว่าอ้ายเต่าตบอ้ายขี้เซาบัดซบนอนเหมือนหนู
มึงอวดข่มเหงไม่เกรงกูดูหมิ่นพ่อยิ่งกว่าเด็กน้อย
มึงทำกรุ้งกริ่งหยิ่งนักให้ประจักษ์ฝีมือกูสักหน่อย
จะให้น้ำตามึงหยดย้อยลูกตามึงจะห้อยกระเด็นลง
เร่งตามกูมาทางนี้เถิดอย่าเตลิดตเลิงกระเจิงหลง
แม่วันทองของเองมาชมดงเฮ้ยทางนี้ตรงกูคอยรับ
มาแล้วหรือยังอ้ายขุนช้างอ้ายอึ่งอ่างแช่เกลือกูเบื่อสับ
อ้ายชำสามลามปามเหมือนแมวทับแล้วอย่าหลับรีบตามวันทองมา
อ่านหนังสือแล้วปฤกษากันจะให้ไปทางนั้นผิดหนักหนา
ให้นายดูรู้เข้าจะตีด่าด้วยหนังสือหยาบช้าจะโกรธเรา
พูดพลางทางสั่งซึ่งกองแล่นเอ๊ะขุนแผนอยู่ที่นี่หรือเปล่า
เห็นไม้ไหวไหวเปนเงาเงาไม่มีใครอาจเข้าด้วยเกรงฤทธิ์
อ้ายพวกไพร่กองหน้าพากันวิ่งบ้างก็ทิ้งผ้าผ่อนล่อนไม่ติด
อ้ายบ้างเมาอู้อี้ไม่มีฤทธิ์บ้างเห็นผิดร้องว่ามาโน่นแล้ว
ขุนช้างเกี่ยวช้างจนขอหักกระชากชักก้นกระแทกลงแตกแต้ว
ควาญท้ายศรพญาตามแบ้งแบ๊วตกช้างต่ำแผลวลงในพง
ศรพญาจึงว่าแก่ขุนช้างคนอื่นตื่นบ้างอย่าพลอยหลง
เมื่อเห็นแน่ด้วยกันมั่นคงยกพลด้นพงเข้าดงแดง
ตวันเที่ยงถึงหนองออกทุ่งเดิรฟุ้งผลคลีออกที่แจ้ง
พบเด็กเลี้ยงวัวมันเล่นแปลงจะใคร่แจ้งเนื้องความก็ถามไป
ว่าพวกเองเลี้ยงโคอยู่ปลายนายังเห็นใครมาบ้างหรือไม่
ชายหญิงขี่ม้ามาในไพรเห็นบ้างหรือไม่เจ้าเหล่านี้
เด็กเด็กพวกลว้าพากันไหว้ชวนกันบอกไปอยู่ถ้วนถี่
เห็นหญิงชายพากันมาวันนี้ท่านขี่ม้าหยอกกันตามทางมา
ข้างหม่อมผู้หญิงนั้นขี่ท้ายท่านหม่อมผู้ชายนั้นขี่หน้า
เอาศอกแขยะและเล็มมาเหลียวหน้าจูบกันแล้วแอบทับ
ข้าหม่อมผู้หญิงชบหน้าแนบข้างผู้ชายลักแวบเอาตั้มหนับ
แล้วเข้าในพุ่มไม้ใบลับตรงต้นมะพลับที่ชี้ไป ฯ
๏ ขุนช้างได้ฟังเด็กเด็กว่าดังจักเปนบ้าเหงื่อไคลไหล
ชิชะถ้าปะไม่ละไว้เปนไรเปนไปในวันนี้
จะฟาดให้ล้มด้วยคมคาบให้สาแก่ใจมันหยามอ้ายบัดสี
กูจะฟันด้วยดาบกูเล่มนี้หวดเอาอกพี่เข้าตั้มอัก
พันศรพญาแทบพลัดตกอะไรนี่นายป่ายอกข้าแทบหัก
นี่แน่นายอย่าวุ่นวายนักเราหยุดพักพลก่อนเอากำลัง
ขุนช้างหยุดช้างเข้าอาไศรยหนองน้ำร่มไม้ไพร่หยุดนั่ง
เลี้ยงเหล้าเมามายอยู่เก้กังชวนกันไปนั่งระวังคน ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนกล้าพาวันทองมาในไพรสนฑ์
หยุดพักเย็นเย็นเห็นชอบกลถึงต้นพระไทรใบกำบัง
พาเจ้าวันทองลงจากม้าเข้าอาไศรยร่มพระไทรนั่ง
หักใบไม้ลาดลงเอนหลังวันทองน้องนั่งแล้วโบกพัด
จูบแก้มแอบอิงพิงน้องอายใจวันทองป้องปัด
เวทมนต์ดลใจให้ประดิพัทธปรนนิบัติดังเก่าเกษมมา ฯ
๏ พระพายชายชวยมารวยรินฟุ้งกลิ่นบุปผชาติที่ในป่า
หอมหวลยวลยั่วเย้าแย้มผกาตระหลบรวยมาลากระจายดง
โกกิลาไก่แก้วสนั่นเสียงฟังสำเนียงมยุเรศทั้งเหมหงส์
จักรจั่นสนั่นเสนาะดงเรไรส่งเสียงวังเวงดังเพลงพิณ
เพราะพร้องต้องใจในกลางป่าคณายุงร่อนร้องแล้วโผผิน
แจ้วแจ้วเสียงแก้วโกกิลดังพิณพาทย์ฆ้องกล่อมใจ
ไพเราะเพราะด้วยประโคมดังเจ้าวันทองฟังเจียนหลับไหล
ขุนแผนอักอ่วนรัญจวนใจปลอบให้วันทองขอษมา
เรามาอาไศรยพระไทรนี้เกลือกจะมีฝูงเทพรุกขา
จอมเจ้าจะว่าเราหยาบช้าขอษมาเจ้าเสียเถิดนะน้อง
วันทองว่าไฮ้อะไรนี่น่าบัดสีกลางแปลงไม่แฝงห้อง
หม่อมเหมือนจะแกล้งประจานน้องนี่บ้านช่องแล้วหรือนี่ไม่มีอาย
ถ้าค่ำมืดยังกระไรน้องไม่ว่าจะยอมให้เสนหาเสียโดยง่าย
จะไปไหนพ้นมือของหม่อมพลายนี่สุดอายแล้วหม่อมอย่าทำเลย
เรามาด้วยกันแต่สองคนใครจะด้นมามองเล่าน้องเอ๋ย
ว่าพลางทางแอบแนบชมเชยอย่าผัดเพี้ยนไปเลยให้ยืดยาว
อกแนบอกน้องประคองทับเมฆพยับมืดคลุ้มกลุ้มกลางหาว
เมขลาล่อแก้วอยู่แวววาวรามสูรหน่วงน้าวสนับกร
ประชิดไล่ใกล้นางขว้างขวานเปรี่องฟ้าประเทืองฝนปรอยเปนฝอยว่อน
( หมดฉบับเพียงเท่านี้ )
             

เชิงอรรถ

ที่มา

บทเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนความเก่า ตอนขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้าง พิมพ์ในงารพระราชทานเพลิงศพ จางวางโท พระยามนตรีสุริยวงศ์ ดำรงราชบุรมณฑล กมลภักดีพิริยพาหะ (ฉี่ บุนนาค) ปม. ทจว. ตช. รัตน วปร ๓. รจพ. ฯลฯ องคมนตรี เมื่อปีฉลู พ.ศ.๒๔๖๘ พิมพ์ที่โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร

รับข้อมูลจาก "https://www.reurnthai.com/wiki/%C3%A0%C2%B8%C5%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%94%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%AA%C3%A0%C2%B8%C2%A0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B7%C3%A0%C2%B9%CB%86%C3%A0%C2%B8%C2%AD%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C5%A0%C3%A0%C2%B9%E2%80%B0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B9%C2%81%C3%A0%C2%B8%C5%93%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%9E%C3%A0%C2%B8%C2%A7%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%C2%A1%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%81%C3%A0%C2%B9%CB%86%C3%A0%C2%B8%C2%B2_%C3%A0%C2%B8%E2%80%A2%C3%A0%C2%B8%C2%AD%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B9%C2%81%C3%A0%C2%B8%C5%93%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B6%C3%A0%C2%B9%E2%80%B0%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B7%C3%A0%C2%B8%C2%AD%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C5%A0%C3%A0%C2%B9%E2%80%B0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1"
เครื่องมือส่วนตัว