สามัคคีเภทคำฉันท์
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
(→๑๑) |
(→๑๒) |
||
| แถว 536: | แถว 536: | ||
===๑๒=== | ===๑๒=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | + | <sup>ภุชงคปยาตรฉันท์</sup> | |
| + | ๏ ทิชงค์ชาติ์ฉลาดยล คเนกลคนึงการ | ||
| + | กษัตริย์ลิจฉวีวาร ระวังเหือดระแวงหาย | ||
| + | ๏ เหมาะแก่การจะเสกสัน ปวัตติ์วัญจะโนบาย | ||
| + | มล้างเหตุพิเฉทสาย สมัคคิ์สนธิ์สโมสร | ||
| + | ๏ ณ วันหนึ่งลุถึงกา ละศึกษาพิชากร | ||
| + | กุมารลิจฉวีวร เสด็จพร้อมประชุมกัน | ||
| + | ๏ ตระบัดวัสสการมา สถานราชะเรียนพลัน | ||
| + | ธแกล้งเชิญกุมารฉันท์ สนิทหนึ่งพระองค์ไป | ||
| + | ๏ ลุห้องหับระโหฐาน ก็ถามการณะทันใด | ||
| + | มิลี้ลับอะไรใน กถาที่ธปุจฉา | ||
| + | ๏ จะถูกผิดกระไรอยู่ มนุษผู้กระทำนา | ||
| + | และคู่โคก จูงมา ประเทียบไถมิใช่หรือ | ||
| + | ๏ กุมารลิจฉวีขัติย์ ก็รับอัตถะอออือ | ||
| + | กะสิกชนกระทำคือ ประดุจคำพระอาจาย์ | ||
| + | ๏ ก็เท่านั้นธเชิญให้ นิวัติในมิช้านาน | ||
| + | ประสิทธิ์ศิล์ปประสาสน์สาร ตลอดเลิกลุเวลา | ||
| + | ๏ อุรสลิจฉวีสรร พะชวนกันเสด็จมา | ||
| + | และต่างซักกุมารรา ชะองค์นั้นจะเอาความ | ||
| + | ๏ พระอาจารย์สิเรียกไป ณ ข้างใน ธ ไต่ถาม | ||
| + | อะไรเธอเสนอตาม วจีสัตย์กะพวกเรา | ||
| + | ๏ กุมารนั้นสนองสา ระวากย์วาทะตามเลา | ||
| + | เฉลยกับพระครูเปา รุหิตย์โดยคดีมา | ||
| + | ๏ กุมารอื่นก็สงสัย มิเชี่อในพระวาจา | ||
| + | สหายราชธพรรณ์นา และต่างองค์ก็พาที | ||
| + | ๏ ไฉนเลยพระครูเรา จะพูดเปล่าประโยชน์มี | ||
| + | เลอะเหลวนักละล้วนนี ระผลเห็นบเปนไป | ||
| + | ๏ เถอะถึงถ้าจะจริงแม้ ธกล่าวแท้ก็ทำไม | ||
| + | สิชวนเข้า ณ ข้างใน จะถามนอกบยากเย็น | ||
| + | ๏ ชรอยว่าทิชาจารย์ ธคิดอ่านกะท่านเปน | ||
| + | รหัสเหตุประเภทเห็น ละแน่ชัดถนัดความ | ||
| + | ๏ และท่านมามุสาวาท บกล้าอาจจะบอกตาม | ||
| + | พจีจริงพยายาม ไถลแสรงแถลงสาร | ||
| + | ๏ กุมารราชมิตร์ผอง ก็สอดคล้องและแคลงดาล | ||
| + | พิโรธกาจวิวาทการ อุบัติขึ้นเพราะขัดเคือง | ||
| + | ๏ พิพิธพันธะไมตรี ประดามีนิรันดร์เนือง | ||
| + | กะองค์นั้นก็พลันเปลีอง มลายปลาศท์พินาศปลง | ||
</tpoem> | </tpoem> | ||
| + | |||
===๑๓=== | ===๑๓=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
การปรับปรุง เมื่อ 16:39, 8 สิงหาคม 2552
เนื้อหา |
ข้อมูลเบื้องต้น
แม่แบบ:เรียงลำดับ ผู้แต่ง: ชิต บุรทัต
บทประพันธ์
ปรารมภพจน์
| ฉบงง | |||
| ๏ ข้าผู้นิพันธ์พาที | ถ้อยสามัคคี | ||
| เภทฉันท์อ้นออกบอกนาม | |||
| ๏ ในท้ายทั้งที่มีความ | เจตนาพยายาม | ||
| นิยมประพันธ์อันใด | |||
| ๏ แจ้งหมดปรากฎมีใน | ปัจฉิมชัดไข | ||
| ลิขิตรจิตร์จองแถลง | |||
| ๏ ปรารมภพจน์นี้ชี้แจง | เพี่อจักสำแดง | ||
| ประวัติอุบัติ์แห่งบรรณ | |||
| ๏ พิมพ์ขึ้นสำเร็จเสร็จพลัน | ทั้งรวดเร็วทัน | ||
| ประสงค์สดวกโดยไว | |||
| ๏ ด้วยทุนหนังสือพิมพ์ไทย | ทดรองจ่ายไป | ||
| เปนส่วนเอื้อเฟื้อเจือจาน | |||
| ๏ ขุนสันทัดอักษรสาร | บรรณาธิการ | ||
| ธเกื้อธเอื้ออุดหนุน | |||
| ๏ สัมฤทธิ์เพราะท่านการุญ | ช่วยเหลือเจือจุน | ||
| โดยรอบประกอบอุปการ | |||
| ๏ ผู้อื่นอีกอาทิ์เอาภาร | ขุนนัยวิจารณ์ | ||
| (เปล่ง ดิษยบุตร์) นามผจง | |||
| ๏ คุณสุดกอบโกยโดยสง | เคราะห์ล้ำจำนง | ||
| พินิจพิจารณ์จริงใจ | |||
| ๏ สอดส่องถ่องถ้วนควรนัย | เชิงอรรถอันใด | ||
| มิดีและมีขัดขวาง | |||
| ๏ บอกให้แก้ใหม่ไป่วาง | ธุระแท้แลทาง | ||
| แก้ไขใบพิมพ์เพียรทำ | |||
| ๏ เรียบร้อยไพเราะเพราะคำ | ที่ท่านแนะนำ | ||
| และตรวจและตราอาทร | |||
| ๏ สองท่านอันออกนามกร | ข้าจะอนุศร | ||
| พระคุณตลอดฤๅลืม | |||
| นายชิต | |||
| ผู้ประพันธ์ | |||
| ที่ทำการหนังสือศรีกรุง | |||
| วันที่ ๑ มิถุนายน พระพุทธศักราช ๒๔๕๘ | |||
๑
| ศุภมัสดุ | |||
| สัททุลวิกีฬิตฉันท์ ๑๙ | |||
| ๏ พร้อมเบญจางคประดิษฐ์สฤษติตษฎี | |||
| กายจิตร์วจีไตร | ทวาร | ||
| ๏ กราบไหว้คุณพระสุคตอนาวรณญาณ | |||
| ยอดศาสดาจารย์ | มุนี | ||
| ๏ อีกคุณสุนทรธรรมะคัมภิรวิธี | |||
| พุทธ์พจน์ประชุมตรี | ปิฎก | ||
| ๏ ทั้งคุณสงฆะพิสุทธิศาสนะดิลก | |||
| สัมพุทธสาวก | นิกร | ||
| ๏ นอบน้อมคุณพระคเณศวิเศษศิลปธร | |||
| เวทางคบวร | กะวี | ||
| ๏ เปนเจ้าแห่งวิทยาวราภรณะศรี | |||
| สุนทรสุวาท | วิธาน | ||
| ๏ สรวมชีพหัดถประณามประนตพระบทมาลย์ | |||
| บพิตระสมภาร | พระองค์ | ||
| ๏ สมเด็จอรรคะมหาจุฑาธิปะพระมง | |||
| กุฎเกล้าพิศิฏฐ์พงศ์ | กระษัตริย์ | ||
| ๏ บานบำเทองพรััเถลิงถวัลยอธิปัติ์ | |||
| ที่หกดลกรัฏฐ์ | ประชา | ||
| ๏ ชุ่มชื่นมณฑละภูมิ์นิพัทธ์วัฒนะปรา | |||
| กฎเพียงพระรามา | วตาร | ||
| ๏ ปางไวกูณฐประกอบประกาศกิติอุฬาร | |||
| เลิศมากประมาณคือ | พระองค์ | ||
| ๏ สรวมศรีไตรรตนาธิคุณอดุละมง | |||
| คลเหตุพิเศษทรง | ประสิทธิ์ | ||
| ๏ เสริมซึ่งโสตถิบวรพระพรจตรพิธ | |||
| ขอพึงสฤษดิ์นิจ | นิรันดร์ | ||
| ๏ จุ่งไท้เทียรฆพระชนมะดลลุสตพรรษ์ | |||
| ภัทร์เพิ่มพระศุขวรร | ณพล | ||
| ๏ อันใดสรรพะกะลีและนีรผละมล | |||
| ทินไกลยุคลบาท | ลออง | ||
| ๏ เพียรเพ็ญูในมนะข้าพเจ้านิยมะจอง | |||
| เจตน์คิดลิขิตปอง | ประพันธ์ | ||
| ๏ สามัคคีภิทะโทษนิทานะคติธรรม์ | |||
| โดยพิศดารอัน | แสดง | ||
| ๏ เชิงบรรพ์ฉันทะลเบงชเลงพจนะแปลง | |||
| บรรจงพจีแจง | ประโยชน์ | ||
| ๏ บูชาศาสนะพากย์สุภาสิตะวิโรจน์ | |||
| เริงปรีดิปราโมทย์ | ประมวญ | ||
| ๏ ใดบทบาทผิวะคลาศและผิดนิติขบวน | |||
| โกวิทกะวีควร | อภัย | ||
๒
| วสันตดิดก ฉันท์ | |||
| ๏ โบราณะกาลบรมะขัต | ติยรัชชเกรียงไกร | ||
| ท้าวทรงพระนามะอภิไธ | ยะอชาตะศัตรู | ||
| ๏ ครอบครองมไหยศุริยเอก | อภิเศกประสิทธิ์ภูว์ | ||
| อาณาปวัตติบริบู | รณะบรรพประเพณี | ||
| ๏ แว่นแคว้นมคธนคระรา | ชคฤห์ราชบูรี | ||
| ทรงราชวัตร์วิธะทวี | ทศธรรมะจรรยา | ||
| ๏ แหล่งหล้ามหาอุดมะลาภ | คุณะภาพพระเมตตา | ||
| แผ่เพียงชนกกรุณะอา | ทระบุตร์ธิดาตน | ||
| ๏ โปร่งปรีดิปราศอริริปู | ภพะภูมิมณฑล | ||
| เปรมโสตถิ์ประสบวัฒนะผล | ศุขะต้วยพระเดชา | ||
| ๏ อำพนพระมณฑิรพระราช | ะนิวาศน์วโรฬาร์ | ||
| อัพกันตร์ก็ไพจิตระพา | หิรภาคก็พึงชม | ||
| ๏ เช่นหลั่งชลอดุสิตะเท | วสถานพิมานพรหม | ||
| มารังสฤษดิ์ศิริอุตม | ผิวะเทียบก็เทียมทัน | ||
| ๏ สามยอดยะเยี่ยมยละระยับ | วะวะวับสลับพรรณ์ | ||
| ช่อฟ้าตระการกละจะหยัน | จะเยาะยั่วทิฆัมพร | ||
| ๏ บราลีพิลาศศุภจรูญู | นพศูลประกัศร | ||
| หางหงส์ผจงพิจิตระงอน | ดุจะกวักนภาลัย | ||
| ๏ รอบด้านตระหง่านจตุรมุข | พิศะสุกอร่ามใส | ||
| กาญจน์แกมมณีกนกะไพ | ฑุริย์พร่างพะแพรวพราย | ||
| ๏ บานบัฏพระบัญชระสลัก | ฉลุลักษณ์เฉลาลาย | ||
| เพดาลก็ดารกะประกาย | ระกะดาดประดิษฐ์ดี | ||
| ๏ เพ่งภาพตลอดตละผนัง | ก็มะลังมะเลืองสี | ||
| ยิ่งดูก็เด่นประดุจะมี | ชิวะแม้นกมลครอง | ||
| ๏ ภาพเทพพนมวิจิตระยิ่ง | นรสิงหะลำยอง | ||
| ครุฑยุตภุชงค์วิยะผยอง | และเผยอขยับผัน | ||
| ๏ ลวดลายระบายระบุกระหนาบ | กระแหนภาพกระหนกพัน | ||
| แผ่เกี่ยวผกาบุษปะวัล | ลิและวางระหว่างเนือง | ||
| ๏ ภายใต้เศวตร์ฉัตระรัต | นะจรัศจรูญเรือง | ||
| ตั้งราชอาศนะประเทีอง | วรมัญจบรรจ์ฐรณ์ | ||
| ๏ ห้อยย้อยประทีปอุบะประทิน | รศกลิ่นชเอมอร | ||
| อาบอบตระหลบนิจะขจร | ดุจะทิพย์สุมาลัย | ||
| ๏ คัณนาอเนกคณะอนงค์ | ศิริทรงเจริญูใจ | ||
| สรรพางคะพรรณพิศะประไพ | กละพิมพอับศร | ||
| ๏ เรียงรายจรูงรมยะบาท | บริจาริกากร | ||
| ปันเวรพิทักษ์อธิบวร | ทิวรัตติ์นิวัทธ์วาร | ||
| ๏ โดยรอบมหานคระเล่ | หะสิเนรุปราการ | ||
| มั่นคงอรินทระจะราญ | ก็ระย่อและท้อหนี | ||
| ๏ แถวถัมภะโดรณะสล้าง | ระยะนางจรัลมี | ||
| ชลคูประตูวรบุรี | ณ ระหว่างพระภารา | ||
| ๏ เรียงป้อมและปักธวัชะราย | ยละค่ายก็แน่นหนา | ||
| เสาธงสถิตยะธุชะมา | ลุตะโบกสบัดปลาย | ||
| ๏ หอรบอรินทรจะรอ | รณะท้อหทัยหมาย | ||
| มุ่งยุทธะย่อมชิวะมลาย | ก็ประลาศน์มิอาจทาน | ||
| ๏ พร้อมพรั่งพฤนท์พหละรณ | พยุห์พลทหารหาญ | ||
| อำมาตย์และราชบริวาร | วุฒิเสวกากร | ||
| ๏ เนืองแน่นขนัดอัศวะพา | หนะชาติกุญชร | ||
| ชาญศึกสมรรถะณสมร | ชยะเพิกริปูภินท์ | ||
| ๏ ความศุขก็แสนบรมศุข | และสนุกสนานยิน | ||
| ดีในผไทรัฐะบุริน | ทรรัตน์จรูญเรือง | ||
| ๏ กลางวันอนันตคณนา | นรคลาคระไลเนือง | ||
| กลางคืนมหุศวะประเทือง | ดุริย์ศัพทะดีดสี | ||
| ๏ บรรสานผสมสรนินาท | พิณะพาทย์และดนตรี | ||
| แซ่โสตร์สดับเสนาะฤดี | อุระเพลินเจริญใจ | ||
| ๏ เมืองท้าวและเทียบพิพยโลก | ภพะแหล่งสุราลัย | ||
| เมืองท้าวและสมบุรณไพ | บุละทุกประการมาน | ||
๓
| ฉบงง | |||
| ๏ อันอรรคปุโรหิตอาจารย์ | พราหมณ์นามวัสสการ | ||
| ฉลาดเฉลียวเชี่ยวชิน | |||
| ๏ กลเวทโกวิทจิตร์จินต์่ | ประจักษ์แจ้งศิล | ||
| ปศาสตร์ก็จบสบสรรพ์ | |||
| ๏ เปนมหาอำมาตย์ราชวัล | ลภใครไป่ทัน | ||
| ฤเทียมฤเทียบเปรียบปาน | |||
| ๏ สมัยหนึ่งจึ่งจอมภูมิบาล | ท้าวจินตนาการ | ||
| จะแผ่อำนาจอาณา | |||
| ๏ ให้ราบปราบปรามเพื่อปรา | กฎไผทไพศา | ||
| ละจวบจังหวัดวัชชี | |||
| ๏ หวังพระหฤทัยใคร่กรี | ฑาทัพโยธี | ||
| กระทำประยุทธ์เอาไชย | |||
| ๏ ครั้นทรงดำริห์ตริไป | กลับยั้งหยั่งใน | ||
| มนัศมิแน่แปรเกรง | |||
| ๏ หากหักจักได้ไชยเชวง | ฤๅแพ้แลเลง | ||
| พะว้าพะวังลังเล | |||
| ๏ ไป่อาจสามารถทุ่มเท | ทำศึกรวนเร | ||
| พระราชหทัยโช่เบา | |||
| ๏ ต้วยเหตุพระองค์ทรงเสา | วนะศัพท์สำเนา | ||
| ระเบงระบีอลือชา | |||
| ๏ ว่ากษัตริย์วัชชีบรรดา | ครองรัชชสีมา | ||
| กเษตร์ประเทศทุกองค์ | |||
| ๏ อปริหานิยะธรรมธำรง | ทั้งนั้นมั่นคง | ||
| มิโกรธมิกร้าวร้าวฉาน | |||
| ๏ เพึ่อธรรมดำเนินเจริญูการณ์ | ใช่เหตุแห่งหานิ์ | ||
| เจ็ดข้อจะคัดจัดไข | |||
| ๏ หนึ่ง.เมื่อมีราชกิจใด | ปฤกษากันไป | ||
| บวายบหน่ายชุมนุม | |||
| ๏ สอง.ย่อมพร้อมเลิกพร้อมประชุม | พร้อมพรักพรรคคุม | ||
| ประกอบณกิจควรทำ | |||
| ๏ สาม.นั้นถือมั่นในสัม | มะจารีตจำ | ||
| ประพฤติ์มิตัดดัดแปลง | |||
| ๏ สี่.ใครเปนใหญชะจง | โอวาทศาสน์แสดง | ||
| ก็ยอมและน้อมบูชา | |||
| ๏ ห้า.นั้นอันบุตริ์ภิริยา | ผู้อื่นก็หา | ||
| ประทุษฐ์กระทำข่มเหง | |||
| ๏ หก.ที่เจดีย์ชนเกรง | เคารพยำเยง | ||
| ก็เส้นก็บวงสรวงพลี | |||
| ๏ เจ็ด.พระอรหันต์อันมี | โนรัฏฐ์วัชชี | ||
| ก็คุ้มก็ครองปัองกัน | |||
| ๏ พร้อมสรรพสัปดพิธนิจนิรันตร์ | สามัคคีธรรม์ | ||
| ณหมู่กระษัตริย์ลิจฉวี | |||
| ๏ อชาตศัตรูภูมี | ทรงทราบโดยคดี | ||
| ดั่งนั้นก็ครั่นคร้ามขาม | |||
| ๏ ศึกใหญ่หากจะพยายาม | หาญหัก อาตาม | ||
| กำลังก็หนักนักหนา | |||
| ๏ จำจักหักด้วยปัญญา | รอก่อนผ่อนหา | ||
| อุบายทำลายมูลความ | |||
๔
| อุปชาติฉันท์ | |||
| ๏ บรมกระษัตริย์ปรา | รภะการะปราบปราม | ||
| กับวัสสการพราหม | ะณพฤฒิอาจารย์ | ||
| ๏ ปฤกษาอุบายดำ | ริหะทำไฉนการ | ||
| จะสมนิยมภาร | ธุระปราถนาเรา | ||
| ๏ สมัคคิ์สมานมิตร์ | คณะลิจฉวีเขา | ||
| มั่นคงจะคิดเอา | ชนะด้วยประการใด | ||
| ๏ ท่านวัสสการผู้ | ทิชะครูฉลาดใน | ||
| อุบายคนึงไป | ก็ประจักษ์กระจ่างจินตน์ | ||
| ๏ เสนอสนองทูล | กละมูลยุบลรบิล | ||
| แต่องคภูมิน | ทอชาตศัตรู | ||
| ๏ ตกลงและทรงนัด | แนะกะวัสสการครู | ||
| ตริเพื่อเผต็จมู | ละสมัคคไมตรี | ||
| ๏ สมัยเสด็จว่า | กิจะราชะการี | ||
| เสนาธิบดี | มุขะมวญูอมาตย์ผอง | ||
| ๏ โดยศักดิฐานัน | คระชั้นอนันต์นอง | ||
| ณท้องพระโรงทอง | ขณะเฝ้าพระบทมาลย์ | ||
| ๏ สดับปกาสิต | วระกิจวโรงการ | ||
| จึ่งราชะสมภาร | พจนาตถ์ประภาษไป | ||
| ๏ เราคิดจะใคร่ยก | พยุห์พลสกลไกร | ||
| ประชุมประชิดไชย | รณะรัฏฐวัชชี | ||
| ๏ ฉนี้แหละเสนา | ปติฐานะมนตรี | ||
| คอใครจะใคร่มี | พจะคานประการไร | ||
| ๏ ฝ่ายพราหมณ์ก็กราบทูล | อติศูริย์ณทันใด | ||
| นยาธิบายไข | วจนัตถทัดทาน | ||
| ๏ พระราชปรารม | ภนิยมมิควรการณ์ | ||
| ขอองคภูบาล | พิเคราะห์เหตุจงดี | ||
| ๏ อันซึ่งจะกรีฑา | พละทัพและไปดี | ||
| กระษัตริย์ณวัชชี | ชนบทสมหมาย | ||
| ๏ มิแผกมิผิดพา | กยะข้าพระองค์ทาย | ||
| ไป่ได้สดวกตาย | และจะแพ้เพราะไพรี | ||
| ๏ พวกลิจฉวีขัต | ติยรัชชวัชชี | ||
| ละองค์ละองค์มี | มิตระพันธะมั่นคง | ||
| ๏ และแสนจะสามารถ | พละอาจกระทำสง | ||
| ครามยุทธยรรยง | มิระย่อมิเยงใคร | ||
| ๏ เราน้อยจะย่อยยับ | ดละอัปราไชย | ||
| ฉนี้แหละแน่ใน | มนะข้าพยากรณ์ | ||
| ๏ และอีกประการเล่า | ผิวะเขาสิคิดคลอน | ||
| แคลนพาลระราญรอน | ทุจริตผจญเรา | ||
| ๏ เป็นก่อนกระนั้นชอบ | ทุษะตอบก็ทำเนา | ||
| มิมีคดีเอา | ธุระเห็นบเปนธรรม | ||
| ๏ และโลกจะล่วงวา | ทะติว่าพระองค์จำ | ||
| นงเจตนาดำ | ริห์วิรุธประทุษฐ์เขา | ||
| ๏ กระนี้พระจุ่งปรา | รภะภาระแบ่งเบา | ||
| เพื่อกล่อมถนอมเกลา | มิตระภาพสงบงาม | ||
๕
| อีทิสังฉันท์ | |||
| ๏ ภูบดินทร์สตับอุปายะตาม | |||
| ณวาทะวัสสการะพราหมณ์ | และบังอาจ | ||
| ๏ เกินประมาณเพราะการละเมิดประมาท | |||
| มิควรจะขัตบรมราช | ชโยงการ | ||
| ๏ ท้าวก็ทรงแสดงพระองคะปาน | |||
| ประหนึ่งพระราชหทัยธดาล | พิโรธจึง | ||
| ๏ ผันพระกายกระทีบพระบาทและอึง | |||
| พระศัพทะสีหนาทะพึง | สยองภัย | ||
| ๏ เอออุเหม่นะมึงชิช่างกระไร | |||
| ทุทาษสถุลฉนี้ไฉน | ก็มาเปน | ||
| ๏ ศึกบถึงและมึงก็ยังมิเห็น | |||
| จะน้อยจะมากจะยากจะเย็น | ประการใด | ||
| ๏ อวดฉลาดและคาดแถลงเพราะใจ | |||
| ขยาดขยั้นมิทันอะไร | ก็หมิ่นกู | ||
| ๏ เล่หะกากะหวาดขมังธนู | |||
| บห่อนจะเห็นธวัชริปู | ก็ท้อถอย | ||
| ๏ พ่ายเพราะไภยะตัวสิกลัวจะพลอย | |||
| พินาศชิพิตร์ประดิษฐ์ประดอย | ประเด็นขัด | ||
| ๏ กูก็เอกอุดมบรมกษัตริย์ | |||
| วิจาระถ้วนบควรจะทัด | จะทานคำ | ||
| ๏ นี่ก็เห็นเพราะเปนอมาตย์กระทำ | |||
| พระราชการะมาฉนำ | สมัยนาน | ||
| ๏ ใช่กระนั้นละไซร้จะให้ประหาร | |||
| ชิวาตม์และหัวจะเสียบประจาน | ณทันที | ||
| ๏ นัคราภิบาลสภาบดี | |||
| และราชบุรุษฮะเฮ้ยจะรี | จะรอไย | ||
| ๏ ฉุดกระชากกะลีอปรีชะไป | |||
| บพักจะต้องกะรุณอะไร | กะคนคด | ||
| ๏ ลงพระราชอาชะญา ณ บท | |||
| พระอัยการพิพากษะกฎ | และโกนผม | ||
| ๏ ไล่มิให้สถิตย์ณคามนิคม | |||
| นครมหาสิมานิยม | บุรีใด | ||
| ๏ มันสมรรคสวามิภักดิใน | |||
| อมิตตะลิจฉวีก็ไป | บห้ามกัน | ||
| ๏ เสร็จประกาศพระราชธูระสรรพ์ | |||
| เสด็จนิวัติศุขาภิมัณฑ์ | มหาคาร | ||
๖
| อินทรวิเชียร ฉันท์ | |||
| ๏ ควรสุดจะสมเพช | จิตระเวทนาการ | ||
| ที่ท่านพฤฒาจารย์ | พะกระทบประสบทัณฑ์ | ||
| ๏ โตยเต็มกตัญูญู | กตเวทิตาอัน | ||
| ใหญ่ยิ่งและยากครัน | ขรการณ์จะทานทน | ||
| ๏ ยินดีนิยมเพี่อ | สละเนี้อและเลีอดตน | ||
| ยอมรับอดูรผล | จะพะพ้องพะพานกาย | ||
| ๏ ไป่เห็นกะเจ็บแสบ | ชีวะแทบจะทำลาย | ||
| มอบสัตย์สมรรถหมาย | มนะมั่นมิหวั่นไหว | ||
| ๏ หวังการ ณ แผ่นดิน | จะสดวกเพราะฉันใต | ||
| ให้กิจในฤทธิ์ไป | บมิเลี่ยงฤเบี่ยงเบือน | ||
| ๏ เหลือที่จะมีใคร | ทมะในหทัยเหมีอน | ||
| กัดฟันบฟั่นเฟีอน | สติอดสกดเอา | ||
| ๏ พวกราชมัลล์โดย | พละโบยมิใช่เบา | ||
| สุดหัตถะแห่งเขา | ขณะหวดสิพึงกลัว | ||
| ๏ ยลเนื้อก็เนื้อเต้น | พิศะเส้นก็สั่นรัว | ||
| ทั่วร่างและทั้งตัว | ก็ระริกระริวไป | ||
| ๏ แลหลังก็หลั่งโล | หิตโอ้เลอะลามไหล | ||
| พ่งผาดอนาถใจ | ตละล้วนระรอยหวาย | ||
| ๏ เนี่องนับอเนกแนว | ระยะแถวตลอดลาย | ||
| เฆี่ยนครบสยบกาย | ศิระพับพะกับคา | ||
| ๏ ทั้งหลายสหายมิต | ตะอมัจจะเสนา | ||
| ทัศน์เหตุทุเรศสา | หศะแสนสลดใจ | ||
| ๏ สุดที่จะกลั้นโท | มนะโศกะอาลัย | ||
| ถ้วนหน้ามิว่าใคร | ขณะเห็นบเว้นคน | ||
| ๏ แก้ไขและได้คืน | สติฟื้นประทังตน | ||
| จึ่งราชบุรุษกล | ปกกรณ์ก็โกนหัว | ||
| ๏ เสื่อมศีศะผมเผ้า | พิศะเปล่าประจานตัว | ||
| เปนเยี่ยงประหยัดกลัว | ผิมะลักจะหลาบจำ | ||
| ๏ เสร็จอาชะญาทัณฑ์ | กิจะพลันประกาศทำ | ||
| ปัพพาชนีย์กรรม | ดุจะราชโองการ | ||
| ๏ บรรดาประชาชน | ขณะยลทิชาจารย์ | ||
| สุดแสนจะสงสาร | สรแซ่ประสาสันทน์ | ||
| ๏ บางคนกมลอ่อน | อุระข้อนพิไรพรรณน์ | ||
| บางเหล่าวิสัยอัน | กุธะเกลียดก็เสียดสี | ||
| ๏ บางพวกก็เปนกลาง | ยละข้างพิจารณ์ดี | ||
| บางหมู่กะรุณมี | ณหทัยก็ให้ของ | ||
| ๏ พราหมณ์วัสสการเส | กละเล่หะทำนอง | ||
| ท่าทางละอย่างผอง | นระสิ้นบสงสัย | ||
| ๏ ออกจากนครรา | ชะคฤห์รีบจรัลไป | ||
| สู่เทศสถานไกล | บุระรัฏฐัวัชชี | ||
๗
| วิชชุมมาลาฉันท์ | |||
| ๏ แรมทางกลางเถี่อน | ห่างเพื่อนหาผู้ | ||
| หนึ่งใดนึกดู | เห็นใครไป่มี | ||
| หลายวันถั่นล่วง | เมืองหลวงธานี | ||
| นามเวสาลี | ดุ่มเดาเข้าไป | ||
| ๏ ผูกไมตรีจิตร์ | เชิงชิดชอบเชื่อง | ||
| กับหมู่ชาวเมีอง | ฉันท์อัชฌาสัย | ||
| เล่าเรี่องเคืองขุ่น | ว้าวุ่นวายใจ | ||
| จำเปนมาใน | ด้าวต่างแดนตน | ||
| ๏ เขาแสนสังเวช | สังเกตอาการ | ||
| แห่งท่านอาจารย์ | ท่าทีทุกข์ทน | ||
| ภายนอกบอกแผล | แน่แท้ทุพพล | ||
| เห็นเหตุสมผล | ให้พักอาศรัย | ||
| ๏ ข่าวคราวกล่าวกัน | เปนทันแพร่หลาย | ||
| ลือล่ำกำจาย | จนแจ้งทั่วไป | ||
| มนตรีกราบทูล | เค้ามูลขานไข | ||
| แด่องค์ท้าวไท | แหล่งหล้าลิจฉวี | ||
| ๏ ทรงทราบข่าวสาสน์ | โดยราชตำรัส | ||
| สัญญาอาณัติ | ทุ่มฆาฏเภรี | ||
| ทุกไท้ราชา | อาณาวัชชี | ||
| มาชุมนุมมี | การตฤกปฤกษา | ||
| ๏ แน่นเนีองเนื่องนับ | ลำดับโดยหมู่ | ||
| ทันใดราชผู้ | เปนใหญ่ในสภา | ||
| เริ่มอารัมภ์พจน์ | ตามบทมีมา | ||
| ชี้แจงจักปรา | รพภ์กันฉันใด | ||
| ๏ พราหมณ์หนึ่งซึ่งเขา | เปนเปาโรหิตย์ | ||
| พวกปัจจามิตร์ | มาคธเขตร์ไผท | ||
| ต้องราชอาชญูา | หนีมาอาศรัย | ||
| จำไล่ให้ไป | ฤๅรับเลี้ยงดู | ||
| ๏ พร้อมตกลงเปน | ความเห็นเดียวกัน | ||
| บ้านเมีองของมัน | นั้นเปนศัตรู | ||
| แห่งรัฏฐ์วัชชี | แม้มีแต้มคู | ||
| คิดมาตร์คาดมู | ลารัมภ์ทำกล | ||
| ๏ เพื่อส่อไส้ศึก | ลับลึกสนธิ์สาย | ||
| หากเห็นแยบคาย | ผิดอย่างแผกยล | ||
| ไล่มันทันที | แต่นี่ในฉงน | ||
| ยากหยังยังปน | ไปข้างสงสัย | ||
| ๏ รอไว้ให้หา | เข้ามาจักมี | ||
| ถ้อยท่าพาที | เท็จจริงฉันใด | ||
| สุดแท้แต่การณ์ | ตามฐานเปนไป | ||
| สมควรอย่างไร | บัญชาคราหลัง | ||
๘
| อินทรวงศ์ฉันท์ | |||
| ๏ ราชาประชุมดำ | ริหะโดยประการะดัง | ||
| ดำรัสตระบัดยัง | วจนัตถ์ปวัตติพลัน | ||
| ๏ ให้ราชภัฏโป | ริสะไปขมีขมัน | ||
| หาพราหมณ์ทุพลอัน | บุระเนระเทศะมา | ||
| ๏ เขาพลันจรัลริบ | จระรุตประตุจประกา | ||
| สิตนำทิชาจา | ริยะสู่พระราชฐาน | ||
| ๏ จึ่งลิจฉวีรา | ชะสภาบดีประธาน | ||
| มีราชโองการ | นยะปุจฉนีย์คตี | ||
| ๏ เยียใดไฉนตู | กะระครูธล่วงกะลี | ||
| ข้อใหญ่อะไรมี | ทุระเหตุจะเสียจะหายน์ | ||
| ๏ จึ่งดาลอดูรพ้อง | ขรข้องระคนระคาย | ||
| หลังไหล่สิรอยหวาย | คณนาอนันต์ประมาณ | ||
| ๏ ต้องทัณฑะบรรพา | ชนิย์มาก็ไกลสถาน | ||
| พรากพันธุวงศ์วาน | บุตรทาระมิตร์สหาย | ||
| ๏ มาอยู่นครเรา | จะเสาะเอารหัสอุบาย | ||
| ฤๅไรก็ ยากหมาย | อนุมานะครันนะครู | ||
| ๏ อันราชอชาตสัต | คุณรัฏฐู์มคธริปู | ||
| แห่งเราจะเอาภู | มิกะกันและกันประสงค์ | ||
| ๏ หลากเหลือจะเชี่อจิตร์ | ผิวะคิดประหวั่นพะวง | ||
| เมตตาและเต็มปลง | จิตระจักประคับประคอง | ||
| ๏ หนักข้างระคางอยู่ | บมิรู้จะรับจะรอง | ||
| ภายหลังก็ตั้งตรอง | ตริฤเว้นระวังระแวง | ||
| ๏ ฝายวัสสการครู | ก็มธูระทูลแถลง | ||
| ให้เชื่อและชี้แจง | อภิยาจนาภิปราย | ||
๙
| วสันตดิลกฉันท์ | |||
| ๏ ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ | บริสุทธิกำจาย | ||
| ปรากฎพระยศระบุระบาย | กิติเบิกระบือบุญ | ||
| ๏ เมตตาทยาลุศุภะกรรม | อุปถัมภะการุญ | ||
| สรรเสริญเจริญพระคุณะสุน | ทระภาพพิบูลย์งาม | ||
| ๏ เปรียบปานมหรรณพะนที | รมะที่ ประทังความ | ||
| ร้อนกายกระหายอุทกะยาม | นระผู้ประสบเห็น | ||
| ๏ เอิบอิ่มกระหยิมหทยะคราว | กระอุผ่าวก็ผ่อนเย็น | ||
| ยังอุณหะมุญจนะและเปน | ศุขะปีติดีใจ | ||
| ๏ อันข้าพระองค์กษณะนี้ | บมิมีจะร้อนใด | ||
| ยิ่งกว่าและหามนุษไหน | ฤเสมีอนเสมอตน | ||
| ๏ ใคร่เปลื้องประเทืองประนุทะทุกข์ | ภยะมุขจะมาดล | ||
| ไร้ญาติและขาตมิตระสกล | นฤผู้จะดูดาย | ||
| ๏ โดยเดียวอดักอดุระแด | และก็แก่ชรากาย | ||
| ที่ซึ่งจะพึงสรณะหมาย | อนุศรบห่อนเห็น | ||
| ๏ ทราบข่าวขจรพระกิติบา | ระมิว่าพระองค์เปน | ||
| เอกอรรคกระษัตริย์สุขุมะเพ็ญ | กรุณามหาศาล | ||
| ๏ หวังเพื่อพะพิงบพิตระพึ่ง | อภิโพธิสมภาร | ||
| มอบกายถวายชิพิตตระปราณ | นิจะกาละปรารมภ์ | ||
| ๏ คิดไว้บได้ประดุจะเจตน์ | เฉภาะเหตุบเห็นสม | ||
| ขืนทำก็เท่ากะจะนิยม | คติผิดพิจารณ์ดู | ||
| ๏ ขึ้นชื่อกระฉ่อนบุรุษะกัก | ขละอักกตัญญู | ||
| คิดคดขบถประทุษะภู | วะประเทศผไทตน | ||
| ๏ จำเปนเพราะเหลีอจะทุมนัศ | บมิน่าจะรับผล | ||
| แห่งราชภัยพิบัติดล | ดุจะนี้พินิจดู | ||
| ๏ เหตุเดิมก็โดยบรมะรา | ชอชาตะศัตรู | ||
| ปฤกษากะข้ายุคละมู | ลิกะมุขมนตรี | ||
| ๏ จักยาตร์พยู่ห์พหละยุท | ธะประทุษฐะย่ำยี | ||
| เขตร์แดนพระองค์นิยมะนี | ระประโยชน์พยายาม | ||
| ๏ ข้าบาทบจงจิตระอสัตย์ | พิเคราะห์ชัดถนัดความ | ||
| จริงอ้างกระจ่างพจนะตาม | อธิบายรบิลแจง | ||
| ๏ วัชชีนครบวระสรร | พะจะขันจะเข้มแขง | ||
| รี้พลสกลพิริยแรง | รณะการะกล้าหาญู | ||
| ๏ มาคธผไทรัฐะนิกร | พละอ่อนบชำนาญ | ||
| ทั้งสินจะสู้สมระราญ | รึปุนั้นไฉนไหว | ||
| ๏ ดั่งอินทโคปกะผวา | มุหะฝ่า ณ กองไฟ | ||
| หิ่งห้อยสิแข่งสุริยะไหน | จะมิน่าชิวาลาญ | ||
| ๏ เห็นการณ์ก็ควรยบละขัต | พจนัตถะทัดทาน | ||
| บัดดลบดินทร์หทยะตาล | ลพิโรธะสำแดง | ||
| ๏ ลงราชทัณฑะพิธะทา | รุณะการะร้ายแรง | ||
| ไม่ควรเฉลยนยะแถลง | เพราะพระองค์ก็ทรงเห็น | ||
| ๏ กราบทูลประมูลบทะประมวญ | ตละล้วนตลอตเปน | ||
| ความจริงบแต่งกละประเด็น | นิระสาระพาที | ||
| ๏ ทีดับระงับอตุระผ่อน | ก็บห่อนจะเห็นมี | ||
| นอกจากพระองค์อดุละสี | ตลเมตตะคุณมัย | ||
| ๏ มุ่งมาก็หมายกมละมี | สรณียะเปนไป | ||
| ครองชีวะสืบศุขะพิสัย | อนุสนธิอาสัญ | ||
| ๏ มั่นปองสนองวระคุณา | ธิมหากะรณครัน | ||
| ในราชกิจนิจะนิรัน | ดระตราบสลายกาล | ||
| ๏ สุดแต่จะทรงพระกรุณา | ทนข้าพระบทมาลย์ | ||
| ผู้ถืออภัพพ์ทุพพละซาน | เสาะอุสาหะมาถึง | ||
๑๐
| วังสัฏฐฉันท์ | |||
| ๏ ประชุมกระษัตริย์รา | ชะสภาสดับคนึง | ||
| คเรณทุกข์รึง | อุระอัตถ์ประวัติประวิง | ||
| ๏ ประกอบระกำพา | หิระกายะน่าจะจริง | ||
| มิใช่จะแอบอิง | กละอำกระทำอุบาย | ||
| ๏ และทุกพระองค์ใน | คณะไป่ฉงนฉงาย | ||
| ก็เชื่อฌแยบคาย | คะรุวัสสการะพราหมณ์ | ||
| ๏ ตระบัตธรับสั่ง | ผิวะดั่งวจีนิยาม | ||
| ละล้วนก็ควรความ | และมิร้ายมิแรงอะไร | ||
| ๏ อชาตะศัตรู | จุฬะภูว์มคธผไท | ||
| มิควรจะมีใจ | กุธะเกรี้ยวกระนี้สิหนอ | ||
| ๏ และเหตุก็เท่านั้น | ผิจะผันจะผ่อนก็พอ | ||
| ระงับพิโรธรอ | พิเคราะห์เห็น บ เปนกระไร | ||
| ๏ เถอะเราก็เอนดู | ทิชะครูและเศร้าหทัย | ||
| เพราะที่ธมีใจ | สุจริตวินิจวิจารณ์ | ||
| ๏ พะพ้องพระอาชญา | บมิน่าจะเปนจะปาน | ||
| มิหนำนิเทสการ | ทวิวิธลุทัณฑะทวน | ||
| ๏ จะรับและเลี้ยงท่าน | อุปการ ณ ฐานะควร | ||
| ก็จงละเว้นมวล | มละโทษประพฤติสุธรรม์ | ||
| ๏ ประดุจขนบข้า | ธุระราชะกิจจสรรพ์ | ||
| ทิชงคะน้อมอัญ | ชลิเช่นจะชื่นจะชู | ||
| ๏ และมีพระปุจฉา | นยะว่าก็ครา ณ ครู | ||
| ฉลองพระคุณภู | ธระรับพระราชธูร | ||
| ๏ สถิตย์ ณ ฐานัน | ดระชั้นอะไรจะปูน | ||
| ประกอบและเกื้อกูล | ดุจะดั่งบุราณะมา | ||
| ๏ ทวิชแถลงไท | กิจะในสมัยณะกา | ||
| ละอยู่นครรา | ชคฤห์ศักดิข้าธุลี | ||
| ๏ สเถียรอมาตย์ฐา | นะพิจารณาคดี | ||
| พิฉินทะธารี | ดุละกิจพิพากษะการ | ||
| ๏ กระษัตริย์กเษตร์ลิจ | ฉวิหล้าพระราชะทาน | ||
| สถาปนาฐาน | ยศะเทอดธุโรปถัมภ์ | ||
| ๏ และเห็นเพราะเปนครู | วุฒิรู้วิชาและชำ | ||
| นิพลปศาสตร์คัม | ภิระเพทพิเศษพิศาล | ||
| ๏ ประสิทธิดำแหน่ง | คะรุแห่งพระราชกุมาร | ||
| นิพัทธะเอาภาร | อนุสิฏฐะวิทยา | ||
๑๑
| มาลินีฉันท์ | |||
| ๏ กษณะทวิชะรับฐา | นันดร์และที่วา | ||
| ทกาจารย์ | |||
| ๏ นิระอลสะประกอบการ | พีริโยฬาร | ||
| และเต็มใจ | |||
| ๏ จะพินิจยะคดีใด | เที่ยง ณ บทใน | ||
| พระธรรมนูญู | |||
| ๏ ละมนะอคติสีสูญู | ยุกติบาฐบูรณ์ | ||
| ณคลองธรรม์ | |||
| ๏ ลุสมยะจะแนะนำพรรค์ | ราชกุมารสรรพ์ | ||
| ธพรำสอน | |||
| ๏ หฤทยปริอาทร | ชี้วิชากร | ||
| ก็โดยดี | |||
| ๏ เพราะตริจะทนุถนอมปรี | ตามิไห้มี | ||
| ระแวงใด | |||
| ๏ ผิวจะวิรุธะแคลงใน | ราชหทัยไท | ||
| ธลิจฉวี | |||
| ๏ เพราะปกรณะวิธีมี | เล่หะลับนี | ||
| ระสงสัย | |||
| ๏ คณะขัติยะและใครใคร | ต่างก็ไว้ใจ | ||
| ทิชาจารย์ | |||
๑๒
| ภุชงคปยาตรฉันท์ | |||
| ๏ ทิชงค์ชาติ์ฉลาดยล | คเนกลคนึงการ | ||
| กษัตริย์ลิจฉวีวาร | ระวังเหือดระแวงหาย | ||
| ๏ เหมาะแก่การจะเสกสัน | ปวัตติ์วัญจะโนบาย | ||
| มล้างเหตุพิเฉทสาย | สมัคคิ์สนธิ์สโมสร | ||
| ๏ ณ วันหนึ่งลุถึงกา | ละศึกษาพิชากร | ||
| กุมารลิจฉวีวร | เสด็จพร้อมประชุมกัน | ||
| ๏ ตระบัดวัสสการมา | สถานราชะเรียนพลัน | ||
| ธแกล้งเชิญกุมารฉันท์ | สนิทหนึ่งพระองค์ไป | ||
| ๏ ลุห้องหับระโหฐาน | ก็ถามการณะทันใด | ||
| มิลี้ลับอะไรใน | กถาที่ธปุจฉา | ||
| ๏ จะถูกผิดกระไรอยู่ | มนุษผู้กระทำนา | ||
| และคู่โคก จูงมา | ประเทียบไถมิใช่หรือ | ||
| ๏ กุมารลิจฉวีขัติย์ | ก็รับอัตถะอออือ | ||
| กะสิกชนกระทำคือ | ประดุจคำพระอาจาย์ | ||
| ๏ ก็เท่านั้นธเชิญให้ | นิวัติในมิช้านาน | ||
| ประสิทธิ์ศิล์ปประสาสน์สาร | ตลอดเลิกลุเวลา | ||
| ๏ อุรสลิจฉวีสรร | พะชวนกันเสด็จมา | ||
| และต่างซักกุมารรา | ชะองค์นั้นจะเอาความ | ||
| ๏ พระอาจารย์สิเรียกไป | ณ ข้างใน ธ ไต่ถาม | ||
| อะไรเธอเสนอตาม | วจีสัตย์กะพวกเรา | ||
| ๏ กุมารนั้นสนองสา | ระวากย์วาทะตามเลา | ||
| เฉลยกับพระครูเปา | รุหิตย์โดยคดีมา | ||
| ๏ กุมารอื่นก็สงสัย | มิเชี่อในพระวาจา | ||
| สหายราชธพรรณ์นา | และต่างองค์ก็พาที | ||
| ๏ ไฉนเลยพระครูเรา | จะพูดเปล่าประโยชน์มี | ||
| เลอะเหลวนักละล้วนนี | ระผลเห็นบเปนไป | ||
| ๏ เถอะถึงถ้าจะจริงแม้ | ธกล่าวแท้ก็ทำไม | ||
| สิชวนเข้า ณ ข้างใน | จะถามนอกบยากเย็น | ||
| ๏ ชรอยว่าทิชาจารย์ | ธคิดอ่านกะท่านเปน | ||
| รหัสเหตุประเภทเห็น | ละแน่ชัดถนัดความ | ||
| ๏ และท่านมามุสาวาท | บกล้าอาจจะบอกตาม | ||
| พจีจริงพยายาม | ไถลแสรงแถลงสาร | ||
| ๏ กุมารราชมิตร์ผอง | ก็สอดคล้องและแคลงดาล | ||
| พิโรธกาจวิวาทการ | อุบัติขึ้นเพราะขัดเคือง | ||
| ๏ พิพิธพันธะไมตรี | ประดามีนิรันดร์เนือง | ||
| กะองค์นั้นก็พลันเปลีอง | มลายปลาศท์พินาศปลง | ||
