พระนลคำฉันท์

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น
(→สรรคที่ ๘)
(→สรรคที่ ๙)
แถว 1,656: แถว 1,656:
====สรรคที่ ๙====
====สรรคที่ ๙====
<tpoem>
<tpoem>
-
๏
+
วสันตติลกฉันท์
 +
 
 +
๏ ปานนั้นพระนลพิมลฤทธิ์  พิปริตเลมอเมา
 +
บ่มบ้าสกากลกำเลา  บ่มิฟื้นมิฝืนองค์
 +
 
 +
๏ มึนมนท์กมลทุมลมัว  มนมั่วอมิตรยง
 +
หลงลมนิยมประยุรวงศ์  บุษกรกระฉ่อนเชาวน์
 +
 
 +
๏ เหลิงเล่นบ่เห็นภยพิบัติ  ดุจศัสตระเสียบเอา
 +
เซซุดประดุจดรุนเยาว์  ผิวเสียบ่เสียดาย
 +
 
 +
๏ ไอสูรย์พิสิฏฐิพิพิธภัณ  ฑสุวรรณะโพรงพราย
 +
โภคพัตถุ์สุวัสตรกระจาย  จรเฝื่อบ่เหลือหลอ
 +
 
 +
๏ คลังใหญ่และน้อยผิวจะนับ  ธนทรัพย์บ่เพียงพอ
 +
มาตยค์ตุรงค์รถลออ  นิธิสินก็สิ้นเชิง ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ เมื่อนั้นพระบุษกรกษัตริย์  ชำนะฉัตรก็บรรเทิง
 +
ไอสูรย์วิบูลย์กิติเถกิง  อภิศักดิรังสรรค์
 +
 
 +
๏ แย้มยิ้มพะพริ้มพจเฉลย  นลเอ๋ยบ่เปนอัน
 +
เหมรัตน์สุวัตถุจะพนัน  นิธิผองก็ฃองตู
 +
 
 +
๏ เหลืออยู่ก็แต่พระสุภคา  พนิดาพบูตรู
 +
เอกรัตน์พระฃัตติยพธู  วรราชมเหษี
 +
 
 +
๏ มาเราจะทอดทิวะพนัน  พระวิทรรภะนารี
 +
ใครดีจะได้พระรมณี  นลจงบ่สงกา ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ เมื่อนั้นพระนลกมลเศร้า  จิตเฉาพระปัญญา
 +
อ้ำอึ้งตลิงนยนะวา  ทะวิวาทบ่ออาจแสดง
 +
 
 +
๏ นิ่งจ้องทำนองมนุชไบ้  อุระไข้คนึงแหนง
 +
มาตรว่าศราวุธสำแลง  พิษเหน็บบ่เจ็บปาน
 +
 
 +
๏ ยินคำพระบุษกรดำรัส  นลอัดอุราลาญ
 +
แสบแสนจะทนกมลมาลย์  จะเลอียดเพราะเสียดแทง
 +
 
 +
๏ ปลดเปลื้องพระภูษณะพิพิธ  วิรจิตะพึงแสวง
 +
อาภรณ์ดิลกกนกแสง  มณิฉายกระจายเงา
 +
 
 +
๏ เหมพัตถะรัตนะวิสิฏฐ์  ชวลิตพรายเพราะ
 +
อัมพรหิรญพิมลเกา  ศิกเลื่อมละลานตา
 +
 
 +
๏ ทุกอย่างพระวางณะคฤหดล  และพระนลบ่เจรจา
 +
เหลือผ้าจะพันพระวรกา  ยะก็แทบบ่มิดองค์
 +
 
 +
๏ ออกจากพระมนทิรเสทิน  มนเมินดำเนิรตรง
 +
พักตรก้มระทมอุระธำรง  ทุขแทบจะจาบัลย์
 +
 
 +
๏ นวลนางพระราชสุพรตา  สุภคาชวาวรรณ
 +
ได้ผ้าสพักสริระพลัน  จรรีบคระไลตาม
 +
 
 +
๏ สององค์ธทรงมยุรยาตร  ณะตลาดถนนงาม
 +
นอนนั่งณะร่มนิคมคาม  ดุจไพร่ดำเนิรดิน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ บัดนั้นประชานิกรรู้  คุณผู้สวามินทร์
 +
นาครก็ถอนหทยจิน  ตะระทดระทวยทวี
 +
 
 +
๏ ภักดีพระนลนฤปราช  และพระราชมเหษี
 +
เอื้อเฟื้อเพราะเพื่อกรุณมี  จิตโอบอำรุงภาร
 +
 
 +
๏ เลี้ยงดูพระภูธรบ่แคลน  ชนแสนจะสงสาร
 +
สามวันพระบุษกรสราญ  ยศรู้ก็ขู่เขา
 +
 
 +
๏ ป่าวในนครนิกรชน  ผิวนลเสด็จเนา
 +
หนไหนและใครกรุณเอา  ธุระแวดถวายบาย
 +
 
 +
๏ ไป่เกรงพระบุษกรพิโรธ  ก็และโทษจะถึงตาย
 +
ทวยราษฎร์ตระหนกจิตก็วาย  ธุระเอื้ออำรุงนล
 +
 
 +
๏ สิ้นที่พำนักพระนลหมอง  และพระน้องก็หม่นมน
 +
สองจากนครจรณะพน  นิทระนอกกำแพงเมือง
 +
 
 +
๏ อาหารก็จนพลก็ไร้  อุระไข้ระคายเคือง
 +
มันเผือกบ่เลือกรสประเทือง  ชิวะแทบทลายลาญ
 +
 
 +
๏ โหยหิววะหวิวหทัยเวียน  และพระเศียรก็ซมซาน
 +
โซมซุดประดุจทุพลพาล  อุระเอ๋ยบ่เคยซาม
 +
 
 +
๏ หลายวันพระดั้นทุรดำเนิร  นุชเดิรผจงตาม
 +
วันหนึ่งประสบสกุณงาม  นลใกล้ก็ไป่หนี
 +
 
 +
๏ ไนษัธคนึงหทยนา  ยกว่าปตัตรี
 +
มากหมู่และอยู่ณะปถพี  บ่ตระหนกหทัยบิน
 +
 
 +
๏ เนื้อนกก็โภชนะพิเศษ  ผิวเจตนากิน
 +
จับได้จะโดยกมลจินต์  รสทิพโอชา
 +
 
 +
๏ เผือกมันและสรรพะผลไม้  ก็มิได้กระหายหา
 +
ตราบวาระลาภและบุญมา  จรสบสสกุณพี
 +
 
 +
๏ จำเราจะจับทวิชหมาย  มุทุชีพพาชี
 +
แล้วเราจะเผาณะอคนี  บ่มิหึงจะถึงใจ
 +
 
 +
๏ หนึ่งขนหิรญก็กลทรัพ  ยะจะนับอเนกนัย
 +
คิดกินและคิดนิธิอุไร  ก็กระหายบ่หายจง
 +
 
 +
๏ ตรึกพลางพระเปลื้องวสนะซึ่ง  นลทรงสพักองค์
 +
คลี่คลุมจะกุมคณะพิหงค์  และพิหกก็เหิรบน
 +
 
 +
๏ ปางนั้นนริศร์ก็พิศวง  เพราะพิหงคะทรงพล
 +
พาผ้าระเห็จอำพรจน  พระจะไล่บ่ได้คืน
 +
 
 +
๏ ไนษัธก็ทรงปริวิตก  ผิวนกกำลังยืน
 +
เหลือร้ายลอายกมลกลืน  ทุขเที่ยงทิคัมพร
 +
 
 +
๏ ปางนั้นพิหคกนกแกล้ง  จิตแสร้างจำแลงหลอน
 +
ถาบถาชล่าอำพรจร  พจนาดถ์ทำนูลนล
 +
 
 +
๏ ดูราพระนลพิมลศักดิ์  ปรปักษ์สยองพล
 +
นี่หรือระบือกิติถกล  วิทยานชำนาญเชาวน์
 +
 
 +
๏ รู้เท่าศกุนตะก็บ่รู้  ดุจผู้กำเลาเมา
 +
มัวโมหะม่นกมลเรา  จรล่อก็หลงกล
 +
 
 +
๏ เรานี้มิใช่สกุณดอก  และจะบอกยุบลนล
 +
เราคือสกาจรผจญ  นลไว้บ่ให้เกษม
 +
 
 +
๏ อันเราสกาสกุณไซร้  จะมิให้พระนลเปรม
 +
แม้ผ้าจะพันสริระเอม  อุระได้มิให้มี
 +
 
 +
๏ พูดพลางสกาศกุนิผัน  จรหันระเห็จหนี
 +
ปานนั้นพระนลนฤบดี  ก็ระทดระทวยใจ
 +
 
 +
๏ พลางทูลผอูนอรสอาง  นุชนางวิไลยไร
 +
เทวีพระศรีสมรไว  ทรภีฉวีกาญจน์
 +
 
 +
๏ อ้าองค์พระนุชบุศยะรัตน์  กุลฃัติย์มหาศาล
 +
อันอักขะจ้องจรประหาร  ดุจนี้ก็มีกรรม
 +
 
 +
๏ ตูเพลินสกาวิกลจิต  วิปริตเลมอมำ
 +
สมบัตินิษัธวิบติจำ  จิตจากนครหลวง
 +
 
 +
๏ ไป่เคยวิบากดลวิบาก  จรลากพระเพ็ญยวง
 +
สู่ป่าและพาสมรดวง  จิตจากประยูรวงศ์
 +
 
 +
๏ อาหารก็อดบถก็ร้อน  บทจรณะดอนดง
 +
หมดรู้จะสู้จรดำรง  อิหโลกไฉนใด
 +
 
 +
๏ ตูแสนจะโศกจิตกำศรด  อปยศแสยงใจ
 +
นานัปปการวิกลไภ  ยะจะจู่จะสู่นาง
 +
 
 +
๏ โฉมตรูก็คู่ชนมพี่  ยุวดีจะหม่นหมาง
 +
ฟังพี่จะชี้สถลทาง  นุชจงประจงจำ
 +
 
 +
๏ ในทักษิณาปถสถล  ผิวด้นดำเนิรสำ
 +
เหนียกจิตบ่ผิดทิศจะนำ  จรกรุงอวันตี
 +
 
 +
๏ นงพาลผิผ่านนครพ้น  ก็จะดลศิขรีศรี
 +
นามฤกษะวัตคิริมหิ  ธรเงื้อมโชงกเงา
 +
 
 +
๏ ทางนั้นก็บรรพตพิศาล  พิสดารตระการเพรา
 +
วินธัยศิขรจรลำเนา  บถฝ่าพนาลี
 +
 
 +
๏ ถัดนั้นนทีรยะชลา  ลยะชื่อปโยษณี
 +
ไหลตรงและลงสมุทมี  ชลควั่งผะผังจร
 +
 
 +
๏ มันเผือกจะเลือกรสนิยม  ก็จะสมอุราอร
 +
อาศรมอุดมมุนินิกร  ตบะกล้าวิชาชาญ
 +
 
 +
๏ ใครใครจะใคร่จรจรัล  ณะวิทรรภะปราการ
 +
มุ่งหน้าณะมารคะประมาณ  ทิศนั้นจะพลันดล
 +
 
 +
๏ ใครใครจะใคร่จรประเวศ  ณะประเทศโกศล
 +
มุ่งหน้าณะมารคะสถล  ทิศนั้นจะพลันถึง
 +
 
 +
๏ ต่อไปก็ทางจรณะทัก  ษิณเทศสำนึง
 +
เนืองนรนครศิขรพึง  พิศชมนิยมใจ
 +
 
 +
๏ ตรัสแล้วพระไนษธมหิ  ปติชี้นครไกล
 +
ชี้แล้วพระนลนฤปไน  ษธตรัสทำนูลนาง
 +
 
 +
๏ ตรัสเสร็จพระซ้ำพจนตรัส  และพระหัตถ์ก็ชี้ทาง
 +
นวลน้องก็ข้องอุระระคาง  มนข้นคนึงใจ
 +
 
 +
๏ รู้เท่าพระราชวรติยา  กลยาณิตรึกไตร
 +
เห็นท่าทำนองนฤปไน  ษธเที่ยงจะเลี่ยงทาง
 +
 
 +
๏ ชี้ทิศวิทรรภ์นครไท้  ก็จะให้พระน้องนาง
 +
สู่ภีมะผู้ชนกพลาง  นลแยกวิถีไป
 +
 
 +
๏ คิดพลางพระนางนุชประนม  กรก้มทำนูลไท
 +
ฃ้าแต่พระผู้สุรวิชัย  นฤเบนทรภูบาล
 +
 
 +
๏ เศรียรตูจะแตกอุระจะแยก  จิตแหลกทำลายลาญ
 +
ยิ่งตรองก็หมองพระพจมาน  นรเทพวาที
 +
 
 +
๏ บัดนี้มหิกษิตร้  สุขในพนาลี
 +
ราชัยะไอศวรศรี  ธนทรัพย์ก็ยังเยิน
 +
 
 +
๏ แม้ผ้าจะพันวรกษัตริย์  ก็อุบัติโพยงเหิร
 +
คราวขัดวิวัสตรดำเนิร  ดุจยาจนกนร
 +
 
 +
๏ ฃ้าผู้พธูจะจรจาก  นลโดยพนาดร
 +
ทิ้งนายกาธิปบวร  บทได้ไฉนเธอ
 +
 
 +
๏ เธอมีกมลกลจะไหม้  หฤทัยมะมัวเมอ
 +
ฃ้าอยู่จะสู้จรบำเรอ  ปฏิบัตินรินทร
 +
 
 +
๏ คราวทุกขะแทบทุระสถล  จรหนวนัชจร
 +
ฤาเมื่อภยามยะวิกร  พิษพาดทุพลเพลีย
 +
 
 +
๏ ยาใดผิไภษชประเสริฐ  ก็บ่เลิศเสมอเมีย
 +
ชุ่มชื่นระรื่นกมลเคลีย  ภสดาพยาบาล
 +
 
 +
๏ ผู้รู้และผู้ภิษชพร้อม  พจย่อมจะกล่าวฃาน
 +
ดั่งฃ้าทำนูลพระบทมาลย์  พระก็แจ้งประจักษ์ใจ
 +
 
 +
๏ ฉันนี้ไฉนพระกษมา  ธิปศารทูลไกร
 +
จักชี้วิถีสถลใน  พนพฤกษะไพศาล
 +
 
 +
๏ ฃ้าฤาจะจากพระนลไป  ดุจไร้เสน่ห์นาน
 +
แม้นมาตรมิเมื้อมรณะปราณ  ก็มิจากพระองค์จร ฯ
 +
 
 +
 
 +
พระนลตรัสว่า
 +
๏ ดูรายุพาพรสวัสดิ์  พระสุมัธยมาอร
 +
จริงเจียวเฉลียววจสมร  ชนพลันจะสรรเสริญ
 +
 
 +
๏ ผู้ไข้จะได้ภิษชฟ้า  ผิวยาจะหาวเหิร
 +
โอสถบ่ปลดวิกรเกิน  ภริยามนาทร
 +
 
 +
๏ อันอาตม์สวาดิ์วรพธู  นุชผู้มโนหร
 +
มุ่งรักสมัคมิตรสมร  จะเสมอบ่ห่อนมี
 +
 
 +
๏ นางอางขนางขณะวิบาก  จรจากบุรีศรี
 +
เกรงพี่จะหนีพระยุวดี  สละทิ้งพระมิ่งเมือง
 +
 
 +
๏ นางเอยเฉลยพจนเล่า  นุชเจ้าระคายเคือง
 +
ขุ่นข้นระคนกมลเปลือง  ดุจนั้นเพราะฉันใด
 +
 
 +
๏ ตูมาดบ่คลาดสมรมิตร  กลจิตบ่จากไป
 +
แม้นกรรมและจำจะสละใคร  สละอาตมะก่อนอร ฯ
 +
 
 +
 
 +
นางทัมยันตีตรัสว่า
 +
๏ อ้าองค์พระทรงสตยจิต  อวนิศร์นรินทร
 +
แม้นมาดมิมุ่งกมลจต  สละน้องณะกลางไพร
 +
 
 +
๏ ตั้งจิตบ่ผิดพจนกี้  ก็พระชี้วิทรรภ์ไย
 +
นึกนึกก็หนักหทยใน  นยะที่พระชี้ทาง
 +
 
 +
๏ น้องนี้ก็ทราบสนิทจิต  พระบ่คิดจะอางขนาง
 +
ลำพังพระนลพิมลวาง  จิตได้จะไม่เปน
 +
 
 +
๏ แต่นี่กลีจรดำรง  ณะพระองคะขุ่นเข็ญ
 +
ยังให้นริศร์จิตลำเค็ญ  มนมุ่นมะเมอเผลอ
 +
 
 +
๏ ชี้ทิศวิทรรภ์บถแถลง  ระบุแหล่งศิขรเฌอ
 +
ใจตูก็รู้หทัยเธอ  นลผู้สวามี
 +
 
 +
๏ แม้ว่านราธิปประสง  คะจะส่งมเหษี
 +
ฃ้าบาทพระราชสหจรี  จรทิศวิทรรภ์ตรง
 +
 
 +
๏ ให้ไปนครบิดาอา  ตมะฃ้าก็ตกลง
 +
แต่ฃ้าจะเชิญพระนลทรง  ยศด้วยสำรวยใจ
 +
 
 +
๏ มาเถิดพระผู้หฤทเยศ  ณะประเทศสถานไกล
 +
มาเราจะเต้าสถลไป  ณะวิทรรภะทางหลวง
 +
 
 +
๏ ห่อนหึงจะถึงนครกุณ  ฑินบุญมนุญปวง
 +
องค์ภีมะผู้บิดรทรวง  ก็จะปลื้มกมลเปรม
 +
 
 +
๏ ยับยั้งณะวังวรวิศาล  บริหารหทัยเหม
 +
ภูมีพระภีมะจะเกษม  สุขศานติสมานมน ฯ
</tpoem>
</tpoem>
 +
====สรรคที่ ๑๐====
====สรรคที่ ๑๐====
<tpoem>
<tpoem>

การปรับปรุง เมื่อ 10:43, 6 สิงหาคม 2552

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

พระนิพนธ์: พระนิพนธ์พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ

ขาดสรรคที่ ๒๑ - ๒๕

บทประพันธ์

สดุดี

วสันตติลกฉันท์
๏ อัญขยมประนมนขประณามพระสยามสวามี
เชลงฉันท์ประพันธสดุดีนรเทพเถกิงไกร
๏ จักรพรรดิขัตติยนรินทร์ปถพินทร์ทิพาลัย
ดั่งรามราฆพไผทกิติศักดิ์ประจักษ์จินต์
๏ สมเด็จปรเมนทรมหาวชิราวุธาวนินทร์
เอกองค์พระมงกุฏสิรินทสุคันธ์สมัญญา
๏ นามเมืองก็เรืองกิติวิมลเพราะยุบลพระราชา
นามราชก็เรืองกิติประภากรเหตุประเทศเรือง
๏ โสภาวิชาภรณแพร้วกลแก้วกำจายเมือง
โสภณพิมลสตยเนืองนิติธรขจรธรรม์
๏ ในสรวงก็แสงสุริยส่องทิวก่องณะกลางวัน
สิ้นสูรย์ก็แสงศิศิรจันทรจ้าณะราตรี
๏ สูรย์จันทร์ก็ปันทินนิศาจกรานุจรมี
เวรเปลี่ยนและเวียนศศิรวีปริวัตระผลัดกัน
๏ อันองค์พระมงกุฏกษัตริย์ทนุรัฐนครฃัณฑ์
วันคืนพระยืนจิตกระสันธุรม่งพระองค์เดียว
๏ เชอดชาติพระราชประยุรรักมนภักดิกลมเกลียว
เสนาประชานรก็เหนียวจิตรักสมัคคุณ
๏ ครองดินอรินทมนเรนทร์ประเมนทร์มฆาดุลย์
เดชเปรื่องกระเดื่องพระยศบุณยโศลกสิเรนทร
๏ สรวมคุณพระไตรย์สรณรัตน์สิริภัทร์อุบัติพร
ยิ่งกี้พระกีรติขจรทิศเทอดคุณาธาร
๏ พุทธานุภาพผริตผลสุขดลอดูลย์ดาล
ธรรมานุภาพพิมลภูลชยเชอดชลอธรรม์
๏ จำเริญพระชนม์ธนสุขีพลศรีสอางพรรณ
ไร้โรคนิราศภยนิรันตรทุกขถอยไกล
๏ ฃ้าบาทประดิษฐ์พจประพันธ์บทฉันท์ชลอใจ
ดำเนิรนิทานพระนลไนษธเบื้องฉบับบรรพ์
๏ ทูลแทบพระราชบทมาลย์มหิพาลวิบูลย์ธรรม์
หวังเสริมสราญกมลกรรณพระนราธิราชา ฯ
             

สรรคที่ ๑

วสันตติลกฉันท์
๏ ยังมีกษัตริย์นิษธราษฎร์นลราชสมัญญา
ลือฃามพระนามนลนราธิปทั่วไผทศรี
๏ เฉกฉัตรอุบัตินิษธร่มอภิรมยะลาภี
สมบัติพิพัฒนะธนีธรณีระบือบุญ
๏ ทรงศักดิ์ประจักษ์จิตประจำรสธรรมธิราดุลย์
นานาคุณานุคุณจุนจิตเหิมเฉลิมรมย์
๏ ทรงเดชวิเศษศรวิสิฎฐ์อภิฤทธิ์ปรากรม
เลี้ยงราษฎร์พระราชอุปสดมภ์อดิเรกอเนกนันท์
๏ ทรงโฉมประโลมจิตประเจิดสิริเลิศะรังสรรค์
อำไพประพลพิมลพรรณืผิวพิศก็ติดตา
๏ แคล่วคล่องทำนองอศวชาติจรผาดผยองพา
เปนปิ่นมหารถมหารถอื่นบ่ขืนแขง
๏ รู้หลังประจักษ์จตุรเวทนรเศรษฐะกำแหง
เชิงชั้นพนันนลระแวงจิตรักตระหนักนัย
๏ อวยทานอุทารอุทยเทอดนรเลิศสุฃาลัย
บรรเทิงสเริงสริระไภยพิบัติบ่บีฑา
๏ เสนาพลาธิกพหลนรชนระบือชา
เหิ่มหาญทยานหทยทานพแทตย์บ่เทียมทาน
๏ เกริกเกียรติ์กระหลบพิภพแม้นภพแมนมโหฬาร
เสมอศักดิ์ศักระมฆวานสุรสิทธิ์รังสรรค์ ฯ
๏ ยังมีพระภีมะมรุเดชนคเรศวิทรรภ์ฃัณฑ์
ครองราชย์บำราศบรถวัลยเถลิงเถกิงศรี
๏ ไพร่ฟ้าประชากรเกษมสุขเหมหทัยทวี
เรืองรมยะร่มนิคมมีพิตภัทระภูลเพ็ญ
๏ แต่องค์พระภีมะนิรรมยะระทมระทวยเข็ญ
หมายปองและหมองมนลำเค็ญเพราะบ่สิทธิสมหมาย
๏ เหตุไร้พระราชบุตระบุตรีมหิษีฤดีดาย
กำศรดระทดหทยวายอุระร้อนบ่ห่อนมี
๏ บำเพ็ญกุศลผลก็ไร้มนไหม้มลายศรี
หลายหลากประจากธนมณีพรพิตก็นิษผล
๏ วันหนึ่งมนีวิริยกล้าตละฌานะโกศล
สู่ราชสถานถิรถกลชชวาลตระการตา
๏ จึ่งภีมะราชและมหิษีจิตปรีดิหรรษา
ซาบซ่านสราญกมลมานิตน้อมประฌามเธอ
๏ เชิญองค์พระดาบสสถิตยณะอาศน์อุไรเลอ
สององคะทรงบำรุบำเรอปฏิบัิติพระโยคี
๏ เมื่อนั้นมุนีสถิรธรรมอรัญยะวาสี
เปี่ยมปิติในหทยมีมนเหมเกษมศานติ์
๏ อวยพรถวายนฤบดีมหิษีวิมลมาลย์
จงทรงพระราชสิริสราญสุรฤทธิธำรง
๏ อันใดพระใคร่จิตกระสันสุขหรรษะจำนง
อันนั้นประสบศุภประสงค์พรสิทธิสมบูรณ์
๏ หมายมีบุตรีบุตระประเสริฐฉวิเฉิดฉมามูรธ์
เปนศรีมหานครคูณกิติเลื่องระบือไกร
๏ จงสบมโนรถประสงคจำนงมนุญใน
ไป่คลาดพระราชหฤทัยดุจอาตมะอวยถวาย
๏ ครั้งเสร็จประสิทธิ์พระพิพัฒน์พระวนัสถะผันผาย
ทูลลานราธิปและหมายทิศถิ่นพนาลัย ฯ
๏ ฝ่ายองค์พระปินนรวิทรรภสุธรรมะธรไท
อีกนางพระยายุวประไพอภิลาษลออองค์
๏ จำเดิมมุนีวิริยเดชวรเวทธำรง
เธอช่วยอำนวยพระพรมงคลสิทธิสมปอง
๏ แต่นั้นสุรางคะมหิษีธก็มีบุตรีสนอง
สวาดิ์แสนเสน่ห์สนิทสองปฏิพัทธะเพียงใจ
๏ อีกมีพระราชดนุชสามทมะนามเกรียงไกร
หนึ่งทานตะหนึ่งทมนะไชยะยศาภิศักดิ์ศรี
๏ ฝ่ายราชบุตรีสิริยโศธรทัมะยันตี
พรายเพราพระเยาวะดรุณีสุขุมาลละลานเลอ
๏ ทรงศรีฉวีวรวิลาสกลวาดวิมลเสมอ
ใครยลก็ดลจิตเลมอมนถึงคนึงศรี
๏ ในฟ้าจะหาอรสุรางค์ดุจนางก็ห่อนมี
ในดินจะหาอรยุพีกลนุชก็สุดหา
๏ ความงามณะสามภพเสนอจะเสมอบ่มีมา
ทรามไวยประไพพรศุภาผิวเห็นก็เปนบุญ ฯ
๏ ฝ่ายองค์นิษัธฃติยนาถนลราชระลือคุณ
ภๅโฉมประโลมนยนะสุนทรทั่วไผทศรี
๏ ทราบศัพท์ยุบลนลอนันต์ณะวิทรรภะธานี
จวบองค์พระราชวรบุตรีธก็รู้ระหัสสาร
๏ ปางปวงประชานิษธราษฎร์ก็นินาทะพิสดาร
ภๅลักษณ์ยุบลวิมลมาลย์พระวิทรรภะนารี
๏ จวบจนพระนลธก็ตระหนักวรลักษณ์พระบุตรี
ต่างองค์ก็ต่างกมลมีปฏิพัทธะผูกพัน
๏ ยิ่งยินระบินยุบลภๅก็ระบือหทัยศัลย์
นางใคร่จะยลพระนลครันนลใครจะยลนาง ฯ
๏ เมื่อนั้นพระนลพิมลโฉมอุระโซมระคางขนาง
หมายน้องและหมองกมลหมางเพราะบ่เหมือนกมลหมาย
๏ วันหนึ่งพระจึ่งจรประพาศพนราชสราญกาย
องค์เดียวพระเที่ยวทุรณะทายบทท่องระโหฐาน
๏ ยลหงส์หิรญวิมลเมิลมนเพลินพิบูลย์บาน
สำเริมประเทิงหทยะลานจิตเล่นบ่เห็นองค์
๏ ปางนั้นนราธิปกษัตริ์ยนิษัธะธำรง
ซอกซอนและซ่อนคณะพิหงคและหงสะหลงเผลอ
๏ เมียงเมิลดำเนิรบทบ่แกรบจรแอบกำบังเฌอ
จับได้สุโนคพระนลเธอก็แจร่มจรูญปรีดิ์
๏ ฝ่ายหงสะเหมวรวิหคก็สทกสท้านมี
ใจกลัวระรัวสริระตีอุระข้อนคนึงครวญ ฯ
ทูลพระนลว่า
๏ อ้าองค์พระทรงสุรมเหศรศักดิ์นเรศวร
ภูวนาถพระบาทยุคลควรภพพึ่งสำนึงนาน
๏ แม้นทรงพระคุณกรุณโปรดสละโทษมิสังหาร
ขอรองลอองพระบทมาลย์กลทูตนำทูลเสนอ
๏ แด่นางพระราชปิยยุพาพระธิดาวิทรรภ์เธอ
สำแดงพระคุณอดุลเลอนรราชนเรสูร
๏ นางทราบยุบลพระนลแล้วฤจะแคล้วอุราดูร
จักครวญจะใคร่หททภูลจิตเล่ห์เสนหา ฯ
๏ ฟังหงส์ทำนูลมธุรวาทนลราชหรรษา
ปลดปล่อยพิหคพิหคลาจรรีบระเห็จหน
๏ พาพวกพิหงคะคณะหมายมนบ่ายโพยมบน
ฉิวฉิวละลิ่วอำพรดลณะวิทรรภะธานี
๏ ลงยังพระราชอุทยานยุวมาลย์พระบุตรี
ชมพรรณ์กุสุมสุขุมปรีดิจรัสจรูงราม
๏ เมื่อนั้นพระองค์อรธิดาทศนาสุโนคงาม
คิดใคร่จะได้ก็จรตามบริษัทก็ตามองค์
๏ แอบอ้อมแลล้อมคณะสุโนคและกระโชกจะจังหงส์
หวุดหวิดกระชิดจิตพวงผิวใกล้วก็ไป่ทัน
๏ ปางราชยุพาพรประไพจรไล่พิหคหัน
หนีนางและห่างคณะกำนัลก็สุโนคเสนอสาร ฯ
หงส์ทูลนางว่า
๏ อ้าองค์พระราชวรบุตรีศุภศรีฉวีกาญจน์
เพ็ญพักตร์พิมลกลสุมาลย์อรเอี่ยมอุไรพรรณ์
๏ อันในนิษัธฃติยะนาถอธิราชยะรังสรรค์
ไพศาลพิศลย์ผลอนันต์นลผู้ผดุงเมือง
๏ อันองค์พระนลพิมลเฉิดฉวิเลิศวิไลยเรือง
บุญญาภิฤทธิ์พิชิตเปลืองปรภาพบ่พึงเผยอ
๏ คนธรรพ์อุรุคสุรและรากษสมากบ่มีเสมอ
ดาวเดือนบ่เหมือนพระนลเธอนิติธรนิกรพิง
๏ ฉันใดพระองค์อรประเสริฐสิริเลิศณเหล่าหญิง
ฉันนั้นพระนลวิมลจริงจิตรเลิศณะเหล่าชาย
๏ ชายเลิศผิร่วมสมรเลิศจะประเสริฐะแหล่หลาย
โลกหล้าจะหาอุภยะผายภทระเหมือนมิพึงมี ฯ
๏ เมื่อนั้นยุพาพรลำเภาอรเยาวะสุนทริ
ปางทรงสดับสกุณปรีดิก็ตอบยุบลไป
๏ ดูราพิหคกนกหงส์จะประสงค์ประการใด
จงเร่งระเห็จอำพรไคลณะนิษัธนครฃัณฑ์
๏ บรรยายยุบลกลประสงค์ดุจหงส์จำนงสรร
ทูลองค์พระนลพลอนันต์กลที่ทำนูนเรา ฯ
๏ บัดนั้นสุโนคสิรประณตวรนุชนงเยาว์
ทูลลายุพาอรลำเภาจรเหิรระเห็จคลา
๏ ถ่องทูลพระนลนรบดีธก็ปรีดิหรรษา
ปลื้มเปรมเกษมกมลมาลยะแผ้วพิมลศรี ฯ
             

สรรคที่ ๒

อินทรวงศ์ฉันท์
๏ เมื่อนั้นพระไภมียุวดีกำดัดฤดี
คำนึงพระนลมีนยะหงส์พิหงคะทูล
๏ หมองหมายบ่วายว่างสุขนางก็ส่างก็สูญ
อาดูรอดูลย์ภูลพิศวาสบ่คลาดบ่คลาย
๏ ยามนิทร์บ่นิทร์เนานิทระเศร้าทุรนทุราย
ร้อนรนสกลกายบ่มิเหือดก็เดือดกมล
๏ โภชน์ตั้งก็นั่งเฉยบ่เสวยกระยาสุคนธ์
กลุ้มกลัดสบัดตนอุระเข็ญลำเค็ญรำคาญ
๏ พักตร์พิมพะพริ้มเพราพิศเศร้าบ่เบิกบ่บาน
ขุ่นข้นกมลมาลย์มลหมางระคางระคาย
๏ เคยสรวลบ่สรวลสันต์จิตซั้นระส่ำระสาย
แค้นคิดระคายหมายมนแล้วก็แคล้วก็คลา
๏ เคยมีฉวีฉ่องสิริผ่องประไพประภา
บัดนี้ฉวีวามก็หมองบ่รองบ่เรือง
๏ เผลอ ๆ มะเมอมนจิตจนก็ข่นก็เคือง
ผิวพักตร์ก็ชักเหลืองวรรูปก็ซูปก็ผอม
๏ บัดนั้นพระพี่เลี้ยงทนุเคียงยุพาถนอม
เห็นราชธิดาตรอมจิตหม่นกระวนกระวาย
๏ หนักใจก็ไปเฝ้าณะพระเจ้าวิทรรภะฉาย
ทูลว่าธิดาสายจิตไท้มิใครเสบย
๏ เมื่อนั้นพระจอมธรรมะวิทรรภะฟังเฉลย
ห่อนรู้ระหัสเผยธก็ร้อนอุราสลาย
๏ ลูกกรูก็ชีพกรูจิตกรูบ่รู้สบาย
ใจกรูบ่ดูดายอุระเดือดบ่เหือดทำงน
๏ หนักในหทัยท้าวอุระร้าวบ่รู้จะทน
จึ่งองค์พระทรงพลก็ละห้อยละเหี่ยหทัย
๏ รำลึกพระชนมายุยุพาประภาพิไลย
นงเยาว์ลำเภาไวยะก็รุ่นเจริญจรูญ
๏ สมควรสยุมพรอรชรพิธีพิทูร
สมศักดิ์สมบูรณ์วรเกียรติ์ขจายขจร
๏ ตรึกเสร็จก็ตรัสสั่งกิจดังมนานุสร
เสนาพลากรสุมนัสก็จัดก็ปัน
๏ ส่งข่าวและป่าวทั่วนคเรศเฃตตะฃัณฑ์
ทุกรัฐกษัตริย์อันจิตหวังพระอังคนา
๏ ทราบข่าวสยุมพรอรไทยประไพประภา
เสียวศัลย์กระสันหากลยาณิ์ประภาประไพ
๏ ต่างองค์ทนงฤทธิ์มนคิดจะสมสมัย
ต่างองค์ทนงใจจรหมายจะได้สมร
๏ ร้อนรักตะหนักมาดพิศวาสพระนางบวร
เวียนหวังพระบังอรอุระเต้นบ่เว้นทิวา
๏ ไฝ่ถึงยุพาภีมะลุตรีสุโลจนา
ฝันถึงยุพาภาดรุณีพระภีมะพงศ์
๏ ต่างเตรียมพลากรอภิฤทธิเรืองณรงค์
เนืองแน่นณะแดนดงจรโดยวิทรรภ์วิถี
๏ ถั่นถึงนครรัตน์ก็กษัตร์สุภัทร์พลี
เฝ้าภีมะราชภีมะก็รับก็เลี้ยงก็ดู ฯ
๏ เมื่อนั้นมุนีนาทรญาณวิธานวิทู
เชี่ยวณานวิศาลบูรณะก่องเถกิงถกล
๏ อีกทั้งมุนีบรรพตอันวิชาวิมล
สองเหิรระเห็จหนจรโดยอำพรพิถี
๏ ถั่นถึงสวรรค์เวียงอมราวะดีมณี
จึ่งสองพระโยคีจรไปณะไวชยันต์
๏ เฝ้าองค์พระวาสพอมเรนทร์วฤตระหัน
สมเด็จพระจอมสวรรค์ก็คำรพไชมมุนี
๏ ถามทุกข์แลสุขในภพโลกมนุษยะมี
เจริญจรูญพิบูลย์ปรีดิสวัสดิ์ฤาฤษี
๏ จึ่งสองมุนีน้อมมนทูลทิวัสบดี
ในโลกมนุษย์มีสุขเปรมเกษมกมล
๏ บรรดาพระราชาฃติยาธิเกียรติ์ถกล
ทุกที่มหรีดลก็สวัสดิ์พิพัฒน์ประพันธ์
๏ เมื่อนั้นสุราธิปทิพราชมไหศวรรย์
ฟังทูลพระทรงธรรมะก็ปริ่มหทัยะปรีดิ์
๏ ตรัสถามพระนักสิทธมหิทธิเวททวี
ดูราพระโยคีพรตผู้พิสุทธพิสัย
๏ อันเหล่าพระราชาธิกษัตริย์วิวัฒน์วิชัย
ครองเวียงกำเรียงไกรอภิชิตมหิทธิ์มหัน
๏ ต่างองคะต่างทรงสุรภาพอเนกอนันต์
ทุกองค์ทรงธรรม์สุจริตวิสิฏฐ์วิศาล
๏ ต่างองคะหายพักตร์บ่มิยาตรณะคัคะณานต์
ตูห่อนจะพบพานภพนาถนรินทะใด
๏ เหตุใดกษัตราธิกอานุภาพะไกร
จึ่งหายพระพักตร์ไปบ่มิสู่สวรรคะเลย
๏ เมื่อนั้นพระนารทพจพร้อมฉลองเฉลย
อันซึ่งกษัตริย์เคยจรชั้นสวรรค์ก็หาย
๏ ด้วยเหตุสยุมพรอรชรสุพรรณราย
กานดายุพาสายจิตภีมะวีระวงศ์
๏ ทุกเทศเกษตรรัฏฐกษัตริย์ก็เตร็จก็ตรง
สู่เวียงวิทรรภ์จงมนมุ่งวิมลสุมาลย์
๏ เหตุนี้บ่มีใครจรเฝ้าพระมัฆะพาน
สมเด็จมรุตวานธตระหนักหทัยเทอญ ฯ
๏ เมื่อนั้นพระโลกบาลแลพระอัคนีเจริญ
เสด็จเยือนพระอินทร์เมิลพระฤษีสุมนต์ยุคล
๏ ต่างองค์ก็ยินความมุนิงามแถลงยุบล
ต่างองค์ก็มุ่งกมลจะเสด็จณะเมทินี
๏ เพื่อการสยุมพรกลยาณิ์ประภาฉวี
ต่างองค์ประสงค์ศรีอรราชพาลิกา
๏ องค์อินทร์วรุณยมและพระเพลิงเถกิงประภา
ต่างทรงมหาวาหนะเหิรระเห็จทยาน
๏ หมายมุ่งวิทรรภ์รัตนะนครบวรวิศาล
พรึบพร้อมพหลหาญพลแห่อำพรสลอน ฯ
๏ กล่าวฝ่ายพระนลราชนลนาถนิษัธนคร
ทราบฃ่าวสยุมพรอรนุชก็สุดกระสัน
๏ รีบจัดพลากรบทจรนครวิทรรภ์
คำนึงพระนุชพลันพระก็เร่งพหละคลา
๏ นึกนุชบ่เหนื่อยนึกอุระทึกระลึกยุพา
หมายนางบ่หมางมานเสน่ห์วิมลสมร ฯ
๏ เมื่อนั้นพระวัชรีอัคนีเถกิงบวร
ยมราชวรุณจรพลผองผยองโพยม
๏ ต่างยลพระนลทรงสิริลักษณ์พิไลยประโลม
ตรูตาสง่าโฉมภพหล้าจะหาบ่เหมือน
๏ สี่เทพธอยุดพาหนเด่นประดุจจะเดือน
ลงจากโพยมเยือนนลราชณะแนวพนม
๏ มีเทพกถาสุนทรชื่นบ่ขื่นบ่ขม
ถ้อยคำก็ฉ่ำฉมผิวฟังก็ดังจะกลืน
๏ ดูราพระทรงศักดิ์ปรปักษ์บ่ฝ่าบ่ฝืน
ขันแขงพระแสงปืนอภิศักดิ์ตระหนักสวรรค์
๏ ทรงโฉมประโลมลักษณะพักตร์ประจักษะพลัน
ทรงศรีฉวีวรรณวรเดชวิเศษวิมล
๏ เชิญองค์นิษัธนาถนลราชพลีพหล
กอบกิจประกอบผลดุจเราจะกล่าวถวาย ฯ
             

สรรคที่ ๓

อินทรวิเชียรฉันท์
๏ เมื่อนั้นพระนลนนทะกมลวิมลฉาย
น้อมก้มประนมผายพจเผยเฉลยวอน
๏ อ้าองค์พระทรงฤทธิ์สุรสิทธิ์มหิศร
โลกหล้านรากรกรก้มประนมคัล
๏ ฃ้านี้เสมอฃ้าอมราภิฤทธิ์อัน
เฉกฉัตรอุบัติกันภพรมยะร่มเย็น
๏ สี่องค์ประสงค์ใช้กิจใดบ่ลำเค็ญ
หมายปองสนอมเปนดุจฃ้าพระบาทบงส์
๏ แต่ฃ้าจะทูลถามพจตามคะดีตรง
เทพช่วยอำนวยมงคลเพื่อพราทร
๏ สี่เทพธคือใครสุรไกรอลงกรณ์
เลิศหล้าสถาพรทิพลักษณ์วิไลยไร
๏ สี่เธอจะใช้ฃ้ากิจภาระฉันไหน
โองการประการใดสุรเทพประทานเทอญ ฯ
๏ เมื่อนั้นสุราธิปทิพราชจำเริญ
อวยอัตถ์ดำรัสเชิญมธุรสพระพจมาน
๏ เรานั้นพระอินทร์นี่อคนีมณีฉาน
นั่นคือพระโลกบาลยมรักษะทักษิณ
๏ โน่นวาริโลมลักษณะพักตระโศภิน
เปนเจ้ากระแสสินธุ์พระวรุณวรางค์เรือง
๏ สี่เราเสด็จมาพสุธามลังเมลือง
มุ่งใจจะไปเมืองระบุฃ่าวสยุมพร
๏ ใคร่ได้ธิดาราชอภิลาษลอออร
หวังพายุพาจรภพเทวะเขมี
๏ ขอเชิญพระนลจรณะสมรสุมาลย์ศรี
ทูลทัมะยันตีกลทูตทำนูลความ
๏ ว่าองค์พระวาสพสุรภพพิไลยราม
มาดินถวิลทรามวยะใคร่จะได้นาง
๏ อีกองค์วรุณลักษณะพักตระโศภางค์
หมายชวนพระนวลปรางอภิรมยะชมขวัญ
๏ หนึ่งองค์พระยมใคร่จิตได้พระเพ็ญจันทร์
หวังพาพระลาวัณย์กรคล้องตระกององค์
๏ ทั้งองค์พระเจ็ดกรอรชรขจรทรง
หมายโลมพระโฉมยงสุภคาประภาการ
๏ สี่สู่สมาคมณะสยมพโรฬาร
หวังองคะนงคราญศุภลักษณ์ประจักษ์ใจ
๏ นางจงประจงสรรสุรฉันทะอาลัย
เลือกหนึ่งพระองค์ในจตุเทพธหมายมา ฯ
๏ เมื่อนั้นพระนลยินพระมหินทะเจรจา
ยิ่งฟังก็กังฃาอุระขุ่นรำคาญเคือง
๏ อ้าองค์สุเรศรอสุเรศร์บ่รอเรือง
รอบราบประภาพเปลืองพิษพาลบ่ทานทน
๏ ฃ้ายกนิการชาญชวหาญระเห็จหน
ด่วนโดยสถลกลจะกระหืดกระหอบเห็น
๏ เพื่อการสยุมพรพระยุพาประภาเพ็ญ
หมายมิตรบ่คิดเข็ญทุรทางณะกลางไพร
๏ บัดนี้พระเปนเจ้าธจะให้ระเห็จไป
ทูลความณะทรามไวยกลสื่อสำนารนาย
๏ ฃ้าเองประสงค์นางนุชพางอุราผาย
ทุกเวรบ่เว้นวายอุระหม่นกมลหมอง
๏ โปรดให้อภัยฃ้าธุระภาระอื่นปอง
ใช้ฃ้าและฃ้าจองจิตให้พระใช้เจียว ฯ
๏ เมื่อนั้นพระมัฆวานพจมานธฉุนเฉียว
ดูดู๋ประเดี๋ยวเดียวพระก็กลับก็กลายไป
๏ เมื่อกี้พระนลว่ากิจภาระฉันไหน
โองการประการใดก็บ่คิดจะบิดเบือน
๏ ครั้นเราดำรสวานมหิบาลก็แชเชือน
เกลื่อนกลบจะลบเลือนดุจนี้มิบังควร
๏ ไปเถิดพระนลไปจรไวบ่เรรวน
ตัดโศกวิโยคครวญผิวโศกจะสื่อไฉน ฯ
๏ เมื่อนนั้นพระนลอิดอุระอัดระอาใจ
จำเปนก็จำไปดุจเทพจำนง
๏ หวนมีมนาดูรธก็ทูลพระอินทร์องค์
เวียงวังยุพาวงพลแขงกำแพงกัน
๏ ฃ้าฤาจะเฃ้าได้กลใดพระทรงธรรม์
แน่แล้วบ่แคล้วอันพจฃ้าทำนูลความ ฯ
๏ เมื่อนั้นพระพันตาอมราธิเบนทร์งาม
ตรัสตอบพระนลตามจิตหวังพระบังอร
๏ ดูราพระนลภูธรผู้สถาพร
เธออย่ามนาวรณ์กิจนั้นมิพรั่นพรึง
๏ เราอาจอำนวนให้จรเตร็จเสด็จถึง
ผู้คนประตูกรึงบ่มิบังมิกั้นกาง
๏ เธอจงเสด็จไปดลในนิเวศน์นาง
พริบเนตระเดียวทางทุรถั่นก็ถึงองค์
๏ พออินทะโองการพจมานธหมดลง
นลราชระเห็จตรงกลวายุพาไป
๏ ลัดนิ้วพระหัตถ์เดียวพระก็ดลณะวังใน
ทวยหาญทหารใครก็บ่ห่อนจะเห็นองค์
๏ ปราการตระการกั้นบ่มิกันพระนลยง
แวดป้อมและล้อมวงก็ประหนึ่งบ่มีตา ฯ
๏ เมื่อนั้นนิษัธนาถยลราชกานดา
นวลนงพงาวามวิลาสวิไลยศรี
๏ โศภางค์สอางอ่อนอรชรสุพรรณี
เพราพร้อมมลม่อมมีสิริเลิศสราญตา
๏ เอวองคะอ้อนแอ้นอุระแม้นประทุมมา
ลัยแย้มยะยวนยามะกมุทบดีเชย
๏ เพ็ญจันทร์บ่เพ็ญจริงดุจหญิงฉนี้เลย
ใครใดจะได้เคยยลนางสำอางเหมือน
๏ รำพึงตลึงเล็งพิศเพิ่งพระเพ็ญเดือน
ดวง:-)็แชเชือนกิจทูตมิพึงทำ
๏ หวนหักหทัยท้อจิตแท้ทวีรำ
คาญขุ่นระคายคำสุรเทพธใช้มา ฯ
๏ บัดนั้นกำนัลนางบ่มิห่างยุพาภา
ล้อมเล่หะดารากรล้อมพระจันทร
๏ เห็นองค์พระไนษัธสิริรัตน์วราภรณ์
เลอล้ำนรากรทินกรบ่เทียมทัน
๏ ต่างนางก็ออเออมนเผลอมะเมอฝัน
ยักษ์นาคะคนธรรพ์สุรทิพยาคม
๏ ใครหนอลออทรงอรองค์อำเรอชม
งอนงามอร่ามรมย์ภพนี้บ่มีสอง
๏ พิศรูปก็เลิศลักษณ์พิศพักตร์ก็เพ็ญผอง
พิศองค์ลอออองพิศมาดสวาดิ์หมาย
๏ ต่างนางก็งวยงงพิศวงพระทรงฉาย
อยากผายบ่อาจผายพจถามพระภูธร
๏ ต่างนางก็บังคมสิรก้มประนมกร
อ้ำอึ้งอุราอรบ่มิอาจจำนรรจา ฯ
๏ เมื่อนั้นพระนงเภาอรเยาวะโสภา
หากในหทัยมานพมาณะวังใน
๏ งามดังอนงค์ทรงสิริโฉมประโลมใจ
ใครหนอฉนี้ใครฤจะเทพเสด็จมา
๏ นลยิ้มพระนางยิ้มพิศพริ้มประไพตา
พลางองค์พระนงพาลก็ถามพระนลไป
๏ ดูราพระทรงศักดิ์ศุภลักษณ์วิไลยไกร
เหตุหาญประการใดพระเสด็จณะวังหลวง
๏ จู่ถึงประหนึ่งเทวะสุเรศะเลอสรวง
ไพร่พลพหลปวงก็บ่ห้ามบ่ปรามองค์
๏ มาได้ก็โดยฤทธิมหิศรธำรง
อันซึ่งพระองค์ทรงสุรภาพคือใคร ฯ
๏ เมื่อนั้นพระนลยินอรพินทะปราไสย
ตรัสตอบยุบลไปดุจเทพจำนง
๏ ฃ้านามพระนลไนษธไอศวรรย์ทรง
มาโดยประสงค์องค์จตุเทพมาดิน
๏ องค์เพลิงเถกิงกาจยมราชวรุณอินทร์
สี่องคะทรงจินตะประสงค์จำนงใจ
๏ หวังพายุพาจรกลพายุพาไป
สู่ทิพย์สถานในภพหล้าสง่าทรง
๏ เสพย์สุขสถาวรนิรชรถนอมองค์
เพ็ญพรรณะบรรจงมลไร้วิไลยราม
๏ สี่เทพธใช้อาตมะมาทำนูลความ
เปนทูตแถลงตามศุภอัตถ์อำนวยไข
๏ นางจงประจงสรรสุรฉันทะอาลัย
เลือกหนึ่งพระองค์ในจตุเทพธหมายมา ฯ
             

สรรคที่ ๔

พุชฌงคปยาตฉันท์
๏ พระลาวัณยะพรรณิบุตรีภีมะราชา
สดับวัจน์นิษัธนาถหลากจิตก็อิดใจ
๏ ไฉนนั่นพระพันตาสุเรนทราธิเบนทร์ไกร
เถลิงอาศน์ถวัลย์ไอศวรรย์ในสวรรค์เวียง
๏ ประดานางสุรางค์ทรงสเอวองค์สอางเคียง
บำรุงเธอบำเรอเรียงประไพตาประภาเพรา
๏ พระอินทร์ไซร้จะไร้นางสุรางค์แนบเสน่ห์เนา
ก็เหลือเชื่อและเหลือเดาจะเปนได้ไฉนเนอ
๏ พระกาลกาญจน์ตระการเพริศวิลาสเลิศวิไลยเลอ
สรีล้อมบำเรอเธอประเล้าโฉมประโลมฉาย
๏ พระเพลิงเริงเถกิงกาจวโรภาสสุพรรณ์พราย
ประเสริฐศักดิ์ตระหนักหมายบ่ไร้ร้างสุรางค์โลม
๏ วรุณไซร้วิไลยทรงสอางองค์ลออโฉม
ก็ย่อมมีสุรีโลมสุภัทร์แพร้วศุภาดูลย์
๏ พระอินทร์ยมวรุณเพลิงเถกิงกาญน์วิมานมูรธ์
พิพัฒน์แผ้วพิพิธภูลพิชัยฤทธิ์พิชิตชาญ
๏ ไฉนจงประสงค์เราฉนี้เล่าบ่เปนการ
คำนึงพลางยุพาพาลก็ทูลตอบพระนลไป
๏ พระทรงฤทธิ์อดิศวรประมวลศรีระวีไกร
เถลิงรัฐนิษัธไอศวรรย์เอี่ยมอลงกรณ์
๏ สยุมพรพิธีนี้จะมีเพื่อพระภูธร
สมาคมสโมสรกษัตริย์สิ้นณะดินแดน
๏ ประสงค์ตรงพระองค์เธอพระนลเลอเสมอแมน
บุรุษอื่นผิหมื่นแสนจะหมายชมบ่สมหมาย
๏ เพราะเหตุหงส์พิหงค์ทองยุบลถ่องแถลงปราย
ประลือโฉมประโลมฉายพระนลเฉิดประเสริฐทรง
๏ จำเดิมกาละนั้นมาก็จึงฃ้าคำนึงองค์
จำนงในหทัยตรงถวายแด่พระทรงศรี
๏ ผิแม้นองค์พระทรงศรมนาทรบ่ห่อนมี
ก็ตัวฃ้าจะพาชีวะก้มหน้าอำลาตาย ฯ
๏ พระนลยินยุบลตรึกคเนนึกคนึงหมาย
จะเล้าโลมพระโฉมฉายประดุจเทพประสงค์มา
๏ พระนางเอยอุไรนงพงาองค์อำเรอตา
ก็เมื่อสี่สุเรนทราคนียมวรุณเรือง
๏ เสด็จสู่สยุมพรธิดาภีมะศรีเมือง
มนุษย์แน่นอเนกเนืองจะเทียมเทพกระไรเธอ
๏ จะเลือกคนดำเนิรดินบ่เลือกอินทร์ระบินเลอ
ก็ผัวคนไฉนเนอจะเทียมผัวพระอินทร์ไกร
๏ มิเลือกอินทร์ก็เลือกยมมิเลือกยมก็เลือกไฟ
วรุณเกียรติกำไรก็ล้ำเลิศประเสริฐสาร
๏ มนุษย์หยิ่งเผยอยงจะเทียมองค์พระโลกบาล
บ่ทันเทียบจะเปรียบปานลอองบาทก็ห่อนมี
๏ มนุษย์ต่ำบ่ยำเยงบ่กริ่งเกรงพระวัชรี
วรุณยมวราคนีก็แท้โทษจะถึงมรณ์
๏ ผิขัดเทวะบัญชาก็คือพาทุฃากร
และทั้งทิ้งทิพาภรณ์สถานทิพย์บ่พึงถึง
๏ ผิโดยดังหทัยแมนจะแสนสุขสวรรค์สึง
เกษมใจณะไตรตรึงษ์เสวยทิพย์สถาวร
๏ สตรีมีณะที่ใดมิอยากได้สุเรนทร
สตรีใดณะดินดอนมิคิดใคร่วรุณฉาย
๏ สตรีใดณะใต้หล้ามิใฝ่หาพระเพลิงพราย
สตรีใดบ่แดดายคนึงสมพระยมยง
๏ พระนางจงผจงสรรประสบฉันทะจำนง
ณะเหล่าเทพสี่องค์พระองค์หนึ่งพระองค์ใด ฯ
๏ ยุพายินยุบลตันหทัยอั้นอุราใน
ทำนูลตอบพระนลไปพระเนตรน้ำก็คลอคลอง
๏ ประดาเทพเสด็จมาและบรรดากษัตริย์ผอง
ก็ฃ้าน้อยประณตปองประณามก้มประนมกร
๏ พระองค์อื่นพระองค์ใดก็ฃ้าไม่มนาทร
จะหมายเรียงจะเคียงหมอนมิสมแท้จะแดดาย
๏ พระองค์เธอพระองค์เดียวพระนลเชี่ยววิชาชาย
ผิหมายชมจะสมหมายเพราะฃ้าหมายถวายตัว
๏ มิเลือกองค์พระนลได้ก็ฃ้าไซร้บ่มีผัว
มิยำเยงมิเกรงกลัวจะเปนไรก็เปนไป
๏ อำนาจสัตย์อธิษฐานสำเร็จสารสำราญใจ
ประสบส่งประสงค์ไปประดุจฃ้าจำนงหวัง ฯ
๏ พระนลยินยุพาพร้องอุราข้องคนึงฟัง
ดำรัสตอบพระนางดังหทัยธัมมะสำนึง
๏ สมรเอยเฉลยอัตถ์ก็โดยสัตย์บ่พรั่นพรึง
ตระหนักในหทัยตรึงเสน่ห์หาญประทานตู
๏ ก็ฃ้านี้ณะกาลนี้มิอาจที่จะชี้ชู
จะเล้าโลมพระโฉมตรูประสงค์เพื่อประโยชน์ตน
๏ ก็ห่อนได้เพราะสัญญาจะมาสื่อแสวงผล
ถวายเทพถกลพลเถกิงเกียรติ์ตระการไกร
๏ ณะกาลอื่นผิมาได้จะมาใหม่ลำพังใจ
จะทูลความณะทรามไวยเสน่ห์หมายถวายนาง ฯ
๏ ยุพาแย้มพระโอษฐ์ยิ้มพระพักตร์พร้อมพิไลยพลาง
คำณวนถึงคำนึงทางจะแก้ยากวิบากเบา
๏ พระนางทูลพระราชาผิสัญญาก็ทำเนา
อุบายอันจะบันเทาก็พอเห็นจะเปนการ
๏ ณะวันซึ่งสยุมพรอลงกรณ์มโหฬาร
กำหนดถ้วนคำณวนวารสมาคมสโมสร
๏ สุเรนทราคณีกาลวรุณชาญชโลทร
เสด็จสู่สยุมพรประสงค์ฃ้าธิดาหลวง
๏ พระองค์จงเสด็จด้วยบ่งงงวยทำงนทรวง
กษัตริย์เทพสุทัศน์ปวงประชุมพร้อมพยานเรา
๏ ก็จึ่งฃ้าจะเลือกองค์พระนลทรงทรงวิชาเชาวน์
ทำนองโทษจะหนักเบาบ่มีแก่พระภูมี ฯ
๏ พระนลฟังบ่กังขาก็อำลายุพาศรี
เสด็จจากนิเวศน์ภีมะเฝ้าเทพสี่องค์
๏ พระพันตาสุราธิปประทับพร้อมพิไลยทรง
พระยมงามประสามชงฆ์วรุณเรื่องวราภรณ์
๏ ดำรัสถามพระนลไปกระไรปิ่นนรินทร
พระพานพบยุพาพรพระนางฃานประการใด
๏ เสด็จได้สดวกดีสดังศรีแสดงใจ
จะเลือกเราฤเลือกใครพระนลเร่งแถลงสาร ฯ
๏ พระนลยินยุบลเล่าเสนอเค้าสนองฃาน
สุเรนทราทิบรรหารตระบัดฃ้าก็สู่วัง
๏ ประตูคนก็พรั่งพร้อมกำแพงป้อมก็ล้อมบัง
ทนายเฒ่าก็เฝ้าฟังทนายหนุ่มก็คุมดู
๏ ประดาพลพหลใดบ่มีใครจะเห็นตู
ระเห็จถึงพธูตรูยุพาแผ้วพิมลมาลย์
๏ กำนัลแวดระวังองค์ธิดาทรงฉวีกาญจน์
ประหนึ่งโสมะสำราญระหว่างโชติดารา
๏ พระนางทอดพระเนตรฃ้าก็ถามว่าพระราชา
บ่ฃามเฃ็ดเสด็จมาเพราะเหตุหาญประการใด
๏ อนึ่งฃ้าพระองค์ทรงณรงค์ฤทธิคือใคร
พหลพลสกลไกรกำแพงกั้นบ่บังกัน
๏ ก็จึ่งฃ้าทำนูลตอบยุบลชอบชลอฉันท์
แถลงซึ่งพระทรงธรรมะสี่ท้าวธจงใจ
๏ ประสงค์พายุพาจรประหนึ่งพายุพาไป
ณะถิ่นทิพย์สถานไอศวรรย์หล้าสง่างาม
๏ และสี่เทพธใช้ฃ้าเสด็จมาทำนูลความ
ประหนึ่งทูตแถลงตามยุบลอัตถ์อำนวยไข
๏ พระนางประจงสรรประสบฉันทะอาลัย
พระองค์หนึ่งพระองค์ใดณะสี่เทพธจำนง
๏ ยุพาตอบยุบลว่าจะเลือกฃ้าพระนลยง
มิยอมเลือกสุเรนทร์องค์วรุณอัคะนีกาล
๏ ณะวันซึ่งสยุมพรสโมสรมโหฬาร
กษัตริย์ชัชะวาลดาลเสน่ห์หาธิดาหลวง
๏ ณะท่ามกลางสมาคมพระอินทร์ยมวรุณปวง
พระเพลิงเพริศพิไลยสรวงเสด็จพร้อมพยาาเยาว์
๏ ก็จึ่งนางจะเลือกฃ้าพระนลกล้าวิชาเชาวน์
ทำนองโทษจะหนักเบาบ่เกิดได้ไฉนเลย
๏ ฉนี้แลสุเรนทรสมรพร้องฉลองเฉลย
พระวาจายุพาเผยประดุจฃ้าทำนูลความ
๏ ยุบลทราบพระบทมาลย์พระกฤตานตะเรืองราม
พระเจ็ดลิ้นพระอินทร์งามวรุณวาริโลมศรี ฯ
             

สรรคที่ ๕

วสันตติลกฉันท์
เมื่อนั้นวิทรรภะอธิราชนรนาถภูมี
กำหนดพระราชพรพิธีศุภฤกษ์อุดมวาร
๏ เชิญปวงประชาธิปประชุมณสยุมวราคาร
เรืองศรีมณีรตนกาญจนะแจ่มเจริญตา
๏ ราชานุราชนรพยัคฆตระหนักหทัยอา
ดูรใคร่จะได้พระวนิดาก็เสด็จสมาคม
๏ งามราชนิเวศน์รุจิรจิตรสุประดิษฐ์ดำรูรมย์
โรงคัละกาญจนะสดมภ์ผิวพิศก็พิศวง
๏ งามเหล่ากษัตริย์พฒนพงศ์พรองคะอาจอง
ดั่งสิงหะสิงสิขรทรงสุรภาพอนันต์เนือง
๏ งามราชวราภรณราชยะรามอร่ามเมือง
กุณฑลหิรญรตนเรืองผิวแมนก็แม้นกัน
๏ งามทรงสุมาลยะมณีสุรศรีระพีพรรณ
พิศพาหะเปรียบปริฆอันปรภาพจะราบลาญ
๏ เพ็ญพักตร์ก็นักษตระนภางคะกระจ่างเจริญมาน
เกศาสุนาสิกสคราญและพระเนตรก็ฃำคม
๏ งามราชสมาคมนราอธิเลิศวโรดม
อ่าโอ่สโมสรวิกรมชชวาลตระการตา
๏ ดังนาคณะกรุงอุรุคโภควตีสมัญญา
แม้เสือสถิตย์คิริคุหานรศาระทูลเหมือน ฯ
๏ เมื่อนั้นพระราชอรธิดากลยาณิเด่นเดือน
โสภาประภาพิมลเตือนจิตแจ่มเจริญชม
๏ อาภรณ์ประไพพรพิพิธชวลิตชลอรมย์
แสงศรีมณีกนกสมอรสุทธะโสภา
๏ ยาตรสู่สโมสรสมาคมเหล่าพระราชา
ยลนางและต่างขติยะตาจะกระพริบก็ห่อนมี
๏ ดูไหนก็ดูบ่มิเขยื่อนผิวศกก็ศกศรี
ดูเนตรก็เนตรกลมณีผิวกรรณก็กรรณนาง
๏ ดูเอวก็เอวอรสุรางค์ผิวปรางก็เพียงปราง
ดูอกก็อกอรสอางผิวกรก็กรตรู
๏ พิศไหนก็เพ่งกมลพิศบ่มิคิดจะเปลี่ยนดู
เฉาจิตบ่พิศอรพธูวรภาคอื่นเลย ฯ
๏ ปากราชยุพาพรสวัสดิสุภัทร์กำดัดเชย
นานเนืองชำเลืองนยนะเงยยลราชสมาคม
๏ เฃาฃานพระนามนฤปถ้วนยศล้วนวิไลยสม
บูรณ์ศักดิ์วิสิฎฐ์กิติอุดมนรศาระทูลปวง
๏ ถึงนามพระนลพิมลราชนรนาถนิษัธหลวง
หลากในหทัยสมรทรวงดุจศัสตระตัดเถือ
๏ เหตุเห็นพระไนษธประจักษ์อภิศักดิ์เสมอเสือ
ห้าองค์บ่ผิดวิจิตรเหลือจิตซึ่งจะพึงเดา
๏ ดูโน่นก็นลถกลศักดิประจักษ์อุราเยาว์
ดูนี่ก็นลพิมลเชาวนะนั่นก็นลจริง
๏ ห้านลสกนธะวรลักษณะพักตร์บ่เพี้ยนพิง
อกเอ๋ยไฉนหทยหญิงก็จะทราบประการใด
๏ ไหนแน่พระนลนรพยัคฆ์อุระจักทลายไป
นงลักษณ์ตระหนักพระหฤทัยจตุเทพธแปลงมา
๏ เหตุเราจะเลือกพระนลไนษธผู้ประไพตา
สี่เทพธทราบยุบลสาระรหัสก็ดัดตน
๏ เทพหนึ่งก็เปนพระนลหนึ่งจตุเทพสี่นล
รวมทั้งพระนลพลถกลและก็ห้าพระภูธร
๏ ไหนหนอพระนลนิษธนาถนรราชอดิศร
ไหนหนอพระนลพลขจรสุจริตจิโรดม
๏ อัดอั้นอุราอรอุไรระอุไหม้หทัยกรม
อ้ำอึ้งคนึงจิตะระงมทุนนัสวิบัติกรรม
๏ ตรึกพลางพระนางนุชระลึกมนนึกทำนองธรรม
วอนเทพผิเทพอุปถัมภ์ก็จะสิทธิสมหวัง
๏ หมายพึ่งสุรานิมิษทั้งจตุเทพจำบัง
สี่ท้าวจะอาทรกระมังผิววอนอชรชาญ
๏ คิดพลางยุพาพรประนมกรก้มกมลบาน
วาจามนัสนมสการพจนาตถ์ทำนูลไป
๏ อ้าองค์สุเรศระสถาพรอานุภาพไกร
ภูลศักดิ์พิสิฏฐ์พิชิตไชยอสูรก็สูญปราณ
๏ อันฃ้าธิดานรบดีพรภีมะภูบาล
จำเดิมกนกพิหคฃานพจพร้องทำนองสาร
๏ กล่าวโฉมพระนลพิมลศักดิ์ศุภลักษณ์ประจักษ์มาน
มาดหมายบ่หน่ายถวิลดาลจิตน้อมเสน่ห์ไป
๏ มอบกายถวายนลนเรศร์กลเจตนาใน
เสี่ยงจิตผิผิดพระนลใครจะประสงค์บ่ปลงมาน
๏ ด้วยเหตุระหัสสตยวาทจิตมาดสมาทาน
จงสัตย์อุบัติผลพยานสตยานุกูลไกร
๏ สรวมเทพสุธรรมอธิตย์ผิวจิตจำนงใน
ความตรงก็จงกรุณใจระบุแจ้งแสดงองค์
๏ องค์ไหนพระไนษธสถาพรศาระทูลยง
เชิญเทพธกอบกรุณทรงคุณชี้พระภูธร
๏ หนึ่งฃ้าจำนงนฤปมั่นบ่มิพรั่นทุฃากร
หนักแน่นบ่แคลนหทัยคลอนบ่มิเคลื่อนมิคลายใจ
๏ ชั่วตากระพริบก็บ่คนึงจิตถึงบุรุษใด
ความจริงบ่กริ่งกมลในนยะนี้บ่มีแหนง
๏ สรวมสัตย์อุบัติผลสนองกลปองหทัยแจง
สรวมสิทธิ์สุเรศรแสดงนลให้ประจักษ์ตา
๏ หนึ่งฃ้าจำนงพระนลภูธรผู้ระบือชา
มุ่งในพระไนษธนชาธิปแผ้วภิย์โยเย็น
๏ เหตุด้วยสุราธิปมเหศรเดชะภูลเพ็ญ
จัดไว้จะให้อุบติเปนดุจนั้นก็เปนไน
๏ สรวมสัตย์อุบัติผลสนองกลปองจำนองใจ
เชิญเทพธชี้พระนลไนษธเพื่อภโรปถัมภ์
๏ หนึ่งฃ้าจำนงสตยจ่อจิตต่อพระนลสำ
เหนียกสัตย์ก็จำจิตจะทำดุจสัจจะวาจา
๏ สรวมสัตย์อุบัติผลสนองกลปองกมลมา
เชิญเทพธชี้นลนราธิปให้ประจักษ์องค์
๏ สรวมเทพธทรงสตยจุ่งจิตมุ่งกมลตรง
สำแดงพระองค์อมรทรงสุรลักษณ์ประจักษ์ตรู
๏ เพื่อฃ้าจะเลือกพระนลได้ดุจใจจำนงตู
สรวมทรงพระคุณกรุณชูสตยาภิวาจา ฯ
๏ เมื่อนั้นสุเรศระสดับวนศัพทะกานดา
วิงวอนอมรอมรปรากฏเห็นก็เอ็นดู
๏ ร่ำไรพิไรพจนนางบ่ระคางระคายหู
พักตรผ่องลำยองยุพพบูก็บ่ผ่องเพราะหมองมน
๏ ตั้งสัตย์และมีมนสสาระอุสาหะกังวล
รักสัตย์และทรงสตยทนบ่มิทอดมิทิ้งไป
๏ มุ่งรักประจักษ์จิตบ่จากอนุราควราภัย
หมายจิตและจิตตะนิศจัยบ่มิพรั่นมิพรึงกลัว
๏ น้ำใจก็ไสกลมณีและบ่มีจะหม่นมัว
ภักดีบ่มีกมลกลัวกลนี้บ่มีเหมือน
๏ คิดแล้วสุราชรสุทัศน์ก็ตระบัดบ่บังเบือน
พรรณเพ็ญก็เด่นประดุจเดือนสุรสุทธะโสภา
๏ ศรีแสงแสดงอมรลักษณะพักตร์ประจักษ์ตา
จึ่งองค์พระราชอรธดาก็ตระหนักหทัยนาง
๏ สี่ท้าวธเท้าบ่ดลดินอมรินทะรางชาง
เนตรห่อนกระพริบพรศุภางค์ผิวเหื่อก็ห่อนมี
๏ สรวมทรงสุพรรณ์สุรภิมาลยะไร้ธุลีศรี
หนึ่งองค์สุรามรบดีก็บ่ห่อนจะมีเงา
๏ อันองค์พระนลนรพยัคฆ์ก็ประจักษ์หทัยเยาว์
เหตุเหื่อและเงามนุชเราและพระบาทก็ดลดิน
๏ ปางราชยุพาพระสวัสดิพิพัฒนะโศภิน
สำเหนียกตระหนักนลนรินทรเที่ยงหทัยนาง
๏ ทันใดพระราชอรสุดากลยาณิโศภางค์
ทรงเลือกพระไนษธวรางค์อธิราชยะธำรง
๏ ฉวยชายพตราภรณพลางก็พระนางธสวมทรง
มาลัยถวายพระนลปลงจิตกายถวายไท ฯ
๏ ปางนั้นสุเรศะมฆพานภควานวิบูลย์ไกร
บรรดาสุรามรวิไลยยศะมาสมาคม
๏ เธอผองก็ซร้องสุรสำเนียงวจเจรียงเจริญชม
เทพทวยก็อวยอุปสดมภประทานพระนลหลวง ฯ
๏ เมื่อนั้นพระไนษธสบายจิตหมายธิดาดวง
สมหมายและกายกมลทรวงกธระรื่นระเริงปรีดิ์
๏ ทูลความณะทรามวยะประไพอรไทยพระไภมี
ดูราพระองค์อรยุพีพนิดาประภาทรง
๏ ซึ่งมองเสน่ห์นิตยน้อมมนพร้อมประพันธ์ปลง
จิตมาดสวาดิ์วิมลองค์ยุวมาลย์ประทานเรียม
๏ ท่ามกลางสุราธิปนราธิปศาระทูลเทียม
เลือกเรียมและเรียกปิติก็เตรียมจิตกายถวายนาง
๏ ตราบชีวะมอดมรณหมายบ่สลายเสน่ห์หมาง
หมายออมถนอมพระนุชวางนุชไว้ณะใจตู
๏ จง:-)ระแสพจนแจงจิตแจ้งพระโฉมตรู
สรวมสุขสวัสดิ์อุบัติชูกลสัจจะวาที ฯ
๏ ปางนั้นพระองค์อรสุพรรณพระวิทรรภะนารี
ยินถ้อยพระนลนรบดีก็เกษมกมลมาน
๏ นางปลื้มพระเปรมกมลปริ่มอรอิ่มอุราบาน
สององค์ก็ทรงนมสการอมเรนทราชร ฯ
๏ เมื่อนั้นพระวาสพสุเรศรเทวะเจ็ดกร
อีกองค์วรุณวรอมรยมเรืองทิพาภา
๏ เห็นนางสอางอรวิลาสยุพราชพาลา
ทรงเลือกพระไนษธนราธิบดินทร์ก็ยินดี
๏ ต่างเทพก็อวยพรประทานนลชาญพิชัยศรี
ผาสุกสวัสดิ์วฒนะปรีดิวิเศษยโสธร
๏ เทวาธิเบนทรวิชิตสุรฤทธิ์ประสิทธิ์พร
แต่นลเนรทรบวรนรสีหะราชา
๏ หนึ่งให้พระไนษธประจักษะตระหนักพระนัยนา
เห็นเทพณะเมื่ออมรมาดลเพื่อพิธียัญ
๏ หนึ่งให้พระไนษธนรินทรปิ่นนครฃัณฑ์
เดิรงามณะสามภพฤทันยุรยาตระอาจหาญ
๏ ฝ่ายองค์หุตาศะสุรฤทธิ์ก็ประสิทธิ์ประสาทสาร
สองพรพิสิฏฐะพิสดารนลรับก็จับใจ
๏ หนึ่งแม้นพระนลพิมลทรงจิตจงประสงค์ไฟ
องค์เพลิงเถกิงกิติจะไปดุจซึ่งพระพึงหมาย
๏ หนึ่งให้อุดมนิคมรัฏฐจรัสจรูญพราย
เรืองเมืองและเรืองอคนิฉายก็วิเศษเสมอกัน
๏ ฝ่ายองค์พระกาลจิตรตระการชยะชาญสราญธรรม์
อวยพรพิมลผลอนันต์นลยินก็ยินดี
๏ หนึ่งให้พระรู้รสกระยาทิพโภชน์พิพิธมี
เอมโอษฐะโอชอุดมชีวะก็แผ้วก็แพร้วพราว
๏ หนึ่งให้สถิตย์สุขุมธรรมะอนันตะยืนยาว
เลื่องชื่อระบือคุณณะหาวและณะดินระบินธรรม
๏ ฝ่ายองค์วรุณกรุณจิตก็ประสิทธิ์ประสาทคำ
สองพรสุภัทร์อุปสดัมภ์นลตรับสดับผล
๏ หนึ่งแม้นพระนลพิมลทรงจิตจงประสงค์ชล
วารีจะมีดุจกมลนลใคร่หทัยหมาย
๏ หนึ่งเธอประทานทิพยมาลยะรสสุคนธ์ปราย
ต่งอวยสุมงคลขจายพรสิทธิ์ประสาทสาร
๏ เสร็จแล้วสุรามรเสด็จจรเตร็จอำพรชาญ
งามเทพพาหนะทยานพลผองผยองโพยม ฯ
๏ ฝ่ายเหล่ากัษตริย์วิบติในหฤทัยไผทโกรม
หมายใจจะได้นุจตระโบมก็บ่ได้พธูอร
๏ นางเลือกพระนลสิบ่มิหนำสรุซ้ำประทานพร
ต่างราชก็ต่างจนนครทิศทั่วไผทศรี ฯ
๏ เมื่อนั้นวิทรรภ์อธิบดีพรภีมะภูมี
จัดการวิวาหพระบุตรีกลในหทัยจง ฯ
๏ ฝ่ายองค์พระนลพิมลธรรมิกพรรณรายทรง
ทูลลาพระภีมะบิตุรงค์จรจากนครศรี
๏ สู่เวียงวิวัฒน์นิษธราชพิศวาสพระไภมี
ดังศักระผู้ศจิบดีธตระกองพระน้องเธอ
๏ ครองครองประชากรนิษัธก็อุบัติวิบูลย์เลอ
บำเพ็ญกุศลผลเสมอสุขแผ้วพรากร
๏ กอบกิจพิธีอศวเมธะมะเหศะกำธร
ดังองค์พระนาหษขจรกิติเกริกณะธาตรี
๏ ฝ่ายสายสมรบวรไนษธราชมเหษี
มีราชวโรรสบุตรีศุภลักษณ์วิไลยตา
๏ นามราชธิดานรบดินทรอินทะเสนา
นามราชวโรรสนราธิปดินทะเสนยง
๏ ฝ่ายองค์พระนลนฤปไนษธไอศวรรย์ทรง
ครอบครองประชากรธำรงยุติธรรม์นิรันดร ฯ
             

สรรคที่ ๖

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์
๏ เมื่อนั้นอินทร์อคนีวรุณยมอมร ครั้งเสร็จสยุมพร
พิธี
๏ สี่เทพอวยพรแด่พระนลนรบดี ผู้ซึ่งพระไภมี
ธสรร
๏ เสร็จแล้วสี่สุรเทพธจากนครพลัน หันเตร็จระเห็จผัน
นภางค์
๏ พอพลท้าวกลิท้าวทวาปรณะกลาง แถวเถื่อนวิถีทาง
จรัล
๏ เมื่อนั้นองค์อมเรนทราธิปก็พลัน เผยภัททะอัตถ์อัน
อุดม
๏ ดูราองค์กลิทั้งทวาปรวิกรม จักสู่สถานรม
ยใด
๏ เมื่อนั้นท้าวกลิเธอก็ทูลสหสนัยน์ ฃ้าม่งจะตรงไป
วิทรรภ์
๏ หมายมั่นปั้นจิตจงประสงค์พระทมยัน ตีเลิศะลาวัณย์
วิไลย
๏ หวังออมองค์ยุวดีพระศรีสมรไว ทรรภีฉวีไร
วิลาส
๏ บัดนี้ภีมะบุตรีจะมีพิธิประกาศ หวังพาพระพาลา
ตระกอง
๏ เมื่อนั้นองค์อมรินทะยินกลิสนอง จึ่งตอบยุบลสอง
ธไกร
๏ ดูราองคืกลิจงระเห็จอำพรไคล คลาคืนผิขืนไป
ก็เปล่า
๏ มาป่านนี้และพิธีสยุมพรพระเยาว์ แล้วเสร็จและสี่เรา
จะกลับ
๏ ต่อหน้าเราจตุรางค์พระนางสิริวิทรรภสรรเสร็จประสงค์สรรพ
พิธี
๏ องค์ไนษัธสุรพลพระนลนฤบดี เปนราชสวามี
ตระกอง
๏ เมื่อนั้นองค์กลิทราบก็ปลาบกมลตรอง ตรึกกริ้วพระผิวทอง
ยุพา
๏ เอิบอาฆาตทุจริตเพราะจิตตะริศยา ดูดู๋สุดามา
นุษี
๏ กำเริบเอิบจิตหมิ่นสุรินทรบ่มี เคารพพระวัชรี
วิชัย
๏ ดูหมิ่นทั้งพระวรุณพระเพลิงพระยมไกร กำเริบลำพังใจ
บ่เกรง
๏ บังอาจเลือกภสดามนุษย์นะมิเยง อันองค์พระอินทร์เอง
บ่เลือก
๏ เลือกผัวคนอรเธอเสมอจิตกระเสือก หาทุกข์บ่ฉุกเกลือก
จะวาย
๏ ทั้งผัวเทพอรเธอเสมอจิตสลาย ทิ้งสุขบ่ฉุกหมาย
สวรรค์
๏ หยาบใหญ่หลวงบ่มิล่วงณะห้วงวิบุลทัณฑ์ แท้โทษจะถึงอัน
ตราย
๏ เมื่อนั้นองค์อมรินทร์ธยินก็อธิบายตอบถ้อยแถลงปราย
ประโยชน์
๏ ดูราองค์กลิควรบ่ด่วนประทุฐโทษ อันองค์พระนงโพธ
บ่ผิด
๏ นางเลือกผัวสุรพลพิมลนลนริศร์ เรืองบุญมนุญกิต
ติคุณ
๏ สี่เราให้อนุมัติบ่ขัดจิตพระสุน ทรีโศภนาดุลย์
ดิลก
๏ ชายเช่นไนษธอันถวัลยะอธิปก พราหมโณปถัมภก
เถกิง
๏ นางใดบ้างจะมิมาดสวาดิ์จิตประเทิง เสน่ห์ภูปะผู้เชิง
ฉลาด
๏ ใครบ้างทรงคุณธรรมประจำจิตบ่คลาด ดังองค์นิษัธนาถ
นเรศร์
๏ ทรงเมตตากรุณาอุสาหะจตุเวท อาฃยาน์ประชาเบศร์
ก็เจน
๏ ทรงสัตย์ปรีดิฤดีมหิ*ะนฤเบนทร์ แท้เที่ยงบ่เอียงเอน
ลเอียด
๏ เธอดีแล้วดุจนั้นและท่านสิจะกระเสียด เบียดบ่งและจงเกลียด
มิชอบ
๏ ใคร่แช่งผู้คุณเลิศประเสริฐจิตะระบอบ เวรต่อก็เวรตอบ
บ่ผัน
๏ คำแช่งนั้นจรปรวนและหวนดลณะมัน ผู้แช่งแสวงทัณ
ฑกรรม
๏ มันหยามอยาบผิวสาปจะตกนรกจำ รึงรุมณะหลุมดำ
ดำงน
๏ ดำรัสเสร็จสุรเตร็จระเห็จอำพรบน เพ็ญผ่องอำพนพล
อำไพ
๏ ทันใดเมื่อจตุเทวะเขจรกำไร กลีกล่าวยุบลไป
บ่หึง
๏ ดูราทวาปรผู้สหายสุหฤทพึง ช่วยข้าบ่ช้าจึง
จะชอบ
๏ ตูคิดแค้นนลแสนผิแหลนพิษประกอบ เสียบกายมิหมายตอบ
กระไร
๏ ฃ้าไซร้จักจรสู่และสิงพระนลไน ษัธราชจะคลาดไป
บ่มี
๏ เฃ้าสิงแล้วและก็ฃ้าจะพาพระนรสีห์ สู่ชั่วบ่กลั้วดี
ดำงน
๏ จักทำให้นลล้มและจมณะมหิดล เสียเมืองกระเดื่องมนท์
มลาย
๏ อันองค์ไนษธเคยเสวยสุขสบาย จักเสื่อมสลายกาย
ทุพลี
๏ เคยชื่นฉมอภิรมยะชมพระรมณี ทรามไวยพระไภมี
จะดาย
๏ คิดคงสมจิตหนาทวาปรสหาย มุ่งหวังจะดังหมาย
มิคลาด
๏ เชิญช่วยอาตมะเถิดจะเกิดผลมิพลาด เกลอสิงณะลูกบาศก์
นะเกลอ
๏ เกลอสิงอักขะและฃ้าจะสิงพระนลเธอ ห่อนช้าจะพาเธอ
ทำงน ฯ
             

สรรคที่ ๗

อินทรวงศ์ฉันท์
๏ เมื่อนั้นกลีมี วรมีกมลสมล
อาฆาตพระนลจนจิตกร้าวจะร้าวจะราน
๏ มุ่งร้ายและหมายขวัญมนมั่นจะหักจะหาญ
มาดจ้องทำนองพาลนลพลาดจะฟาดจะฟัน
๏ มั่วมิตรสนิทจิตทุจริตบ่ผิดบ่ผัน
สองเกลอเสมอกันจรสู่นิษัธสถาน
๏ มุ่งหน้าจะหาช่องจิตจ้องประหัดประหาร
สิบสองฉนำนานนลพลาดเพราะฃาดพิธี
๏ ถ่ายมูตรสำเร็จแล้วพระบ่บ้างพระบทศรี
ไป่ทันสอาดดีจรสู่ณะสันธยา
๏ ฝ่ายท้าวกลีทราบอวกาศอุจาดก็มา
สำนึงพระราชาบ่มิหึงกระลึงพระนล
๏ ดลใจพระไนษัธก็วิบัติวิกัติวิกล
เชิงเชาวน์กำเลามนท์มนช้ำระกำวิกร
๏ ครั้นองค์กลีสิงมนสมมนานุสร
จึ่งองค์ทวาบรจรตรงดำรงสกา
๏ กลีทูลพระบุษกรอรชรขจรวิชา
ผู้เปนพระภาดานลราชอำนาจมหัน
๏ ดูก่อนพระบุษกรจิตหาญชำนาญพนัน
เชิญชวนพระนลธรรมิกราชประลองสกา
๏ องค์ท่านสิชาญกลยลเล่หะเทวะนา
รู้หลักประจักษ์ปาศกะคล่องทำนองจะทำ
๏ นลไซร้มิได้รู้ผิวสู้ก็เห็นจะกรรม
ตัวท่านชำนาญชำนะนริศร์บ่ผิดกมล
๏ ศฤงคารสราญรมยะบรมบุราภินนท์
สมบัติสุภัทร์ผลพรราชมไหศวรรย์
๏ เราจักอำนวยให้ประลุท่านเพราะการพนัน
สมบัตินิษัธพลันจะวิเภทเพราะเหตุสกา
๏ สิ่งใดมิได้เหลือกลเผือแถลงกถา
ด่วนดลพระนลนายกเถิดจะเกิดสุผล ฯ
๏ เมื่อนั้นพระบุษกรบทจรนครพระนล
ท้าทูลทำนองกลกลิสอนบ่ห่อนจะแหนง
๏ ดูราพระภาดาฃติยาธิคุณแสดง
ไววีระแวงแคลงจิตหวั่นพระบารมี
๏ เชิญนลพนันบาศก์นลอาจก็อาตม์บ่หนี
ตูอักขะเทวีมนมั่นพนันจะลอง
๏ ท้าแล้วก็ท้าเล่านลเศร้าหทัยะตรอง
คลองธัมมะทำนองผิวเล่นก็เห็นบ่ดี
๏ บัดเดี๋ยวก็หันหวนจิตป่วนอำนาจกลี
ใคร่ขันพนันมีมลจิตบ่คิดจะฃาม
๏ บัดเดี๋ยวกลีดลจิตนลก็เชือนก็แช
แดหมายก็ดายแดบ่มิยั่งมิยืนมิยง
๏ บุษกรทำนูลท้าเฉภาะหน้าพระนางทนง
ไนษัธกษัตริย์ปลงจิตผันพนันสกา
๏ เสียทรัพย์บ่นับเหลือธุระเบื่อจะไตรจะตรา
ทีนาระนานานิธิเนื่องอเนกอนันต์
๏ ลูกบาศก์อุบาทว์แท้นลแพ้บ่แผกบ่ผัน
หลายคืนและหลายวันนิธิสิ้นและสินกษัย
๏ ส่ำเสวกามาตย์ก็มิอาจจะทำอะไร
จักทัดจะทานไนษธได้ก็ห่อนจะมี ฯ
๏ ปางนั้นนรากรชนชาวนิษัธบุรี
อำมาตยะมนตรีจรสู่นิเวศน์นรินทร์
๏ มั่วสุมประชุมกันจิตหวั่นเพราะภูบดินทร์
มัวมนท์บ่ยลยินกิจราชวินาศวิการ
๏ เช้าเย็นบ่เว้นว่างนลร้างเสวยสนาน
คืนค่ำมิสำราญพระบ่แนบพระนงพงา
๏ จึ่งสูตะผู้เชาวนะเฝ้าวรางคนา
ทูลองค์พระนงพาละวิทรรภะมานวี
๏ แจงแจ้งแถลงลงเล่าดุจเค้ายุบลคดี
บรรดาประชาชีจรสู่ประตูสภา
๏ เหตุเหือดหทัยที่นรเทพธทรงสกา
หวั่นองสทกทาหะถนัดวิบัติจะมี
๏ ขอเชิญพระนางองค์อรอรรคะราชินี
ทูลภูบดีพลีดุจฃ้าทำนูลพระนาง
๏ เชิญองค์ประชาเบศร์ฃติเยศร์วิไลยวรางค์
เสด็จออกณะท่ามกลางชนเฝ้าพระบทศรี ฯ
๏ เมื่อนั้นพระรามาวนิดาสุวรรณินี
องค์ทัมะยันตีจิตเจียนจะจากสกนธ์
๏ แสนโศกบ่สร่างศัลย์มนหวั่นวะว้าวะวน
ด่วนดลพระนลชลนยนาก็พร่าก็พราย
๏ เสียงสั้นรำพรรณ์ทูลจิตภูลเทวศบ่วาย
อ้าองค์พระทรงฉายกษมาปะศารทูล
๏ บัดนี้ประชาราษฎร์และอำมาตรย์จะมาทำนูล
เชิงชอบระบอบบูรพ์จิตภักดิรักพระองค์
๏ หวังเฝ้าพระเจ้าฉัตรและประณตพระบทบงสุ์
ภูมินทร์นรินทร์จงจรให้นิกรประณาม
๏ ทูลแล้วทำนูลเล่าอรเศร้าหทัยะซาม
โฉมศรีฉวีงามก็สลัวระรัวสกนธ์
๏ นลเฉยบ่เผยโอษฐ์ดุจโสตรบ่ยินยุบล
ลุ่มหลงพวงวนจิตมั่นกระดาสสกา
๏ นางทัมะยันตียุวดีก็อ่อนอุรา
มนตรีนิกรมาครกรมระบมหทัย
๏ โจษจรรสนั่นว่าพระนราธิเบนทร์กระไร
กลับกลายสลายไปดุจนี้บ่มีคนึง
๏ ฝ่ายองค์กลีดลจิตนลกระหลบกระลึง
ไนษัธวิบัติกรึงมนแน่วณะเทวนา
๏ หลายปักษะหลายมาสบ่มิคลาดกระดานสกา
หลายปักษะหลายมาสะบ่ฟื้นบ่คืนพระองค์ ฯ
             

สรรคที่ ๘

อุปชาติฉันท์
๏ พระนางศุภางคีมหิษีนิษัธทรง
รันทดบ่ปลดปลงธุระท้อทำนองการ
๏ ไนษัธบ่คืนดียุวดีฤดีดาล
ระอาอุราลาญกลศัสตระเสียบอร
๏ ระโหยระหวยหวนบ่สงวนพระองค์สมร
ยามนอนบ่เปนนอนจะเสวยก็เฉยชา
๏ ตรัสเรียกพระนมนามวฤหัตะเสนา
เฉลียวฉลาดสาระระเบียบก็เฉียบแหลม
๏ พิทักษ์สมัคสมานกลกาญจน์บ่มีแกม
ภักดีบ่โรยแรมปฏิบัติบ่โรยรา
๏ นางทัมยันตีตรัสว่า
อ้าท่านสราญสัตย์วฤหัตะเสนา
พระนลนเรนทราธิปล่มจะจมพลัน
๏ สภาจะพาพรากจรจากมไหศวรรย์
สมบัตินิษัธสันติพิบูลย์จะสูญไป
๏ เร่งเชิญวโรงการมหิบาลฉกรรจ์ไกร
ประหนึ่งพระนลไนษธสั่งบ่กังฃา
๏ ประชุมประชามาตย์มนม่งมิสงกา
แจ้งเหตุวิเภทภาระจะล่มจะแหลกลง
๏ เธอทรงสกาสิ้นนิธิสินบ่คืนคง
อมาตย์ฉลาดจงจรเฝ้านรินทร
๏ มไหศวรรย์สูญก็จะภูลเทวศถอน
เสนานรากรก็จะเดือดจะดายใจ
๏ ท่านจงกระจายเล่าธนซึ่งพระเสียไป
จำแนกจำนวนในนิธิซึ่งพระยังมี ฯ
๏ นรีฤดีมาศวรราชธาตรี
รับสั่งพระสุนทรีจรเรียกอมาตย์มา
๏ แจ้งกิจบ่ผิดซึ่งพระวิทรรภะกันยา
แถลงบ่แฝงการณะอันจะพลันเปน
๏ ตระบัดนิษัธเสวกราชอมาตย์เห็น
เหตุล้ำจะลำเค็ญก็เทวศทวีทรง
๏ รู้ราชวโรงการก็ทยานหทัยยง
เพราะเหตุพระรู้องค์พระดำรัสประชุมเรา
๏ ประดาประชามาตย์จิตคาดคนึงเดา
เหตุร้อนจะผ่อนเบาก็ละเลิงละลาญใจ
๏ กลุ่มกลุ่มประชุมชวนจรด่วนดำเนิรไป
สพรึบสพร้อมในวรราชสภาพลัน ฯ
๏ พระนางสอางมาศยลราชอมาตย์อัน
มากหน้าประดากันจรสู่สมาคม
๏ นางด่วนเสด็จดลณะพระนลนโรดม
ทำนูลยุบลกรมจิตตรองทำนองความ
๏ วะว้าวะหวั่นวอนอดิศรขจรนาม
กานดาพยายามจะสกิดหทัยนล
๏ อ้าองค์พระทรงศักดิ์ปฏิปักษ์แสยงพล
ประชาและสามนต์จรมาสมาคม
๏ พระจงเสด็จเพื่อชนชื่นนิยมชม
ยังให้นิกรสมจิตเถิดพระภูธร
๏ ทูลแล้วทำนูลเล่าอรเศร้าอุราอร
ระทดระทวยถอนจิตแทบทลายลาญ
๏ พระเฉยบ่เผยโอษฐ์ดุจโสตรบ่ยินขาน
กานดาประภาการมหิษีก็หนีจร
๏ สู่แทนผธมซบศุภพักตระเหนือหมอน
ละอายบ่คลายคลอนจิตโศกสยองภัย
๏ สกาก็พาเธอมนเผลอมะเมอไป
ใครคิดสกิดใจพระบ่ยั้งบ่ยินยล
๏ มีแต่จะแพ้บาศก์บ่มิคลาดจะสักหน
พระแพ้จะแก้ตนก็บ่ได้ประดุจแด
๏ นิษัธนรินทร์ร้อนบุษกรบ่แยแส
นลพลั้งจะรังแกกลเจตนาจง ฯ
๏ เมื่อนั้นพระไภมียุวดีกำศรดทรง
ประจักษ์วิถีองค์ภสดาถลาจร
๏ พระนางคนึงในหฤทัยก็อาวรณ์
ตรัสเรียกพระนมอรวฤหัตะเสนา
๏ อ้าท่านสราญธรรม์สติมั่นสุปัญญา
มหิประชาธบ่คืนบ่ฟื้นองค์
๏ มิไวมิได้การผิวนานจะแหลกลง
เชิญวาร์ษเณย์ยงและก็ฃ้าจะสั่งการ ฯ
๏ บัดนั้นพระนางนมกรก้มกมลมาน
ดำรัสพระนงคราญจรรีบคระไลคลา
๏ บ่รั้งบ่รอใช้ชนให้ตระบัดหา
จึ่งวาร์ษเณย์สารถิทราบพระเสาวนีย์
๏ รีบเฝ้าพระนางองค์อรราชมเหษี
พระสุนทรีมีพจนาตถะสุนทร
๏ นางทัมยันตีตรัสว่า
บุรุษวิสุทธเอยจิตเคยบ่แคลนคลอน
ภูภฤตอดิศรธก็ไว้ก็วางใจ
๏ บัดนี้สิมีเหตุจะวิเภทมหาภัย
พระนลนรินทร์ไนษธหลงพวงวน
๏ พระแพ้พนันบาศก์พระบ่คลาดกระดานกล
ยิ่งแพ้จะแก้ตนพระก็ยิ่งถลำไป
๏ ฉันใดพระบุษกรชำนำบาศก์บ่คลาดใจ
ฉนั้นพระนลไนษธแพ้บ่แปรผัน
๏ จะทัดจะทานเธอก็มะเมอกมลมันท์
ญาติวงศ์พระทางธรรมะและมิตรก็อิดแด
๏ แม้ตูมเหษีอวนีศ์บ่แยแส
จะชี้จะแนงแปรจิตไท้ก็เหลือทำ
๏ จะแก้ก็เหลือแก้ทุระแท้วิถีกรรม
เจ็บจิตจะคิดจำจิตฝ่าทุสาธัย
๏ เหลียวหน้าจะหาใครก็บ่ได้ประดุจใจ
จะพึ่งพำนักในธุระนี้บ่มีตน
๏ จำนงพินิจใจหฤทัยแสวงผล
หาผู้พิทักษ์นลนรราชชลอชู
๏ เห็นตัวก็แต่ท่านจิตหาญกระตัญญู
ระบอบระเบียบบูรพะเที่ยงหทัยตรง
๏ สกุลพระนลภูประจะรอดธำรงคง
ไป่สูญประยูรวงศ์ก็เพราะท่านชำนาญรณ
๏ จงเทียมดุรงค์รีบรถแทบวิถีพน
ดนุชธิดานลจรพาบ่ช้าที
๏ ลุแทบวิทรรภ์ทูลณะพระภีมะภูมี
ฝากราชกุมารีและกุมารสราญองค์
๏ ฝากทั้งดุรคราชรถมาศมณีรง
สำเร็จประสงค์จงจรโดยจะปราถนา ฯ
๏ พระนางสอางวรรณวจสรรจำนรรจา
จึ่งวาร์ษเณย์สารถิแจ้งวิจารณ์จง
๏ ทูลลาพระรามาจรรีบคระไลตรง
ประชุมอมาตย์ยงณมหาสภาปอง
๏ ตริตรึกและปฤกษากิจว่าพระผิวทอง
มาดม่งจะส่งสองยุพพ้นพระนลจร
๏ เห็นชอบระบอบพร้อมชนน้อมถวายกร
ประชาอุราวรณ์จิตกรมระทมเกรียม
๏ บ่รั้งบ่รอสารถิจัดตระบัดเตรียม
บรรจงดุรงค์เทียมรถรีบคระไลคลา
๏ เชิญราชดนัยราชดนยายุพาภา
พระอินทะเสนาและพระอินทะเสนทรง
๏ ลุราชนครกุณฑินบุญอดุลย์ยง
ถ่องทูลยุบลองค์พระวิทรรภ์บดีศรี
๏ มององค์กุมารราชและพระราชกุมารี
พระภีมะภูมีก็ตระหนกหทัยปอง
๏ ถนอมและกล่อมเกลี้ยงทนุเลี้ยงพระหลานสอง
สองเยาวะลำยองก็เจริญจรูญเรือง ฯ
๏ ฝ่ายวาร์ษเณย์ไข้จิตอยู่มิรู้เปลือง
รำพึงคนึงเคืองอุระฃุ่นระคายคลอน
๏ อำลาวิทรรภ์ราชจรโดยพนาดร
ถึงถิ่นนรินทรฤตุบรรณะราชา
๏ เธอครองนรากรณะนครอโยธยา
บำรุงประชาปรากฏเดชอดุลย์ยง
๏ ระบือระบินบุณยะพระคุณขจรองค์
จึ่งวาร์ษเณย์จงจิตพึ่งพระบารี
๏ เฃ้าเฝ้าถวายตัวฤตุบรรณะเรืองศรี
พระภูบดีปรีดิก็เลี้ยงบำรุงเฃา ฯ
             

สรรคที่ ๙

วสันตติลกฉันท์
๏ ปานนั้นพระนลพิมลฤทธิ์พิปริตเลมอเมา
บ่มบ้าสกากลกำเลาบ่มิฟื้นมิฝืนองค์
๏ มึนมนท์กมลทุมลมัวมนมั่วอมิตรยง
หลงลมนิยมประยุรวงศ์บุษกรกระฉ่อนเชาวน์
๏ เหลิงเล่นบ่เห็นภยพิบัติดุจศัสตระเสียบเอา
เซซุดประดุจดรุนเยาว์ผิวเสียบ่เสียดาย
๏ ไอสูรย์พิสิฏฐิพิพิธภัณฑสุวรรณะโพรงพราย
โภคพัตถุ์สุวัสตรกระจายจรเฝื่อบ่เหลือหลอ
๏ คลังใหญ่และน้อยผิวจะนับธนทรัพย์บ่เพียงพอ
มาตยค์ตุรงค์รถลออนิธิสินก็สิ้นเชิง ฯ
๏ เมื่อนั้นพระบุษกรกษัตริย์ชำนะฉัตรก็บรรเทิง
ไอสูรย์วิบูลย์กิติเถกิงอภิศักดิรังสรรค์
๏ แย้มยิ้มพะพริ้มพจเฉลยนลเอ๋ยบ่เปนอัน
เหมรัตน์สุวัตถุจะพนันนิธิผองก็ฃองตู
๏ เหลืออยู่ก็แต่พระสุภคาพนิดาพบูตรู
เอกรัตน์พระฃัตติยพธูวรราชมเหษี
๏ มาเราจะทอดทิวะพนันพระวิทรรภะนารี
ใครดีจะได้พระรมณีนลจงบ่สงกา ฯ
๏ เมื่อนั้นพระนลกมลเศร้าจิตเฉาพระปัญญา
อ้ำอึ้งตลิงนยนะวาทะวิวาทบ่ออาจแสดง
๏ นิ่งจ้องทำนองมนุชไบ้อุระไข้คนึงแหนง
มาตรว่าศราวุธสำแลงพิษเหน็บบ่เจ็บปาน
๏ ยินคำพระบุษกรดำรัสนลอัดอุราลาญ
แสบแสนจะทนกมลมาลย์จะเลอียดเพราะเสียดแทง
๏ ปลดเปลื้องพระภูษณะพิพิธวิรจิตะพึงแสวง
อาภรณ์ดิลกกนกแสงมณิฉายกระจายเงา
๏ เหมพัตถะรัตนะวิสิฏฐ์ชวลิตพรายเพราะ
อัมพรหิรญพิมลเกาศิกเลื่อมละลานตา
๏ ทุกอย่างพระวางณะคฤหดลและพระนลบ่เจรจา
เหลือผ้าจะพันพระวรกายะก็แทบบ่มิดองค์
๏ ออกจากพระมนทิรเสทินมนเมินดำเนิรตรง
พักตรก้มระทมอุระธำรงทุขแทบจะจาบัลย์
๏ นวลนางพระราชสุพรตาสุภคาชวาวรรณ
ได้ผ้าสพักสริระพลันจรรีบคระไลตาม
๏ สององค์ธทรงมยุรยาตรณะตลาดถนนงาม
นอนนั่งณะร่มนิคมคามดุจไพร่ดำเนิรดิน ฯ
๏ บัดนั้นประชานิกรรู้คุณผู้สวามินทร์
นาครก็ถอนหทยจินตะระทดระทวยทวี
๏ ภักดีพระนลนฤปราชและพระราชมเหษี
เอื้อเฟื้อเพราะเพื่อกรุณมีจิตโอบอำรุงภาร
๏ เลี้ยงดูพระภูธรบ่แคลนชนแสนจะสงสาร
สามวันพระบุษกรสราญยศรู้ก็ขู่เขา
๏ ป่าวในนครนิกรชนผิวนลเสด็จเนา
หนไหนและใครกรุณเอาธุระแวดถวายบาย
๏ ไป่เกรงพระบุษกรพิโรธก็และโทษจะถึงตาย
ทวยราษฎร์ตระหนกจิตก็วายธุระเอื้ออำรุงนล
๏ สิ้นที่พำนักพระนลหมองและพระน้องก็หม่นมน
สองจากนครจรณะพนนิทระนอกกำแพงเมือง
๏ อาหารก็จนพลก็ไร้อุระไข้ระคายเคือง
มันเผือกบ่เลือกรสประเทืองชิวะแทบทลายลาญ
๏ โหยหิววะหวิวหทัยเวียนและพระเศียรก็ซมซาน
โซมซุดประดุจทุพลพาลอุระเอ๋ยบ่เคยซาม
๏ หลายวันพระดั้นทุรดำเนิรนุชเดิรผจงตาม
วันหนึ่งประสบสกุณงามนลใกล้ก็ไป่หนี
๏ ไนษัธคนึงหทยนายกว่าปตัตรี
มากหมู่และอยู่ณะปถพีบ่ตระหนกหทัยบิน
๏ เนื้อนกก็โภชนะพิเศษผิวเจตนากิน
จับได้จะโดยกมลจินต์รสทิพโอชา
๏ เผือกมันและสรรพะผลไม้ก็มิได้กระหายหา
ตราบวาระลาภและบุญมาจรสบสสกุณพี
๏ จำเราจะจับทวิชหมายมุทุชีพพาชี
แล้วเราจะเผาณะอคนีบ่มิหึงจะถึงใจ
๏ หนึ่งขนหิรญก็กลทรัพยะจะนับอเนกนัย
คิดกินและคิดนิธิอุไรก็กระหายบ่หายจง
๏ ตรึกพลางพระเปลื้องวสนะซึ่งนลทรงสพักองค์
คลี่คลุมจะกุมคณะพิหงค์และพิหกก็เหิรบน
๏ ปางนั้นนริศร์ก็พิศวงเพราะพิหงคะทรงพล
พาผ้าระเห็จอำพรจนพระจะไล่บ่ได้คืน
๏ ไนษัธก็ทรงปริวิตกผิวนกกำลังยืน
เหลือร้ายลอายกมลกลืนทุขเที่ยงทิคัมพร
๏ ปางนั้นพิหคกนกแกล้งจิตแสร้างจำแลงหลอน
ถาบถาชล่าอำพรจรพจนาดถ์ทำนูลนล
๏ ดูราพระนลพิมลศักดิ์ปรปักษ์สยองพล
นี่หรือระบือกิติถกลวิทยานชำนาญเชาวน์
๏ รู้เท่าศกุนตะก็บ่รู้ดุจผู้กำเลาเมา
มัวโมหะม่นกมลเราจรล่อก็หลงกล
๏ เรานี้มิใช่สกุณดอกและจะบอกยุบลนล
เราคือสกาจรผจญนลไว้บ่ให้เกษม
๏ อันเราสกาสกุณไซร้จะมิให้พระนลเปรม
แม้ผ้าจะพันสริระเอมอุระได้มิให้มี
๏ พูดพลางสกาศกุนิผันจรหันระเห็จหนี
ปานนั้นพระนลนฤบดีก็ระทดระทวยใจ
๏ พลางทูลผอูนอรสอางนุชนางวิไลยไร
เทวีพระศรีสมรไวทรภีฉวีกาญจน์
๏ อ้าองค์พระนุชบุศยะรัตน์กุลฃัติย์มหาศาล
อันอักขะจ้องจรประหารดุจนี้ก็มีกรรม
๏ ตูเพลินสกาวิกลจิตวิปริตเลมอมำ
สมบัตินิษัธวิบติจำจิตจากนครหลวง
๏ ไป่เคยวิบากดลวิบากจรลากพระเพ็ญยวง
สู่ป่าและพาสมรดวงจิตจากประยูรวงศ์
๏ อาหารก็อดบถก็ร้อนบทจรณะดอนดง
หมดรู้จะสู้จรดำรงอิหโลกไฉนใด
๏ ตูแสนจะโศกจิตกำศรดอปยศแสยงใจ
นานัปปการวิกลไภยะจะจู่จะสู่นาง
๏ โฉมตรูก็คู่ชนมพี่ยุวดีจะหม่นหมาง
ฟังพี่จะชี้สถลทางนุชจงประจงจำ
๏ ในทักษิณาปถสถลผิวด้นดำเนิรสำ
เหนียกจิตบ่ผิดทิศจะนำจรกรุงอวันตี
๏ นงพาลผิผ่านนครพ้นก็จะดลศิขรีศรี
นามฤกษะวัตคิริมหิธรเงื้อมโชงกเงา
๏ ทางนั้นก็บรรพตพิศาลพิสดารตระการเพรา
วินธัยศิขรจรลำเนาบถฝ่าพนาลี
๏ ถัดนั้นนทีรยะชลาลยะชื่อปโยษณี
ไหลตรงและลงสมุทมีชลควั่งผะผังจร
๏ มันเผือกจะเลือกรสนิยมก็จะสมอุราอร
อาศรมอุดมมุนินิกรตบะกล้าวิชาชาญ
๏ ใครใครจะใคร่จรจรัลณะวิทรรภะปราการ
มุ่งหน้าณะมารคะประมาณทิศนั้นจะพลันดล
๏ ใครใครจะใคร่จรประเวศณะประเทศโกศล
มุ่งหน้าณะมารคะสถลทิศนั้นจะพลันถึง
๏ ต่อไปก็ทางจรณะทักษิณเทศสำนึง
เนืองนรนครศิขรพึงพิศชมนิยมใจ
๏ ตรัสแล้วพระไนษธมหิปติชี้นครไกล
ชี้แล้วพระนลนฤปไนษธตรัสทำนูลนาง
๏ ตรัสเสร็จพระซ้ำพจนตรัสและพระหัตถ์ก็ชี้ทาง
นวลน้องก็ข้องอุระระคางมนข้นคนึงใจ
๏ รู้เท่าพระราชวรติยากลยาณิตรึกไตร
เห็นท่าทำนองนฤปไนษธเที่ยงจะเลี่ยงทาง
๏ ชี้ทิศวิทรรภ์นครไท้ก็จะให้พระน้องนาง
สู่ภีมะผู้ชนกพลางนลแยกวิถีไป
๏ คิดพลางพระนางนุชประนมกรก้มทำนูลไท
ฃ้าแต่พระผู้สุรวิชัยนฤเบนทรภูบาล
๏ เศรียรตูจะแตกอุระจะแยกจิตแหลกทำลายลาญ
ยิ่งตรองก็หมองพระพจมานนรเทพวาที
๏ บัดนี้มหิกษิตร้สุขในพนาลี
ราชัยะไอศวรศรีธนทรัพย์ก็ยังเยิน
๏ แม้ผ้าจะพันวรกษัตริย์ก็อุบัติโพยงเหิร
คราวขัดวิวัสตรดำเนิรดุจยาจนกนร
๏ ฃ้าผู้พธูจะจรจากนลโดยพนาดร
ทิ้งนายกาธิปบวรบทได้ไฉนเธอ
๏ เธอมีกมลกลจะไหม้หฤทัยมะมัวเมอ
ฃ้าอยู่จะสู้จรบำเรอปฏิบัตินรินทร
๏ คราวทุกขะแทบทุระสถลจรหนวนัชจร
ฤาเมื่อภยามยะวิกรพิษพาดทุพลเพลีย
๏ ยาใดผิไภษชประเสริฐก็บ่เลิศเสมอเมีย
ชุ่มชื่นระรื่นกมลเคลียภสดาพยาบาล
๏ ผู้รู้และผู้ภิษชพร้อมพจย่อมจะกล่าวฃาน
ดั่งฃ้าทำนูลพระบทมาลย์พระก็แจ้งประจักษ์ใจ
๏ ฉันนี้ไฉนพระกษมาธิปศารทูลไกร
จักชี้วิถีสถลในพนพฤกษะไพศาล
๏ ฃ้าฤาจะจากพระนลไปดุจไร้เสน่ห์นาน
แม้นมาตรมิเมื้อมรณะปราณก็มิจากพระองค์จร ฯ
พระนลตรัสว่า
๏ ดูรายุพาพรสวัสดิ์พระสุมัธยมาอร
จริงเจียวเฉลียววจสมรชนพลันจะสรรเสริญ
๏ ผู้ไข้จะได้ภิษชฟ้าผิวยาจะหาวเหิร
โอสถบ่ปลดวิกรเกินภริยามนาทร
๏ อันอาตม์สวาดิ์วรพธูนุชผู้มโนหร
มุ่งรักสมัคมิตรสมรจะเสมอบ่ห่อนมี
๏ นางอางขนางขณะวิบากจรจากบุรีศรี
เกรงพี่จะหนีพระยุวดีสละทิ้งพระมิ่งเมือง
๏ นางเอยเฉลยพจนเล่านุชเจ้าระคายเคือง
ขุ่นข้นระคนกมลเปลืองดุจนั้นเพราะฉันใด
๏ ตูมาดบ่คลาดสมรมิตรกลจิตบ่จากไป
แม้นกรรมและจำจะสละใครสละอาตมะก่อนอร ฯ
นางทัมยันตีตรัสว่า
๏ อ้าองค์พระทรงสตยจิตอวนิศร์นรินทร
แม้นมาดมิมุ่งกมลจตสละน้องณะกลางไพร
๏ ตั้งจิตบ่ผิดพจนกี้ก็พระชี้วิทรรภ์ไย
นึกนึกก็หนักหทยในนยะที่พระชี้ทาง
๏ น้องนี้ก็ทราบสนิทจิตพระบ่คิดจะอางขนาง
ลำพังพระนลพิมลวางจิตได้จะไม่เปน
๏ แต่นี่กลีจรดำรงณะพระองคะขุ่นเข็ญ
ยังให้นริศร์จิตลำเค็ญมนมุ่นมะเมอเผลอ
๏ ชี้ทิศวิทรรภ์บถแถลงระบุแหล่งศิขรเฌอ
ใจตูก็รู้หทัยเธอนลผู้สวามี
๏ แม้ว่านราธิปประสงคะจะส่งมเหษี
ฃ้าบาทพระราชสหจรีจรทิศวิทรรภ์ตรง
๏ ให้ไปนครบิดาอาตมะฃ้าก็ตกลง
แต่ฃ้าจะเชิญพระนลทรงยศด้วยสำรวยใจ
๏ มาเถิดพระผู้หฤทเยศณะประเทศสถานไกล
มาเราจะเต้าสถลไปณะวิทรรภะทางหลวง
๏ ห่อนหึงจะถึงนครกุณฑินบุญมนุญปวง
องค์ภีมะผู้บิดรทรวงก็จะปลื้มกมลเปรม
๏ ยับยั้งณะวังวรวิศาลบริหารหทัยเหม
ภูมีพระภีมะจะเกษมสุขศานติสมานมน ฯ
             

สรรคที่ ๑๐

๏
             

สรรคที่ ๑๑

๏
             

สรรคที่ ๑๒

๏
             

สรรคที่ ๑๓

๏
             

สรรคที่ ๑๔

๏
             

สรรคที่ ๑๕

๏
             

สรรคที่ ๑๖

๏
             

สรรคที่ ๑๗

๏
             

สรรคที่ ๑๘

๏
             

สรรคที่ ๑๙

๏
             

สรรคที่ ๒๐

๏
             

สรรคที่ ๒๑

๏
             

สรรคที่ ๒๒

๏
             

สรรคที่ ๒๓

๏
             

สรรคที่ ๒๔

๏
             

สรรคที่ ๒๕

๏
             

เชิงอรรถ

อ้างอิง

ศาลานกน้อย

รับข้อมูลจาก "https://www.reurnthai.com/wiki/%C3%A0%C2%B8%C5%BE%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B0%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C2%A5%C3%A0%C2%B8%E2%80%9E%C3%A0%C2%B8%C2%B3%C3%A0%C2%B8%E2%80%B0%C3%A0%C2%B8%C2%B1%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%E2%80%94%C3%A0%C2%B9%C5%92"
เครื่องมือส่วนตัว