บทละครเรื่à¸à¸‡à¸£à¸²à¸¡à¹€à¸à¸µà¸¢à¸£à¸•à¸´à¹Œ พระราชนิพนธ์สมเด็จพระเจ้าà¸à¸£à¸¸à¸‡à¸˜à¸™à¸šà¸¸à¸£à¸µ
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
(→ตอนที่ ๒ ตอนหนุมานเกี้ยววานริน จนท้าวมาลีวราชมา) |
(→พระพรตจับพระมงกุฎ) |
||
| แถว 485: | แถว 485: | ||
ฯ เชิด โอด ๔ คำ ฯ | ฯ เชิด โอด ๔ คำ ฯ | ||
| - | ๏ หนุมานครั้นต้องพระพายฟื้น ฝ่าฝืนเข้าหากลัวไม่ | + | ๏ หนุมานครั้นต้องพระพายฟื้น ฝ่าฝืนเข้าหากลัวไม่ |
ฯ เชิด ฯ | ฯ เชิด ฯ | ||
| แถว 542: | แถว 542: | ||
ฯ เชิด โอด ๒ คำ ฯ | ฯ เชิด โอด ๒ คำ ฯ | ||
| - | ๏ ฝ่ายเจ้าลบลอดหนีได้ | + | ๏ ฝ่ายเจ้าลบลอดหนีได้ ด้นดั้นเข้าไพรพฤกษา |
ฯ กลม ฯ | ฯ กลม ฯ | ||
| แถว 593: | แถว 593: | ||
</tpoem> | </tpoem> | ||
| + | |||
===ตอนที่ ๒ ตอนหนุมานเกี้ยววานริน จนท้าวมาลีวราชมา=== | ===ตอนที่ ๒ ตอนหนุมานเกี้ยววานริน จนท้าวมาลีวราชมา=== | ||
การปรับปรุง เมื่อ 12:04, 4 สิงหาคม 2552
เนื้อหา |
ข้อมูลเบื้องต้น
พระราชนิพนธ์: สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี
มี ๔ ตอน โดยตอนที่ ๒ ถึง ๔ นั้นความต่อกัน
บทประพันธ์
บานแพนก
วันอาทิตย์ เดึอน ๖ ขึ้นคํ่าหนึ่ง จุลศักราช ๑๑๓๒ (พ.ศ. ๒๓๑๓ ปีที่ ๓ ในร้ชกาลกรุงธนบุรี) ปีขาล โทศก พระราชนิพนธ์ทรงแต่งชั้นต้นเป็นปฐม ยังทรามยังพอดีอยู่
ตอนที่ ๑ ตอนพระมงกุฎ
พระมงกุฎอยู่ป่า
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | หน่อในอวตารรังสี | ||
| หาผลปรนนิบ้ติชนนี | ทั้งพระฤษีมีญาณ | ||
| ว้นหนึ่งชวนน้องเข้าพาที | พระมุนีจงโปรตเดฉาน | ||
| ข้าไสร้เกลือกคนภัยพาล | ขอประทานรํ่าเรียนวิชา | ||
| ฯ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ ฤษีรักจูบกระหม่อมเกศ | สอนให้เล่าเวทคาถา | ||
| ฯ เจรจา ฯ | |||
| ๏ หุดีกุณฑ์กองวิทยา | เจ็ดราตรีศรผุดพลัน | ||
| ฯ ตระ ฯ | |||
| ๏ จึงประสิทธิ์ประสาทธนูศิลป์ | เจ้าจินดารมณ์หมายมั่น | ||
| เมึ่อลั่นซั้นซ้ำมนตร์พลัน | สรรพโลกไม่ทนฤทธา | ||
| ฯ เจรจา ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายสองกุมารเรียนเสร็จ | ได้ทั้งกลละเม็ดคาถา | ||
| รบเอาธนูศิลป์มา | ลาล่าหาผลพนาลี | ||
| ฯ เข้าม่าน ฯ | |||
| ๏ ครั้นถึงกาลวาตพนาลัย | ปราศัยน้องลบเรืองศรี | ||
| ฝ่ายพี่จะแผลงฤทธี | ยิงรังด้นนี้ให้ขาดไป | ||
| ฯ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ เจ้าลบว่าใหญ่ถึงแสนวา | ข้าเจ้าเห็นหาห้กไม่ | ||
| ๏ พระมงกุฎก็วางศรชัย | สนั่นไปถึงชั้นพรหมา | ||
| ตระเชิด | |||
| ๏ ถูกรังต้นใหญ่สินขาด | ยับเยินวินาศดังฟ้าผ่า | ||
| แล้วกลับต่อว่าอนุชา | น้องยาจะว่าประการใด | ||
| ฯ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ พระลบสรรเสริญบุญญา | อานุภาพเป็นหาที่สุดไม่ | ||
| พระชนนีจะมิตกใจ | ก็ชวนเก็บผลไม้กลับมา | ||
| ฯ พญา เดิน ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพระฤษีสนั่นเสียง | สำเนียงกึกก้องเวหา | ||
| ตกใจทิ้งนางสีดา | ก็ลีลาออกตามกุมาร | ||
| ฯ เชิด ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพระพี่น้องเห็นฤษี | ก็วิ่งเข้าอัญชลีทูลสาร | ||
| ทิ้งนางสีดาดวงมาลย์ | พระอาจารย์มาไยชนนี | ||
| ฯ ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ พระมุนีสีดาว่าดูเอา | ให้เราตกใจถึงสองศรี | ||
| สุ้งเสียงอะไรเมื่อกี้ | คิดว่าอสุรีพะพาน | ||
| ฯ ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพระมงกฎทูลไข | หาไม่ดอกยิงไม้พฤกษาสาร | ||
| ๏ เจ้าลบว่าแสนอ้อมประมาณ | พฤกษาสารสูงเทียมเมฆา | ||
| หักย้บสะบั้นสินขาด | วินาศดุจดั่งฟ้าผ่า | ||
| ที่กาลวาตพนาวา | หาภ้ยมิได้พระมุนี | ||
| ฯ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ สีดาว่ายิงทำไม | ให้ตกใจทั้งพระฤษี | ||
| นี่ลูกอะไรน่าใคร่ตี | ก็พาทีขู่รู่กุมาร | ||
| ฯ ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ พระมุนีจึ่งห้ามสีดา | อย่าว่าหลานกูห้าวหาญ | ||
| แล้วอวยชัยหน่ออวตาร | ให้ชัยวาลรุ่งฤทธี | ||
| จงเจ้าเป็นใหญ่ไตรภพ | จบสกลทิศทั้งสี่ | ||
| โภยภัยสิ่งใดอย่าได้มี | ให้ฤทธียิ่งบิดร | ||
| แล้วบอกนวลนางสีดา | พฤกษานี้มีมาแต่ก่อน | ||
| แรกตั้งฟ้าดินอัมพร | ศรใครไม่กินนะสีดา | ||
| เมื่อไรต่อหน่ออวตาร | จึงผลาญไม้นี้ดั่งฟ้าผ่า | ||
| ลูกเจ้ารุ่งเรืองฤทธา | ว่าแล้วก็มากุฎี | ||
| ฯ เสมอ ๘ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายสองกุมารเข้าไป | ถวายผลไม้พระฤษี | ||
| แล้วกล้บมาหาชนนี | ยังที่พระบรรณศาลา | ||
| ฯ บาทสกุณี ๒ คำ ฯ | |||
| โอ้ | |||
| ๏ ฝ่ายนางสีดาส้วมกอด | พลอดพลางทางกวดเกศา | ||
| จูบเกศเทวศโศกา | โอ้ว่ากำพร้ายาใจ | ||
| มาดแม้นถ้าอยู่ก้บพ่อ | จะเสน่ห์หน่อหาที่สุดไม่ | ||
| เท่านี้หรือมีฤทธิไกร | ที่ไหนบิดาจะให้จร | ||
| ฝ่ายเจ้าผลานแผลงศิลป์ชัย | เหมือนเมื่อท้าวไทเธอยกศร | ||
| ครั้งไปทำการสยมพร | ในเมืองนครมิถิลา | ||
| ให้เจ้ายิ่งยศโมลี | แม่จะได้ฝากผีภายหน้า | ||
| ให้เรืองฤทธิ์เหมือนองค์พระบิดา | ว่าแล้วก็ทรงโศกี | ||
| ฯ โอด ๘ คำ ฯ | |||
| ร่าย | |||
| ๏ ฝ่ายพระมงกุฎทูลถาม | โปรดบอกความเกล้าเกศี | ||
| แม่ว่าพ่อข้ามีฤทธี | มาอยู่พนาลีด้วยอ้นใด | ||
| อ้นฝ่ายพระบังเกิดเกล้า | เผ่าพงศ์กษัตริย์หรือไม่ | ||
| เธอผ่านถิ่นฐานบ้านเมืองใด | บอกให้หน่อยเถิดพระมารดา | ||
| ฯ มโนราโอด ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ สีดากรรแสงแถลงไข | พิไรบอกลูกเสน่หา | ||
| เดิมแม่อยู่เมืองมิถิลา | พระอัยกาเจ้าเสี่ยงศิลป์ชัย | ||
| เทพามนุษย์เข้ายกศิลป์ | เสร็จสิ้นมิได้หวาดไหว | ||
| พ่อเจ้ายกได้ว่องไว | จึงเศกแม่ให้กับบิดา | ||
| อ้นบิตุเรศของเจ้า | เผ่าพงศ์บรมนาถา | ||
| เรืองรุดสุดอรรคอิศรา | ปรากฏยศยิ่งโมลี | ||
| จึ่งพาแม่มาเวียงชัย | อัยกาให้สัจมเหษี | ||
| ให้พ่อเจ้าไปพนาลี | แม่นี้ติดตามจรจรรย์ | ||
| กับทั้งพระล้กษมณ์อนุชา | ออกไปอยู่ป่าพนาสัณฑ์ | ||
| วันหนึ่งจึงยักษ์ทศกัณฐ์ | มันใช้มารีศเป็นกวางมา | ||
| แม่ไม่รู้เลยเป็นร้กใคร่ | ให้พ่อเจ้าตามไปในป่า | ||
| แล้วได้ยินเสียงเหมือนบิดา | คิดว่ายักษาม้นยายี | ||
| จึงให้อนุชาไปดู | มิรู้ยักษ์ล้กพาแม่หนี | ||
| บิดาเจ้าตามไปต่อตี | ฆ่าอสุรีตายทั้งลงกา | ||
| แล้วพามาผ่านโภคัย | ครั้งนั้นแลแม่ได้หรรษา | ||
| จึงมีปีศาจลวงมารดา | วานข้าเขียนรูปอสุรี | ||
| พาซื่อมือแม่ไม่สุข | ประดุกเขียนรูปยักษี | ||
| พอพ่อเจ้ามาเห็นทันที | นารีผู้วานนั้นหายไป | ||
| ฝ่ายแม่จึงรู้ว่าปิศาจ | พระบิตุราชโกรธชักพระขรรค์ไล่ | ||
| ให้พระอนุชาพาแม่ไป | พิฆาตเสียในพนาวา | ||
| เดชะความสัตย์ของแม่ | เที่ยงแท้ต่อพ่อเจ้าหนักหนา | ||
| พระขรรค์กล้บกลายเป็นมาลา | อนุชาจึงขับเสียพล้น | ||
| เตชะบุญญาของเจ้า | ขวัญเข้าแม่ไม่อาสัญ | ||
| พอพบมุนีในพนาวัน | จึงคมค้ลอาศัยคลอดลูกยา | ||
| พระบิดาเจ้าชื่อราเมศ | หน่อนเรศทศรถนาถา | ||
| ครอบครองกรุงศรีอยุธยา | ว่าแล้วก็ทรงโศกี | ||
| ฯ โอด ๒๖ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพระมงกุฎกราบเกล้า | พระแม่เจ้าอย่าหม่นหมองศรี | ||
| ถึงพระบิดาไม่ดูดี | เราอยู่พงพีตามเข็ญใจ | ||
| ฯ ครวญ ๒ คำฯ | |||
| ๏ สีดาส้วมสอดกอดจูบ | ลูบหน้าหลังพลางร้องไห้ | ||
| แสนโศกวิโยคอาล้ย | เสน่ห์ในกอดลูกนิทรา | ||
| ฯ กล่อม ๒ คำ ฯ | |||
พระรามเสี่ยงม้า
| ยานี | |||
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | ถึงไทเจ้าไตรตรึงษา | ||
| เอ็นดูกุมารสีดา | จากสามีพรากบิดร | ||
| อ้อหน่อนั้นค่อยจำเริญวัย | ไปลองศิลป์ชัยธนูศร | ||
| เอิกเกริกสิ้นทั้งพระนคร | บิดรก็อัศจรรย์ใจ | ||
| เอะพ่อจะเสี่ยงพาชี | ลูกนี้จะได้หม่นไหม้ | ||
| เป็นกรรมทำมาแต่ไร | ให้พรไปโดยยินดี | ||
| ฯ สาธุการ ๖ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายข้างองค์อรรคอวตาร | ให้หาพฤฒาจารยอึงมี่ | ||
| ควรดูฤกษ์พานาที | เหตุนี้จะเป็นประการใด | ||
| ฯ เจรจา ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายข้างพระโหรผู้เฒ่า | ก้มเกล้ากราบทูลแถลงไข | ||
| เหตุลั่นดินฟ้าสุราลัย | หาภัยมิได้ภูมี | ||
| แต่เกิดองค์อรรคศักดา | ลองมหาธนูชัยศรี | ||
| สำหร้บปราบมารไพรี | เหตุนี้ดีดอกพระราชา | ||
| ฯ เจรจา ๒ คำ ฯ | |||
| ช้า | |||
| ๏ เมื่อนั้น | พระรามบุญเรืองเฟื่องฟ้า | ||
| สงสัยไถ่ถามโหรา | บัญชาแก่ราชสามนต์ | ||
| เมื่อกูอยู่บนบัญชรชัย | หวั่นไหวดินฟ้ากุลาหล | ||
| สะเทือนเลื่อนภูมิมณฑล | จลาจลดุจดั่งจะควํ่าไป | ||
| ดูดุ๋ช้างม้าอาณาจักร | หักหลักแหล่งหลุดไปได้ | ||
| เหตุนี้กูมิไว้ใจ | เป็นภัยติดราชธานี | ||
| จงตกแต่งล้กษณโองการ | เขียนลงเป็นราชสารศรี | ||
| ผูกแขวนคอม้าเสี่ยงพาชี | ตามประเวณีเมืองปล่อยไป | ||
| จึงจะต้องตามตำราว่า | แม้นใครขี่ฆ่าให้ต้กษ้ย | ||
| ให้หาอนุชาสองไท | กูจะให้ไปตามอาชา | ||
| ฯ ๑๐ คำ ฯ | |||
| ร่าย | |||
| ๏ หนุมานก็ร้บสั่งพลัน | ผายผันเหาะระเห็จไปหา | ||
| ฯ เชิดปฐม ฯ | |||
| ๏ ครั้นถึงไกยเกศภารา | เชิญเสด็จอนุชาทันที | ||
| ฯ ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ พระสัตรุดพระพรตถามไถ่ | ให้หาเราไยกระบี่ศรี | ||
| สะเทือนเลื่อนลั่นบูรี | อยุธยามีเหตุประการใด | ||
| ฯ ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ หนุมานทูลแจ้งกิจจา | เหตุสุธาสนั่นหวั่นไหว | ||
| พระเชษฐาให้เสี่ยงพาชีชัย | จึงจะให้พระไปตามไพรี | ||
| ฯ ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ พระสัตรุดพระพรตสั่งพลัน | ให้เตรียมพลขันธ์ชัยศรี | ||
| ขึ้นทูลไอยกาทันที | พระเจ้าพี่รามาให้หาไป | ||
| ฯ ๒ คำเสมอ ฯ | |||
| ๏ พระไอยกาอำนวยพร | ให้ถาวรยศยิ่งเป็นใหญ่ | ||
| เจ้าไปเถิดไปพ่อไป | มีชัยแล้วกลับมาธานี | ||
| ฯ เจรจา ๒ คำฯ | |||
| ๏ พระสัตรุดพระพรตอำลา | มาท้องพระโรงชัยศรี | ||
| ฯ เสมอ ฯ | |||
| ๏ เสนาซึ่งรับสั่งเดิมที | ไปจ้ดรี้พลโยธา | ||
| ฯ เชิดปฐม ฯ | |||
| ยานี | |||
| ๏ กะเกนรถรัดอัสดร | พวกพลนิกรซ้ายขวา | ||
| หอกง้าวหลาวแหลนปืนยา | ทัพหลังทัพหน้าเรียงรัน | ||
| อีกทั้งยกระบัตรเกียกกาย | ปีกป้องกองรายแข็งขัน | ||
| ครั้นเสร็จระเห็จทูลพลัน | พลขันธ์พร้อมแล้วภูมี | ||
| ฯ ๖ คำ ฯ | |||
| โทน | |||
| ๏ เมื่อนั้น | พระพรตยศไกรชัยศรี | ||
| จึงชวนอนุชาสรงวารี | สองศรีสำอางอาภรณ์ | ||
| ทรงมงกฎสังวาลเสร็จสรรพ | จับสะพักสะพายแล่งแสงศร | ||
| ทบทรวงกรรเจียกกระจายจร | ตาบติดอาภรณ์กระจายตา | ||
| พาหุรัดธำมรงค์ชายแครง | ศรีแสงชายไหวซ้ายขวา | ||
| สนอบสนับสรรพชวนอนุชา | ลีลามาขึ้นรถไป | ||
| ฯ บาทสกุณี ๖ คำ ฯ | |||
| โทน | |||
| ๏ รถเอยราชรถแดง | สีแสงสว่างสุกใส | ||
| งอนแอกปะแหรกวิไล | ฉ้ตรชัยวิจิตรเจษฎา | ||
| เพราเพชรเก็จแกมหน้าหลัง | บังใบด้วยมณีมีค่า | ||
| ระย้าระย้อยลอยเลื่อนฟ้า | กรีฑาพหลไปพลัน | ||
| ฯ กราวเชิด ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ ครั้นถึงซึ่งกรุงอยุธยา | ขึ้นเฝ้าเชษฐาไอศวรรย์ | ||
| พระรามเห็นเรียกน้องพลัน | พากันออกท้องพระโรงชัย | ||
| ฯ เสมอ ฯ | |||
| ๏ จึงตรัสด้วยราชสารศรี | เสนีแต่งแล้วหรึอไฉน | ||
| เสนาก้มกราบทูลไป | แต่งไว้เสร็จแล้วภูมี | ||
| ฯ เจรจา ๔ คำ ฯ | |||
| ช้า | |||
| ๏ ในลักษณพระราชสาร | ว่าพระผ่านทศทิศทั้งสี่ | ||
| แบ่งภาคจากกระเษียรวารี | มีกมลจิตต์จินดา | ||
| ให้ปล่อยมิ่งม้าอุปการ | ใครพานพะขี่จะเข่นฆ่า | ||
| ที่อวดฤทธิ์ดีจงขี่ม้า | ผ่านฟ้าจะไปต่อตี | ||
| ถ้าแม้นเป็นข้าอาณาจ้กร | ทักษิณประณตบทศรี | ||
| เคารพอภิวันท์ธุลี | ปล่อยพาชีจรไคลคลา | ||
| ฯ ๖ คำ ร่าย ฯ | |||
| ๏ พระรามว่าดีแล้วเอาเถิด | พอเกิดดวงดาวเวหา | ||
| เบื้องบนข้างทิศบูรพา | บัญชาให้ผูกพาชี | ||
| ฯ ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ อาลักษณ์เอาสารผูกคอม้า | อลังการที่นั่งรังสี | ||
| โหรปล่อยมิ่งม้าทันที | พาชีดึงเดาะเดินพลัน | ||
| ฯ ฉาน เชิดฉิ่ง ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ พระรามจึงสั่งอนุชา | แม้นใครขี่ฆ่าให้อาสัญ | ||
| ๏ อนุชารบสั่งจรจรัล | พลันยกพลตามสะกดไป | ||
| ฯ กราว ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ พระรามซ้ำสั่งหนุมาน | ท่านไปช่วยด้วยจึ่งได้ | ||
| หนุมานรับสั่งคลาไคล | ไปนำพลตามพาชี | ||
| ฯ เชิด ๒ คำ ฯ | |||
พระมงกุฎขี่ม้าเสี่ยงทาย หนุมานจะจับ ถูกพระมงกุฎเสกมนตร์มัดตัว
| ยานี | |||
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | ถึงไทท่านท้าวโกสีย์ | ||
| ผู้ทรงมหิทธิ์ฤทธี | ตรีเนตรเล็งแลลงมา | ||
| ก็แจ้งว่าหน่ออวตาร | จะพานพะรบวงศา | ||
| อ้อกรรมหน่อดลบิดา | จึงเสี่ยงพญาม้าไป | ||
| เอะอาว์ผู้เข้าราวี | จะต้องศรศรีเพียงต้กษัย | ||
| จึงจะจ้บได้แต่พี่ไป | อวตารจะให้ลงอาชญา | ||
| จำกูจะช่วยแก้ไข | เอาผลบุญไปภายหน้า | ||
| อย่าให้มอดม้วยชีวา | ก็ดลม้าเข้าพนาล้ย | ||
| ร่าย | |||
| ๏ แล้วจึ่งไปดลกุมาร | ให้ออกพนัสสถานใหญ่ | ||
| ครั้นเสร็จเสด็จขึ้นไป | ยังในฟากฟ้าดุษดี | ||
| ฯ คุกพาทย์ เหาะ ๑๐ คำ ฯ | |||
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | หน่อในอวตารร้งษี | ||
| รัญจวนป่วนถึงพนาลี | ที่จะไปเที่ยวเล่นพนาวา | ||
| ครั้นเช้าอำลามารดร | จับธนูศรชัยจะไปป่า | ||
| สีดามิให้ไคลคลา | ลูกยาอย่าไปพนาลี | ||
| คืนนี้แม่ฝันเห็นร้าย | ฦๅสายอย่าเข้าพนาศรี | ||
| หูตากระเหม่นไม่ดี | วันนี้อย่าไปพนาลัย | ||
| ฯ ๖ คำ ฯ | |||
| ๏ พระพี่น้องเทียบทูลชนนี | กรรมมีหาพ้นตายไม่ | ||
| อันกาลวาตพนาลัย | ลูกไสร้เคยเล่นอยู่อ้ตรา | ||
| แม้นข้ามิไปพนาลี | พระฤษีจะอดพฤกษา | ||
| โภยภ้ยอะไรไม่มีมา | ถึงอ้ายยักษาไม่กลัวกัน | ||
| แม้นมันฺทำร้ายลูกจะยิง | ให้กลิ้งอยู่ในพนาสัณฑ์ | ||
| พระแม่จงให้จรจรรย์ | กรรแสงที่จะไปพนาวา | ||
| ฯ ๖คำ ฯ | |||
| โอดครวญ | |||
| ๏ สีดาส้วมสอดกอดจูบ | ลูบหน้าหลังกวดเกศา | ||
| เจ้าไปเถิดพ่ออย่าโศกา | ว้นนี้กลับมาแต่วัน | ||
| ฯ ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายสองพี่น้องอำลา | คว้าได้ธนูผายผัน | ||
| ลาดาบสแล้วจรจรรย์ | เข้าอรัญวามิช้า | ||
| ฯ เชิด ฯ | |||
| ๏ ครั้นถึงซึ่งป่ากาลวาต | องอาจเที่ยวไพรพฤกษา | ||
| เก็บผลไม้กินสองรา | พอเห็นมิ่งม้าพาชี | ||
| จึงบอกเจ้าลบน้องยา | มาเราช่วยกันจับขี่ | ||
| ฯ เชิด ฯ | |||
| ๏ เออสัตว์อะไรอย่างนี้ | เรามิเคยพบเห็นมา | ||
| แน่เจ้าดูเอาที่หลัง | ใคร่นั่งเล่นไปในป่า | ||
| อะไรที่แขวนคอมา | ก็เอาสาราอ่านพลัน | ||
| ฯ ๘ คำ ฯ | |||
| ช้า | |||
| ๏ ใจความว่าองคอวตาร | ผู้ผ่านโภคัยไอศวรรย์ | ||
| ปล่อยม้าใครขี่ให้ฆ่าฟัน | ถ้าข้าขอบข้นธ์ให้บูชา | ||
| เออนี่อะไรใช่เมืองบ้าน | พานพะมาไยในป่า | ||
| ถึงมาดติดตามมา | ใช่ว่าเราเป็นข้าไท | ||
| มาเราจะขึ้นขี่เล่น | เช่นนี้จะกล้วเป็นไฉน | ||
| ต้วเราก็ไม่ขบถใคร | ขึ้นพาชีชัยไปมา | ||
| ฯ เชิดฉิ่ง เพลง ๖ คำ ฯ | |||
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | ถึงหนุมานอาษา | ||
| ซึ่งนำทัพกับตามอาชา | ล่าลอดสอดดูพาชี | ||
| จึงเห็นกุมารขี่ม้า | โกรธาลัดเข้าพนาศรี | ||
| แพละน้อย | |||
| ๏ ก็เผ่นโผนจบกุมารตี | กระบี่ต้องค้นศรสลบไป | ||
| ฯ เชิด โอด ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายมงกุฎดาหนุมาน | กูผลานเถิดหรือให้ตักษัย | ||
| เจ้าลบเอยลิงอะไร | ทำไมมันมาจับเรา | ||
| ฯ ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ เจ้าลบว่าเออไม่เข้ายา | อ้ายนี่มาทำเราเปล่า ๆ | ||
| ว่าพลางทางวิ่งตามม้าเล่า | สองเจ้าเล่นในพนาลัย | ||
| ฯ ๒ คำ เชิดฉิ่ง เพลง ฯ | |||
| ๏ หนุมานครั้นต้องพระพายถูก | ลูกลมกลับฟื้นขึ้นได้ | ||
| ก็ผาดโผนแผลงฤทธิไกร | โตใหญ่เงือบเงื้อมเมฆา | ||
| แล้วคิดเอะมีฤทธิ๋นัก | ศรศ้กดิ์ตีลงดั่งฟ้าผ่า | ||
| อย่าเลยกูจะแปลงกายา | ก็เป็นลิงป่าเล็กเข้าไป | ||
| ฯ แพละ น้อย ฯ | |||
| ๏ ถึงจึ่งตํ่าเตี้ยเงี่ยห้ว | ฝากตัวแล่นเล่นในป่าใหญ่ | ||
| ปีนป่ายร่ายกิ่งค่าไม้ | ทำเป็นรักใคร่ไปมา | ||
| ฯ ๖ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายสองกุมารไม่สังเกต | หน่อนเรศคิดว่าลิงป่า | ||
| ๏ หนุมานโจนจับมิช้า | กุมาราตีลิงสลบไป | ||
| ฯ เชิด โอด ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ พระมงกุฎด่าโจนลงเงื้อง่า | กูฆ่าเถิดหรือให้ตักษ้ย | ||
| เจ้าลบเอ่ยดูอ้ายจังไร | มันไม่หลาบเลยอนุชา | ||
| ทำไมมันมาจับเรา | เอาหรือให้ม้วยสังขาร | ||
| ๏ เจ้าลบร้องห้ามพี่ยา | อย่าฆ่าเจ้านายมันมี | ||
| ฯ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ มงกุฎด่าว่าอ้ายเจ้าเล่ห์ | เหม่พานมาไยพนาศรี | ||
| จองหองจะเข้าราวี | กิริยาอ้ายนี้เข้าใช้มัน | ||
| มาเราจะเอาเชือกเขา | มัดศอกมันเข้าให้มั่น | ||
| จารึกหน้าไปบอกเจ้ามัน | ก็ชวนก้นเข้ามัดลิงไพร | ||
| ฯ ตระ ฯ | |||
| ๏ มัดแล้วจารึกเศกมนต์เป่า | ต่อเจ้าของมึงจึ่งแก้ได้ | ||
| ซํ้าตีมิให้บรรลัย | เร่งไปบอกเจ้ามึงมา | ||
| ว่าพลางทางเผ่นขึ้นพาชี | ข้บขี่ควบเล่นในป่า | ||
| ฯ เชิดฉิ่ง เพลง ฯ | |||
| ๏ เล็มล่าหาผลพนาวา | ได้มาก็สู่กันพลัน | ||
| ฯ ๘ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายหนุมานซึ่งต้องม้ด | สะบัดตะบึงยิ่งรึงมั่น | ||
| เวทนาน่าอายเทวัญ | โศกศัลย์มายังทัพชัย | ||
| ฯ เชิด โอด ฯ | |||
พระพรตจับพระมงกุฎ
| ๏ ครั้นถึงจึ่งเฝ้าพระพรต | กำสรดหาบอกความไม่ | ||
| ๏ พระพรตเห็นต้องม้ดไป | ตัดด้วยพระขรรค์ชัยมิช้า | ||
| ฯ ตะบองกัน ฯ | |||
| ๏ เชือดเถือเท่าไรก็ไม่ขาด | ประหลาดอัศจรรย์หนักหนา | ||
| ๏ หนุมานเจ็บร้องเจรจา | อุ่ยหน่าโอยอย่าภูมี | ||
| ฯ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ พระพรตจึงเห็นอักษร | ที่หน้าวานรกระบี่ศรี | ||
| นิ่งอยู่กูจะดูหน้งสือมี | ได้เนื้อความบอกกระบี่พลัน | ||
| ในลักษณว่าถ้าจะแก้ | แม้นแลมิใช่เจ้าจงติดมั่น | ||
| ท่านเร่งเข้าไปบังคมคัล | มันอยู่หาไหนบอกมา | ||
| ฯ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ หนุมานทูลบุ้ยปากไป | มันอยู่ในไพรพฤกษา | ||
| นะแน่งนิ่มน้อยสุนทรา | ข้าประมาณชันษาสิบปี | ||
| ฯ ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ พระพรตก็ไปตามว่า | หนุมานเหาะมากรุงศรี | ||
| ฯ เชิด โอด ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายข้างพระรามเห็นกระบี่ | ภูมีกริ้วโกรธโกรธา | ||
| เหม่อ้ายพญาหนุมาน | แต่มึงทำการอาสา | ||
| ฆ่าอสุรม้วยทั้งลงกา | บัดนี้พามัดมาหากู | ||
| ฯ ๖ คำ ฯ | |||
| ๏ หนุมานครวญครางร้องไห้ | ไม่ทูลได้ซบเศียรอยู่ | ||
| พระรามเห็นอักษรอ่านดู | ก็รู้ว่าต้องมนตรา | ||
| จึงเอาพระหัตถ์ลูบหลุด | พระทรงภุชขัดแค้นหนักหนา | ||
| ๏ หนุมานก้มกราบทูลลา | ถ้ามิได้ข้าศึกไม่กลับคืน | ||
| ว่าพลางเหาะขึ้นเวหา | ขัดแค้นโศกาสะอื้น | ||
| ฯ เชิด ฯ | |||
| ๏ ก็เหาะลงมาแผ่นพื้น | ฝ่าฝืนเข้านำท้พไป | ||
| ฯ ๖ คำ ฯ | |||
| ๏ พระพรตร้องถามหนุมาน | พระอวตารยังว่าเป็นไฉน | ||
| หนุมานว่าโกรธฟูนไฟ | อย่าพิไรมาไปต่อตี | ||
| ทูลพลางทางออกนำท้พ | กลับกลายแปลงองค์กระบี่ศรี | ||
| สี่กรสี่พักตร์รูจี | ก็นำไปที่กุมารพลัน | ||
| ฯ กราว ตระ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | หน่อไทนารายณ์ไอศวรรย์ | ||
| เห็นชี้บอกแก่น้องพลัน | นั่นแนอริราชยกมา | ||
| ว่าพลางทางลงขึ้นศิลป์ | แผ่นพื้นด้าวดิ้นดั่งฟ้าผ่า | ||
| ขวางออกบอกความเจรจา | ดูกรท่านมาไย | ||
| ทำไมอุกมาถึงนี่ | องอาจอวดดีหรือไฉน | ||
| เราเป็นเจ้าป่าพนาลัย | เราไสร้ไม่ให้จรลี | ||
| ฯ ๖ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายอาว์ขับรถเข้าบัญชา | เรามาหาผู้จับม้าขี่ | ||
| เหตุเจ้าร่วมอาสน์โมลี | กับตีมัดผูกหนุมาน | ||
| พระอวตารให้เชิญเจ้าเข้าไป | แม้นขัดแข็งให้เราสังหาร | ||
| มาเข้าไปเฝ้าพระอวตาร | หาไม่จะสังหารบัดนี้ | ||
| ฯ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายสองพี่น้องตอบว่า | อย่าจองหองฆ่าเราสองศรี | ||
| ทำไมมิให้จับม้าขี่ | ม้านี้ของใครว่ามา | ||
| มาดแม้นถ้าม้าของเธอ | เออปล่อยมาไยในป่า | ||
| เราได้ขี่เล่นไปมา | ชอบว่าขอเราจะให้ไป | ||
| มากลับว่าเราองอาจ | ราชฐานโรงโกงอยู่ไหน | ||
| ทําไมมิให้มัดลิงไป | ใครใช้มันมาราวี | ||
| ฝ่ายเราเห็นแก่อวตาร | จึงไม่ประหารกระบี่ศรี | ||
| มัดไปให้แจ้งคดี | ชอบแต่จะขอบไมตรีกัน | ||
| นี่ถ้อยไม่ถามความไม่ว่า | เจรจาแต่ล้วนจะหํ้าหั่น | ||
| เออสังหารมามาเล่นกัน | กระชั้นรุกว่าอย่าดูเบา | ||
| ชิตาพหลสกลไกร | จะทำไมใครหรือเจ้า | ||
| อวดหาญแกล้งมาพาลเรา | เอาเถิดจะต่อฤทธา | ||
| ฯ ๑๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพระอาว์ตอบวาที | สองศรีอย่าก้องแก้งว่า | ||
| เจ้าย้งเด็กเล็กสุนทรา | เราเมตตาดอกกุมาร | ||
| มาดแม้นไม่ลุกะโทษไท | ที่ไหนจะพ้นสังหาร | ||
| แน่เจ้าอันศรอวตาร | ผลาญสิบสี่โลกก็บรรลัย | ||
| เทพามนุษย์รู้สิ้น | เมืองแมนแดนดินหวาดไหว | ||
| ทำไมขี่ม้าของไท | ไม่แจ้งในสารหรือว่ามา | ||
| ฯ ๖ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพี่น้องตอบพจมาน | ราชสารอะไรในป่า | ||
| เมื่อมีแต่ลิงวิ่งตามมา | อุกอาจเข้าป่าเราไย | ||
| ชิชะว่าเราก้องแก้งเด็ก | ถึงเล็กก็หากลัวผู้ใหญ่ไม่ | ||
| ท่านอย่าอวดองทะนงไป | เราไม่ครั่นคร้ามวาจา | ||
| ตัวเราผู้ตั้งอยู่ในธรรม์ | หาพรั่นพรึงไม่อย่าว่า | ||
| อุ่ยหนาข้ากลัววิทยา | โกรธาดันดึงพาที | ||
| ฯ กราวรำ ๖ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพระพรตโกรธกริ้ว | หลิ่วแลเล็งยิงสองศรี | ||
| ศรเป็นข่ายแก้วราวี | ให้ไปพิฆาฎกุมารา | ||
| ฯ เชิด ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพระสัตรุตก็ผลานแผลง | เป็นเพลิงเริงแรงเวหา | ||
| เปลวปลาบวาบถึงพระสุธา | รารอรอบองค์พระกุมาร | ||
| ฯ เชิด ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ พระมงกุฎกวางศรไป | เป็นพระขรรค์เพ็ชรไล่สังหาร | ||
| ฟาดฟันข่ายแก้วอสุรกาฬ | บันดาลแพ้ฤทธิหายพลัน | ||
| ฯ เชิด คำ ๒ ฯ | |||
| ๏ พระลบก็ผลานแผลงซํ้า | เป็นนํ้าล้างไฟที่กางกั้น | ||
| พระพี่น้องเยาะเย้ยไปพลัน | หุนหันเข้าต่อฤทธา | ||
| ฯ เชิด ฯ | |||
| ๏ ยิงถูกพระสัตรุดพระพรต | ตลอดหมดทั้งพลอาษา | ||
| ระเนนล้มวินาศดาษดา | อนุชาแผลงซํ้าตระหนํ่าไป | ||
| ฯ เชิด โอด ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ หนุมานครั้นต้องพระพายฟื้น | ฝ่าฝืนเข้าหากลัวไม่ | ||
| ฯ เชิด ฯ | |||
| ๏ พระมงกุฎตีด้วยธนูชัย | ลิงไพรสลบซบซอน | ||
| จึงบอกเจ้าลบเอ๋ยดูลิง | มันกลิ้งอยู่แล้วด้วยคันศร | ||
| ๏ พระลบซํ้าโบยราญรอน | อ้ายวานรตายแล้วพี่ยา | ||
| ฯ กราวรำ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพระพรตฟั่นฟื้น | ขืนอารมณ์เสี่ยงคาถา | ||
| เดชะพระเดชเดชา | พี่ยานารายณ์ช่วยพลัน | ||
| บัดนี้ต้วข้าต้องศร | อย่าให้ม้วยมรณ์อาสัญ | ||
| อธิษฐานพลางทานํ้ามัน | พลันเนื้อติดหายเป็นดี | ||
| ฯ ตระ ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ แล้วคิดดูฤทธิกุมาร | คล้ายองค์อวตารเรืองศรี | ||
| เนื้อนะแน่งนวลนิลรูจี | ศรีทรงเหมือนองค์ภูวนัย | ||
| หรือว่าลูกนางสีดา | เชษฐาให้ฆ่าหาม้วยไม่ | ||
| ก็ผิดที่เจ้าล้กษมณ์ว่าบรรลัย | ครั้นจะท้กไปอายวิญญาณ์ | ||
| คิดแล้วจึงตั้งอธิษฐาน | แม้นกุมารเป็นวงศ์พงศา | ||
| นํ้าเนื้อเชื้อชาติพี่ยา | ให้พลเป็นมาบัดนื้ | ||
| ตั้งสัตย์ตร้สพลางสำรวมมนต์ | รี้พลเป็นขึ้นอึงมี่ | ||
| ทั้งพระสัตรุดเป็นดี | ภูมีเร่งอัศจรรย์ใจ | ||
| จำเป็นจำกูจะแผลงผลาน | ตามคำอวตารผูใช้ | ||
| คิดพลางวางวิรุนปานำไป | ศรชัยเป็นนาคนาคี | ||
| ฯ กลม ๑๐ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพระสัตรุดก็แผลงผลาน | เป็นเพลิงกาลไปเจียวจี่ | ||
| รอบหน้าในศรวาสุกรี | ศรไม่ยายีสองรา | ||
| ฯ ตะบองกัน ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายพระมงกุฎก็แผลงผลาน | บันดาลเป็นพระยาปักษา | ||
| ฯ แพละ ฯ | |||
| ๏ พระลบแผลงเป็นท่อธารา | ดับวิทยาซึ่งเป็นไฟ | ||
| ฯ ปรายเข้าตอก ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายศรซึ่งไปเป็นครุฑ | ฉวยฉุดนาคหนีตามไล่ | ||
| แล้วแผลงศรชํ้ากระหนํ่าไป | รุกไล่เขาต่อฤทธา | ||
| ฯ เชิด ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ หนุมานครั้นต้องพระพายเป็น | เต้นแอบแนบบังพฤกษา | ||
| คอยมองจับสองกุมารา | สอดนัยนาดูท่วงที | ||
| ฯ แพละน้อย ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายอาว์ขึ้นศรพรหมาศ | พาดสายเสี่ยงทูนเหนือเกศี | ||
| มาดแม้นเป็นวงศ์พงศ์พีร์ | ศรศรีอย่ากินกุมารา | ||
| แต่พอสลบจ้บได้ | จะเอาไปถวายเชษฐา | ||
| เสี่ยงพลางทางตั้งสัจจา | ว่าแล้วก็ผลานแผลงพลัน | ||
| ฯ เชิด ๔ คำ ฯ | |||
| ๏ พระมงกุฎรับข้อพระกรอ่อน | พระนลาตกระทบศรรังสรร | ||
| ฯ เชิด ฯ | |||
| ๏ ล้มกลิ้งลิงเข้าจับพลัน | คาดคั้นเอาสองกุมารา | ||
| ฯ เชิด โอด ๒ คำ ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายเจ้าลบลอดหนีได้ | ด้นดั้นเข้าไพรพฤกษา | ||
| ฯ กลม ฯ | |||
| ๏ หนุมานมัดเอามงกุฎมา | พาเข้าถวายฉับพลัน | ||
| ฯ ๒ คำ เตียว ฯ | |||
| ๏ พระพรตเห็นร้องสั่งไป | ขันขึงมันให้แน่นมั่น | ||
| ฯ เจรจา ฯ | |||
| (ทรงแทรก) | |||
| ๏ หนุมานจำใส่ตะโหงกพลัน | มอบกันร้กษากุมารา | ||
| ๏ พระพรตจึงสั่งหนุมาน | เร่งจัดทหารค้นป่า | ||
| น้องม้นวิ่งเข้าพนาวา | รีบร้นค้นหาบัดนี้ | ||
| ฯ เจรจา ฯ | |||
| ๏ หนุมานรับสั่งสั่งพลัน | ให้พลขันธ์ค้นพนาศรี | ||
| ฯ เชิด ฯ | |||
| ๏ พลขันธ์เข้าค้นพนาลี | มิพบก็เข้าบงคมคัล | ||
| ฯ เชิด ฯ | |||
| ๏ ข้าค้นหาอ้ายกุมารหนี | ทุกซอกพนาลีเขตต์ขัณฑ์ | ||
| จบทั่วไม่พบตัวมัน | อัศจรรย์หนกหนาภูมี | ||
| ฯ เจรจา ฯ | |||
| ๏ พระพรตก็สั่งทันใด | จวนอโณทัยคล้อยรังสี | ||
| ก็เลิกพหลมนตรี | กลับรี้พลคืนพารา | ||
| ฯ กราว ฯ | |||
| ๏ ฝ่ายข้างเจ้าลบเห็นทัพกลับ | ลับเนตรแล้วออกค้นหา | ||
| ล่าลอดสอดดูพี่ยา | พบแต่ธนูศิลป์ชัย | ||
| โออนิจจาพระพี่เอ๋ย | กรรมสิ่งใดเลยมาซัดให้ | ||
| มาดแม้นถ้าม้วยบรรลัย | น้องไม่ขออยู่จะตายตาม | ||
| เป็นสัตย์สุจริตพระพี่ | น้องมิได้คิดเข็ดขาม | ||
| ครั้นน้องจะเข้าไปตาม | ความนี้ไม่แจ้งชนนี | ||
| น้องขอไปแจ้งอาจารย์ | แล้วจะลามารดาไปตามพี่ | ||
| โอ้ว่าเทวัญจันทรี | ปรานีอย่าให้มรณา | ||
| คิดพลางทางหยิบเอาศิลป์ศร | บทจรคนึงถึงเชษฐา | ||
| ก็แจ้งใสในราชปัญญา | อ่อเทวาบังให้กู | ||
| ดีร้ายพระพี่ไม่ม้วย | เมื่อเข้าไปช่วยจะได้สู้ | ||
| คิดพลางยกศิลป์ใส่เศียรชู | ก็วางวู่กรรแสงวิ่งมา | ||
| ฯ เชิด โอด ฯ | |||
| (ทรงแทรก สุดดรงนี้) | |||
| ๏ ครั้นถึงจึงร้องแถลงสาร | บันดาลโอดโอยโหยหา | ||
| สะอึกสะอื้นเจรจา | เขาเข่นฆ่าจับพระพี่ไป | ||
| ครั้นข้าจะเข้าไปตาม | หาใครมาบอกความไม่ | ||
| ขอลามารดาอาจารย์ไป | ติดตามภูวนัยพี่ยา | ||
| ฯ ๑๖ คำ ฯ | |||
