การปรับปรุง เมื่อ 10:46, 26 สิงหาคม 2553

เนื้อหา

1 ข้อมูลเบื้องต้น
2 บทประพันธ์
- 2.1 ตอน ๑ ตั้งแต่ขุนแผนกลับจากการทัพมาบ้านนางวันทอง นางวันทองกับนางลาวทองหึงกัน จนขุนแผนกลับบ้านเดิม
  - 2.1.1
  - 2.1.2
  - 2.1.3
  - 2.1.4
3 เชิงอรรถ
4 ที่มา

ข้อมูลเบื้องต้น

แม่แบบ:เรียงลำดับ พระบวรราชนิพนธ์: กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ

บทประพันธ์

ตอน ๑ ตั้งแต่ขุนแผนกลับจากการทัพมาบ้านนางวันทอง นางวันทองกับนางลาวทองหึงกัน จนขุนแผนกลับบ้านเดิม


_ช้า
เมื่อนั้น		ขุนแผนเชี่ยวชาญหาญกล้า
ตีเชียงทองได้แล้วกลับมา		เฝ้าจอมอิศราปิ่มโมลี
ได้พระราชทานรางวัลครัน		เกษมสันต์ผ่องพักตร์เป็นศักดิ์ศรี
จะกลับไปสุพรรณบุรี		ลงนาวีใหญ่ไร่เพียบพราย
ฯ ๔ คำ ฯ โล้


_{จำปาทองเทศ}
ขุนแผนคลอเคล้าลาวทอง		พี่เลี้ยงสองชม้อยเมียงม่าย
หม่อมขุนเย้าหยอกตามสบาย		ลาวทองร้องไฮ้อายชาวเรือ
ขุนแผนว่าเมียใครที่ไหนมา		เสน่หาเต็มทนจนล้นเหลือ
ต้องนอกผ้าดังว่าเขาถูกเนื้อ		ร้องเผื่อเสียก่อนว่างอนจริง
หยอกแหย่แอ๋แหน้อยฤาน้อย		เชิงชั้นเกือบจะเป็นท่านผู้หญิง
สะดุ้งพดสามคดระทวยทิ้ง		มันเพราพริ้งยิ่งชื่อฤาลาวตาย
ฯ ๖ คำ ฯ


_ร่าย
เมื่อนั้น		ลาวทองขวยเขินสะเทินม่าย
เหตุว่าหม่อมขุนเป็นผู้ชาย		ไม่มีอายทำได้ก็ทำเอา
ลาวไทยถ้าเป็นหญิงก็เหมือนกัน		อย่าเสกสรรรำพันเพ้อเลยพ่อเจ้า
เผอิญหม่อมเห็นว่าข้าพริ้งเพรา		บุญเราจะได้เป็นหม่อมแม่เรือน
ฯ ๔ คำ ฯ


_ร่าย
เมื่อนั้น		ขุนแผนสรวลเสชวนกลบเกลื่อน
ไม่สะบิ้งสะบัดแชเชือน		อย่าพักเตือนเลยจะเลี้ยงให้เต็มโต
พลพายพายระดมรีบรัด		สามเล่มจัดร่ายราวกราวโห่
เมียผัวตัวขย้อนคลอนยอกโย้		พลาดขยับร้องโอ๋ซวดเซทับ
ฯ ๔ คำ ฯ


_{ช้าปี่}
สิ้นเอยสิ้นแสง		จรูญแจรงเมฆเกลื้อนเลื่อนสลับ
รวิวรรณผายผันโพยมพยับ		ไถงดับอับแสงรวิวร
บุหลันเลื่อนล่องฟ้าโพยมมาศ		โอภาสแจ่มจำรัสประภัสสร
แผ้วหล้าดาดาษศศิธร		พิศเดือนเหมือนจะวอนให้อ่อนใจ
แส้งตรัจปรัดผิวลาวทองน้อย		งามขม้อยนวลหน้าหน้าแข่งไข
สัพยอกหยอกเยียเคลียกันไป		ตามแนวในชลมารคไม่คลาศคลา
เพลาดึกลมพัดมาเย็นเฉื่อย		หนาวเรื่อยน้ำฟ้าต้องหน้า
ชื่นชุ่มเยือกเย็นทั่วกายา		สะพักผ้าไม่อุ่นเหมือนเบียดกัน
มืดราตรีผินข้างนี้เถิดนะเจ้า		มาคลึงเคล้าเสียให้หายคลางคางสั่น
ทำเอนอิงพิงพาดพัวพัน		พูดล้อเล่นขันขันมากลางเรือ
ฯ ๑๐ คำ ฯ โอ้


แล้วถอนจิตคิดถวิลถึงพิมพี่		โอ้ป่านนี้จะละห้อยคอยเหลือ
เพลานอนจะโอดอ่อนน้ำตาเจือ		เออน่าเบื่อเรือพายไม่ไหวเลย
เขม่นตาข้างขวาให้หวั่นหวาด		เอ๊ะประหลาดผิดใจอะไรเหวย
เมียงามละไว้ให้ห่างเชย		อกเอ๋ยนานหนักมักมีภัย
ฝากไว้กับแม่ยายแก่ชายเปื้อน		ทำอะไรไหลเลื่อนไม่เอาได้
อ้ายขุนช้างทุจริตอิจฉาใจ		มันคิดปลงอยู่มิได้วายวัน
คะนึงพลางทางเร่งนาวาคลา		พอเรื่อฟ้าจวนแจ้งแสงฉัน
ภาณุมาศโอภาสรพีพรรณ		กับบุหลันเด่นดวงอรุโณทัย
ถึงสุพรรณพลันประทับกับหน้าบ้าน		ยิ่งรำคาญร้อนรนหม่นไหม้
ยลบ้านพิศเรือนนี่เรือนใคร		หวั่นใจทวีทุเรศอารมณ์รัว
ฯ ๑๐ คำ ฯ


_ร่าย
บัดนั้น		สายทองพี่เลี้ยงตื่นขมุกขมัว
ลงมาท่าน้ำชำระตัว		หมอกมัวเห็นเรือใครรอรา
ดูดูรู้ว่าเรือขุนแผน		ก็กลับแล่นคืนขึ้นบนเคหา
บอกวันทองพลันว่าหม่อมมา		จอดอยู่หน้าท่าถึงเดี๋ยวนี้
ฯ ๔ คำ ฯ


_ร่าย
เมื่อนั้น		วันทองมัวหมองไม่ใสศรี
แจ้งว่าผัวมาก็ยินดี		แย้มหน้าต่างม่านมู่ลี่แลดู
เห็นเรือจอดอยู่หน้าตะพานใหญ่		มีความใคร่มิได้อดสู
ยินดีปรีดาน้ำตาพรู		วางวู่วิ่งสลดกำสรดจร
ฯ ๔ คำ ฯ เพลง


ถึงเอยถึงท่า		ระอาหน้าร้อนรุ่มดั่งสุมขอน
ย่างยาวก้าวลงเรือที่นอน		สะท้อนถอนซบพักตร์โศกาลัย
ฯ ๒ คำ ฯ โอด


_ร่าย
เมื่อนั้น		ขุนแผนเห็นพิมน้องหมองไหม้
กำสรดโศกวิโยคยิ่งสิ่งใด		เป็นไฉนฉะนี้นะน้องรัก
ผิวช้ำคล้ำกลั้วมัวมลทิน		ผันผินมาบอกพี่ให้ตระหนัก
ผัวมาชอบแต่ว่าจะทายทัก		ซบพักตร์ร้องร่ำทำไมน้อง
ฤาอาดูรพูนเทวษโรคาไข้		เจ็บช้ำน้ำใจหม่นหมอง
พิมเอ๋ยไยฟูมหน้าน้ำตานอง		เข้าประคองปลอบเช็ดชลนา
ฯ ๖ คำ ฯ


_ร่าย
เมื่อนั้น		วันทองโศกแสนสหัสา
กราบลงแทบเท้าภัสดา		มิใคร่จะเงยพักตราระทมใจ
อึดอัดสะอื้นจะออกความ		คิดขามอิดเอื้อนไม่บอกได้
ตั้งแต่หม่อนบำราศคลาศไป		รักษาตัวกลัวภัยเป็นพ้นคิด
อกุศลตามผลาญประหารพลัน		ขุนช้างมันคิดคดทุจริต
มารดาข้าถือว่าเป็นมิตร		เชื่อสนิทมิได้คิดสงกา
เอากระดูกห่อผ้ามาให้		ว่าหม่อมม้วยบรรลัยสิ้นสังขาร์
เสียทัพยับย่อยชัยปรา		ลาวฆ่าแทงตายวายชีวัน
บอกมาแต่งเมืองกำแพงเพชร		คดีทูลสิ้นเสร็จเป็นคำมั่น
มันทำร่ำร้องไห้รำพัน		ข้างบ้านสำคัญว่าความจริง
ชวนกันร่ำระงมซมทั้งเรือน		กลาดเกลื่อนสิ้นเสือกเกลือกกลิ้ง
น้องก็เขลาไม่ระแวงแคลงประวิง		ร้องให้นิ่งจนสลบซบซอน
มิได้วายว่างเว้นเทวษ		กับสายทองนองเนตรสยดสยอน
ราตรีนองน้ำสุชลนอน		ระบมค่อนอกช้ำระยำทรวง
จึงพากันไปดูโพธิ์สามต้น		ก็เหลืองหล่นใบกลาดดาษร่วง
ยิ่งทวีทุกข์เพิ่มเติมตวง		มาหลงกลเขาลวงนี้เนื้อกรรม
ก็ตั้งใจแต่สร้างการกุศล		แผ่ผลไปให้หม่อมทุกเช้าค่ำ
บุญใดที่มิได้เคยทำ		ทำแล้วตรวจน้ำอุทิศไป
เสพอาหารตรวจน้ำทุกค่ำเช้า		จะนอนเล่าก็ไม่หลับใหล
จนไผ่ผอมตรอมซูบระยำใจ		น้องล้มไข้ปาปิ้มจะวายปราณ
ท่านมารดาหาแพทย์มารักษา		หมอใดมาว่าโรคนี้หนักท่าน
เหลือมือจะเยียวยาแล้วอาการ		ได้แต่หมอกลางบ้านประทังมา
ฯ ๒๒ คำ ฯ


_ร่าย
จึงไปนิมนต์ท่านวัดป่าเลไลยก์		ดูเคราะห์ว่าฆาตใหญ่ไขว่นักหนา
มิจากผัวตัวจะตายวายชีวา		เธอจึงเปลี่ยนชื่อข้าเรียกวันทอง
ให้นามต้องชาตาจะซาเคราะห์		จะค่อยเลาะกว่าเก่าจากเศร้าหมอง
อยู่มินานมีพระกาลประหารน้อง		อ้ายขุนช้างจองหองบังอาจใจ
แต่งเถ้าแก่มาขอต่อมารดร		พูดจาหลอกหลอนตะคอกใหญ่
ว่ากฎหมายผัวตายณรงค์ชัย		กรมวังท่านจะให้ตำรวจมา
เก็บเอาภรรยาเป็นม่ายหลวง		ตามกระทรวงพระสุรัสซ้ายขวา
แม่แก่ตกใจไม่ไตร่ตรา		เขาขอข้ายอมยกให้ขุนช้าง
เร่งรัดมัดให้มาปลูกหอ		ไม่รั้งรอหารือน้อยหนึ่งบ้าง
รื้อหอเก่าไปปลูกเสียวัดกลาง		ปลูกหอใหม่ไม่ระคางคร่อมลง
บ่ายหน่อยขันหมากมาถึงบ้าน		ทั้งสมภารมากลุ้มประชุมสงฆ์
อ้ายหัวล้านป๋อหลอออทะนง		กับเผ่าพงศ์เพื่อนบ่าวมาหลายลำ
ทุนสินสอดผ้าไหว้มากหนักหนา		แม่ข้าโลภเผลอพูดเพ้อพร่ำ
จะให้ข้าแต่งตัวไปซัดน้ำ		ฉุดปล้ำลากข้าไม่ปรานี
น้องขืนขัดมิได้ไคลคลา		แม่ข้าต่อยตบน่าบัดสี
อยู่มาอีกเจ็ดราตรี		จะส่งตัวให้อ้ายผีเข้าหอกัน
น้องไม่ลงปลงใจแข็งขัด		แม่ผูกมัดเฆี่ยนตีไม่ผ่อนผัน
ขอดค่อนด่าว่าไม่เว้นวัน		ไม่เสกสรรความจริงยิ่งเหลือทน
หม่อมมิเชื่อเมียว่าแกล้งว่า		เลิกผ้าให้ดูแผลแน่ปี้ป่น
ไม่สิ้นแหนงระแวงน้องต้องจำจน		ไม่เป็นคนสู่สู้เวราไป
คิดคิดจะใคร่ตายเสียดีกว่า		จะดูหน้าต่อตาผู้ใดได้
กอดเท้าหม่อมขุนเข้าร่ำไร		สะอื้นไห้จะสิ้นสมประดี
ฯ ๒๒ คำ ฯ โอด


_โลม
เมียเอยเมียรัก		อย่าร่ำนักผิวพักตร์จะหมองศรี
เดือดอึดอัดฮึดฮัดเต็มที่		ดังอัคคีจุดจ่อรื้อรอคิด
ประโลมปลอบเอาใจภรรยา		นี่หากว่าเจ้าเป็นคนสุจริต
แม้นชั่วไม่รักผัวมัวมืดมิด		จะเชยชิดชอบชู้สำราญครัน
หนึ่งว่าน้อยฤาแน่แม่สหาย		ไม่ทันตายฤามาแสร้งแซงสรร
เมียกูรู้อยู่สิ้นทั้งสุพรรณ		เหลือที่กลั้นสุดอดจะลดรา
ฯ ๖ คำ ฯ


_ร่าย
อ้ายหัวล้านเล่นกันเถิดวันนี้		อีเถ้าแก่แม่พี่ที่ปรึกษา
บรรดาคนสนิทคิดกันมา		ห้ำหั่นบั่นฆ่าให้ม้วยมุด
เจ้านายไม่เลี้ยงก็สู้ตาย		ถึงแม่ยายก็ฟันเสียให้สิ้นสุด
จับฟ้าฟื้นกวัดแกว่งแต่งตัวยุทธ์		เรียกบ่าวไพร่อุตลุดอึงคะนึง
แต่ต้นโพธิ์ปลูกไว้เสี่ยงทาย		ตัดรากทำอุบายใครรู้ถึง
ค้นอาวุธในท้องเรือดังตังตึง		บอกกันอึงนายให้ไปล้อมเรือน
ฯ ๖ คำ ฯ


_ร่าย
เมื่อนั้น		ลาวทองร้องห้ามความจะเปื้อน
อย่ามุมุ่นหุนหันฟั่นเฟือน		ไม่เหมือนกลางป่าค่าไม้
หม่อมขาฟังเมียก่อนพ่อเจ้า		ถ้อยความมันจะเน่าไปไหน
เมืองมีขื่ออย่างถือชะล่าใจ		ฟังข้าวเดียวยังกระไรฤาหม่อมพลาย
ใช่คอเขาเป็นทั่งสันหลังเหล็ก		ไม่ใช่เด็กเขาจะทำเอาแต่ด้าย
จะกระไรบ้างกระมังข้างเรานาย		บุราณว่าหญิงร้ายชายทรชน
ท่านแม่ยายมิปลงใจไฉนฤา		เขาจึงรื้อหอห้างเสียจนป่น
หม่อมมีความชอบมาเหลือล้น		ทูลยุบลแล้วแต่จะโปรดปราน
ฯ ๘ คำ ฯ


_ร่าย
เมื่อนั้น		วันทองยินคำร่ำขาน
เหลียวดูวู่โกรธพิโรธดาล		ดั่งประหารสับเสี่ยงเยี่ยงกัน
นี่เมียหม่อมฤาใครที่ไหนมา		จึ่งลอยหน้าห้ามผัวจนตัวสั่น
เท็จจริงสิ่งรู้สารพัน		ชะช่างกลั่นรูปคารมสมเชลย
แน่ะนางลาวอย่าน้าววาจาคม		ข้ากับเจ้ามันไม่สมกันแม่เอ๋ย
เซซัดหัวพลัดข้าไม่เคย		รู้ว่าเหวยว่าหลงเข้าดงรัก
ก็ตามทีชอบอยู่ประสีประสา		ความเขาว่าการอะไรมาสลัก
มาจ่อไต้ตำตอเข้าต้ำฮัก		ชอบฤาหม่อมไม่ทันทักนางเมียงาม
ฯ ๘ คำ ฯ


_โลม
เมื่อนั้น		ขุนแผนร้องฮาฟังพี่ห้าม
อย่าโมโหโยก่อนจะเล่าความ		ไม่ไต่ถามเลยอะไรมาอึงคะนึง
นางคนนี้ลูกเจ้าเมืองจอมทอง		ปึกแผ่นพวกพ้องก็เกือบขึง
ทำคุณกับบิดาเขาพอพึง		เขาจึงยกลาวทองให้มาเป็นเมีย
พี่พามาหวังจะให้คำนับเจ้า		อะไรเล่าพอจ่อจอดเรือจะเสีย
ยังฟังความเมียข้างบ้านอยู่ปัวเปีย		ไม่ทันเล่าเรื่องเมียใหม่ได้มา
เท่านั้นเถิดน้องพี่อย่าวีวุ่น		รกคนเป็นทุกดีกว่ารกหญ้า
หนึ่งก่อนสองตามลำดับมา		ลาวทองอย่าช้าไว้วันทอง
วันทองเล่าเจ้าหวงหึง		โกรธขึ้งขอเถิดเจ้าทั้งสอง
จงสมัครสมานปรองดอง		มาตรึกตรองเรื่องความมันหยามเรา
ฯ ๑๐ คำ ฯ


_โลม
ร้องเอยร้องว่า		มันไม่น่าแล้วอย่าเลยเจ้า
ชั่วดีช่างข้าเถิดทำเนา		นางเมียเบ่าแล้วฤาน้อยฤาแน
จริงอยู่แต่พอจอดทั้งตอดขบ		ชวนกันเกลื่อนเลื่อนกลบลบแผล
ย่อมว่าผัวเป็นประทัดซื่อสัตย์แท้		ทีนี้มันแปรเป็นธนูชะดูตรง
ไม่พักพร้องว่าพวกพ้องมั่งคั่ง		ถึงเซซังไม่สูญประยูรหงส์
ข้าดอกคะมันประดาษชาติเผ่าพงศ์		จึงได้หลงตามหม่อมสู้เสียตัว
ฯ ๖ คำ ฯ


_โลม
วันเอยวันทอง		ให้ปรองดองเอออะไรไม่ฟังผัว
ก่อนไม่เคยเลยว่ารู้เกรงกลัว		ฤาแกล้งยั่วจะให้โกรธา
เอ็นดูข้าหน่อยเถิดแม่คุณ		ถึงไม่คิดบาปบุญเห็นแก่หน้า
เออยิ่งห้ามฤายิ่งหยามไม่ลดรา		อย่าจัดจ้าไปเลยนักจะหักค้าน
ธรรมดากระเบื้องร้อนจะรานร้าว		มันจะฉาวอึงอายเขาชาวบ้าน
ลุกยืนเผลไผล้ไม่เป็นการ		จะรำคาญสองซ้ำระยำมัว
ฯ ๖ คำ ฯ


_ร่าย
เมื่อนั้น		ลาวทองร้อนเร่านั่งเกาหัว
นึกในใจกูจะให้มันสั่นรัว		สบตาผัวทำกลัวชำเลืองแล
ผัวเมินปากขยิบกระซิบด่า		ไว้กิริยาว่าผัวรักขึ้นเคียงแค่
แอบหลังผัวเล่นตัวระทวยแท้		ทำปากแบ้ยั่ววันทองค้อนควัก
ฯ ๔ คำ ฯ


_ร่าย
ดูเอยดูดู๋		ยิ่งกว่าใครไม่รู้เลยทำหนัก
สมแล้วหม่อมพร้อมเพรียงจะเคียงพักตร์		มันค้อนควักอยู่ข้างหวังนั่งด่า
รู้ฤาไม่แอบกระซิบพิไรบ่น		หม่อมเคยทนอย่าให้ล่วงมาถึงข้า
ว่าให้เมียไหว้แต่วาจา		มันเล่นหน้าเล่นตัวรู้กลัวใคร
ชกศีรษะแล้วจะให้มาลูบหลัง		พี่น้องเอยใครชั่งจะอดได้
ไม่หย่อนหยุดกระซิบว่าฤาด่าใคร		เป็นอะไรก็เป็นไปเถิดวันทอง
ถึงจะไหว้กูก็ไม่ปรารถนา		พามาคุมเหงถึงบ้านช่อง
หม่อมขาหม่อมถึงจะไม่เลี้ยงน้อง		ฆ่าเสียเถิดอย่าให้ต้องกินระกำ
ทีนี้อีลาวนุ่งซิ่นจะบินร่อน		หม่อมเตว็ดลงนอนให้เหยียบย่ำ
นิ่งอยู่ไยมิเล่นเต้นรำ		มายืนก้มหน้าคว่ำอยู่ทำไม
ฯ ๑๐ คำ ฯ


_ร่าย
สุดเอยสุดกลั้น		ลาวทองเคี้ยวฟันหมั่นไส้
มารยาบีบน้ำตาต่อไป		ข้าเป็นลาวชาวไพรดอกแม่คุณ
ไม่ได้ว่าอะไรหน่อยหนึ่งเลย		อกเอ๋ยเธอเป็นใครจึงเฉียวฉุน
พลอยว่าข้าน้อยคิดจะเอาบุญ		เห็นหม่อมหมุนมุโกรธวุ่นวาย
จะไปรอนฟอนฟันเขาทั้งบ้าน		ใช่การจะพากันฉิบหาย
อย่างอื่นไหนคุณใหญ่ท่านแม่ยาย		รอดตายเพราะใครห้ามไม่ลามปาม
คิดอยู่จะฝากตัวคุณเมียหลวง		มิใช่จะจ้วงล่วงเกินไม่เข็ดขาม
ไม่พอที่เลยจะก่อข้อความ		ไหว้ไม่เอาก็ตามเถิดเจ้าคะ
ฉันมิได้ถือเนื้อถือตัว		สุดแต่จอมหม่อมผัวไม่เกะกะ
ไม่รู้ว่าจะไขว้ไล่รานระ		เหยียบย่ำผัวเปะปะพันธุ์ไม่เคย
แม้นรู้กระนั้นจะสรรหา		ไม้ขอนสักนองามาแม่เอ๋ย
มากำนัลกันไขว้ให้เสบย		ไม่มีสิ่งใดเลยติดมือมา
เมื่อหม่อมผัวจะพาข้ามานี้		ไม่บอกว่าเมียมีคุณเจ้าขา
ชอบผิดจงคิดกรุณา		ไม่เมตตาสักคราวลาวชาวดง
ฯ ๑๔ คำ ฯ


_ร่าย
ถ้อยเอยถ้อยคำ		ซ่อนเงื่อนเกลื่อนทำให้ผัวหลง
ต้องเสน่ห์ถูกสนัดแล้วมั่นคง		จึงงวยงงงมงายว่ากันดี
ผัวข้าฝ้าขึ้นเห็นฤาไม่		นวลที่หน้านี้มิใช่ฤาหม่อมพี่
แต่กลับทัพก็ยับมาเต็มที		น่าบัดสีมันให้กินสิ้นแล้วเคอะ
ให้อีลาวชาวดอนมาร่อนร่า		เชิดชูหน้าราคีเปื้อนเปรอะ
เอียงคว่ำไปแล้วเจ้าจอมเลอะ		เท่านั้นเถอะพอรู้เท่าทัน
เหม่อีลาวปากยาวว่าเมื่อกี้		แสร้งเสกสีนองาสูงสรร
เมื่อไรเล่าจึงจะเอามากำนัล		กู่จะกลั่นช้างงาไปร่ารับ
โฉมนางวางมาแต่จอมทอง		กว้างขวางพวกพ้องให้ขึ้นขับ
คดคมคารมเชลยทัพ		รู้แล้วเจ้าเขานับว่าใจบุญ
ถ้าไม่ห้ามผัวไหนจะหยุดโย		จะเที่ยวพาโลแกว่งหอกออกวุ่น
ไล่แยงแทงทิ่มจิ้มเป็นจุณ		นี่ไม่หมุนไปได้เงือดงด
มารดาจึงได้รอดวอดวาย		เพราะนางลาวระงับพลายหายหด
ชนะผัวผัวกลัวจึ่งละลด		เคยข่มกดกันมาถูกท่าทาง
ดีจริงยิ่งหญิงในแผ่นภพ		จะเชิดชื่อลือจบว่าคู่สร้าง
หม่อมผัวกอดไว้อย่าได้วาง		มันยอดนางใต้หล้าไม่มีใคร
ฯ ๑๖ คำ ฯ


_ร่าย
หม่อมเอยหม่อมขา		ได้ยินคุณภรรยาฤาหาไม่
ยืนลืมตากะปริบพริบอยู่ไย		ทนไม่ได้แล้วคะไม่ละกัน
เอออะไรกระนี้ท่านผู้หญิง		ขยันยิ่งสั่นรัวตัวสั่น
เห็นอดอ่อนยิ่งรอนศีรษะชัน		ปากคันคอยอยู่กี่เวลา
พอผัวถึงกระทั่งปึ่งตะบึงบอน		ข้าฉะอ้อนบรรยายขายน้ำหน้า
ทำเคละคละปะเปอะเปรอะรา		ไว้คอยท่าท่านผัวไม่มีอาย
ชอบแต่ล้างบ้านเรือนหายเปื้อนก่อน		จึงขอดค่อนคนอื่นนางตื่นม่าย
ผัวไปทัพไม่ทันกลับรู้ข่าวตาย		ช่างเชื่อง่ายปักเลนโอนเอนรัว
กลับว่าข้อนี้นี่กว้างขวาง		จริงคะเลี้ยงช้างไว้ท่าผัว
ช้างคนช้างพลายมากหลายตัว		จึ่งรื้อเรือนทลายรั้วแคบไม่พอ
ขอบใจพี่จะให้ไปรับข้า		สุดปัญญาที่จะขี่ไม่มีขอ
อย่าให้ไปเลยเอาไว้กันตอ		เตาหม้อทอถอนไม่สิ้นปักดินลึก
ต้องเสนียดถูกสนัดกลัดมัน		ดีฉันจึงทำเสน่ห์มากลางศึก
ป่วยไข้ไผ่ผอมแต่ลำนึก		จริงอยู่คะยิ่งกว่าหมึกเขม่ามอม
จะขยำน้ำแช่ก็ไม่หาย		ถึงส่ายน้ำดอกไม้ก็ไม่หอม
สบู่ฟอกปอกเปื้อนเปรอะปอม		อย่าพักย้อมเลยยังมัวกลั้วมลทิน
ชามแตกบัดกรีไม่สนิท		ต่อไม่ติดแล้วแผลไม่อยากสิ้น
ซ้ำว่าข้าเอาสิ่งชั่วให้ผัวกิน		ยังแต่จะบินขี้คร้านตบมือ
หมอทายว่าเคราะห์ร้ายไม่ยั้งหยุด		เสาร์อุจลัคน์จมไม่รู้ฤา
ทั้งสุพรรณมันสนั่นออกระบือ		อย่าพักอื้อมันไม่กลบลบรอย
ฯ ๒๐ คำ ฯ


แค้นเอยแค้นนัก		อีผัวรักน้อยฤาไม่ราถอย
เข้าแฝงหลังเมียงเคียงตะบอย		คารมราวกับทองย้อยเจียวขันคู
ดีแล้วจะได้เห็นฝีมือกัน		เรียกสายทองอี่จันอี่ปอยหนู
นิ่งไยลงมาหวามาช่วยกู		ตบให้รู้จักสำเหนียกมันฮึกดี
ฯ ๔ คำ ฯ


บัดนั้น		สายทองพี่เลี้ยงกับทาสี
อยู่บนตะพานเตรียมคอยที		ก็โจนลงนาวีพร้อมกัน
ฯ ๒ คำ ฯ


สายเอยสายทอง		ชอบแต่ห้ามปรามน้องผ่อนผัน
ไยจึงพากันเป็นบ้าดุดัน		นี่สำคัญอย่างไรจึงวุ่นวาย
ว่าพลางกั้นกางขวางหน้า		ร้องอย่าอย่าทำมันไม่ได้
เหลืออดกูไม่ลดทั้งบ่าวนาย		มิเกือบตายอย่าประมาทฝีมือกู
ฯ ๔ คำ ฯ


ไม่เอยไม่ฟัง		ปลอบก็ช่างห้ามก็ช่างอย่าพักขู่
เอาวาก็รากันวิ่งพรู		บ่าวนายจู่ลู่ไล่ลาวทอง
ฯ ๒ คำ ฯ


กล้าเอยกล้าดี		จะสู้ตายที่นี่ลงเป็นสอง
กอดผัวไว้ไม่วางทางร้อง		ข่มเหงน้องจริงจริงพ่อคุณ
คนเดียวช่วยกันเป็นสามสี่		ราวกับฝูงยักขินีเจียวนี่วุ่น
ทำอะไรก็ทำเถิดตามบุญ		โทโสหมุนกึกกักหักฮึก
แม้นทำข้าไม่ได้ก็ใช่คน		ใจพรั่นปากบ่นเก่งกึก
เนื้อเต้นเอ็นขึ้นคารมคึก		ครั้งนี้แลจะทำศึกกับนางยักษ์
ฯ ๖ คำ ฯ


บัดนั้น		สาวเวียงสาววันพรั่นหนัก
พี่เลี้ยงคอยเคียงใจทึกทัก		เข้ามาใกล้หมายจะผลักให้ตกน้ำ
ถึงสี่เราสามก็ไม่กลัว		คาดเรี่ยวแรงตัวเห็นพอปล้ำ
ผิดนักย่อยยับเยินระยำ		สิ้นบุญสิ้นกรรมกันวันนี้
ฯ ๔ คำ ฯ


_{ศัพท์ไทย}
อีเอยอีลาวทอง		อย่าพักจองหองเสียดสี
มึงท้ากูดี		ดีให้หนำใจ
สายทองพี่เลี้ยง		ก้าวเฉียงเลี่ยงไล่
สองข้างวิ่งไขว่		ที่ในนาวา
กลัวคุณผู้ชาย		ตายแล้วขี้ข้า
คุณนายโกรธา		พะว้าพะวัง
ช่วยกันพรึบพร้อม		ล้อมหน้าล้อมหลัง
ห้ามผัวไม่ฟัง		ตึงตังโลดโจน
ฯ ๘ คำ ฯ


_รื้อ
พิมเอยพิมพี่		ทำไมนี่จะมาเต้นเป็นเล่นโขน
กั้นไว้ไล่โดน		เผ่นโผนดึงดัน
ดูเอาเถิดฤา		เท้ามือเหลือคัน
พลัดไปข้างนั้น		กลับหันเวียนวง
เรือเกลือกเสือกพลาด		อีทาสล้มลง
ขุนแผนถีบส่ง		จมพงชายเฟือย
พี่เลี้ยงลาวทอง		ปัดป้องจนเหนื่อย
ผ้าพลิ้วปลิวเปลือย		มึนเมื่อยทุบตี
นางไทยไล่ตบ		ลาวหลบหลีกหนี
ว่องไวเต็มที่		ต่างดีด้วยกัน
ผัวไล่เปะปะ		ปะทะพัลวัน
ผลักนี่ตีนั่น		ขยันจริงเจียว
ฯ ๑๒ คำ ฯ เชิด


_รื้อ
คุณเอยคุณชาย		คุณหญิงแสนร้ายตาเขียว
รุมข้าข้างเดียว		กราดเกรี้ยวโกรธา
ทั้งข้าทั้งไทย		มาไล่ตีด่า
พาลเอาผิดข้า		ต่อหน้าพ่อคุณ
ฯ ๔ คำ ฯ


_โอ้
พ่อเอยพ่อเจ้า		เห็นฤาไม่ใครเล่าก่อวุ่น
อย่าเข้าใครออกใครเถิดเอาบุญ		น้องก็ใช่ชาติสถุลเซซัด
บิดามารดายอยกให้		ใช่เกิดในกระบอกไม้ได้สลัด
ฉันมิใช่แตกตื่นเชลยพลัด		ไม่เคยพบจ้านจัดเช่นนี้เลย
อยู่บ้านข้าแต่น้อยมาจนใหญ่		ไม่มีใครได้ข่มเหงกระนี้เหย
จะดื้อด้านไปไม่ได้ด้วยไม่เคย		อกเอ๋ยกรรมกรรมมาจำเมือ
กอดเท้าผัวโอดอ้อนฉะอ้อนไห้		นี่อะไรจะให้เนื้อมาสู่เสือ
ตายจริงแล้วไม่ทันขึ้นจากเรือ		จะเป็นเหยื่อนางไทยใจยักษ์
แสร้งทำกำสรดโศกา		มารยาไม่ชั่วเล่นตัวหนัก
พิไรร่ำน้ำเนตรนองพักตร์		จะลาหม่อมทั้งรักแล้วจำตาย
ฯ ๑๐ คำ ฯ


วันเอยวันทอง		เอออะไรจองหองใจหาย
จะพาลคิดหยิบผิดด้วยอุบาย		แยบคายหญิงร้ายแสนกล
พอถึงอ้อนตะบึงตะบอนบอก		ทำย้อนยอกน้อยฤาสับสน
รู้สิ้นแล้วลิ้นลาวน		สายทองมึงก็คนร่วมคิด
จะป้องปิดมิดควันกระนั้นฤา		จะอึงอื้อฉอเลาะลบกลบเอาผิด
ไม่ทันรู้เลยเจ้าเหล่างูพิษ		เชื่อสนิทคิดจะตอดไม่รอดตัว
แหมแม้นี่แน่นางคนดี		เขี้ยวมีขนได้ทั้งก้นหัว
ปลอบโดยดีไม่มีความเกรงกลัว		แกล้งเย้ายั่วผัวให้หมางใจ
กูรู้เท่ามึงแล้วพิมเอ๋ย		จะให้เลยตามเลยหาผัวใหม่
ลงมาค้อนตีปลาหน้าไซ		ไม่ให้ขึ้นไปฤาที่บนเรือน
จักพบอ้ายขุนช้างมากางกั้น		เออกระนั้นแล้วซีอีคนเปื้อน
ชอบชู้แล้วมิหนำทำบิดเบือน		ชั่วกระไรหนอช่างเหมือนกากี
ตายเสียเถิดจะอยู่ดูหน้าใคร		เลี้ยงเจ้าไม่ได้แล้วบัดสี
พระสมุทรเจ้าเอยลึกเต็มที่		ก็ไม่เหมือนนางนี้เลยลึกซึ้ง
กว้างขวางปากอ่าวแล่นล่องเสียด		ก้าวกระเดียดสุดดิ่งจะทิ้งถึง
จะฝ่าคลื่นฝืนละลอกข้ามตะบึง		กูกลัวลมเพชรหึงจะรุมร้อน
โบราณว่าได้คิดไม่ผิดดอก		แต่ด้ามหอกไม่ทันพ้นรั้วก่อน
หญิงชั่วน้ำกลั้วใบตองบอน		จะราร่อนคบชู้มาสู่เชย
ฯ ๑๘ คำ ฯ


หนักเอยหนักหนา		อีลาวฉะอ้อนเป็นบ้าไปแล้วเหวย
พล่ามน้ำลายตะกายเปล่าเดาเลย		อกเอ๋ยไม่ชั่วเป็นตัวเป็น
เจ้าลิ้นทองหกหันผูกพันพัว		ปั้นน้ำเป็นตัวใครบอกเห็น
ยิ่งแค้นหนักแสนสาน้ำตากระเด็น		ว่ากันเล่นเปล่าเปล่าเจียวเจ้าพลาย
รู้แล้วว่าสางจะร้างที่		ก็บอกแต่โดยดีจะหนีหน่าย
เจ้าเศษราชสีห์ทำตะกาย		จะกัดหินให้ทลายถ้ำพัง
แม้นพ้นมือวันทองไปไม่ช้า		หม่อมข้าจะเชิดหน้าเป็นพระงั่ง
จะเป็นเอี่ยวพญาโด่งดัง		เพราะอีลาวเซซังมันชุบเลี้ยง
สมน้ำหน้าหม่อมผัวหัวแดง		นางกระเหว่าระดูแล้วจะส่งเสียง
วาสนาข้าสิ้นแล้วไม่ควรเคียง		เท่านั้นเถิดข้าไม่เถียงแล้วตามที
จึงว่าแก่สายทองจองจ้าน		ล้างตะพานบ้านเรือนเอาตีนสี
ได้ตรวจน้ำคว่ำกะลากันวันนี้		อันจะกลับคืนดีอย่าสงกา
ฯ ๑๒ คำ ฯ


_{ศัพท์ไทย}
น้อยเอยน้อยฤา		กล้าปากกล้ามือสิเอาสิหวา
ชักดาบแกว่งมา		เงื้อง่าจะฟัน
ลาวทองทำกลัว		ห้ามผัวตัวสั่น
เข้าขวางกางกั้น		ตัวขยันซ่อนกล
ในใจไม่ละ		เอานะแยบยล
ทำดีทีชน		สายสนวิงวอน
ฯ ๖ คำ ฯ


พ่อเอยพ่อคุณ		อดใจได้บุญจงงดก่อน
สุภาษิตพะพาลอย่างราญรอน		สุนัขร้ายเห่าหอนจำหนีตัว
สิ่งชั่วเหลวไหลอย่าไล่ราน		จะกระเด็นเซ็นซ่านระคายกลั้ว
จะพลอยเปรอะเลอะละมอมตัว		น้องจะเป็นคนชั่วยุยง
ถึงเธอด่าว่าไม่ถือเธอ		ด้วยเป็นคนมะเมอลุ่มหลง
ถือว่าเป็นเมียเดิมเหิมทะนง		ไม่คิดเลยว่าหงส์หลงลงเลน
ชิงดาบที่มือมาใส่ฝัก		เอ็นดูอย่ารั้งหยักถกเขมร
เข้ายื้อแย่งเปลื้องสดปลดกระเบน		อย่าให้น้องมีเวรเวราไป
ฯ ๘ คำ ฯ


ได้เอยได้ฟัง		วันทองไม่ยั้งอดได้
ยิ่งกว่าโกร่งโพลงพลุ่งดังเปลวไฟ		ร้อนกลุ้มสุมไหม้อุระรุม
ร้องว่าอีเกรงเวรบำบัดบาป		มึงซ่อนหยาบมิให้ใครเข้าหลุม
ชิงผัวเขาไปได้ไว้กำกุม		รอดนรกหลายขุมแล้วอีลาว
ผัวมึงจะได้พลอยขึ้นสวรรค์		เหาะด้วยกันเถิดเชิดฉิ่งฉาว
กูจะคอยชมบุญมึงสักคราว		ผัวอีลาวเจ้าจะเลี้ยงเป็นออกญา
ได้ความชอบตีเมืองเชียงทองถวาย		ได้ย่ายายมาประดังพรั่งหน้า
คิดบ้างเป็นไรแต่หลังมา		ชอบมิดปิดตาเสียแรงเรา
ฯ ๘ คำ ฯ


วาเอยวาจา		หยาบช้าน้อยฤาฟังดูเจ้า
อย่าห้ามเลยตามทีเถิดทำเนา		มันแกล้งเย้าเขี่ยฝอยให้ไฟฮือ
ชิงดาบมาไม่ได้จากลาวทอง		ฉวยได้ไม้ตีฆ้องขว้างดังหวือ
วันทองหลบล้อล่อตบมือ		ไล่ตีกันอึงอื้อพัลวัน
ฯ ๔ คำ ฯ เชิด


หวาดเอยหวาดจิต		ร้องกรีดวิ่งหนีตัวสั่น
กับสายทองโดดขึ้นจากเรือพลัน		กระทืบตะพานลั่นสนั่นไป
ฯ ๒ คำ ฯ เพลง


มาเอยมาถึง		ขึ้นเรือนรำพึงถอนใจใหญ่
ทุ่มทอดตัวนอนเร่งร้อนใจ		ฉุกคิดขึ้นได้สิได้เกิน
โทโสเจ้ากรรมทำแค้นเข็ญ		ไม่ควรเป็นฤาเป็นจึงค้างเขิน
ผัวมาดีใจไปเชื้อเชิญ		กรรมเผอิญทำให้ตัดรอน
ฯ ๔ คำ ฯ


_โอ้
โอ้พ่อพลายแก้วของเมียเอ๋ย		ใครเลยจะช่วยห้ามไว้ก่อน
ให้งดโกรธขอโทษวิงวอน		โอดอ่อนรำพันร่ำไร
วันทองเอ๋ยทำชั่วผัวได้ห้าม		วู่วามไม่ลดอดได้
จนเธอเคลือบแคลงแหนงใจ		สิ่งดีทำไว้ไพล่พลิกแพลง
ไม่ชั่วก็ชั่วแล้วครั้งนี้		เหมือนจันทรอับศรีสิ้นแสง
วลาหกตกสิ้นระดูแล้ง		นับวันแต่จะแห้งร้อนแรงรุม
ผลไม้เคยงอกใบระบัดช่อ		ผลิผลเน่าฝ่อจะหล่นสุม
สกุณชาติจตุบาทร้องประชุม		จะแย่งเหยียบจิกกลุ้มระยำเยิน
แสนซื่อสุจริตไว้ท่าผัว		มิได้ปนระคนชั่วระหกระเหิน
หมอทายทัดไม่ประหยัดระมัดเกิน		เพราะเผอิญใจเร็วไม่รั้งรา
ถึงผัวรักก็คงเป็นเมียน้อย		ค่อยค่อยช้าช้าจะดีกว่า
เหยียบเต่าให้เต็มบาทา		คั้นลูกสกุณาไว้ในมือ
มิวันนี้วันโน้นจะโดนปะ		คงมีวันพระไปไหนฤา
ด่านได้ทำใจฮึดฮือ		อึงอื้อรีบโกรธจะโทษใคร
อึดอัดตัดรอนกันเสร็จสิ้น		จนให้มันชิงบินเอาไปได้
อกเอ๋ยจะคิดฉันใด		จนใจโอ้ไห้พิไรครวญ
ฯ ๑๖ คำ ฯ โอด


_ร่าย
แค้นเอยแค้นจิต		สุดคิดฟูมฟองนองกำสรวล
เป็นสตรีสามีร้างเรรวน		ชายจะลวนหยามย่ำระกำเยา
แล้วขุนช้างจ่อร่อรออยู่นี่		จะได้ทีมันแล้วทีนี้เจ้า
ท่านแม่ก็โลภมิใช่เบา		จะสมคะเนเต้นเรายงยุ
เมื่อรูปทรงไม่น่าเสน่หา		ราวหนึ่งว่ากากเก้อมะเมอดุ
กิริยาหยาบคายมุทะลุ		หัวหูดังสุลูกตาลยี
สุ้มเสียงคลื่นไส้น่าอาเจียน		ผัวงามจะเปลี่ยนอ้ายผัวผี
พิมเอ๋ยจนใจแล้วเต็มที		ตายเสียเถิดเห็นดีกว่าเป็นคน
จะดูหน้าใครได้ย่านสุพรรณ		แต่เขาแลตากันแสยงขน
สุดที่จะดื้อด้านทานทน		ผัวสองเปลี่ยนปนยังลืมตา
จะซ่อนปิดมิดมุดไว้ที่ไหน		ปะเข้าเมื่อไรเหมือนแก้ผ้า
จะได้แต่ความอายอิดระอา		โอ้ว่าพ่อพลายของเมีย
แต่ถนอมกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงน้อง		เกินน้อยมิได้พร้องสู้นิ่งเสีย
ไม่ว่างสมชมเคล้าเย้าหยอกเยีย		หนักเบาไกล่เกลี่ยอดลด
ครั้งนี้พิมผิดจริงจริงพ่อ		หม่อมก็รออยู่เหลือที่จะอด
น้องก็ไม่นอกในน้ำใจคด		เพราะกฎกรรมซ้ำระยำแล้ว
ทำไฉนผีสาวเทวดา		เชิญช่วยไปลาหม่อมพลายแก้ว
จะจำตายห้อยห่วงด้วยบ่วงแร้ว		มาเผาเถิดจะแพ้วอสภคอย
สุดสิ้นชีวิตแลจะเห็น		ดีร้ายตัวเป็นชั่วถ่อย
ชาติโน้นอย่าขอพบกลบรอย		อ้ายขุนช้างแต่ชื่อหน่อยอย่าได้ยิน
จะขอคอยพบแต่หม่อมพลายแก้ว		แสนเสน่ห์สุดแล้วไม่สูญสิ้น
กว่าจะล่มแผ่นฟ้าแดนดิน		เทพเจ้าอมรินทร์เป็นพยาน
แค้นคิดพยาบาทลาวทอง		ถึงตายแล้วคงจะปองมาประหาร
หักคอให้ม้วยวายปราณ		โมหะดาลเดือดใจมันไส้พุง
แล้วชักผ้ามาตะบิดผูกคอ		ไม่ย่อท้อถอยหลังเหมือนอย่างกุ้ง
รวบรัดกระหวัดเข้ากับราวมุ้ง		กระโดดผลุงลงไปจะให้ตาย
ฯ ๒๖ คำ ฯ


_{เชิดฉิ่ง}
พลัดตกจากเตียงเสียงต้ำตึง		เงื่อนหลุดลุกทะลึ่งคะมำหงาย
ผีตายโหงเข้าซ้ำประจำกาย		แทบจะตายวายวอดมอดม้วย
ฯ ๒ คำ ฯ


บัดนั้น		ลาวทองวิ่งถลาเข้ามาช่วย
เห็นวันทองหอบหายใจรวย		นั่งระทวยร้องบอกกันออกอึง
บ่าวไพร่ตกใจไขว่นักหนา		วางวิ่งวุ่นมาโดนฝาผึง
ตกล่องล้มปะทะกันดังตึง		ใครถึงขยำขยับจับเทพจร
ฯ ๔ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ศรีประจันนอนสายไม่ตื่นก่อน
เสียงอึงทะลึ่งมาถอดกลอน		มัวนอนหัวหกตกกระได
เมื่อยมึนขัดขาหน้าตะโพก		ยืนโขยกขืนเขย่งไปไม่ได้
เก่นตะโกนโวยเหวยมันทำไม		ลูกกูเป็นไรเร่งบอกมา
ฯ ๔ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ขุนช้างนอนหอรอคอยท่า
กลางคืนรื่นรมย์ชมนึกมา		หลายราตรีตากตาแก้วตาแพรว
คืนวันจวนรุ่งเคลิ้มหลับใหล		จนตะวันโด่งไกลเขาฉ่าฉาว
ตกใจตื่นไม่รู้เรื่องราว		โดดจากหอพุ่งยาวลงมาดิน
ประจวบคร่อมเท้าศรีประจัน		หกหันกลับหงายพลิกกายผิน
ขอโทษแม่เถิดกลัวผีพลอยกิน		จึงชิงบินข้ามเสียให้สิ้นแคลง
จะลุกต่อไปอีกก็ไม่ได้		ขัดสะบักยอกไหล่ตัวแข็ง
ทำช่วยนวดศรีประจันฟั้นแรงแรง		แม่ด่าว่าเกินแกงไปแล้ววะ
ขุนช้างว่าฉันตะบันฟั้นหาเส้น		ปะแต่เอ็นกับกระดูกเกะกะ
เส้นจมเสียหมดหดเคะคะ		ขยำกันเปะปะอยู่สองคน
ฯ ๑๐ คำ ฯ


บัดนั้น		สายทองแยบคายสายสน
แก้วันทองน้องคลายไม่วายชนม์		วิ่งด้นรีบมาที่ท่าน้ำ
ฯ ๒ คำ ฯ


_ชุบ
ถึงเอยถึงท่า		มายาแกล้งพิไรร้องร่ำ
จะลงไปในเรือกลัวระยำ		หม่อมพลายจะตีซ้ำหวั่นหวาดใจ
อยู่แต่บนตะพานร้องว่า		ใครอยู่หน้ากัญญาเรียนให้ได้
ว่าแม่วันทองจะบรรลัย		กลับขึ้นไปบนเรือนผูกคอตาย
อุตลุดพัลวันช่วยกันแก้		นิ่งแน่นวดฟั้นยังไม่หาย
ไปดูใจน้องน้อยเถิดคุณชาย		จะวอดวายเสียแล้วครั้งนี้
ฯ ๖ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ขุนแผนแว่วสดับตรับถ้วนถี่
จำเสียงได้สายทองมันตัวดี		เอ๊ะอีนี่มารยาฤาว่าจริง
ยังอาลัยถอนใจรื้อดาลโกรธ		รุมพิโรธตริตรึกนึกนิ่ง
เปลี่ยนใจไปมาหวั่นประวิง		ดีก็มีหลายสิ่งน้ำตาเล็ด
ฯ ๔ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ลาวทองร้องว่าฉาไม่เข็ด
หม่อมร้องไห้ฤาไรเอามือเช็ด		จะกลับกินบอระเพ็ดฤาคุณชาย
ขมสะเดามะระพอกลืนบ้าง		บอระเพ็ดพุงช้างขมฉิบหาย
หม่อมจะขืนเลี้ยงคนแสนร้าย		ข้อยจะโดดน้ำตายเสียแล้วคะ
ฯ ๔ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ขุนแผนพริบไหวไม่ดอกหนะ
ผงเข้าตาระคายเคืองจริงวะ		นี่ขยะอะไรปลิวมา
ชิชะจะโดดน้ำตาย		ไม่วอดวายกลับคืนมาหาข้า
แล้วจึงค่อยทำใหม่ให้เต็มประดา		เมื่อไรเล่าจะท้ากูดำน้ำ
แล้วร้องว่าแน่ะนางสายทอง		หญิงชั่วกูไม่ปองอย่าพักร่ำ
ช่างใครตามบุญตามกรรม		มันตัดรอนตรวจน้ำคว่ำกะลา
มาบอกกูไยอีคนพล่อย		น้อยฤาเมื่อตะกี้ไยมิว่า
แต่เดิมเสริมส่งกันลงมา		ฝูงอีกาดำปลอดตลอดใจ
ฯ ๘ คำ ฯ


ว่าเอยว่าแล้ว		พลายแก้วจึงสั่งบ่าวไพร่
ผูกช้างมาเร็วเร็วกูจะไป		บ้านเขาชนไก่ประเดี๋ยวนี้
ฯ ๒ คำ ฯ


บัดนั้น		นายหมวดบ่าวไพร่อึงมี่
ผูกช้างม้าวุ่นวิ่งเป็นสิงคลี		ของดีดีบรรทุกสัปคับ
ที่คอนหาบใส่หาบจัดยุ่ง		ไถ้ถุงคาดเอวเสร็จสรรพ
เตือนกันว่าอย่าให้อะไรยับ		ได้มาแต่ทัพฝากภรรยา
ฯ ๔ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ขุนแผนแสร้งชื่นฝืนหรรษา
ชวนลาวทองให้เสพโภชนา		แล้วชำระกายาเยือกเย็นใจ
ฯ ๒ คำ ฯ


_{ชมตลาด}
ขุนแผนนุ่งยกทองเจ็ดสี		พื้นเขียวอย่างดีระกำไหม
ลาวทองนุ่งหิ่งห้อยชมไพร		แต่งตัวอย่างไทยวิไลวรรณ
ขุนแผนรัดรัดประคดหนามขนุน		คาดเข็มขัดลายดุนดวงกุดั่น
ลาวทองใส่เสื้อหงอนไก่งามครัน		ขลิบคั่นสีฟ้าดวงพุดตาน
ขุนแผนใส่เสื้อเข้มขาบอย่างดี		พื้นแดงเกล็ดถี่เกี้ยวส่าน
ดิ่งตะกรุดประคำทองของประทาน		ใส่อวดชาวบ้านโพกขลิบครุย
ลาวทองห่มแพรสีน้ำเงินเพลาะ		ดวงเหมาะหลินปากเถาดูพราวฉุย
มุ่นมวยห้อยพวงดอกไม้กรุย		ปักปิ่นกันลุ่ยเรือนรังแตน
ช้องหูลานคำสำหรับใส่		สอดกำไลเกลียวสุวรรณพันปลายแขน
มิเสียทีพามาแต่ต่างแดน		เมขลาก็จะแม้นละกลกัน
ฯ ๑๐ คำ ฯ


_ร่าย
ครั้นแล้วขึ้นจากนาวี		จะมาขึ้นกิริณีขมีขมัน
พี่เลี้ยงสาวเวียงสาววัน		ก็ผายผันตามมาทั้งสองคน
ฯ ๒ คำ ฯ


_เสมอ
ครั้นเอยครั้นถึง		ริมบึงนอกรั้วแนวถนน
ที่ประชุมช้างม้าไพร่พล		ต่อถนนหลังบ้านจะผ่านไป
ขุนแผนลาวทองร่วมช้างกัน		สาวเวียงสาววันจัดช้างให้
พังละว้าได้มาแต่อุไทย		สั่งคนขี่ขับให้ทันช้างกู
ยืนช้างจัดแจงหาบคอน		ตรงกับเรือนที่นอนวันทองอยู่
ถอนใจอาลัยเหลียวแลดู		สายทองบอกจัดใคร่รู้ว่าจริงเท็จ
คิดในใจใคร่ให้ไปไถ่ถาม		หักใจตามแต่ถนัดมันตัดเสร็จ
ชลนัยน์ไม่ฟังหลั่งไหลเล็ด		ลอบเช็ดมิให้เห็นอายลาวทอง
ฯ ๘ คำ ฯ


เมื่อนั้น		วันทองกำสรดอยู่ในห้อง
ผูกคอตายไม่วายดังใจปอง		บ่าวไพร่พวกพ้องแก้ไว้ฟื้น
ยิ่งระบมระทมทุกข์แสนทวี		ทั้งเจ็บอายสุดที่จะฝ่าฝืน
ตัวกูไม่อยู่แล้วให้ยาวยืน		ตริพลางทางสะอื้นโศกา
ฯ ๔ คำ ฯ โอด


บัดนั้น		สายทองขึ้นมาแต่ตีนท่า
ร้องไห้ฟูมฟายน้ำตา		ตรงมาสู่ห้องวันทอง
ฯ ๒ คำ ฯ เพลงเร็ว


_ชุบ
มาเอยมาถึง		วางตะบึงเข้าไปในห้อง
สวมกอดพิมเข้าเร่าร้อง		กรรมของน้องจริงจริงยิ่งรัญจวน
เล่าความที่ลงไปหาคุณชาย		บรรยายให้ฟังถี่ถ้วน
ดังหนึ่งล่องน้ำเชี่ยวไม่เหลียวหวน		สั่งกันด่วนรีบรัดจัดจะไป
ผูกช้างม้าหาบคอนผ่อนบรรทุก		เกษมสุขเห็นหาเอื้อเฟื้อไม่
เหมือนเด็ดก้านบุษมาลย์ไม่ไว้ใย		จะไปบ้านเขาชนไก่ประเดี๋ยวนี้
ฯ ๖ คำ ฯ


สายเอยสายทอง		เคราะห์น้องเป็นได้ไม่พอที่
อัดอั้นตันใจไม่สมประดี		สองนารีร่ำไห้ไปมา
ฯ ๒ คำ ฯ โอด
สร่างเอยสร่างไห้		เสียงอะไรนอกบ้านอึงนักหนา
เสียงคนเสียงช้างเสียงม้า		แว่วผวาสำเนียงเสียงหม่อมพลาย
ดำรงยืนเยี่ยมหน้าต่างแลดู		สำคัญรู้ผัวจะไปใจหาย
พ่อทิ้งเมียได้ให้จำตาย		นึกเสียดายตะลึงแลชะแง้งง
ฯ ๔ คำ ฯ


_ทยอย
เมื่อนั้น		ขุนแผนเหลือบเห็นยังพิศวง
รอรักเมียเสียดายรูปทรง		อาลัยหลงทักแน่แอ้เจ้าพิม
พิมเอ๋ยยังงามนักหนา		อื่นได้เห็นมาไม่ปานปิ้ม
เคลิ้มทำแยบคายพรายพริ้ม		แย้มยิ้มให้คิดขวยใจ
ฯ ๔ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ลาวทองสรวลร่าว่ามันไส้
ได้ยินบ้างฤาไม่ใครว่าไว้		ว่าไม่อาลัยตัดรอน
ปากใจหนอไม่เหมือนกัน		ผีจึงแสร้งแหล่งสำคัญให้สังหรณ์
ไม่รู้ว่าชาวใต้ใฝ่สาระวอน		แม้นรู้แล้วชาวดอนไม่มาเลย
ฯ ๔ คำ ฯ


_{ปีนตลิ่ง}
ได้เอยได้ยิน		ใครนินทาข้าต่อหน้าเหวย
จริงฤาหยอกบอกมาอย่าเยาะเย้ย		มือข้าเคยหยิกปากคนคารม
เราก็เชื่อรูปเราว่าเพราพริ้ง		ปะแม่หญิงคงจะตามมาสู่สม
จับคางสั่นนี่ใครเราได้ชม		กูบจะล้มนะต้องตีอย่าหนีมือ
ฯ ๔ คำ ฯ


อย่าเอยอย่าว่า		ขอไปทีเถอะขาหาไม่ฤา
เชื่อดีรูปงามเลื่องลือ		เมียจึงอื้ออยู่ข้างบ้านแต่งงานการ
หม่อมตัวงามทรงเมียจงรัก		จึงไปสมัครหาอื่นมาสมาน
ชมกันเถิดเมียเยี่ยมหน้าต่างทะยาน		ช่างไม่อายชาวบ้านเลยคุณชาย
ฯ ๔ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ขุนแผนกลบเกลื่อนเสียให้หาย
เท่านั้นเถิดอย่าว่าวุ่นวาย		มันสายแดดจะร้อนอ่อนแรงคน
ว่าพลางทางให้เดินผ่อน		ไปก่อนไปหลังอย่าสับสน
แล้วขับช้างไคลคลามากลางพล		จรดลออกทุ่งตัดตรงไป
ฯ ๔ คำ ฯ กราวนอก


_โทน
พังเอยพังอาจ		แสนฉลาดหลังดีไม่มีไหน
บัดย่างคลาดคล่องว่องไว		ขับใหญ่สะเทินดีมีฝีท้าว
กิริยาไว้หน้าปรบหูหาง		วิ่งวางถูกทำนองทุกฝีก้าว
เทริดเสาตัวกลมสมยาว		หางดอกตาขาวกระกลาย
เล็บผ่องไม่แซมเสี้ยนโตนด		เม้มโอษฐ์ขันขบงามขนาย
งามรูปแต่ละอย่างกว่าช้างพลาย		สีกายดำขลับหม่นมัน
พังละว้าตามติดชิดมา		ล้อเล่นเจรจากันขันขัน
ตัดทุ่งมุ่งไม้พุ่มไพรวัน		หยอกกันมาในสัปคับ
ฯ ๘ คำ ฯ เชิด


เมื่อนั้น		พิมเห็นผัวไปลมจับ
ซบลงกับหน้าต่างคอพับ		จะคืนกลับมาที่นอนเต็มที
ฯ ๒ คำ ฯ โอด


บัดนั้น		สายทองเข้าประคองนางโฉมศรี
พามาที่นอนผ่อนสมประดี		พูดเอาใจน้องพี่รั้งรอดู
ฉันคาดน้ำใจหม่อมพลายแก้ว		เห็นแล้วคงจะกลับมาอยู่
ไม่ช้าดอกแม่คงจะได้รู้		ปลอบกันบ้างทางขู่กันสองคน
ฯ ๔ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ขุนแผนป่วนจิตคิดสับสน
เปลี่ยนใจนึกไขว่อลวน		เหลียวมายลดูบ้านรำคาญครัน
พิศดูเมียใหม่ที่ได้มา		ทรวดทรงขนงหน้าดูคมสัน
ปรนนิบัติอื่นอื่นดีทั้งนั้น		แต่สำคัญทรลักษณ์ด้วยการกิน
อึ่งตะกวดตุ๊ดตู่งูเงี้ยว		ช่างกระไรเลยเคี้ยวกินเสียสิ้น
อาหารหยาบคายเป็นอาจิณ		มลทินรังเกียจเกลียดระอา
พิมเอ๋ยพี่ยังอาลัยอยู่		การกินรู้สารพัดจัดหา
ไม่เปื้อนเปรอะเหมือนลาวชาวพนา		น้ำมือโอชาอร่อยรส
จะเพราพริ้งก็ไม่ยิ่งหย่อนแก่กัน		สิ่งสำคัญลับลี้ล้วนดีหมด
ไทยงอนลาวอ่อนระทวยทด		กัลเม็ดปรากฏทั้งสองนาง
บูราณว่าอย่าให้มีเมียสอง		ทีนี้ต้องตำราไขว่ใจหมาง
แสนคำนึงรำพึงมาตามทาง		หน้าเผือดเลือดจางพลางถอนใจ
ฯ ๑๒ คำ ฯ


บัดนั้น		ลาวทองถามว่าหม่อมเป็นไร
ทำผะอืดจืดจางหมางอันใด		ถอนใจใหญ่คอแห้งกลืนเขฬะ
ฯ ๒ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ขุนแผงตอบว่าไม่ดอกหนะ
ช้างคลอนขย่อนโยกโรคปะทะ		ประหนึ่งจะอาเจียนเวียนมึนมัว
ฯ ๒ คำ ฯ


หม่อมเอยหม่อมขา		รู้ท่าแล้วคะเจ้าคุณผัว
จะกลับไปหาเมียไปแต่ตัว		ฉันนี้กลัวมันนักไม่มักเมีย
ส่งเสียจากช้างไว้กลางป่า		จะยอมม้วยมรณาเป็นเหยื่อเสือ
มารยาแสร้งบีบน้ำตาเจือ		บ่นว่าโอ้เนื้อกรรมทำร่ำไร
ฯ ๔ คำ ฯ โอด


จึงเอยจึงว่า		อะไรนี่มันไม่น่าร้องไห้
ฟ้าผ่าพี่เถิดให้ผิดไป		ช้าไม่ได้คิดคะนึงถึงวันทอง
ลาวทองน้องข้าอย่าร่ำ		มองดูแล้วทำเอามือป้อง
นี่จริงฤาเล่นลองลอง		เสือสมิงเมียงมองจะกินลาว
เนื้ออื่นมันไม่ปรารถนา		เห็นว่าลาวทองกำเดาะสาว
ชุ่มมันไว้ฉันได้ยืดยาว		ตั้งเต่งเคร่งราวกับเปล่งปลี
ว่าพลางสัพยอกหยอกเย้า		ต้องเต้าใครบอกจะหน่ายหนี
หนูผีขี้แยเต็มที		เอามือจี้ที่แก้มกระแอมล้อ
คนเก้อเอ้อเร้อนี้ดูขัน		ลาวทองเหลือกลั้นก็หัวร่อ
จะสิ้นงามเสียแล้วเจ้ามอลอ		คราบน้ำตาเป็นต่อหม่อมแมวคราว
ร้องไห้ปนสรวลสำรวลร่า		ผัดหน้าเสียใหม่เถิดให้ขาว
ระยะทางที่จะไปยังยืดยาว		ข้าอายแก่ชาวบ้านรำคาญครัน
ฯ ๑๒ คำ ฯ


_ชมดง
ว่าเอยว่าพลาง		ชวนนางให้ชมพนาสัณฑ์
พิศพรรณมิ่งไม้ในไพรวัน		แจงจันทน์กระเจี้ยงจิกจวง
กาหลงแกแลกาลา		มูกมันโมกลามูกหลวง
พลวงหนูพลวงใหญ่พลับพลวง		มะไฟพวงห้อยระย้าริมทาง
ปริงปรางปริกเปราะปรูปรง		มหาหงส์เหียงหาดเสลาสล้าง
ตะแบกตะบากเต็งรังหูกวาง		ตะเคียงข่อยเค็ดคางทั้งแคแตร
ไข่เน่าขนุนสนุ่นเสนียด		สีเสียดสีสนหวายแล้
โกงกางตุมกาตุมแก		หว้าแหว้วายเว้ผาวัง
ช้องนางช้างน้าวรอยหัก		สีสุกสักศรีสิทธิแซมมะสัง
กระแตไต่กระทั่งติดตรังตัง		มะตาดต้องต้นสะพรั่งกะตังบาย
กุ่มบกพรมคดตีนเต่า		นกเขาเงากระทิงมหิงส์หาย
แม่ยายปกต้นลูกเขยตาย		กระลำพักผีพ่ายพุงดอ
มะเดื่อดินลำดวนดงราชดัด		กำจัดกำจายจิงจ้อ
ประยงค์แยงแย้ยางยอ		สมีสมอเสม็ดซ้องแมว
เหลาหลกลางลิงลานเสลา		แมลงเม่าหมากมาดแต่งแต้ว
ไผ่ผากโพบายพัดแพว		เกดแก้วพิกุลกรรณิการ์
ขี้เหล็กเลือดเหมือดคนร้อยคุณ		เข็มยี่สุ่นคางแดงมะค่า
ลักกระจั่นพุงจาบจันทนา		เถาสะบ้าลำบิดขมิ้นเครือ
สนสร้อยสนแกลบสนทะเล		ตีนจระเข้ย่างทรายตาเสือ
ขี้อ้ายหางกรายมะเกลือ		เห็นมะเดื่อสุกดกดาษแดง
ผลมะเดื่องามดังปัทมราช		ข้างในล้วนกิมิชาติบ่อนแสลง
นารีชั่วสุดที่ระวังระแวง		บุราณว่ามิได้แกล้งกล่าวเลย
เสียดายเมียเสียน้ำใจน้ำตาปรอย		รูปงามใจถ่อยนักพิมเอ๋ย
รำพึงพลางมิได้มีความเสบย		ทำเป็นเฉยชมไม้แกนแกน
ฯ ๒๔ คำ ฯ เชิด


ตะวันเอยตะวันเที่ยง		แดดเปรี้ยงร้อนนักเหลือแสน
ถึงบึงหนึ่งใหญ่เป็นแว่นแคว้น		ขอบหนองแน่นสะตือชื้อชิด
น่าสนุกสนานนักหนา		ถามบ่าวบอกว่าน้ำสนิท
ใสเย็นดังว่าสุรามฤต		ลูกกุ้งปลานิดนิดก็เห็นตัว
จึงชวนลาวทองภรรยา		จะหยุดอาบน้ำท่าแก้ปวดหัว
ระงับกายให้สบายหายมึนมัว		ลมตกจึงผัวจะพาไป
ฯ ๖ คำ ฯ


แล้วปลงช้างม้าหาบคอน		เหนื่อยมาบ้างนอนเดินไขว่
บ้างหาฟืนจะหุงข้าวสีไฟ		เก็บผักที่กินได้บ้างอาบน้ำ
สบายใจเต้นรำทำเพลง		โฉงเฉงชกต่อยปะเตะปล้ำ
บ้างโจนลงในหนองคะนองดำ		เอาโคลนมอมกันระยำเปื้อนเลอะ
ฯ ๔ คำ ฯ


เมื่อเอยเมื่อนั้น		ขุนแผนชวนลาวทองว่ามาเถอะ
โยนางพี่เลี้ยงยังนั่งเคอะ		เรียกแล้วยังเซอะไม่ใคร่ลุก
เร็วเร็วไปอาบน้ำชำระกาย		ล้างเหงื่อเสียให้สบายจะได้สุข
แรงร้อนจะได้ผ่อนบรรเทาทุกข์		แลดูหนองฤาสนุกเป็นพ้นใจ
ลาวทองพี่เลี้ยงตามมา		หยิบผ้าอาบพาดบ่าเอามาให้
ถึงท่าน้ำว่ามาถึงถิ่นไทย		แก้ผ้าอาบมันไม่ได้เหมือนเมืองลาว
ที่เขาไม่เคยเห็นจะชวนกัน		แยกเขี้ยวยิงฟันสนั่นฉาว
จะระบือลือเล่าเป็นเรื่องราว		ว่าหญิงลาวหาวได้ใต้สะดือ
ฯ ๘ คำ ฯ


หม่อมเอยหม่อมขา		เสกสรรแสร้งว่าน้อยไปฤา
โกรธาถลาเข้าแย่งยื้อ		ทำฮึดหือจะใคร่หยิกให้ยับเยิน
ยิ่งกว่าเป็นเบื้อไม่มีอาย		คมค้อนเมียงม่ายระคางเขิน
ขุนแผนขออภัยได้ว่าเกิน		ล้อหลอกหยอกเอินกันไปมา
ฯ ๔ คำ ฯ


น้ำเอยน้ำใส		อาบเล่นเย็นใจหรรษา
ขุนแผนลาวทองภรรยา		พี่เลี้ยงเสน่หาสองนารี
สี่คนบันเทิงเริงรื่น		ชุ่มชื่นชำระกายขัดสี
เห็นบัวหลวงเผื่อนขมบรรดามี		ยินดีจะใคร่ได้กลัวน้ำลึก
อ้อนวอนหม่อนผัวช่วยเก็บให้		ขุนแผนว่าไปไม่ได้กลัวปลาบึก
ลาวทองว่าหม่อมเป็นทหารฮึก		จะทำศึกอย่างไรกลัวเต่าปลา
ขุนแผนว่าในน้ำไม่เห็นตัว		บนบกยังชั่วดีกว่า
ถึงอย่างไรก็ให้เห็นหน้าตา		สู้กันได้หลายท่าด้วยไม้มือ
อย่าประมาทสัตว์น้ำปลาเต่า		ขบสำคัญเข้ามิชวดฤา
จะเอ้อเร้อเก้อเปล่าฮึดฮือ		ก็จะเป็นแต่ชื่อว่าตากุญ
ลาวทองว่าไฮ้อะไรนี่		ไม่พอที่จะว่าก็ว่าวุ่น
เก็บให้น้องหน่อยเถิดเจ้าคุณ		ถวายพระเอาบุญด้วยกัน
ขุนแผนว่ายแหวกแทรกเก็บบัว		แล้วทำกลัวประดักน้ำทำตัวสั่น
ลาวทองมาช่วยพี่ซีให้ทัน		ปลาบึกมันจะกินพี่เสียแล้ว
ลาวทองพี่เลี้ยงร้องหวีดหวาด		เอาน้ำสาดเป็นไรจึงดิ้นแด่ว
ไหนปลาเล่าเปล่าเปล่าไม่วี่แวว		หม่อมพลายแก้วลวงน้อยให้ตกใจ
ขุนแผนผุดทะลึ่งจึงว่า		นี่หากข้าชิงชกปลาก่อนได้
ฟันมันหักเขี้ยวหลุดมุดหนีไป		แม้นหาไม่ไหนจะรอดนะจริงจัง
แล้วแหวกว่ายร่ายเก็บสัตตบงก์		เลือกจงแต่ที่แดงตูมตั้ง
สองดอกส่งให้ไม่รอรั้ง		เหมือนมังสังของใครเติบเต็มมือ
จริงเจ้าลาวทองไม่ว่าเล่น		น่าใคร่เคล้นคลึงคลำขยำถือ
ถูกของข้าแล้วคะอย่าแออือ		ไม่เหมือนจริงฤาจึงค้อนควัก
แน่เจ้าลาวทองน้องพี่		มาเล่นเรื่องเถิดดีสนุกหนัก
หนองนี้ดีแล้วแก้วเมียรัก		นงลักษณ์สามนางเป็นกินนร
อุณรุทต้องที่พี่จะเป็น		ไล่กันเล่นในน้ำสโมสร
ร้องบทเชิดฉิ่งกลอนละคร		ตั้งท่าเหาะร่อนไล่สามนาง
ฯ ๒๖ คำ ฯ เชิด


คลาเอยคลาไคล		เลี้ยวไล่ยื้อยุดกั้นกาง
ขุนแผนมิได้ขวยระคาง		แข่งเคียงมิได้ห่างราญรุก
น้ำแหวกแตกฟองละอองฉ่า		คลื่นเป็นบ้าเต่าปลาตื่นสนุก
ละลอกแซะแระฝั่งแฉะชุก		อุกคลุกอลหม่านทั้งบึงบัว
ฯ ๔ คำ ฯ


หม่อมเอยหม่อมขา		เป็นบ้าเมื่อไรนี่หม่อมผัว
เล่นอะไรเช่นนี้ไม่รู้ตัว		ยิ่งกว่ามัวลำโพงตระโกรงไป
เอออะไรไม่อายเขาบ้างฤา		คนอื้อแต่ล้วนบ่าวไพร่
เขาจะหัวเราะในใจ		เล่นด้วยไม่ได้อย่างนี้
ฯ ๔ คำ ฯ


เป็นเอยเป็นไร		ชู้เมียของใครเมียของพี่
พี่เลี้ยงเล่าก็เปล่ากับสามี		การกี้ของใครทำไมเรา
บุราณว่ามีเหล็กก็เหมือนพร้า		ต้องกฎเขาว่าไว้แล้วเจ้า
เพียงนี้ไม่พอจะหนักเบา		อย่าขืนขัดเปล่าเปล่าหน่อยหนึ่งเลย
พลางไล่ไขว่คว้าสองสาวศรี		จับลองใครจะดีกว่ากันเอ๋ย
สาวเวียงวัดปัดป้องทำนองเคย		สาววันเฉยแฉะช้าระกำกุม
เต่งโตเหลวไหลละลาดพาด		สมกับลำมาดเกือบคับตุ่ม
สองนางวิ่งโครมโรมรุม		ตกหลุมในน้ำคะมำเซ
ทำเป็นพิโรธโกรธขึ้ง		เกรงลาวทองจะหึงจึงหันเห
จริงใจนึกใคร่อยู่ลังเล		โดยคะเนให้ทีทั้งสองคน
ฯ ๑๐ คำ ฯ


เมื่อนั้น		ลาวทองว่าเอออะไรไขว่สับสน
ทำเช่นนี้สุดที่จะทานทน		สัปดนเล่นเล่ห์จะเทครัว
เหตุว่าฉันมาแต่ผู้หญิงสาม		ลวนลามคุมเหงฤาคุณผัว
ไม่เล่นแล้วลมพานไส้ใจสั่นรัว		แม้นเกิดกลั้วแน่นคอจะขอล้วง
สำรอกรากอาเจียนเสียให้หาย		เป็นตายสิ้นท้องน้องสิ้นห่วง
เล่นกันเถิดตามถนัดไม่ทักท้วง		ทำดังว่าตักบ่วงกันได้มา
ลาวทองขึ้นเสียจากหนองน้ำ		เพ้อพร่ำรำพันบ่นบ้า
ผลัดผ้าเสียพลันผันไคลคลา		สู่ฉายาชมรมร่มไทย
ฯ ๘ คำ ฯ


บัดนั้น		สาวเวียงสาววันรู้อัชฌาสัย
ชวนกันจะตามลาวทองไป		ขุนแผนยุดมือไว้ทั้งสองคน
นางเบี่ยงบิดปลิดแกะไม้มือ		แย่งยื้อชุลมุนวุ่นสับสน
สาวเวียงว่าแต่ไหนมาได้ทน		แต่พอจนถึงบ้านหน่อยเป็นไร
ฯ ๔ คำ ฯ


จึงเอยจึงว่า		ไม่สมหน้าตาฤาไฉน
นางโรงอุณรุทเมืองไทย		จะเป็นไรเจียวเจ้าลาวกินนร
สองตัวสามตัวมันพัวพัน		ปล่อยกินนรวันไปเสียก่อน
ทรวดทรงระเหิดระเหินเหินชามช้อน		จะบินร่อนไปข้างไหนก็ตามที
ฯ ๔ คำ ฯ


บัดนั้น		สาววันน้อยจิตคิดบัดสี
เสียใจด้วยหม่อมไม่ไยดี		ขวยเขินสะเทินทีค้อนควัก
ไม่ช้าจะได้เห็นกัน		พยาบาทคาดคั้นเดือดอึดอัก
หมายใจจะไปบอกน้องรัก		ยุลาวทองให้อักหลักด้วยโกรธา
ฯ ๔ คำ ฯ


ขุนแผนครั้นสาววันไป		ยึดสาวเวียงไว้แล้วจึงว่า
สมจิตคิดแล้วนะแก้วตา		มุ่งมาดมาแต่หน้าเมืองกำแพง
รู้บ้างฤาไม่น้ำใจเรา		นี่แน่เจ้ามิได้เสกสรรแสร้ง
จริงจริงอย่ากริ่งหวั่นระแวง		อย่าพลิกแพลงหนีมือดื้อดึง
จงจิตคิดมาจะปลูกฝัง		ถวิลหวังจนกระทั่งบุญถึง
มากลางทางพยาบาทไม่ขาดคะนึง		กีดเกะกะจึงได้ละเลยมา
ฯ ๖ คำ ฯ


ว่าเอยว่าพลาง		สัพยอกหยอกนางทางหรรษา
ไม่คลุกคลีทีถนอมด้วยกรุณา		ฉวยคว้าจับต้องแต่ปลายมือ
พาชมดวงบุษบันเล่น		แทรกเร้นมาให้พ้นคนอยู่อื้อ
เร่ร่ายชายแฝงเข้าดงปรือ		รกชื้อบื้อชักกลัดกอบัว
ได้ท่วงทีที่ในเชิงสังวาส		ก็แอบอิงพิงพาดเข้าเย้ายั่ว
เบี่ยงบ่ายพอให้รู้สึกตัว		เหน็บแนมแกมกลั่วระคนรัก
ฯ ๖ คำ ฯ


บัดนั้น		สาวเวียงอกสั่นพรั่นหนัก
คิดใคร่อยู่แต่ใจให้ทึกทัก		ทำพลิกผลักแล้วกล่าววาจา
อะไรจะเลียมเล่นเช่นนี้		มันไม่ดีหนานายพ่อคุณขา
ฉันนี้ประดาษชาติช้า		เลี้ยงเป็นทาสข้าจึงจะควร
ไม่อาจเอื้อมเลยล่วงให้เกินศักดิ์		พิศพักตร์อยู่เช้าเย็นเห็นน่าสรวล
ไม่รอดชั่วกลับเขาจะสำรวล		อย่ายียวนหยอกเย้าเลยเอาบุญ
แล้วสาววันคงจะรันไปยงยุ		ลาวทองหล่อนจะดุหันหุน
จะก่อเกิดวิวาทชุลมุน		หม่อมจะรำคาญขุ่นระคายเคือง
ฯ ๘ คำ ฯ


สาวเอยสาวเวียง		อย่างหลีกเลี่ยงข้อนั้นจะปลดเปลื้อง
ข้าห่อหิ้วพามาแต่บ้านเมือง		จะกระด้างกระเดื่องนั้นผิดไป
ลาวทองมิใช่ง่องจะโง่โง่		จะทำแต่โมโหหาเป็นไม่
เราขืนแข็งแรงเรี่ยวคงตามใจ		ไว้อัชฌาอาศัยไม่ดุดึง
ทำไมกับนางเลอะเคอะสาววัน		มันไม่ขันที่จะเข้ามาหวงหึง
จะยุยงอย่างไรอย่าพรั่นพรึง		ข้อที่ซึ่งพิศพักตร์อยู่เช้าเย็น
กลัวเสียสรวลถ่อมควรแต่ช่วงใช้		ยศศักดิ์ทำไม่ได้ไม่ว่าเล่น
สุดแต่ใจต่อใจเอาเป็น		นัยน์ตาเห็นว่าดีไม่หนีตา
หน้านี้ไม่ชั่วอย่ากลัวร้าง		ต้องส่วนนางลักษณะดีนักหนา
ฉะนี้แล้วไม่เพี้ยนผิดตำรา		จะเป็นหม้ายผัวหย่าอย่าพึงคิด
นี่แน่อุแม่เอ๋ยนางพี่นาง		ถึงจะแก่อ่อนอย่าหมางระคางจิต
เหย้าเรือนเฝืองฝาทำมิดชิด		ไม้อ่อนดอกตะบิดผูกมัด
ถึงแก่ก็แต่กับลาวทอง		เรียกพี่นางตามทำนองด้วยปากถนัด
อย่าทำแชห่างแหระแคระคัด		ไผ่ใบขิงจะรึงรัดไม้สองน้อง
ฯ ๑๔ คำ ฯ


ว่าเอยว่าแล้ว		พ่อพลายแก้วชิดชมประสมสอง
แปลกเปลี่ยนเหียนหันผันประลอง		เคล้าคล่องว่องไวไปมา
ฯ ๒ คำ ฯ

เชิงอรรถ

ที่มา

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

การปรับปรุง เมื่อ 10:46, 26 สิงหาคม 2553

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

บทประพันธ์

ตอน ๑ ตั้งแต่ขุนแผนกลับจากการทัพมาบ้านนางวันทอง นางวันทองกับนางลาวทองหึงกัน จนขุนแผนกลับบ้านเดิม

เชิงอรรถ

ที่มา

ดู

เครื่องมือส่วนตัว

ป้ายบอกทาง

สืบค้น

เครื่องมือเพิ่ม

@@ แถว 966: / แถว 966: @@
 มากลางทางพยาบาทไม่ขาดคะนึง   กีดเกะกะจึงได้ละเลยมา
 ฯ ๖ คำ ฯ
+ว่าเอยว่าพลาง   สัพยอกหยอกนางทางหรรษา
+ไม่คลุกคลีทีถนอมด้วยกรุณา   ฉวยคว้าจับต้องแต่ปลายมือ
+พาชมดวงบุษบันเล่น   แทรกเร้นมาให้พ้นคนอยู่อื้อ
+เร่ร่ายชายแฝงเข้าดงปรือ   รกชื้อบื้อชักกลัดกอบัว
+ได้ท่วงทีที่ในเชิงสังวาส   ก็แอบอิงพิงพาดเข้าเย้ายั่ว
+เบี่ยงบ่ายพอให้รู้สึกตัว   เหน็บแนมแกมกลั่วระคนรัก
+ฯ ๖ คำ ฯ
+บัดนั้น   สาวเวียงอกสั่นพรั่นหนัก
+คิดใคร่อยู่แต่ใจให้ทึกทัก   ทำพลิกผลักแล้วกล่าววาจา
+อะไรจะเลียมเล่นเช่นนี้   มันไม่ดีหนานายพ่อคุณขา
+ฉันนี้ประดาษชาติช้า   เลี้ยงเป็นทาสข้าจึงจะควร
+ไม่อาจเอื้อมเลยล่วงให้เกินศักดิ์   พิศพักตร์อยู่เช้าเย็นเห็นน่าสรวล
+ไม่รอดชั่วกลับเขาจะสำรวล   อย่ายียวนหยอกเย้าเลยเอาบุญ
+แล้วสาววันคงจะรันไปยงยุ   ลาวทองหล่อนจะดุหันหุน
+จะก่อเกิดวิวาทชุลมุน   หม่อมจะรำคาญขุ่นระคายเคือง
+ฯ ๘ คำ ฯ
+สาวเอยสาวเวียง   อย่างหลีกเลี่ยงข้อนั้นจะปลดเปลื้อง
+ข้าห่อหิ้วพามาแต่บ้านเมือง   จะกระด้างกระเดื่องนั้นผิดไป
+ลาวทองมิใช่ง่องจะโง่โง่   จะทำแต่โมโหหาเป็นไม่
+เราขืนแข็งแรงเรี่ยวคงตามใจ   ไว้อัชฌาอาศัยไม่ดุดึง
+ทำไมกับนางเลอะเคอะสาววัน   มันไม่ขันที่จะเข้ามาหวงหึง
+จะยุยงอย่างไรอย่าพรั่นพรึง   ข้อที่ซึ่งพิศพักตร์อยู่เช้าเย็น
+กลัวเสียสรวลถ่อมควรแต่ช่วงใช้   ยศศักดิ์ทำไม่ได้ไม่ว่าเล่น
+สุดแต่ใจต่อใจเอาเป็น   นัยน์ตาเห็นว่าดีไม่หนีตา
+หน้านี้ไม่ชั่วอย่ากลัวร้าง   ต้องส่วนนางลักษณะดีนักหนา
+ฉะนี้แล้วไม่เพี้ยนผิดตำรา   จะเป็นหม้ายผัวหย่าอย่าพึงคิด
+นี่แน่อุแม่เอ๋ยนางพี่นาง   ถึงจะแก่อ่อนอย่าหมางระคางจิต
+เหย้าเรือนเฝืองฝาทำมิดชิด   ไม้อ่อนดอกตะบิดผูกมัด
+ถึงแก่ก็แต่กับลาวทอง   เรียกพี่นางตามทำนองด้วยปากถนัด
+อย่าทำแชห่างแหระแคระคัด   ไผ่ใบขิงจะรึงรัดไม้สองน้อง
+ฯ ๑๔ คำ ฯ
+ว่าเอยว่าแล้ว   พ่อพลายแก้วชิดชมประสมสอง
+แปลกเปลี่ยนเหียนหันผันประลอง   เคล้าคล่องว่องไวไปมา
+ฯ ๒ คำ ฯ
 </tpoem>
 ==== ====
 == เชิงอรรถ ==
 == ที่มา ==