พระà¸à¸ ัยมณี
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
(หน้าที่ถูกสร้างด้วย '== ข้อมูลเบื้องต้น == หมวดหมู่:วรรณคดีไทย [[หมวดหมู่…')
แตกต่างถัดไป →
(หน้าที่ถูกสร้างด้วย '== ข้อมูลเบื้องต้น == หมวดหมู่:วรรณคดีไทย [[หมวดหมู่…')
แตกต่างถัดไป →
การปรับปรุง เมื่อ 14:26, 26 มิถุนายน 2553
เนื้อหา |
ข้อมูลเบื้องต้น
ผู้แต่ง: สุนทรภู่
บทประพันธ์
พระอภัยมณีกับศรีสุวรรณเรียนวิชา
| ๏ แต่ปางหลังยังมีกรุงกษัตริย์ | |||
| สมมุติวงศ์ทรงนามท้าวสุทัศน์ | ผ่านสมบัติรัตนานามธานี | ||
| อันกรุงไกรใหญ่ยาวสิบเก้าโยชน์ | ภูเขาโขดเป็นกำแพงบูรีศรี | ||
| สพรึบพร้อมไพร่ฟ้าประชาชี | ชาวบูรีหรรษาสถาวร | ||
| มีเอกองค์นงลักษณ์อรรคราช | พระนางนาฎนามประทุมเกศร | ||
| สนมนางแสนสุรางคนิกร | ดังกินนรน่ารักลักขณา | ||
| มีโอรสสององค์ล้วนทรงลักษณ์ | ประไพพักตรเพียงเทพเลขา | ||
| ชื่ออภัยมณีเป็นพี่ยา | พึ่งแรกรุ่นชัณษาสิบห้าปี | ||
| อันกุมารศรีสุวรรณนั้นเป็นน้องๆ | เนื้อดังทองนพคุณจำรุญศรี | ||
| พึ่งโสกันต์ชัณษาสิบสามปี | พระชนนีรักใคร่ดังไนยยา | ||
| สมเด็จท้าวปิตุรงค์ดำรงราชย์ | แสนสวาทลูกน้อยเสนหา | ||
| จะเษกสองครองสมบัติขัตติยา | แต่วิชาสิ่งใดไม่ชำนาญ | ||
| จึงดำรัสเรียกพระโอรสราช | มาริมอาสน์แท่นสุวรรณแล้วบรรหาร | ||
| พ่อจะแจ้งเจ้าจงจำคำโบราณ | อันชายชาญเชื้อกษัตริย์ขัตติยา | ||
| ย่อมพากเพียรเรียนไสยศาสตร์เวท | สิ่งวิเศษสืบเสาะแสวงหา | ||
| ได้ป้องกันอันตรายนัครา | ตามกษัตริย์ขัตติยาอย่างโบราณ | ||
| พระลูกรักจักสืบวงศ์กษัตริย์ | จงรีบรัดเสาะแสวงแห่งสถาน | ||
| หาทิศาปาโมกข์ชำนาญชาญ | เป็นอาจารย์พากเพียรเรียนวิชา ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นพี่น้องสองกษัตริย์ | ประนมหัตถ์อภิวันท์ด้วยหรรษา | ||
| จึงทูลความตามจิตต์เจตนา | ลูกคิดมาจะประมาณก็นานครัน | ||
| หวังแสวงไปตำแหน่งสำนักปราชญ์ | ซึ่งรู้ศาสตราเวทวิเศษขยัน | ||
| ก็สมจิตต์เหมือนลูกคิดทุกคืนวัน | พอแสงจันทร์แจ่มฟ้าจะลาจร | ||
| แล้วก้มกราบปิตุราชมาตุรงค์ | ทั้งสององค์ลูบหลังแล้วสั่งสอน | ||
| จะเดินทางไกลในป่าพนาดอน | จงผันผ่อนตรึกจำคำโบราณ | ||
| จะพูดจาสารพัดบำหยัดยั้ง | จนลุกนั่งน้ำท่ากระยาหาร | ||
| แม้นหลับนอนผ่อนพ้นที่ภัยพาล | อดบันดาลโกรธขึ้งจึงสบาย | ||
| พระพี่น้องสององค์ทรงสดับ | เคารพรับบังคมด้วยสมหมาย | ||
| พระเชษฐาบัญชาชวนน้องชาย | มาทรงสานสาคเรศบนเตียงรอง | ||
| แล้วแต่งองค์สอดทรงเครื่องกษัตริย์ | เนาวรัตน์เรืองศรีไม่มีสอง | ||
| แล้วลีลามาสถิตบนแท่นทอง | จนย่ำฆ้องสุริยนสนธยา | ||
| จึงชวนกันจรจรัลจากสถาน | ออกทวารเบื้องบูรพาทิศา | ||
| ศศิธรจรแจ้งกระจ่างตา | ทั้งสองราเดินเรียงมาเคียงกัน ฯ | ||
| ๏ ล่วงตำบลชนบาทไปหลายบ้าน | เข้าดอนด่านแดนไพรพอไก่ขัน | ||
| เสียงเสือกวางกลางเนินพนมวัน | ให้หวั่นหวั่นวังเวงหวาดฤทัย | ||
| จนแสงทองรองเรืองอร่ามฟ้า | พระสุริยาเยื้องเยี่ยมเหลี่ยมไศล | ||
| คณนกเริงร้องคนองไพร | เสียงเรไรจักระจั่นสนั่นเนิน | ||
| ทั้งสององค์เหนื่อยอ่อนเข้าผ่อนพัก | หยุดสำนักลำเนาภูเขาเขิน | ||
| ครั้นหายเหนื่อยเมื่อยล้าอุสาห์เดิน | พิศเพลินมิ่งไม้ในไพรวัน | ||
| บ้างผลิดอกออกผลพวงระย้า | ปีบจำปาสุกรมสวรรค์ | ||
| พระอภัยมีศรีสุวรรณ | ต่างชิงกันเก็บพลางตามทางมา | ||
| พระพี่เก็บกาหลงส่งให้น้องๆ | เดินประคองเคียงกันด้วยหรรษา | ||
| พระน้องเก็บมุลลีให้พี่ยา | ทั้งสองราเดินดมแล้วชมเชย | ||
| เห็นมะม่วงผลพึ่งสุกห่าม | ทำไม้ง่ามน้อยน้อยสอยเสวย | ||
| อร่อยหวานปานเปรียบสรนมเนย | อิ่มแล้วเลยล่วงทางมากลางดง | ||
| ครั้งสิ้นแสงสุริยทิพากร | สำนักนอนเนินผาป่าระหง | ||
| ทั้งสองแสนเหนื่อยยากลำบากองค์ | บาทบงส์บวมบอบระบมตรม | ||
| พระเชษฐาอาไลยถึงไอศวรรย์ | กับกำนัลน้อยน้อยนางสนม | ||
| น้องคนึงถึงพี่เลี้ยงแลนางนม | กับบรมปิตุเรศพระมารดา ฯ | ||
| ๏ สิบห้าวันเดินในไพรสณฑ์ | ถึงตำบลบ้านหนึ่งใหญ่นักหนา | ||
| เรียกว่าบ้านจันตคามพราหมณ์พฤฒา | มีทิศาปาโมกข์อยู่สองคน | ||
| อาจารย์หนึ่งขำนาญในการปี่ | ทั้งดีดสีแสนเสานะเราะหนักหนา | ||
| ผู้ใดได้ฟังวังเวงในวิญญา | เคลิ้มนิทราลืมกายดังวายปราณ | ||
| อันสองท่านราชครุนั้นอยู่ตึก | จดจารึกอักขราไว้หน้าบ้าน | ||
| เป็นข้อความตามมีวิชาการ | แสนชำนาญเลิศลบภพไตร | ||
| แม้ผู้ใดใครจะเรียนวิชามั่ง | จงอ่านหนังสือแจ้งแถลงไข | ||
| ถ้ามีทองแสนตำลึงมารถึงใจ | จึงจะได้ศึกษาวิชาการ ฯ | ||
| ๏ วันนั้นพระอภัยมณีศรีสุวรรณ | จรจรัลเข้ามาถึงหน้าบ้าน | ||
| เห็นลิขิตปิดไว้กับใบทวาร | พระทรงอ่านแจ้งจิตต์ในกิจจา | ||
| อันท่านครูอยู่ตึกตำแหน่งนี้ | ฝีปากปี่เป่าเสนาะเพราะหนักหนา | ||
| จึงดำรัสตรัสแก่พระน้องยา | อันวิชาสิ่งนี้พี่ชอบใจ | ||
| แต่เที่ยวดูเสียให้รู้ทั้งย่านบ้าน | ท่านอาจารย์ยังจะมีอยู่ที่ไหน | ||
| ตรัสพลางย่างเยื้องครรไลไป | ถึงตึกใหญ่ที่ครูอยู่สำนัก | ||
| เห็นแผ่นผาจารึกลายลิขิต | เข้ายืนชิดอ่านดูรู้ประจักษ์ | ||
| ท่านอาจารย์การกระบองก็คล่องนัก | ได้ทองหนักแสนตำลึงจึงได้เรียน | ||
| จึงบัญชาว่ากับพระน้องแก้ว | พ่อเห็นแล้วเหนือที่ลายลิขิตเขียน | ||
| สองอาจารย์ปานดวงแก้ววิเชียร | เจ้ารักเรียนที่ท่านอาจารย์ใด | ||
| อนุชาว่าการกลศึก | น้องนี้นึกรักมาแต่ไหนไหน | ||
| ถ้าเรียนรู้รำกระบองได้ว่องไว | จะชิงไชยข้าศึกไม่นึกเกรง | ||
| พระเชษฐาว่าจริงแล้วเจ้าพี่ | วิชามีแล้วใครไม่ข่มแหง | ||
| แต่ใจพี่นี้รักทางนักเลง | หมายว่าเพลงดนตรีนี้ดีจริง | ||
| ถึงการเล่นเป็นที่ประโลมโลก | ได้ดับโศกศูนย์หายทั้งชายหญิง | ||
| แต่ขัดสนจนจิตต์คิดประวิง | ด้วยทรัพย์สิ่งหนึ่งนี้ไม่มีมา ฯ | ||
| ๏ ศรีสุวรรณปัญญาฉลาดแหลม | จึงยิ้มแย้มเยื้อนตอบพระเชษฐา | ||
| ธำมรงค์เรือนมณีมีราคา | จะคิดค่าควรแสนตำลึงทอง | ||
| พอบูชาอาจารย์เอาต่างทรัพย์ | เห็นจะรับสอนสั่งเราทั้งสอง | ||
| อันตัวน้องนี้จะอยู่ด้วยครูกระบอง | หัดให้คล่องเชี่ยวชาญชำนาญดี | ||
| ขอพระองค์จงเสด็จไปท้ายบ้าน | อยู่ศึกษาอาจารย์ข้างดีดสี | ||
| ครั้นเสร็จสมปรารถนาไม่ช้าที | จะตามพี่ไปหาที่อาจารย์ | ||
| พระอภัยได้คิดถึงคำน้อง | ต่างยิ้มย่องปรีดิ์เปรมเกษมสานต์ | ||
| เข้าหยุดยั้งสั่งเสียกันเสร็จการ | กลับไปหาอาจารย์ดังใจนึก | ||
| ศรีสุวรรณกุมารชาญฉลาด | ยุรยาตรเยื้องย่างมาข้างตึก | ||
| เห็นภูมิฐานเคหาโอฬารึก | ทั้งที่ฝึกสอนสานุศิษย์มี | ||
| มองเขม้นเห็นพราหมณ์พฤฒาเฒ่า | กระหมวดเกล้าเอนหลังนั่งเก้าอี้ | ||
| ดูรูปร่างอย่างเยี่ยงพระโยคี | กระบองสี่ศอกวางไว้ข้างกาย | ||
| ก็แจ้งว่าอาจารย์เจ้าของตึก | เห็นสมนึกเหมือนจิตต์ที่คิดหมาย | ||
| กระทั่งไอให้เสียงเป็นแยบคาย | แล้วก้มกายเข้าไปหาท่านอาจารย์ ฯ | ||
| ๏ ฝ่ายพราหมณ์พรหมโบราณอาจารย์เฒ่า | เป็นพงศ์เผ่าพฤฒามหาศาล | ||
| ชำเลืองเนตรแลดูเห็นกุมาร | ศรีสัณฐานผุดผ่องดังทองทา | ||
| ดูแน่งน้อยรูปร่างเหมือนอย่างหุ่น | พึ่งแรกรุ่นน่ารักเป็นนักหนา | ||
| อร่ามเรืองเครื่องประดับระยับตา | ก็รู้ว่ากษัตริย์ขัตติยวงศ์ | ||
| จึงขยดลดเลื่อนลงนั่งใกล้ | แล้วถามไต่ข้อความตามประสงค์ | ||
| มีธุระอะไรในใจจง | เจ้าจึงตรงมาหาจงว่าไป ฯ | ||
| ๏ หน่อกษัตริย์ขัตติยวงศ์ทรงสดับ | น้อมคำนับเล่าแจ้งแถลงไข | ||
| พระบิดาห้าบำรุงซึ่งกรุงไกร | บัญชาให้เที่ยวหาวิชาการ | ||
| จึงดั้นด้นเดินเนินป่ามาถึงนี่ | พอเห็นมีอักขราอยู่หน้าบ้าน | ||
| รู้ว่าท่านพฤฒาเป็นอาจารย์ | ขอประทานพากเพียรเรียนวิชา | ||
| แต่โปรดเกล้าคราวมาข้ายากแค้น | อันทองแสนตำลึงนั้นไม่ทันหา | ||
| ธำมรงค์เรือนมณีฉันมีมา | ตีราคาควรแสนตำลึงนั้นไม่ทันหา | ||
| แล้วถอดแหวนวงน้อยที่ก้อยขวา | ให้พฤฒาทดแทนคุณสนอง | ||
| ตาพราหมณ์เฒ่าเอาสำลีประชีรอง | ขอดประคองไว้ในผมให้สมควร | ||
| แล้วไต่ถามนามวงศ์ถึงพงศา | สนทนาปรีดิ์เปรมเกษมสรวล | ||
| อยู่เคหาตาพราหมณ์ไม่ลามลวน | ครั้งค่ำชวนหน่อไทเข้าไสยา | ||
| ถึงยามดึกฝึกสอนในการยุทธ | เพลงอาวุธอาบดั้งให้ตั้งท่า | ||
| กระบองกระบี่ถี่ถ้วนทุกวิชา | ค่อยศึกษาตั้งใจจะให้ดี ฯ | ||
| ๏ ฝ่ายเชษฐามาที่ท้ายบ้าน | ก็เข้าหาอาจารย์ที่ดีดสี | ||
| เอาธำมรงค์ทรงนิ้วดัชนี | ให้พราหมณ์ตีค่าแสนตำลึงทอง ฯ | ||
| ๏ ฝ่านครูเฒ่าพินทรพราหมณ์รามราช | แสนสวาทรักใคร่มิได้หมอง | ||
| ให้ข้าไทใช้สอยคอยประคอง | เข้าในห้องหัดเพลงบันเลงพิณ | ||
| แล้วพาไยอดเขาให้เป่าปี่ | ที่อย่างดีสิ่งใดก็ได้สิ้น | ||
| แต่เสือช้างกล่างไพรถ้าได้ยิน | ก็ลืมกินน้ำหญ้าเข้ามาฟัง | ||
| ประมาณเสร็จเจ็ดเดือนโดยวิถาร | พระกุมารได้สมอามรณ์หวัง | ||
| สิ้นความรู้ครุประสิทธิ์ไม่ปิดบัง | จึงสอนสั่งอุปเท่ห์เป็นเล่ห์กล | ||
| ถ้าแม้นว่าข้าศึกมันโจมจับ | จะรบรับสารพัดให้ขัดสน | ||
| เอาปี่เป่าเล้าโลมน้ำใจคน | ด้วยเล่ห์กลโลกาห้าประการ | ||
| คือรูปรสกลิ่นเสียงเคียงสัมผัส | เกิดกำหนัดลุ่มหลงในสงสาร | ||
| ให้ใจอ่อนนอนหลับดังวายปราณ | จึงคิดอ่านเอาไชยเหมือนใจจง | ||
| แล้วให้ปี่ที่เพราะเสนาะเสียง | ยินสำเนียงถึงไหนก็ไหลหลง | ||
| อวยพรพลางทางหยิบธำมรงค์ | คืนให้องค์กุมาราแล้วว่าพลัน | ||
| ซึ่งดนตรีตีค่าไว้ถึงแสน | เพราะหวงแหนกำชับไว้ขับขัน | ||
| ใช่ประสงค์ตรงทรัพย์สิ่งสุวรรณ | จะป้องกันมิให้ไพร่ได้วิชา | ||
| ต่อกษัตริย์เศรษฐีที่มีทรัพย์ | มาคำนับจึงได้ดังปรารถนา | ||
| จงคืนเข้าบุรีรักษ์นัครา | ให้ชื่นจิตต์พระบิดาและมารดร ฯ | ||
| ๏ หน่อกษัตริย์โสมนัสด้วยสมนึก | จดจารึกคำท่านอาจารย์สอน | ||
| พิไรร่ำอำลาด้วยอาวรณ์ | แล้วบทจรจากบ้านอาจารย์ตน ฯ | ||
| ๏ ฝ่ายนฤบดีศรีสุวรรณ | ก็เข้มขันกลศึกที่ฝึกฝน | ||
| ทั้งโล่ห์เขนเจนจัดหัดประจญ | ในการกลอาวุธสุดทำนอง | ||
| จนหมดสิ้นความรู้ท่านครูเฒ่า | จึงเรียกเจ้าเข้ามานั่งสองต่อสอง | ||
| เลือกล้วนเหล็กมุลลีตีกระบอง | ให้เป็นของคู่หัตถ์กษัตรา | ||
| ทั้งธำมรงค์วงนั้นก็คืนได้ | แถลงไขข้อความตามปฤศนา | ||
| เหมือนอาจารย์คนนั้นที่พรรณรา | แล้วพฤฒาอวยไชยไปจงดี | ||
| หน่อกษัตริย์สุริวงศ์ทรงสดับ | น้อมคำนับปรีดิ์เปรมเกษมศรี | ||
| ครรไลลาอาจารย์จรลี | ตามวิถีแถวทางถนนมา | ||
| พอมาพบพี่ชายที่ท้ายบ้าน | สองสำราญสรวลสันต์แล้วหรรษา | ||
| ต่างเล่าความตามที่เรียนรู้วิชา | แล้วพี่พาน้องเดินดำเนินไป | ||
| ออกจากบ้านจันตคามข้ามทิวทุ่ง | หมายตรงกรุงรัตนาเข้าป่าใหญ่ | ||
| สิบห้าวันบรรลุถึงเวียงไชย | พอท้าวไทยสุทัศน์กษัตรา | ||
| ออกแท่นทองท้องพระโรงจำรูญศรี | แสนเสนีเฝ้าแหนอยู่แน่นหนา | ||
| พระพี่น้องสององค์ก็ตรงมา | เฝ้าบิดาที่ท้องพระโรงไชย ฯ | ||
| ๏ กรุงกษัตริย์สุริยวงศ์พระทรงยศ | เห็นโอรสยินดีจะมีไหน | ||
| เรียกมานั่งข้างแท่นทองประไพ | แล้วถามไถ่ทุกข์ยากเมื่อจากวัง | ||
| หนึ่งพี่น้องสองเสาะแสวงหา | ได้วิชาเสร็จสมอารมณ์หวัง | ||
| หรือปลดเปล่าเล่าให้บิดาฟัง | พ่อนี้นั่งคอยท่าทุกราตรี ฯ | ||
| ๏ พระพี่น้องสององค์ทรงสวัสดิ์ | ประสานหัตถ์น้อมประณตบทศรี | ||
| พระเชษฐาทูลแถลงแจ้งคดี | ลูกเรียนกลดนตรีชำนาญชาญ | ||
| ศรีสุวรรณนั้นเรียนในการยุทธ | เพลงอาวุธเข้มแข็งกำแหงหาญ | ||
| ทั้งสองสิ่งยิ่งยอดวิชาการ | ใครจะปานเปรียบได้นั้นไม่มี ฯ | ||
| ๏ ท้าวสุทัศน์ฟังอรรถโอรสราช | บรมนาถขัดข้องให้หมองศรี | ||
| โกรธกระทืบบาทาแล้วพาที | อย่าอวดดีเลยกูไม่พอใจ | ||
| อันดนตรีปี่พาทย์ตะโพนเพลง | เป็นนักเลงเหล่าโลนเล่นโขนหนัง | ||
| แต่พวกกูผู้หญิงที่ในวัง | มันก็ยังเรียนร่ำได้ชำนาญ | ||
| อันวิชาอาวุธแลโลห์เขน | ชอบแต่เกณฑ์ศึกเสือเชื้อทหาร | ||
| เป็นกษัตริย์จักพรรดิ์พิสดาร | มาเรียนการเช่นนั้นด้วยอันใด | ||
| ลูกกาลีมีแต่จะขายหน้า | ช่างชั่วช้าทุจริตผิดวิสัย | ||
| จะให้อยู่เวียงวังก็จังไร | ชอบมาไสคอส่งเสียจากเมือง | ||
| ไปเที่ยวเล่นเป็นปี่แล้วมิสา | มาพูดจาให้กูคันหูเหือง | ||
| พระพิโรธโกรธตรัสด้วยขัดเคือง | แล้วย่างเยื้องจากบัลลังค์เข้าวังใน ฯ | ||
| ๏ แสนสงสารพี่น้องสองกษัตริย์ | บิดาตรัสโกรธาไม่ปราไสย | ||
| อัปยศอดสูเสนาใน | ทั้งน้อยใจผินหน้าปรึกษากัน | ||
| พระเชษฐาว่าโอ้พ่อเพื่อนยาก | สู้ลำบากบุกป่าพนาสัณฑ์ | ||
| มาถึงวังยังไม่ถึงสักครึ่งวัน | ยังไม่ทันทดลองทั้งสองคน | ||
| พระกริ้วกราดคาดโทษว่าโฉดเขลา | พี่กับเจ้านี้ก็เห็นไม่เป็นผล | ||
| อยู่ก็อายไพร่ฟ้าประชาชน | ผิดก็ดันดั้นไปในไพรวัน | ||
| แล้วสวมสอดกอดน้องประคองหัตถ์ | สองกษัตริย์โศกทรงกรรแสงศัลย์ | ||
| พระอภัยมณีศรีสุวรรณ | ก็พากันซวนซบสลบไป | ||
| ฝ่ายมหาเสนาพฤฒามาตย์ | เห็นหน่อนาถนิ่งแน่เข้าแก้ไข | ||
| ทั้งสองตื่นฟื้นกายระกำใจ | ชลไนย์แนวนองทั้งสององค์ ฯ | ||
| ๏ พระเชษฐาว่ากรรมแล้วน้องเอ๋ย | อย่าอยู่เลยเรามาไปไพรระหง | ||
| มิทันสั่งอำมาตย์ญาติวงศ์ | ทั้งสององค์ออกจากจังหวัดวัง | ||
| พระพี่ชายชวนเกินดำเนินหน้า | อนุชาโฉมงามมาตามหลัง | ||
| พระออกนอกนัคราเข้าป่ารัง | ครั้นเหนื่อยนั่งสนทนาปรึกษากัน | ||
| อันตัวเราพี่น้องทั้งสองนี้ | ไม่มีที่พึ่งใครในไพรสัณฑ์ | ||
| ทั้งโภชนาอาหารกันดารครัน | ยังนับวันก็แต่กายจะวายปราณ ฯ | ||
| ๏ พระอนุชาว่าพี่นี้ขี้ขลาด | เป็นชายชาติช้างงาไม่กล้าหาญ | ||
| แม้นชีวันยังไม่บรรไลยลาญ | ก็เซซานซอกซอนสัญจรไป | ||
| เผื่อพบพานบ้านเมืองที่ไหนมั่ง | พอประทังกายาอยู่อาไสรย | ||
| มีความรู้อยู่กับตัวกลัวอะไร | ชีวิตไม่ปลดปลงคงได้ดี ฯ | ||
| ๏ พระเชษฐาว่าจริงแล้วน้องรัก | เจ้าแหลมหลักตักเตือนสติพี่ | ||
| กระนั้นแต่งองค์ไปทำไมมี | ให้เป็นที่กังขาประชาชน | ||
| เราปลอมแปลงแต่งกายเป็นชายไพร่ | เหมือนยากไร้แรมทางมากลางหน | ||
| สองกษัตริย์ตรัสคิดเห็นชอบกล | จึงปลดเปลื้องเครื่องต้นออกจากกาย | ||
| เอาภูษาผ้าห่มห่อกระหวัด | แล้วคาดรัดเอวไว้มิให้หาย | ||
| ศรีสุวรรณนั้นคุมกระบองกราย | พระพี่ชายถือปี่แล้วลีลา | ||
| ค่อนด้นดั้นเดินเนินพนมพนาเวศ | สีขเรศถ้วยธารละหานผา | ||
| ครั้นค่ำค้างกลางเถื่อนได้เดือนเศษ | ออกพ้นเขตต์เข้าไม้ไพรสิงขร | ||
| ถึงเนินทรายชายทะเลชโลธร | ในสาครคลื่นลั่นสนั่นดัง | ||
| ทั้งสองราล้าเหนื่อยกำลัง | ลงหยุดนั่งนอนเล่นเย็นสบาย ฯ | ||
| ๏ จะจับบทบุตรพราหมณ์สามมาณพ | ได้มาพบคบกันเล่นเป็นสหาย | ||
| คนหนึ่งชื่อโมราปรีชาชาย | มีแยบคายชำนาญในการกล | ||
| เอาฟางหญ้ามาผูกสำเภาได้ | แล้วแล่นไปในจังหวัดไม่ขัดสน | ||
| คนหนึ่งมีวิชาชื่อสานน | ร้องเรียกฝนลมได้ดังใจจง | ||
| คนหนึ่งนั้นมีนามพราหมณ์วิเชียร | เที่ยวร่ำเรียนสงครามตามประสงค์ | ||
| ถือธนูสู้ศึกนึกทนง | หมายจะปลงชีวาปัจจามิตร | ||
| ธนูนั้นลั่นทีละเจ็ดลูก | หมายให้ถูกที่ตรงไหนก็ไม่ผิด | ||
| ล้วนแรกรุ่นร่วมรู้คู่ชีวิต | เคยไปเล่นเป็นนิจที่เนินทราย | ||
| พอแดดร่มลมตกลงชายเขา | ขึ้นสำเภายนต์ใหญ่ดังใจหมาย | ||
| ออกจากบ้านอ่านมนต์เรียกพระพาย | แสนสบายบุกป่ามาบนดิน | ||
| ถึงทะเลเล่นตรงลงในน้ำ | เที่ยงลอยลำเล่นมหาชลาสินธุ์ | ||
| มาใกล้ไทรสาขาริมวาริน | ก็ได้ยินสุรเสียงสำเนียงคน | ||
| เห็นพี่น้องสององค์ล้วนทรงโฉม | งามประโลมหลากจิตต์คิดฉงน | ||
| ทอดสมอรอราเภตรายนต์ | ทั้งสามคนขึ้นเดินบนเนินทราย | ||
| เข้ามาใกล้ไทรทองสองกษัตริย์ | โสมนัสถามไต่ดังใจหมาย | ||
| ว่าดูรามาณพทั้งสองนาย | เจ้าเพื่อนชายชื่อไรไปไหนมา | ||
| ฤาเดินดงกลางทางมาต่างบ้าน | จงแจ้งการณ์ให้เราฟังที่กังกา | ||
| แม้นไม่มี่พี่น้องญาติกา | เราจะพาไว้เรือนเป็นเพื่อนกัน ฯ | ||
| ๏ พระฟังความถามทักเห็นรักใคร่ | จึงขานไขความจริงทุกสิ่งสรรพ์ | ||
| เราชื่ออภัยมณีศรีสุวรรณ | เป็นพงศ์พันธุ์จักรพรรดิ์สวัสดี | ||
| ไปร่ำเรียนวิชาที่อาจารย์ | ตำบลบ้านจันตคามพนาศรี | ||
| อันตัวเรานี้ชำนาญการดนตรี | น้องเรานี้ก็ชำนาญการศัสตรา | ||
| พระปิตุเรศขับไล่มิให้อยู่ | ว่าเรียนรู้ต่ำชาติวาสนา | ||
| เราพี่น้องสองคนจึงซนมา | หวังจะหาแห่งครูผู้ชำนาญ | ||
| ด้วยจะใคร่ไต่ถามตามสงไสย | วิชาใดจึงจะดีให้วิถาร | ||
| ที่สมศักดิ์จักรพรรดิพิสดาร | จะคิดอ่านเรียนร่ำเอาตำรา | ||
| อันตัวเจ้าเผ่าพราหมณ์สามมาณพ | ได้มาพบกันวันนี้ดีหนักหนา | ||
| ท่านทั้งสามนามใดไปไหนมา | จงเมตตาบอกเล่าให้เข้าใจ ฯ | ||
| ๏ ดรุณพราหมณ์สามคนได้แจ้งอรรถ | ว่ากษัตริย์สุริยวงศ์ไม่สงไสย | ||
| ประณตนั่งบังคมขออไภย | พระอย่าได้ถือความข้าสามคน | ||
| ซึ่งพระองค์ทรงไต่ถาม | จะทูลความให้แจ้งแห่งนุสนธิ์ | ||
| ข้างชื่อวิเชียรโมราเจ้าสานน | ทั้งสามคนคู่ชีวิตเป็นมิตรกัน | ||
| แสวงหาตั้งเพียรเพื่อเรียนรู้ | ได้เป็นคู่ศึกษาวิชาขยัน | ||
| ได้เรียนรู้เรียกลมฝนคือคนนั้น | ข้าแข็งขันยิงธนูสู้ไพริน | ||
| ยิงออกไปได้ทีละเจ็ดลูก | จะให้ถูกตรงไหนก็ได้สิ้น | ||
| คนนั้นผูกเรือยนต์แล่นบนดิน | อยู่บ้านอินทคามทั้งสามคน | ||
| ซึ่งองค์พระอนุชาเรียนอาวุธ | เข้ายงยุทธข้าก็เห็นจะเป็นผล | ||
| แต่ดนตรีนี้ดูไม่ชอบกล | ข้าสนเท่ห์ในน้ำใจจริง | ||
| ดนตรีมีคุณที่ข้อไหน | ฤาใช้ได้แต่ข้างเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง | ||
| ยังสงไสยในจิตต์คิดประวิง | จงแจ้งจริงให้กระจ่างสว่างใจ ฯ | ||
| ๏ พระฟังความพราหมณ์น้อยสนองถาม | จึงเล่าความจะแจ้งแถลงไข | ||
| อันดนตรีมีคุณทุกอย่างไป | ย้อมใช้ได้ดังจินดาค่าบุรินทร์ | ||
| ถึงมนุษย์ครุฑทาเทวราช | จัตุบาทกลางป่าพนาสิน | ||
| แม้นเราเป่าปี่ให้ได้ยิน | ก็สุดสิ้นโทโสที่โกรธา | ||
| ให้ใจอ่อนนอนหลับลืมสติ | อันลัทธิดนตรีดีนักหนา | ||
| ซึ่งสงไสยไม่สิ้นในวิญญา | จงนิทราเถิดจะเป่าให้เจ้าฟัง | ||
| แล้วหยิบปี่ที่ท่านอาจารย์ให้ | เข้าพิงพฤกษาไทรดังใจหวัง | ||
| พระเป่าเปิดนิ้วเอกวิเวกดัง | สำเนียงวังเวงแว่วแจ้วจับใจ ฯ | ||
| ๏ ในเพลงปี่ว่าสามพี่พราหมณ์เอ๋ย | ยังไม่เคยชมชิดพิสมัย | ||
| ถึงร้อยรสบุปผาสุมาไลย | จะชื่นใจเหมือนสตรีไม่มีเลย | ||
| พระจันทรจรสว่างกลางโพยม | ไม่เทียมโฉมนางงามเจ้าพราหมณ์เอ๋ย | ||
| แม้นได้แก้วแล้วจะค่อยประคองเคย | ถนอมเชยชมโฉมประโลมลาน | ||
| เจ้าพราหมณ์ฟังวังเวงวะแว่วเสียง | สำเนียงเพียงการะเวกกังวานหวาน | ||
| หวาดประหวัดสัตรีฤดีดาล | ให้ซาบซ่านเสียวสดับจนหลับไป | ||
| ศรีสุวรรณนั้นนั่งอยู่ข้างพี่ | ฟังเสียงปี่วาบวับก็หลับไหล | ||
| พระแกล้งเป่าแปลงเพลงวังเวงใจ | เป็นความบวงสรวงพระไทรที่เนินทราย ฯ | ||
