โคบุตร

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น
(→ตอนที่ ๒ ราชปุโรหิตชิงบัลลังก์เมืองพาราณสี นางมณีสาครและพระอรุณไปพบยักษ์ ๔ ตน)
(→ตอนที่ ๓ โคบุตรมาช่วยชุบชีวิตท้าวพรหมทัตและพระมเหสี)
แถว 290: แถว 290:
===ตอนที่ ๓ โคบุตรมาช่วยชุบชีวิตท้าวพรหมทัตและพระมเหสี===
===ตอนที่ ๓ โคบุตรมาช่วยชุบชีวิตท้าวพรหมทัตและพระมเหสี===
<tpoem>
<tpoem>
-
๏
+
๏ พอโคบุตรสุริยาเหาะมาถึง  ได้ยินอึงหวั่นไหวทั้งไพรสณฑ์
 +
พระลอยแลมาแต่โพยมบน  เห็นสายชลฟุ้งสายกระจายฟอง
 +
สี่ยักษาไล่ทารกอยู่หมกมุ่น  นึกการุญสงสารเจ้าทั้งสอง
 +
พระโถมลงตรงสระปทุมทอง  อุ้มเอาสองกุมารทะยานมา
 +
ยักษ์พิโรธโกรธไล่กระชั้นชิด  พระทรงฤทธิ์หยุดยืนบนยอดผา
 +
โบกพระหัตถ์ตรัสห้ามแล้วถามมา  อสุราโกรธกันด้วยอันใด
 +
ยักษ์ทมิฬยินถามคำรามร้อง  มันจองหองลงชำระในสระใหญ่
 +
เก็บโกมินกินฝักแล้วหักใบ  เราขัดใจจึ่งจะล้างให้วางวาย ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระพี่น้องสองเจ้าเล่าความหลัง  เป็นสัจจังข้าพเจ้าเล่าถวาย
 +
ทินกรร้อนรนกระวนกระวาย  มาเห็นสายชลธีก็ดีใจ
 +
ทั้งพี่น้องสององค์ลงกินอาบ  ก็เย็นซาบสรรพางค์ไม่ตักษัย
 +
คิดว่าน้ำสำหรับอยู่กับไพร  ไม่แจ้งใจว่าเจ้าของเขาป้องกัน
 +
จงเอาบุญเจ้าประคุณเอ็นดูด้วย  เหมือนโปรดช่วยลูกกำพร้าจะอาสัญ
 +
พระทรงฟังสังเวชพระทัยครัน  จึงว่ากับกุมภัณฑ์ไปทันความ
 +
นี่แน่นายฝ่ายเด็กไม่รู้แจ้ง  ใช่จะแกล้งมาข่มเหงไม่เกรงขาม
 +
ถึงจะฆ่าทารกไม่ลือนาม  จะถือความไปทำไมไม่ต้องการ ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พวกรากษสโกรธร้องอยู่ก้องกึก  จองหองฮึกเหิมนักทำหักหาญ
 +
มิส่งมามึงจะพากันวายปราณ  มิใช่การของเอ็งไม่เกรงกัน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระฟังสารมารร้ายหมายชีวิต  ไม่หวาดจิตปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
 +
จึ่งว่าเหวยอสุราใจอาธรรม์  เราไม่พรั่นดอกที่ข้อจะต่อตี
 +
พระถอดเทพสังวาลโองการสั่ง  สังวาลระวังพี่น้องทั้งสองศรี
 +
ยักษ์พิโรธโลดไล่เป็นสิงคลี  กระโดดตีตึงตังประดังมา ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระลองแรงแผลงฤทธิ์เข้ารบรับ  พระหัตถ์จับข้างละสองสี่ยักษา
 +
เผ่นผงาดฟาดผางกลางศิลา  อสุราดิ้นกระเดือกลงเสือกกาย
 +
จึงโอมอ่านอาคมพรหมประสิทธิ์  ก็เปลื้องปลิดเจ็บปวดนั้นสูญหาย
 +
เข้ากลาดกลุ้มรุมรบอยู่รอบกาย  ดังเสียงสายสุนีลั่นสนั่นดัง
 +
ด้วยเดชะเครื่องประดับสำหรับศึก  แล่นพิลึกโลดไล่ไม่ถอยหลัง
 +
ได้กินนมราชสีห์มีกำลัง  ไม่พลาดพลั้งติดพันประจัญบาน
 +
ต่างกำแหงแรงเริงในเชิงรบ  ไม่หลีกหลบโลดไล่ด้วยใจหาญ
 +
ยักษ์จะจับพี่น้องสองกุมาร  เพราะสังวาลป้องกันไม่อันตราย ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระโคบุตรสุริยาวราเดช  เอาธำมรงค์บิตุเรศอันเรืองฉาย
 +
พระหัตถ์ขว้างเป็นแสงประกายพราย  ประหารกายยักษ์ขาดลงดาษดิน
 +
ด้วยฤทธิ์เทพอาวุํธสุดจะแก้  ไม่หายแผลม้วยมุดสุดถวิล
 +
ราพณ์ร้ายตายกลาดลงดาษดิน  พระนรินทร์เหาะลงเนินคิรี
 +
จึงเรียกสองกุมาราเข้ามาชิด  พลางพินิจพี่น้องทั้งสองศรี
 +
งามเจริญกิริยากุมารี  ดังมณีเมขลาวิไลทรง
 +
ชมกุมารน้องชายก็เฉิดโฉม  งามประโลมดังเทพครรไลหงส์
 +
ชะรอยเป็นจักรพรรดิขัตติย์วงศ์  จึงเอื้อนโองการถามเนื้อความไป
 +
นี่แน่น้องสองเจ้าจงเล่าเรื่อง  อยู่บ้านเมืองแห่งหนตำบลไหน
 +
ยังเด็กนักหักหาญมาเดินไพร  บุญเจ้าไม่มรณาพี่มาทัน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ สองกันแสงเล่าความไปตามเรื่อง  ฉันเสียเมืองยากไร้มาไพรสัณฑ์
 +
มาประสบพบมารชาญฉกรรจ์  แล้วโศกศัลย์ร่ำไรอยู่ไปมา
 +
พระโปรดช่วยจึงไม่ม้วยชีวาวาตม์  ขอรองบาทยุคลจนสังขาร์
 +
ข้าชื่อมณีสาครแต่ก่อนมา  อนุชาชื่ออรุณร่วมท้องกัน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระโคบุตรสุริย์วงศ์ใ้ห้สงสาร  ปลอบกุมารว่าอย่าทรงกันแสงศัลย์
 +
เจ้ายังเด็กพี่็ก็เล็กอยู่ด้วยกัน  ไม่หมายมั่นจะเอามาเป็นข้าไท
 +
จะช่วยน้องให้ได้ครองคืนสถาน  จงสำราญเถิดนะน้องอย่าหมองไหม้
 +
พี่จะชุบกุมภัณฑ์ที่บรรลัย  จึ่งจะไม่เป็นกรรมประจำกาย
 +
พระหยิบยามาเคี้ยวแล้วเที่ยวพ่น  กุมภัณฑ์พลได้กลิ่นก็กลับหาย
 +
หมอบประนมก้มตัวด้วยกลัวตาย  ต่างถวายอภิวันท์รำพันความ
 +
ขอบพระคุณการุญชุบชีวิต  ได้พูดผิดข้าน้อยนี้หยาบหยาม
 +
ขอรองบาทมุลิกาพยายาม  ไปติดตามกว่าจะสูญสิ้นชีวา
 +
แล้วยักษีสี่นายถวายแก้ว  อันเลิศแล้วเหาะได้ในเวหา
 +
ทั้งสองดวงแต่ล้วนดีมีศักดา  ปรารถนานึกได้ดังใจจง ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระรับแก้วแล้วตรัสกับขุนยักษ์  ท่านจงรักสุจริตจิตประสงค์
 +
เราสงสารพี่น้องทั้งสององค์  เจ้าเชื้อพงศ์จักรพรรดิสวัสดี
 +
เที่ยวทนทุกข์บุกป่าพนาเวศ  น่าสมเพชใจนักนะยักษี
 +
จะแก้ไขให้สองราคืนธานี  อสุรีจงไปช่วยเราด้วยกัน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พนาสูรทูลความไปตามเรื่อง  มิให้เคืองบาทมูลทูลผ่อนผัน
 +
ให้สององค์พระกุมารสำราญครัน  เหมือนทรงธรรม์อนุกูลกุมารา ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ได้ฟังสารแสนสำราญอารมณ์รื่น  พระชมชื่นแสนสนิทเสน่หา
 +
พระยื่นแก้วแล้วตรัสจำนรรจา  ถือจินดาเถิดน้องทั้งสองคน
 +
เจ้ากุมแก้วแล้วเหาะไปตามพี่  ถึงบุรีเรืองรัตน์ไม่ขัดสน
 +
สองกุมารกรานกราบจอมสากล  แล้วกุมแก้วฤทธิรณไว้กับกร ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระโคบุตรสุริยาก็พาเหาะ  ข้ามละเมาะเขาเขินเนินสิงขร
 +
สามกษัตริย์อสุราพากันจร  หมายนครลอยฟ้ามาบุรี
 +
ครั้นภาณุมาศผาดแผดแดดร้อนจัด  สามกษัตริย์ต้องแสงนรังสี
 +
พระเคลื่อนคล้อยลอยลงในพงพี  จรลีร่มรื่นชื่นพระทัย
 +
พระโคบุตรชวนน้องสองกษัตริย์  ชมพนัสหิมวาพฤกษาไสว
 +
ที่ผลิดอกออกผลระคนไป  วายุไกวกิ่งกวดเป็นวงกง
 +
ชมพู่เทศเกดแก้วตะโกโกฐ  ชะลูดโลดตุมกามหาหงส์
 +
หันเหียนตะเคียนคางยางประยงค์  วัลย์เปรียงปรงปรูปรางตะลิงปลิง
 +
ฝูงอีลุ้มแอบพุ่มอุโลกลับ  กระสาจับไซ้ขนบนต้นสิง
 +
กาลิงเลี้ยวไล่หานางกาลิง  อัญชันชิงคู่เคียงอยู่เรียงกัน
 +
นกกระเหว่าเฝ้าแฝงฝรั่งร้อง  ฝูงยูงทองย่องเหยียบพะยุงขัน
 +
สามกุมารเพลิดเพลินเจริญครัน  แล้วพากันชมนกไม้ไพรพนม
 +
ตามประสาทารกรักสนิท  ไม่นึกคิดเคืองระคายเท่าปลายผม
 +
สัพยอกหยอกเอินเพลินอารมณ์  จนแดดร่มเบี่ยงบ่ายลงชายไพร
 +
พระชวนน้องสององค์ขึ้นเหาะเหิน  งานเจริญรีบมาในป่าใหญ่
 +
ลอยละลิ่วปลิวเมฆมาไรไร  ประมาณได้ยามหนึ่งถึงธานี
 +
สองกุมารทูลความไปตามเรื่อง  นี่แลเมืองข้าน้อยทั้งสองศรี
 +
โน่นปรางค์ทองของพระชนนี  แต่เดี๋ยวนี้ใครจะอยู่ไม่รู้ความ
 +
ได้ทรงฟังทั้งสองพระน้องนาฏ  ลงปราสาทเถิดนะน้องอย่าเกรงขาม
 +
แม้นมิใช่บิดาพะงางาม  จงแจ้งความพี่จะทำให้หนำใจ ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ กุมาราพาองค์พระทรงเดช  เข้านิเวศน์ปรางค์ทองอันผ่องใส
 +
สามกษัตริย์อสุราก็คลาไคล  เข้าห้องในปรางค์รัตน์ชัชวาล ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ นางชาววังนั่งยามอยู่แออัด  เห็นกษัตริย์สองราน่าสงสาร
 +
ให้ระลึกถึงนายที่วายปราณ  วิ่งเข้ากอดกุมารแล้วโศกา
 +
สิ้นบุญทูลกระหม่อมทั้งสองแล้ว  ดังดวงแก้วมืดมิดทุกทิศา
 +
แม่เป็นไรไปแล้วจึ่งกลับมา  พราหมณ์ชราพ่อลูกมันครองวัง ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ได้ฟังฝูงกัลยาน้ำตาไหล  แข็งพระทัยตรัสถามเนื้อความหลัง
 +
สองพระองค์ปลดปลงชีวาวัง  พระศพยังอยู่หรือสูญไปแห่งใด ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ สาวสนมก้มกราบแล้วทูลสนอง  อันศพสองปิ่นกษัตริย์ที่ตัดษัย
 +
เขาใส่พระโกศทองไว้ห้องใน  แล้วร้องไห้ห้ามปรามพระทรามชม
 +
นางมณีสาครกับน้องน้อย  ก็เศร้าสร้อยโลมเล้าสาวสนม
 +
แต่ก่อนปางสร้างกรรมจำนิยม  อย่าปรารมภ์เราจะคืนเอาพารา
 +
แล้วนำองค์ทรงศักดิ์กับยักษ์ร้าย  ค่อยแฝงกายมาถึงแท่นอันเลขา
 +
เห็นพราหมณ์เฒ่าขึ้นสถิตแท่นบิดา  กับลูกยาบนเตียงอยู่เคียงกัน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระพี่น้องร้องเรียกให้ยักษ์จับ  สั่งกำชับอย่าเพ่อฆ่าให้อาสัญ
 +
ยักษ์กระโจมโถมจับตาพราหมณ์พลัน  เชือกมัดมั่นสองแขนอยู่แอ่นกาย
 +
ทั้งพ่อลูกถูกมัดอยู่นอนกลิ้ง  พวกผู้หญิงเห็นยักษ์ก็ใจหาย
 +
บ้างหวีดหวาดผาดแลเห็นเจ้านาย  จึงค่อยคลายความกลัวทุกตัวคน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระพี่น้องร้องห้ามพวกสาวใช้  อย่าตกใจใช่ศึกมากลางหน
 +
ต่างรู้ชัดค่อยสงัดสงบตน  พระสุริยนเยี่ยมยอดเมรุไกร
 +
พระพี่น้องร้องเชิญพระโฉมศรี  มาสู่ที่โกศทองอันผ่องใส
 +
ให้เปิดโกศเชิญศพออกทันใด  ภูวไนยพ่นด้วยโอสถพลัน
 +
จอมกษัตริย์สององค์คงชีวิต  ค่อยเคลิ้มจิตคลับคล้ายเหมือนใฝ่ฝัน
 +
เห็นลูกรักยักษ์ร้ายอยู่เคียงกัน  พระโศกศัลย์สวมกอดเอาลูกยา
 +
พ่อบรรลัยใครช่วยจึงรอดเล่า  ไฉนเจ้ารู้จักกับยักษา
 +
พระโฉมยงองค์นั้นนะกัลยา  เสด็จมาแต่หนตำบลใด ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระโอรสยศยงทรงสดับ  จึงกล่าวกลับความหลังแถลงไข
 +
พระชนกชนนีก็ดีใจ  ราวกับได้ทิพสถานพิมานอินทร์
 +
เข้าอุ้มองค์บุตราพระอาทิตย์  พลางจุมพิตเชยชมสมถวิล
 +
สมบัติของบิดาในธานินทร์  ทั้งม้ารถคชริินทร์อันเพริศพราย
 +
จะมอบให้ทรามชมเสวยราชย์  ชนชาติจะได้พึ่งพระโฉมฉาย
 +
พระบิดรมารดาชรากาย  จะเบี่ยงบ่ายบรรพชาไม่ราคี
 +
ฝากแต่น้องสององค์ไว้ด้วยเถิด  นึกว่าเกิดร่วมครรภ์พระโฉมศรี
 +
พ่อขอถามนามชนกชนนี  ผ่านบุรีแห่งหนตำบลใด ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระโคบุตรทรงฟังรับสั่งถาม  ไม่บอกความออกแจ้งแถลงไข
 +
หม่อมฉันชาวหิมวาพนาลัย  ทุเรศไร้สุริย์วงศ์อยู่ดงดอน
 +
พระมารดาอาสัญแต่วันคลอด  ชีวิตรอดด้วยราชไกรสร
 +
ลูกรักเคยอยู่ป่าพนาดร  มาเที่ยวจรเล่นตามความสบาย
 +
มาพบน้องนวลนางที่กลางเถื่อน  เห็นเด็กเหมือนกันก็รักไม่รู้หาย
 +
ฉันชุบช่วยภูวดลให้พ้นตาย  เสร็จแล้วจะถวายบังคมลา
 +
ซึ่งโปรดปรานบ้านเมืองให้ลูกรัก  มิใช่ศักดิ์เชื้อวงศ์เผ่าพงศา
 +
ลูกยกให้แก่พระน้องทั้งสองรา  จะกราบลาเที่ยวให้เพลินเจริญใจ
 +
พระโศกาอาลัยใจจะขาด  ภูวนาถว่าวอนด้วยรักใคร่
 +
สารพัดพ่อมาตัดอาลัยไป  ทั้งเวียงชัยก็ไม่รักจะหักจร
 +
ทำกระไรจะได้แทนคุณสนอง  ที่ช่วยสองสุดสวาทสโมสร
 +
จงเอ็นดูบิดาที่ว่าวอน  อยู่นครด้วยน้องทั้งสององค์ ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระฟังห้ามตามมีไมตรีจิต  บุตรอาทิตย์ทูลความตามประสงค์
 +
ถึงลูกไปใช่จะลืมบาทบงสุ์  เมื่อนานนานแล้วก็คงจะกลับมา ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พรหมทัตครั้นจะขัดก็สุดคิด  รัญจวนจิตเศร้าสร้อยละห้อยหา
 +
แลดูองค์ทรงฤทธิ์กับธิดา  อุปมาเหมือนแก้วแกมกับทอง
 +
แต่ทรงฤทธิ์จิตยังเด็กไม่รู้จัก  ด้วยเ็ด็กนักยังไม่ควรภิเษกสอง
 +
จะโลมเล้าเอาใจในทำนอง  พระตรึกตรองตรัสไปด้วยไมตรี
 +
ถึงจะไปอาลัยแก่พ่อมั่ง  จงรอรั้งอยู่เมืองให้เรืองศรี
 +
พออุ่นใจไพร่ฟ้าประชาชี  ชาวบุรีหญิงชายกระจายจร
 +
ว่าพ่อได้สายสวาทเป็นโอรส  เฉลิมยศภิญโญสโมสร
 +
พ่อเอ็นดูบิดาให้อาวรณ์  อย่าเพ่อจรให้พ่อช้ำระกำใจ ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระโคบุตรสงสารท้าวพรหมทัต  สุดจะขัดแล้วจึ่งทูลสนองไข
 +
พระตรัสห้ามสามหนแล้วจนใจ  จะอยู่ไปมิให้เคืองเรื่องราคี
 +
เมื่อนานนานลูกจะลาไปเล่นมั่ง  จิตลูกยังอาลัยถึงไพรศรี
 +
จะเที่ยวดูเสียให้ทั่วทั้งธรณี  ชมบุรีจักรพรรดิกษัตรา
 +
กรุงกษัตริย์ฟังสารสำราญรื่น  ประคองชื่นรับขวัญด้วยหรรษา
 +
แล้วเชิญโอรสราชเร่งยาตรา  เสด็จมาพระโรงรัตน์ชัชวาล
 +
ให้ยักษาพาพราหมณ์มาถามซัก  เอาเพื่อนพรรคพี่น้องจองหองหาญ
 +
ทั้งพ่อลูกผูกมัดฝีมือมาร  ก็ให้การซัดเพื่อนออกเปื้อนคำ
 +
เขาจดหมายไล่จับมาคับคั่ง  มีรับสั่งให้ลงโทษแต่คนขำ
 +
บีบขมับขับเฆี่ยนเจียนระยำ  ให้ตรากตรำตรึงตราไว้ตรุใน
 +
แล้วยกข้อพ่อลูกประโรหิต  กระทำผิดสาหัสถึงตัดษัย
 +
ให้ตีฆ้องร้องป่าวตระเวนไป  อย่าฆ่าในธานีเป็นชีพราหมณ์
 +
ใส่นาวาไปมหาทะเลหลวง  เอาหินถ่วงเสียให้จมสมหยาบหยาม
 +
พระตรัสสั่งสิ้นเสร็จสำเร็จความ  แล้วชวนสามโอรสเข้าสู่วัง
 +
เสวกาพาพราหมณ์ทั้งพ่อลูก  ไปมัดผูกเฆี่ยนขับตามรับสั่ง
 +
ตะโหงกคอข้อมือขื่อประดัง  ข้างหน้าหลังตีฆ้องมาสองคน
 +
พวกดาบแดงแซงเดินกระหนาบข้าง  ขยับย่างจูงพราหมณ์มาตามถนน
 +
ตีฆ้องแล้วให้ร้องประจานตน  ทั้งสองคนพ่อลูกเหมือนอย่างลิง
 +
เสียงหม่องหม่องร้องว่าเจ้าข้าเอ๋ย  อย่าดูเยี่ยงข้าเลยทั้งชายหญิง
 +
ข้าพ่อลูกทุจริตทำผิดจริง  กบฏชิงสมบัติกษัตรา
 +
ทั้งชาวบ้านร้านตลาดก็กลาดเกลื่อน  ร้องเรียกเพื่อนวิ่งกรูมาดูหน้า
 +
ทั้งธานีมิได้มีใครเวทนา  มันอยากชิงวาสนาสาแก่ใจ
 +
ตระเวนรอบขอบเมืองทุกบ้านช่อง  ลงเรือล่องไปในกลางทะเลใหญ่
 +
เอาพ่อลูกผูกแผ่นศิลาลัย  โยนลงในสาชลก็วายปราณ
 +
กลับมาทูลมูลเหตุเกศกษัตริย์  พรหมทัตปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
 +
จิตระรื่นชื่นอารมณ์ชมกุมาร  จำเนียรกาลนานมาอยู่ธานี ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระโคบุตรสุริย์วงศ์ทรงสวัสดิ์  บังคมทูลพรหมทัตเจ้ากรุงศรี
 +
ลูกอยู่กับบิดามากว่าปี  ระลึกถึงพงพีพ้นกำลัง
 +
ลูกจะขอลาองค์พระทรงเดช  ไปเที่ยวชมหิมเวศเหมือนใจหวัง
 +
พรหมทัตขัตติย์วงศ์ได้ทรงฟัง  ท้าวเธอหลั่งชลนาโศกาลัย
 +
ครั้นจะตรัสหักหาญพูดทานทัด  กลัวจะขัดเคืองวิญญาณ์อัชฌาสัย
 +
จึ่งตรัสว่าแก้วตาจะคลาไคล  สำราญใจกลับมายังธานี ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระโคบุตรรับรสพจนารถ  กราบเบื้องบาทบงกชบทศรี
 +
ลูกไปลับคงจะกลับมาบุรี  ไม่ถึงปีอย่าอาลัยพระทัยปอง
 +
แล้วผินหน้ามาสั่งพระน้องรัก  อยู่ตำหนัีกเถิดเจ้าอย่าเศร้าหมอง
 +
พี่ไปแล้วคงจะกลับมารับน้อง  นวลละอองจงสุโขอย่าโศกา
 +
ทั้งพี่น้องร้องไห้วิ่งไปกอด  รำพันพลอดวิงวอนฉะอ้อนว่า
 +
จะไปไหนฉันจะไปด้วยพี่ยา  อย่าพักว่าเลยไม่อยู่ในบูรี ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระรับขวัญจูบน้องประคองชิด  ตามจริตทารกทั้งสามศรี
 +
อย่าไปเลยลำบากองค์ในพงพี  ล้วนเสือสีห์ผีสางกลางอารัญ
 +
มันเห็นใครใจอ่่อนมันหลอนหลอก  ไม่ดีดอกเจ้าอย่าไปในไพรสัณฑ์
 +
ทำไมกับพี่มีมนต์ไม่กลัวมัน  จงครองกันอยู่เมืองอย่าเคืองระคาย ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ อย่าพักปดให้เหนื่อยปากไม่อยากเชื่อ  ถึงช้างเสือก็ไม่พรั่นเหมือนมั่นหมาย
 +
มิพาไปแล้วไม่ออกไปนอกกาย  จะกอดคอไว้จนตายไม่ปล่อยเลย ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ดูดู๋ว่าแล้วยังไม่ฟังว่า  ทั้งข้าวปลาก็จะได้ที่ไหนเสวย
 +
ดวงมณีที่พี่ให้เอาไว้เชย  อย่าไปเลยโฉมตรูอยู่พารา
 +
ทั้งพี่น้องร้องไห้ไม่ฟังห้าม  ขืนจะตามไปหิมเวศด้วยเชษฐา
 +
พระโคบุตรสุดจนพ้นปัญญา  ทูลบิดาให้ห้ามเจ้าทรามวัย
 +
บิตุรงค์ทรงพระสรวลสำรวลร่า  ตามแต่เจ้าจะว่าอัชฌาสัย
 +
เมื่อพ่อแม่เขาไม่รักจะหักไป  แล้วภูวไนยเล้าโลมนางโฉมงาม
 +
อนุชาพ่อจงพาไปฝึกสอน  นางมณีสาครจะช่วยห้าม
 +
แล้วตรัสปลอบพระธิดาพะงางาม  แม่อย่าตามไปให้ยากลำบากกาย
 +
แม้นขุกเข็ญเป็นหญิงนี้ยากนัก  พระลูกรักพ่อว่าอย่าผันผาย
 +
พระอนุชาเขาเชื้อเนื้อว่าชาย  อันตรายโพยภัยเขาไม่มี ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ นางทรงฟังแค้นจิตบิตุเรศ  ชลเนตรไหลนองหม่นหมองศรี
 +
เจ้าหยิกข่วนเชษฐาไม่ปรานี  แล้วเข้าที่ไสยาโศกาลัย ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระโคบุตรสุริยาผวาวิ่ง  มาปลอบมิ่งสมรมิตรพิสมัย
 +
พี่เมตตาจึ่งไม่พาเจ้าเดินไพร  แม่ยังไม่เห็นดีเข้าตีรัน
 +
แต่น้องน้อยยังหน่วงเป็นห่วงนัก  พระทรงศักดิ์เธอจะให้ไปกับฉัน
 +
แม่จงฟังพี่ยาอย่าจาบัลย์  จะเก็บพรรณบุปผาอัมพาพวง
 +
ที่หอมหวนงามหลากมาฝากแม่  ห้อยพระแกลเล่นสะพรั่งในวังหลวง
 +
พงศ์กษัตริย์ตรัสล้อแล้วล่อลวง  สุดาดวงค่อยชื่นกลืนน้ำตา ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระจูงกรยุพยงอนงค์นาฏ  ยุรยาตรจากแท่นอันเลขา
 +
มาฝากองค์ทรงฤทธิ์พระบิดา  แล้วชวนพระอนุชามาสรงชล
 +
ในอ่างทองรองฝักปทุมมาศ  ดูสะอาดชลปรอยเป็นฝอยฝน
 +
น้ำกุหลาบอาบองค์สรงสุคนธ์  ทรงเครื่่องต้นดูงามอร่ามพราย ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ สององค์ออกหน้าโถงพระโรงรัตน์  หน่อกษัตริย์ทรงแท่นอันเรืองฉาย
 +
โองการสั่งอสุรีทั้งสี่นาย  จงผันผายไปสถานสำราญใจ
 +
แต่จงช่วยกรุณังระวังนิเวศน์  ทั่วขอบเขตนครังทั้งน้อยใหญ่
 +
พนาสูรทูลสนองให้ต้องใจ  ในกรุงไกรมิให้มีราคีพาน
 +
สิบห้าวันจะผลัดกันมาสืบข่าว  ให้สองท้าวปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
 +
แล้วกราบลาพี่น้องสองกุมาร  เหาะทะยานหมายมาพนาลี ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระโคบุตรสุริยาวราฤทธิ์  สำราญจิตจากพระโรงอันเรืองศรี
 +
เจ้าอรุณสุริยวงศ์ทรงมณี  จรลีลอยลิ่วปลิวเมฆา
 +
ออกจากรุงมุ่งหมายเข้าไพรระหง  ทั้งสององค์ชมไม้ไพรพฤกษา
 +
พระเหาะเรียงเคียงชมยมนา  ลอยละลิ่วปลิวฟ้ารีบคลาไคล ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระสุริยงลงลับเหลี่ยมภูผา  พระจันทราส่องสว่างกระจ่างไข
 +
ทั้งสองชมจันทรานภาลัย  มาตามในแถวทางกลางอารัญ
 +
พระเหาะเรียงเคียงชมดาราราย  แสนสบายคลายทุกข์เกษมสันต์
 +
ศิลาลายพรายเลื่อมด้วยแสงจันทร์  ชี้ชวนกันทัศนาศิลาลัย ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระสุริยาฟ้าสางสว่างภพ  กระจ่างจบในป่าพฤกษาไสว
 +
ทั้งพี่น้องสองเหาะระเห็จไป  ถึงเขาใหญ่สูงเงื้อมตระหง่านครัน
 +
เป็นสี่เหลี่ยมสูงวิเวกเทียมเมฆมืด  ดูโยงยืดยาวใหญ่ในไพรสัณฑ์
 +
เหมือนเมฆมืดเมฆาเมื่อสายัณห์  พระชวนกันสององค์เดินตรงมา
 +
ครั้นถึงที่เขาใหญ่ในไพรสณฑ์  แลเห็นต้นนารีผลบนเนินผา
 +
ล้วนคนธรรพ์นักสิทธ์วิทยา  เฝ้ารักษาแลล้อมอยู่พร้อมกัน
 +
ทั้งสององค์่ทรงแลไม่เคยเห็น  มุ่งเขม้นแล้วทรงพระสรวลสันต์
 +
พระโคบุตรนึกอนาถประหลาดครัน  ต้นไม้นั้นแต่ล้วนนางสล้างไป
 +
ที่ใต้ต้นคนธรรพ์สะพรั่งอยู่  พระน้องดูให้เห็นเล่นใกล้ใกล้
 +
ว่าพลางทางชวนกันเหาะไป  สำราญใจชื่นจิตด้วยฤทธิรณ ฯ
</tpoem>
</tpoem>
 +
===ตอนที่ ๔ โคบุตรรบวิชาธร ฆ่าทัศกัณฐมัจฉาตาย===
===ตอนที่ ๔ โคบุตรรบวิชาธร ฆ่าทัศกัณฐมัจฉาตาย===
<tpoem>
<tpoem>

การปรับปรุง เมื่อ 08:56, 25 มิถุนายน 2553

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

แม่แบบ:เรียงลำดับ ผู้แต่ง: สุนทรภู่

บทประพันธ์

ตอนที่ ๑ กำเนิดโคบุตร

๏ แต่ปางหลังครั้งว่างพระศาสนา
เป็นปฐมสมมตินิทานมาด้วยปัญญายังประวิงทั้งหญิงชาย
ฉันชื่อภู่รู้เรื่องประจักษ์แจ้งจึงแสดงคำคิดประดิษฐ์ถวาย
ตามสติริเริ่มเรื่องนิยายให้เพริศพรายพริ้งเพราะเสนาะกลอนฯ
๏ จะร่ำปางนางสวรรค์เสวยสุขอยู่ปรางค์มุขพิมานสโมสร
เผยพระแกลแลดูแผ่นดินดอนเห็นไกรสรคลอดลูกในหิมวา
ผลกรรมนำจิตให้พิศวาสนุชนาฏจะใคร่มีโอรสา
เห็นพระสุริโยทัยเธอไคลคลากัลยานึกไปดังใจปอง
แม้นสามีมิได้เหมือนพระอาทิตย์ไม่ขอคิดสมสู่เป็นคู่สอง
ผลกรรมจำจากวิมานทองนางก็ต้องจุติด้วยใจตน
เห็นสระศรีมีบัวระดาดาษสุดสวาทจิตประหวัดเข้าปฏิสนธิ์
เกิดเป็นรูปนารีนิรมลกลีบอุบลหุ้มไว้ในสาคร
อยู่ประมาณนานมาในบัวหลวงสุดาดวงกำดัดชมสมสมร
จะกล่าวถึงสุริยาทิพากรเสด็จจรเลี้ยวเหลี่ยมพระเมรุมา
อรุณโรจน์โชติช่วงดวงจรัสส่องจังหวัดภาคพื้นพระเวหา
พิศเพ่งเล็งแลในโลกาเห็นนางฟ้าอยู่ในพุ่มปทุมมาลย์
เพราะรักเราเจ้าต้องมาสิ้นชีพเกิดในกลีบบุษบงน่าสงสาร
จำจะช่วยให้อนงค์คงวิมานพระสุริยกาลโสมนัสสวัสดี
จึ่งแบ่งภาคจากรถระเห็จเหาะลงเฉพาะสระใหญ่ในไพรศรี
พระหัตถ์หักปทุมาจากวารีมานั่งที่ร่มไทรในไพรวัน
คลี่ปทุมอุ้มนางขึ้นวางตักแม่ยอดรักปิ่นสุรางค์นางสวรรค์
กุศลเราเคยสมภิรมย์กันบุญจึ่งบันดาลใจให้เจาะจง
พี่พึ่งรู้ว่าเจ้าอยู่ในโกเมศจึ่งประเวศติดตามด้วยความประสงค์
จะช่วยเจ้าเยาวลักษณ์วิไลทรงให้คืนคงเมืองฟ้าสุราลัยฯ
๏ ปางยุพินปิ่นเทพอัปสรฟังสุนทรสุริยงคิดสงสัย
นางผลักพลางทางแลชำเลืองไปงามวิไลพูนสวัสดิ์ชัชวาล
ถึงเทพบุตรสุดสิ้นในอากาศไม่ผุดผาดผิวพรรณเทียมสัณฐาน
นางค้อนคมก้มพักตร์แล้วพจมานไม่ควรการช่างไม่เกรงข่มเหงกัน
เทพบุตรภุชงค์หรือวงศ์ยักษ์มาหาญหักปทุมมาศขาดสะบั้น
เขาอาศัยได้สบายในบุษบันทำเช่นนั้นช่างไม่คิดอนิจจังฯ
๏ โอ้เจ้าพี่ศรีสวัสดิ์กำดัดสวาทนุชนาฏแม่อย่าลืมเนื้อความหลัง
หรือชอบใจอยู่ที่ในอุบลบังสมบัติทั้งเมืองฟ้าไม่อาวรณ์
พี่หรือคือสุริยงดำรงทวีปทุเรศรีบมาด้วยการสงสารสมร
จะชูช่วยนางฟ้าสถาวรพะงางอนนุชน้องอย่าหมองนวล
มานั่งนี่เถิดพี่จะเล่าเรื่องแม่เนื้อเหลืองนพรัตน์กำดัดสงวน
พลางประโลมโฉมนางไม่ห่างนวลหอมรัญจวนเกสรขจรจายฯ
๏ สาวสวรรค์ครั้นสดับอภิวาทสุดสวาทแสนรักพระสุริย์ฉาย
แต่มารยาทกษัตรีทำทีอายค้อนชม้ายตอบสนองทำนองใน
ถึงดินฟ้าสาครภูเขาขุนเมื่อสิ้นบุญถึงกรรมทำไฉน
แต่ชาติก่อนใครห่อนประจักษ์ใจระลึกได้หรือจะรู้ในเรื่องราว
ซึ่งโปรดน้องจะให้ครองวิมานสวรรค์พระคุณนั้นล้ำฟ้าเวหาหาว
มิได้สนองครองคุณให้สิ้นคราวด้วยเปลี่ยวเปล่าเอ้องค์ในดงแดนฯ
๏ แสนเสนาะเพราะล้ำหนอน้ำเสียงช่างกล่าวเกลี้ยงเชิงฉลาดนั้นเหลือแสน
พี่เมตตาจะช่วยพาไปเมืองแมนถึงมิแทนคุณได้เป็นไรมี
เหมือนมัจฉาสาครเป็นที่พึ่งบุญแล้วจึ่งได้พบประสบศรี
ต้องประสงค์อยู่ตรงไมตรีดีถึงแม้นมีสิ่งของไม่ต้องการ
นี่แน่เจ้าเยาวลักษณ์วิไลศรีเสียแรงพี่จงรักสมัครสมาน
อย่าพูดนักชักเยิ่นให้เนิ่นนานจะเสียการไมตรีที่เรียมวอน
จงแย้มเยื้อนเบือนพักตร์รับรักบ้างประโลมนางแนบกายสายสมร
แสนสำราญอยู่ในร่มนิโครธรพระกางกรประดิพัทธ์วัจนา
อัศจรรย์บรรดาสาคเรศอรัญเวศหวั่นไหวไพรพฤกษา
เทพทั้งตั้งโห่เป็นโกลาสนั่นป่าลั่นเสียงสำเนียงดัง
บรรดาฝูงเทพาวลาหกก็ตื่นตกใจวิ่งไม่เหลียวหลัง
อึกทึกกึกก้องฆ้องระฆังด้วยกำลังพระอาทิตย์ฤทธิรงค์
สมสนิทพิศวาสนางสวรรค์เกษมสันต์สบเชิงละเลิงหลง
แบ่งกำลังตั้งครรภ์ให้โฉมยงแล้วเอื้อนโองการตรัสกับกัลยา
อีกเจ็ดวันขวัญเข้าเจ้าคลอดบุตรเจ้าจะจุติไปสวรรค์ด้วยหรรษา
พี่อยู่ด้วยเจ้าไม่ได้ต้องไคลคลาถึงเวลาเลี้ยวเหลี่ยมพระเมรุทอง
จะเร่งรีบไปทวีปข้างโน้นแล้วแม่ดวงแก้วนพเก้าอย่าเศร้าหมอง
กลับชมพูจะมาอยู่ด้วยนวลละอองแม่อย่าหมองอารมณ์อยู่ร่มไทร
ประโลมลูบจูบสั่งสายสวาทจะนิราศแรมมิตรพิสมัย
ด้วยร้างรักหักจิตไปจำไกลคืนเวไชยันต์ถาวรเหมือนก่อนมา
เลี้ยวพระเมรุเผ่นเยี่ยมอุดรทวีปดังประทีปส่องทั่วทุกทิศา
สาวสวรรค์สร้อยเศร้าเปล่าอุราพระสุริยาเลี้ยวเหลี่ยมพระเมรุธร
สันโดษเดียวเปลี่ยวร่างอยู่กลางเถื่อนไม่มีเพื่อนสาวสุรางค์นางอัปสร
ยินสำเนียงปักษาทิชากรดวงสมรวังเวงวิเวกใจฯ
๏ ฝ่ายพระสุริยงผู้ทรงรถเที่ยวเลี้ยวรถส่องสัตว์จำรัสไข
ส่องตรีภพจบทวีปแล้วรีบไปสว่างในภพโลกชมพูพลัน
ระลึกถึงโฉมงามทรามสวาทออกจากราชรถชัยลงไพรสัณฑ์
ถนอมแนบแอบนางไม่ห่างกันเกษมสันต์พิศวาสไม่คลาดคลาย
แต่เช้ามาสายัณห์แล้วคืนกลับกำหนดนับเจ็ดวันเหมือนมั่นหมาย
ยุพาพินสิ้นกรรมประจำกายจะคลอดสายสุดที่รักโอรสนาง
พอรุ่งแสงสุริยาพระอาทิตย์มานั่งชิดโลมน้องอย่าหมองหมาง
สงสารนวลป่วนปั่นพระครรภ์ครางนาภีนางเพียงจะพังประทังทน
บรรดาเทพธิดาลงมาพร้อมเข้าแวดล้อมอรไทในไพรสณฑ์
บ้างนวดครรภ์ผันแปรให้นิรมลพระสุริยนเคียงน้องประคององค์
ถึงยามปลอดนางคลอดโอรสราชเสียงพิณพาทย์ก้องฟ้าป่าระหง
เป็นชายเหมือนพระอาทิตย์ไม่ผิดทรงสำอางค์องค์นวลละอองดังทองทา
สาวสวรรค์รับขวัญโอรสรักพิศพักตร์ลูกน้อยละห้อยหา
นางกางกรช้อนอุ้มกุมาราเจ้าเกิดมามิได้อยู่ด้วยแม่แล้ว
ไม่เห็นใครที่จะให้นมเสวยเจ้าแม่เอ๋ยสุดอาลัยนะลูกแก้ว
เจ้าอยู่เถิดมารดาจะลาแล้วกอดลูกแก้วโศกาด้วยอาลัย
แล้วก้มกราบสุริยันรำพันสั่งพระระวังลูกยาในป่าใหญ่
พอสิ้นสั่งสุดสวาทก็ขาดใจกลับคืนไปสู่สวรรค์ชั้นวิมานฯ
๏ ปางพระสุริย์ใสวิไลลบให้ปรารภด้วยบุตรสุดสงสาร
ไม่เห็นใครที่จะได้พยาบาลพระสุริยกาลกอดบุตรเข้าโศกา
แล้วผันแปรแลไปเห็นไกรสรแม่ลูกอ่อนสถิตอยู่ในคูหา
พระอุ้มโอรสราชแล้วยาตราถึงพญาสิงหราชประกาศพลัน
ว่าดูราราชสีห์อันมีศักดิ์โอรสรักเราเกิดในไพรสัณฑ์
กำพร้าแม่แต่คลอดออกจากครรภ์จะให้ท่านเลี้ยงไว้ดังใจจง
เป็นบิดามารดาของทารกเราจะยกให้ตามความประสงค์
เวลาจวนเราจะด่วนไปอัสดงต่อนานนานจึงจะลงมาเชยชมฯ
๏ ราชสีห์ปรีดิ์เปรมเกษมสันต์บังคมคัลพระอาทิตย์อิศยม
ไว้ธุระสิงหราอย่าปรารมภ์จะส่งนมเลี้ยงดูให้อยู่เย็น
แม้นโตใหญ่ได้พึ่งซึ่งพระเดชช่วยปกเกศราชสีห์ไม่มีเข็ญ
อันลูกข้าทารกแม้นอยู่เย็นจะได้เป็นข้าไทเหมือนใจปอง
พระสุริยงทรงฟังไกรสรสัตว์โสมนัสยินดีไม่มีสอง
ส่งลูกให้สิงหราน้ำตานองอวยพรสองราชสีห์อย่ามีภัย
พระกอดจูบลูกยาน้ำตาหยดอุ้มโอรสเศร้าสร้อยละห้อยไห้
พระสงสารราชบุตรสุดอาลัยแล้วลาไกรสรไปเวไชยันต์ฯ
๏ ราชสีห์มีจิตพิศวาสด้วยองค์ราชโอรสพระสุริย์ฉัน
รักเสมอลูกยาไม่อาธรรม์เกษมสันต์อยู่ในถ้ำอันอำไพ
กุมาราชันษาได้สิบทัศงามจำรัสเหมือนองค์พระสุริย์ใส
กำลังเจ็ดช้างสารอันชาญชัยเพราะว่าได้กินนมนางสิงหราฯ
๏ จะกล่าวถึงพระอาทิตย์บิตุเรศพูนเทวษคิดถึงโอรสา
เสด็จจากรถชัยแล้วไคลคลาถึงคูหาถ้ำแก้วอันแพรวพราย
เห็นโอรสลดองค์ลงโอบอุ้มประจงจุมพิตพักตร์พระโฉมฉาย
พระโลมลูบรับขวัญบรรยายโอ้พ่อสายสุดที่รักของบิดร
พ่อมิได้อยู่เลี้ยงไว้เคียงพักตร์เอาลูกรักฝากไว้กับไกรสร
ชนนีนางฟ้าสถาวรนั้นม้วยมรณ์แต่เจ้าคลอดออกจากครรภ์
พระกุมารฟังสารให้สงสัยจึงถามไถ่ราชสีห์ขมีขมัน
ไกรสรเล่าความหลังให้ฟังพลันแจ้งสำคัญพระอาทิตย์เป็นบิดา
ศิโรราบกราบบาทบิตุเรศชลเนตรพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
พระสุริยันกันแสงด้วยลูกยาทั้งสามสัตว์สิงหราก็โศกี
ครั้นเคลื่อนคลายวายโศกกันแสงศัลย์พระสุริยันตรัสประภาษกับราชสีห์
จะให้นามตามวงศ์สวัสดีแทรกชนกชนนีเข้าในนาม
ชื่อโคบุตรสุริยาวราฤทธิ์จงประสิทธิ์แก่กุมารชาญสนาม
ทั้งตรีโลกโลกาสง่างามเจริญความเกียรติยศปรากฏครันฯ
๏ พระอาทิตย์นิรมิตเครื่องประดับให้เสร็จสรรพล้วนเทพรังสรรค์
เป็นเครื่องทิพสาตราสารพันให้ป้องกันอยู่ในกายกุมารา
รณรงค์คงทนด้วยกายสิทธิ์พระอาทิตย์จึ่งสั่งโอรสา
อันเครื่องทรงที่ในองค์พระลูกยาล้วนเทพสาตราอันเกรียงไกร
จะรบราญรณรงค์เข้ายงยุทธ์ไม่พักหาอาวุธอย่าสงสัย
เครื่องประดับรับรบอรินทร์ภัยเหาะเหินได้รุ่งเรืองด้วยเครื่องทรง
จงคิดอ่านไปผ่านพิภพโลกมาวิโยคอยู่ไยในไพรระหง
สิงหราชชาติเชื้อเขาชาวดงเจ้าเป็นพงศ์จักรพรรดิสวัสดี
พ่อจะบอกมรคาไปหาคู่นางนั้นอยู่บูรพาพาราณสี
จงลาแม่ลาพ่อจรลีถ้าได้ดีแล้วจงกลับมารับกัน
แม้นเคืองเข็ญจงคิดถึงบิตุเรศถ้าแจ้งเหตุจะมาช่วยอย่าโศกศัลย์
พระกอดจูบลูกยาเฝ้าจาบัลย์พระรำพันร่ำไรแล้วให้พร
พ่อจะลาแก้วตาไปส่องโลกอย่าแสนโศกจงสุขสโมสร
ครั้นเสร็จสั่งสิงหราสถาวรพระทินกรเหาะไปเวไชยันต์ฯ
๏ พระโคบุตรสุริยาน้ำตาไหลด้วยอาลัยสุริย์ฉายนั้นผายผัน
ยิ่งแลลับพระบิดายิ่งจาบัลย์สะอื้นอั้นกำสรดระทดกายฯ
๏ สิงหราว่ากล่าวเล้าโลมปลอบตามระบอบโศกเศร้าบรรเทาหาย
พระโคบุตรสุดจิตคิดเสียดายค่อยน้อมกายเกศก้มประนมกร
ลูกขอลาชนนีอย่ามีเหตุเที่ยวประเวศตามคำพระร่ำสอน
ว่าคู่สร้างนางอยู่ในสาครพเนจรไปในป่าพนาวัน
แม้นบุญช่วยได้สมอารมณ์คิดให้ต้องจิตดังคำพระสุริย์ฉัน
กุศลส่งคงพบประสบกันครองเขตขัณฑ์ได้คู่อยู่สำราญ
ถึงลูกไปใช่จะลืมพระคุณแม่ถ้าเว้นแต่ชีวังสิ้นสังขาร
แม้นบุญส่งคงสบายไม่วายปราณจะเวียนมามัสการพระมารดาฯ
๏ ราชสีห์สุดที่จะทานทัดกลัวจะขัดเคืองลูกเสน่หา
จึงอวยพรสั่งสอนกุมาราแล้วให้ยาล้ำเลิศประเสริฐครัน
ถ้าเคี้ยวพ่นคนตายแล้วคลายรอดไม่ม้วยมอดมรณาชีวาสัญ
พระรับยาอาลัยใจผูกพันกันแสงศัลย์กราบบาทสิงหราฯ
๏ โอ้แม่เจ้าคราวนี้จะนานแล้วจงอยู่ครองห้องแก้วถ้ำคูหา
ไม่ปลดปลงลูกคงจะกลับมาแล้วอำลาราชสีห์ผู้พี่ชาย
ตั้งอารมณ์ข่มใจอาลัยรักค่อยหาญหักอาดูรให้สูญหาย
เสด็จจากห้องแก้วอันแพรวพรายพระทัยหายกลับมาโศกาลัย
เป็นหลายครั้งตั้งร่ำรำพันรักแล้วหวนหักเสน่หาน้ำตาไหล
พระชุบเช็ดชลนาด้วยอาลัยแล้วหักใจจำทิศพระบิดา
เหาะละลิ่วปลิวคว้างมากลางเมฆลอยวิเวกมาในท้องพระเวหา
พระลอยลมแลชมอรัญวาประมาณมาหลายคืนชื่นอารมณ์ฯ
             

ตอนที่ ๒ ราชปุโรหิตชิงบัลลังก์เมืองพาราณสี นางมณีสาครและพระอรุณไปพบยักษ์ ๔ ตน

๏ จะกล่าวถึงขัตติย์วงศ์พงศ์กษัตริย์พรหมทัตธิบดินทร์ปิ่นสนม
ครองพาราณสีบุรีรมย์มีเมืองขึ้นมาบังคมไม่ขาดปี
มีเอกองค์ทรงนามประทุมทัศเสวยราชสมบัติเกษมศรี
มีพระราชธิดาล้ำนารี ชื่อมณีสาครฉะอ้อนองค์
มีพระราชกุมารเสน่หา อนุชาน้องถัดนวลหง
ชื่ออรุณกุมารชาญณรงค์ ทั้งสององค์ลูกเจ้ายังเยาว์ครัน
พระพี่ยาชันษาได้สิบทัศ กุมารถัดเจ็ดขวบเกษมสันต์
บิตุรงค์ทรงรักดังชีวัน สารพันมิได้ขัดเคืองระคาย
ครั้นอยู่มาตาพราหมณ์ประโรหิต ครองโลภจิตนึกเจตนาหมาย
เฒ่าชรามีบุตรบุรุษชาย เมียนั้นตายจากอกไปหลายปี
คิดการศึกนึกจะเป็นกษัตริย์ ผ่านสมบัติบ้านเมืองให้เรืองศรี
ทั้งลูกจะครองนุชพระบุตรี ได้แทนที่พรหมทัตกษัตรา
จึงมั่วสุมซุ่มคนไว้คับคั่ง ได้พร้อมพรั่งหลายพันก็หรรษา
ธนูง้าวหลาวโล่แลปืนยา เครื่องสาตราครบถ้วนแลทวนแทง
ถึงวันดีเตรียมทัพเวลาดึก อึกทึกฮึกหาญชาญกำแหง
เอาปืนใหญ่ยิงประดังพังกำแพง จุดคบแดงให้ประดังเข้าวังใน
จับกษัตริย์ตัดเศียรสิ้น ชีวิต ทวารปิดมิให้คนลอบหนีได้
จับพวกเหล่าสาวสรรค์ กำนัลใน มาคุมไว้กลางชาลาหน้าพระลาน
แสน สังเวชนางในใจจะขาด ร้องกรีดกราดแซ่เสียงสำเนียงขาน
ผ้านุ่งห่มลุ่ยหลุดกระเซอซาน บ้างคลำคลานออกมาทุกหน้านาง ฯ
๏ สงสารองค์อัคเรศเกศกษัตริย์ สองพระหัตถ์ข้อนทรวงเข้าผางผาง
เขาไล่จับสับสนอยู่บนปรางค์ นุชนางอุ้มสองกุมารา
แล้ววิ่งวงลงจากปราสาททิพ ค่อยกระซิบสั่งสองโอรสา
อย่าร้องดังฟังแม่นะแก้วตา แล้วก็พาลูกเลี้ยว เที่ยวเวียนวง
ชำเลืองดูที่ทวารบานก็ปิด ดังชีวิตนางจะม้วยเป็นผุยผง
เห็นไม้พุ่มอุ้มลูกเข้าแอบ องค์ กระซิบทรงเศร้ากำสรดระทดใจ
สายสมรสอนสั่งพระลูก แก้ว พอรุ่งแล้วถ้าเขาจับแม่ไปได้
ทั้ง พี่น้องสองราอย่าอาลัย พากันไปเถิดนะลูกอย่าอยู่เลย
ตามกุศลผลบุญของลูกแก้ว แม่นี้ไม่อยู่แล้วหนาลูกเอ๋ย
พากันไปอย่าอาลัยถึงแม่เลย แล้วทรามเชยกอดลูกเข้าโศกี
สามพระองค์ทรงโศกกันแสงไห้ จนอุทัยจวนรุ่งจำรัสศรี
นางชาววังวุ่นวิ่งเป็นสิงคลี พระชนนีกอดลูกเข้าร่ำไร
เอาทรายฝุ่นมุนมอมพระลูกรัก ให้ผิวพักตร์มัวหมองไม่ผ่องใส
รุ่งแล้วสองแก้วตาจงคลาไคล เขาจับได้ก็จะม้วยด้วยชนนี
แล้วผันแปรมิได้แลดูลูกรัก นางตั้งพักตร์วิ่งวางขึ้นปรางค์ศรี
เข้าสวมสอดกอดศพพระสามี นางเทวีกลั้นใจบรรลัยลาญ
น่าสงสารสองกุมารมาลับแม่ สุดชะแง้แล้วโศกาน่าสงสาร
กลั้นสะอื้นขืนใจอาลัยลาน สองกุมารเดินเรียงมาเคียงกัน
นางมณีสาครจูงกรน้อง สงสารสองบุตรีไม่มีขวัญ
เห็นผู้คนปนปลอมไปพร้อมกัน ใครไม่ทันแจ้งจิตว่าธิดา
พ้นทวารบ้านเมืองชำเลือง เหลียว ยิ่งเปล่าเปลี่ยวเศร้าสร้อยละห้อยหา
เจ้า รีบรัดตัดเนินดำเนินมา ไม่รู้ว่าจะไปหนตำบลใด
กันแสงพลางเหลียวพลางดูปรางค์รัตน์ หน่อกษัตริย์สองราน้ำตาไหล
ทุกเทวาช่วยรักษาทั้งสองไป ดลพระทัยให้เข้าป่าพนาวัน ฯ
๏ ประโรหิตสมคิดขึ้นปรางค์มาศ สิงหนาทตั้งปึ่งทำขึงขัน
ท้าวพระยาหาตัวมาพร้อมกัน ใครแข็งขันสั่งซ้ำให้จำจอง
ที่ยินยอมพร้อมใจให้สมบัติ เอาความสัตย์อย่าให้หมายเป็นฝ่ายสอง
แล้วแต่งตั้งที่ขุนนางตามทำนอง ทั้งพวกพ้องพร้อมจิตก็คิดการ
ให้ค้นหาธิดากรุงกษัตริย์ จบจังหวัดพระนิเวศน์เขตสถาน
มิได้พบพี่น้องสองกุมาร ตาพราหมณ์พาลจับยามตามตำรา
ก็รู้ว่าไม่อยู่ในนิเวศน์ สุดสังเกตที่จะเสาะแสวงหา
ก็นิ่งไว้ในใจไม่เจรจา สั่งให้หาช่างสุวรรณมาทันใด
ทำโกศทองรองศพสองกษัตริย์ ประจงจัดไว้ปรางค์ทองอันผ่องใส
เที่ยวเลือกชมนางสนมกำนัลใน สำราญใจพ่อลูกทุกคืนวัน ฯ
๏ แสนสงสารพระกุมารสองสมร ลับนครเข้าป่าพนาสัณฑ์
กันแสงส่งสุรเสียงมาเคียงกัน ได้สามวันเดินไพรไปไกลวัง
อดเสวยเนยนมยิ่งตรมอก แสนวิตกคิดคะนึงถึงความหลัง
สงสารสองทรงศักดิ์ในนครัง บรรลัยแล้วหรือยังไม่รู้เลย
เมื่อครั้งบุญทูลกระหม่อมยังครองภพ เธอเวียนรบตักเตือนให้สรงเสวย
ยามวิบากจากสบายไม่วายเลย ที่การเคยผาสุกมาทุกข์ทน
เพราะสิ้นบุญทูลกระหม่อมจึงตรอมจิต เอาชีวิตออกไว้อยู่ไพรสณฑ์
เอาเสือสางกวางเถื่อนเป็นเพื่อนตน ทั้งผู้คนเงียบสงัดล้วนสัตว์พาล
พระพี่น้องสององค์ทรงกันแสง จนสุดแรงที่จะไปในไพรสาณฑ์
สิ้นกำลังล้มลงในดงดาน สองกุมารนิ่งซบสลบลง ฯ
๏ เทพไททุกวิมานบันดาลเงียบ เย็นยะเยียบทุกหย่อมหญ้าป่าระหง
ทุกก้านกอช่อไม้ในไพรพง สงสารองค์อรุณราชเพียงขาดใจ
ลมรำพายชายพัดมารึ่นรื่น ทั้งสองฟื้นสมประดีขึ้นโหยไห้
พระพี่ชวนอนุชาลีลาไป โศกาลัยเลียบเดินเนินคีริน
บรรลุถึงสระหนึ่งน้ำสะอาด เดียรดาษด้วยอุบลชลสินธุ์
ทั้งฝักดอกจอกกระจับในวาริน ระรื่นกลิ่นเกสรขจรจาย
ทั้งสององค์นั่งลงกำลังหอบ พระกรกอบดื่มกินกระสินธุ์สาย
แล้วชวนน้องลงในสระชำระกาย เที่ยวแหวกว่ายเลือกหักฝักอุบล
พี่แหวกจอกปอกเสวยกระจับสด น้องว่ารสโอชาผลาผล
จะกล่าวถึงยักษ์ร้ายในสายชล ทั้งสี่ตนฤทธิไกรดังไฟกาฬ
พระเวสสุวัณสาปสรรให้เฝ้าสระ ด้วยโมหะฤทธิ์แรงกำแหงหาญ
ได้ยินเสียงพี่ น้องสองกุมาร ลงลอยเล่นชลธารสะเทื้อนไป
แสนพิโรธโดดทะลึ่งเสียงอึงอัด ไล่สกัดเรียกกันอยู่หวั่นไหว
แสนสงสารสุดสวาทเพียงขาดใจ เห็นยักษ์ไล่ติดพันกระชั้นมา
สองพี่น้องร้องหวีดกราดกรีดเสียง ชีวิตเพียงจะพินาศด้วยยักษา
เจ้าแหวกว่ายเวียนวงในคงคา อสุรากั้นกางไว้กลางชล ฯ
             

ตอนที่ ๓ โคบุตรมาช่วยชุบชีวิตท้าวพรหมทัตและพระมเหสี

๏ พอโคบุตรสุริยาเหาะมาถึงได้ยินอึงหวั่นไหวทั้งไพรสณฑ์
พระลอยแลมาแต่โพยมบนเห็นสายชลฟุ้งสายกระจายฟอง
สี่ยักษาไล่ทารกอยู่หมกมุ่นนึกการุญสงสารเจ้าทั้งสอง
พระโถมลงตรงสระปทุมทองอุ้มเอาสองกุมารทะยานมา
ยักษ์พิโรธโกรธไล่กระชั้นชิดพระทรงฤทธิ์หยุดยืนบนยอดผา
โบกพระหัตถ์ตรัสห้ามแล้วถามมาอสุราโกรธกันด้วยอันใด
ยักษ์ทมิฬยินถามคำรามร้องมันจองหองลงชำระในสระใหญ่
เก็บโกมินกินฝักแล้วหักใบเราขัดใจจึ่งจะล้างให้วางวาย ฯ
๏ พระพี่น้องสองเจ้าเล่าความหลังเป็นสัจจังข้าพเจ้าเล่าถวาย
ทินกรร้อนรนกระวนกระวายมาเห็นสายชลธีก็ดีใจ
ทั้งพี่น้องสององค์ลงกินอาบก็เย็นซาบสรรพางค์ไม่ตักษัย
คิดว่าน้ำสำหรับอยู่กับไพรไม่แจ้งใจว่าเจ้าของเขาป้องกัน
จงเอาบุญเจ้าประคุณเอ็นดูด้วยเหมือนโปรดช่วยลูกกำพร้าจะอาสัญ
พระทรงฟังสังเวชพระทัยครันจึงว่ากับกุมภัณฑ์ไปทันความ
นี่แน่นายฝ่ายเด็กไม่รู้แจ้งใช่จะแกล้งมาข่มเหงไม่เกรงขาม
ถึงจะฆ่าทารกไม่ลือนามจะถือความไปทำไมไม่ต้องการ ฯ
๏ พวกรากษสโกรธร้องอยู่ก้องกึกจองหองฮึกเหิมนักทำหักหาญ
มิส่งมามึงจะพากันวายปราณมิใช่การของเอ็งไม่เกรงกัน ฯ
๏ พระฟังสารมารร้ายหมายชีวิตไม่หวาดจิตปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
จึ่งว่าเหวยอสุราใจอาธรรม์เราไม่พรั่นดอกที่ข้อจะต่อตี
พระถอดเทพสังวาลโองการสั่งสังวาลระวังพี่น้องทั้งสองศรี
ยักษ์พิโรธโลดไล่เป็นสิงคลีกระโดดตีตึงตังประดังมา ฯ
๏ พระลองแรงแผลงฤทธิ์เข้ารบรับพระหัตถ์จับข้างละสองสี่ยักษา
เผ่นผงาดฟาดผางกลางศิลาอสุราดิ้นกระเดือกลงเสือกกาย
จึงโอมอ่านอาคมพรหมประสิทธิ์ก็เปลื้องปลิดเจ็บปวดนั้นสูญหาย
เข้ากลาดกลุ้มรุมรบอยู่รอบกายดังเสียงสายสุนีลั่นสนั่นดัง
ด้วยเดชะเครื่องประดับสำหรับศึกแล่นพิลึกโลดไล่ไม่ถอยหลัง
ได้กินนมราชสีห์มีกำลังไม่พลาดพลั้งติดพันประจัญบาน
ต่างกำแหงแรงเริงในเชิงรบไม่หลีกหลบโลดไล่ด้วยใจหาญ
ยักษ์จะจับพี่น้องสองกุมารเพราะสังวาลป้องกันไม่อันตราย ฯ
๏ พระโคบุตรสุริยาวราเดชเอาธำมรงค์บิตุเรศอันเรืองฉาย
พระหัตถ์ขว้างเป็นแสงประกายพรายประหารกายยักษ์ขาดลงดาษดิน
ด้วยฤทธิ์เทพอาวุํธสุดจะแก้ไม่หายแผลม้วยมุดสุดถวิล
ราพณ์ร้ายตายกลาดลงดาษดินพระนรินทร์เหาะลงเนินคิรี
จึงเรียกสองกุมาราเข้ามาชิดพลางพินิจพี่น้องทั้งสองศรี
งามเจริญกิริยากุมารีดังมณีเมขลาวิไลทรง
ชมกุมารน้องชายก็เฉิดโฉมงามประโลมดังเทพครรไลหงส์
ชะรอยเป็นจักรพรรดิขัตติย์วงศ์จึงเอื้อนโองการถามเนื้อความไป
นี่แน่น้องสองเจ้าจงเล่าเรื่องอยู่บ้านเมืองแห่งหนตำบลไหน
ยังเด็กนักหักหาญมาเดินไพรบุญเจ้าไม่มรณาพี่มาทัน ฯ
๏ สองกันแสงเล่าความไปตามเรื่องฉันเสียเมืองยากไร้มาไพรสัณฑ์
มาประสบพบมารชาญฉกรรจ์แล้วโศกศัลย์ร่ำไรอยู่ไปมา
พระโปรดช่วยจึงไม่ม้วยชีวาวาตม์ขอรองบาทยุคลจนสังขาร์
ข้าชื่อมณีสาครแต่ก่อนมาอนุชาชื่ออรุณร่วมท้องกัน ฯ
๏ พระโคบุตรสุริย์วงศ์ใ้ห้สงสารปลอบกุมารว่าอย่าทรงกันแสงศัลย์
เจ้ายังเด็กพี่็ก็เล็กอยู่ด้วยกันไม่หมายมั่นจะเอามาเป็นข้าไท
จะช่วยน้องให้ได้ครองคืนสถานจงสำราญเถิดนะน้องอย่าหมองไหม้
พี่จะชุบกุมภัณฑ์ที่บรรลัยจึ่งจะไม่เป็นกรรมประจำกาย
พระหยิบยามาเคี้ยวแล้วเที่ยวพ่นกุมภัณฑ์พลได้กลิ่นก็กลับหาย
หมอบประนมก้มตัวด้วยกลัวตายต่างถวายอภิวันท์รำพันความ
ขอบพระคุณการุญชุบชีวิตได้พูดผิดข้าน้อยนี้หยาบหยาม
ขอรองบาทมุลิกาพยายามไปติดตามกว่าจะสูญสิ้นชีวา
แล้วยักษีสี่นายถวายแก้วอันเลิศแล้วเหาะได้ในเวหา
ทั้งสองดวงแต่ล้วนดีมีศักดาปรารถนานึกได้ดังใจจง ฯ
๏ พระรับแก้วแล้วตรัสกับขุนยักษ์ท่านจงรักสุจริตจิตประสงค์
เราสงสารพี่น้องทั้งสององค์เจ้าเชื้อพงศ์จักรพรรดิสวัสดี
เที่ยวทนทุกข์บุกป่าพนาเวศน่าสมเพชใจนักนะยักษี
จะแก้ไขให้สองราคืนธานีอสุรีจงไปช่วยเราด้วยกัน ฯ
๏ พนาสูรทูลความไปตามเรื่องมิให้เคืองบาทมูลทูลผ่อนผัน
ให้สององค์พระกุมารสำราญครันเหมือนทรงธรรม์อนุกูลกุมารา ฯ
๏ ได้ฟังสารแสนสำราญอารมณ์รื่นพระชมชื่นแสนสนิทเสน่หา
พระยื่นแก้วแล้วตรัสจำนรรจาถือจินดาเถิดน้องทั้งสองคน
เจ้ากุมแก้วแล้วเหาะไปตามพี่ถึงบุรีเรืองรัตน์ไม่ขัดสน
สองกุมารกรานกราบจอมสากลแล้วกุมแก้วฤทธิรณไว้กับกร ฯ
๏ พระโคบุตรสุริยาก็พาเหาะข้ามละเมาะเขาเขินเนินสิงขร
สามกษัตริย์อสุราพากันจรหมายนครลอยฟ้ามาบุรี
ครั้นภาณุมาศผาดแผดแดดร้อนจัดสามกษัตริย์ต้องแสงนรังสี
พระเคลื่อนคล้อยลอยลงในพงพีจรลีร่มรื่นชื่นพระทัย
พระโคบุตรชวนน้องสองกษัตริย์ชมพนัสหิมวาพฤกษาไสว
ที่ผลิดอกออกผลระคนไปวายุไกวกิ่งกวดเป็นวงกง
ชมพู่เทศเกดแก้วตะโกโกฐชะลูดโลดตุมกามหาหงส์
หันเหียนตะเคียนคางยางประยงค์วัลย์เปรียงปรงปรูปรางตะลิงปลิง
ฝูงอีลุ้มแอบพุ่มอุโลกลับกระสาจับไซ้ขนบนต้นสิง
กาลิงเลี้ยวไล่หานางกาลิงอัญชันชิงคู่เคียงอยู่เรียงกัน
นกกระเหว่าเฝ้าแฝงฝรั่งร้องฝูงยูงทองย่องเหยียบพะยุงขัน
สามกุมารเพลิดเพลินเจริญครันแล้วพากันชมนกไม้ไพรพนม
ตามประสาทารกรักสนิทไม่นึกคิดเคืองระคายเท่าปลายผม
สัพยอกหยอกเอินเพลินอารมณ์จนแดดร่มเบี่ยงบ่ายลงชายไพร
พระชวนน้องสององค์ขึ้นเหาะเหินงานเจริญรีบมาในป่าใหญ่
ลอยละลิ่วปลิวเมฆมาไรไรประมาณได้ยามหนึ่งถึงธานี
สองกุมารทูลความไปตามเรื่องนี่แลเมืองข้าน้อยทั้งสองศรี
โน่นปรางค์ทองของพระชนนีแต่เดี๋ยวนี้ใครจะอยู่ไม่รู้ความ
ได้ทรงฟังทั้งสองพระน้องนาฏลงปราสาทเถิดนะน้องอย่าเกรงขาม
แม้นมิใช่บิดาพะงางามจงแจ้งความพี่จะทำให้หนำใจ ฯ
๏ กุมาราพาองค์พระทรงเดชเข้านิเวศน์ปรางค์ทองอันผ่องใส
สามกษัตริย์อสุราก็คลาไคลเข้าห้องในปรางค์รัตน์ชัชวาล ฯ
๏ นางชาววังนั่งยามอยู่แออัดเห็นกษัตริย์สองราน่าสงสาร
ให้ระลึกถึงนายที่วายปราณวิ่งเข้ากอดกุมารแล้วโศกา
สิ้นบุญทูลกระหม่อมทั้งสองแล้วดังดวงแก้วมืดมิดทุกทิศา
แม่เป็นไรไปแล้วจึ่งกลับมาพราหมณ์ชราพ่อลูกมันครองวัง ฯ
๏ ได้ฟังฝูงกัลยาน้ำตาไหลแข็งพระทัยตรัสถามเนื้อความหลัง
สองพระองค์ปลดปลงชีวาวังพระศพยังอยู่หรือสูญไปแห่งใด ฯ
๏ สาวสนมก้มกราบแล้วทูลสนองอันศพสองปิ่นกษัตริย์ที่ตัดษัย
เขาใส่พระโกศทองไว้ห้องในแล้วร้องไห้ห้ามปรามพระทรามชม
นางมณีสาครกับน้องน้อยก็เศร้าสร้อยโลมเล้าสาวสนม
แต่ก่อนปางสร้างกรรมจำนิยมอย่าปรารมภ์เราจะคืนเอาพารา
แล้วนำองค์ทรงศักดิ์กับยักษ์ร้ายค่อยแฝงกายมาถึงแท่นอันเลขา
เห็นพราหมณ์เฒ่าขึ้นสถิตแท่นบิดากับลูกยาบนเตียงอยู่เคียงกัน ฯ
๏ พระพี่น้องร้องเรียกให้ยักษ์จับสั่งกำชับอย่าเพ่อฆ่าให้อาสัญ
ยักษ์กระโจมโถมจับตาพราหมณ์พลันเชือกมัดมั่นสองแขนอยู่แอ่นกาย
ทั้งพ่อลูกถูกมัดอยู่นอนกลิ้งพวกผู้หญิงเห็นยักษ์ก็ใจหาย
บ้างหวีดหวาดผาดแลเห็นเจ้านายจึงค่อยคลายความกลัวทุกตัวคน ฯ
๏ พระพี่น้องร้องห้ามพวกสาวใช้อย่าตกใจใช่ศึกมากลางหน
ต่างรู้ชัดค่อยสงัดสงบตนพระสุริยนเยี่ยมยอดเมรุไกร
พระพี่น้องร้องเชิญพระโฉมศรีมาสู่ที่โกศทองอันผ่องใส
ให้เปิดโกศเชิญศพออกทันใดภูวไนยพ่นด้วยโอสถพลัน
จอมกษัตริย์สององค์คงชีวิตค่อยเคลิ้มจิตคลับคล้ายเหมือนใฝ่ฝัน
เห็นลูกรักยักษ์ร้ายอยู่เคียงกันพระโศกศัลย์สวมกอดเอาลูกยา
พ่อบรรลัยใครช่วยจึงรอดเล่าไฉนเจ้ารู้จักกับยักษา
พระโฉมยงองค์นั้นนะกัลยาเสด็จมาแต่หนตำบลใด ฯ
๏ พระโอรสยศยงทรงสดับจึงกล่าวกลับความหลังแถลงไข
พระชนกชนนีก็ดีใจราวกับได้ทิพสถานพิมานอินทร์
เข้าอุ้มองค์บุตราพระอาทิตย์พลางจุมพิตเชยชมสมถวิล
สมบัติของบิดาในธานินทร์ทั้งม้ารถคชริินทร์อันเพริศพราย
จะมอบให้ทรามชมเสวยราชย์ชนชาติจะได้พึ่งพระโฉมฉาย
พระบิดรมารดาชรากายจะเบี่ยงบ่ายบรรพชาไม่ราคี
ฝากแต่น้องสององค์ไว้ด้วยเถิดนึกว่าเกิดร่วมครรภ์พระโฉมศรี
พ่อขอถามนามชนกชนนีผ่านบุรีแห่งหนตำบลใด ฯ
๏ พระโคบุตรทรงฟังรับสั่งถามไม่บอกความออกแจ้งแถลงไข
หม่อมฉันชาวหิมวาพนาลัยทุเรศไร้สุริย์วงศ์อยู่ดงดอน
พระมารดาอาสัญแต่วันคลอดชีวิตรอดด้วยราชไกรสร
ลูกรักเคยอยู่ป่าพนาดรมาเที่ยวจรเล่นตามความสบาย
มาพบน้องนวลนางที่กลางเถื่อนเห็นเด็กเหมือนกันก็รักไม่รู้หาย
ฉันชุบช่วยภูวดลให้พ้นตายเสร็จแล้วจะถวายบังคมลา
ซึ่งโปรดปรานบ้านเมืองให้ลูกรักมิใช่ศักดิ์เชื้อวงศ์เผ่าพงศา
ลูกยกให้แก่พระน้องทั้งสองราจะกราบลาเที่ยวให้เพลินเจริญใจ
พระโศกาอาลัยใจจะขาดภูวนาถว่าวอนด้วยรักใคร่
สารพัดพ่อมาตัดอาลัยไปทั้งเวียงชัยก็ไม่รักจะหักจร
ทำกระไรจะได้แทนคุณสนองที่ช่วยสองสุดสวาทสโมสร
จงเอ็นดูบิดาที่ว่าวอนอยู่นครด้วยน้องทั้งสององค์ ฯ
๏ พระฟังห้ามตามมีไมตรีจิตบุตรอาทิตย์ทูลความตามประสงค์
ถึงลูกไปใช่จะลืมบาทบงสุ์เมื่อนานนานแล้วก็คงจะกลับมา ฯ
๏ พรหมทัตครั้นจะขัดก็สุดคิดรัญจวนจิตเศร้าสร้อยละห้อยหา
แลดูองค์ทรงฤทธิ์กับธิดาอุปมาเหมือนแก้วแกมกับทอง
แต่ทรงฤทธิ์จิตยังเด็กไม่รู้จักด้วยเ็ด็กนักยังไม่ควรภิเษกสอง
จะโลมเล้าเอาใจในทำนองพระตรึกตรองตรัสไปด้วยไมตรี
ถึงจะไปอาลัยแก่พ่อมั่งจงรอรั้งอยู่เมืองให้เรืองศรี
พออุ่นใจไพร่ฟ้าประชาชีชาวบุรีหญิงชายกระจายจร
ว่าพ่อได้สายสวาทเป็นโอรสเฉลิมยศภิญโญสโมสร
พ่อเอ็นดูบิดาให้อาวรณ์อย่าเพ่อจรให้พ่อช้ำระกำใจ ฯ
๏ พระโคบุตรสงสารท้าวพรหมทัตสุดจะขัดแล้วจึ่งทูลสนองไข
พระตรัสห้ามสามหนแล้วจนใจจะอยู่ไปมิให้เคืองเรื่องราคี
เมื่อนานนานลูกจะลาไปเล่นมั่งจิตลูกยังอาลัยถึงไพรศรี
จะเที่ยวดูเสียให้ทั่วทั้งธรณีชมบุรีจักรพรรดิกษัตรา
กรุงกษัตริย์ฟังสารสำราญรื่นประคองชื่นรับขวัญด้วยหรรษา
แล้วเชิญโอรสราชเร่งยาตราเสด็จมาพระโรงรัตน์ชัชวาล
ให้ยักษาพาพราหมณ์มาถามซักเอาเพื่อนพรรคพี่น้องจองหองหาญ
ทั้งพ่อลูกผูกมัดฝีมือมารก็ให้การซัดเพื่อนออกเปื้อนคำ
เขาจดหมายไล่จับมาคับคั่งมีรับสั่งให้ลงโทษแต่คนขำ
บีบขมับขับเฆี่ยนเจียนระยำให้ตรากตรำตรึงตราไว้ตรุใน
แล้วยกข้อพ่อลูกประโรหิตกระทำผิดสาหัสถึงตัดษัย
ให้ตีฆ้องร้องป่าวตระเวนไปอย่าฆ่าในธานีเป็นชีพราหมณ์
ใส่นาวาไปมหาทะเลหลวงเอาหินถ่วงเสียให้จมสมหยาบหยาม
พระตรัสสั่งสิ้นเสร็จสำเร็จความแล้วชวนสามโอรสเข้าสู่วัง
เสวกาพาพราหมณ์ทั้งพ่อลูกไปมัดผูกเฆี่ยนขับตามรับสั่ง
ตะโหงกคอข้อมือขื่อประดังข้างหน้าหลังตีฆ้องมาสองคน
พวกดาบแดงแซงเดินกระหนาบข้างขยับย่างจูงพราหมณ์มาตามถนน
ตีฆ้องแล้วให้ร้องประจานตนทั้งสองคนพ่อลูกเหมือนอย่างลิง
เสียงหม่องหม่องร้องว่าเจ้าข้าเอ๋ยอย่าดูเยี่ยงข้าเลยทั้งชายหญิง
ข้าพ่อลูกทุจริตทำผิดจริงกบฏชิงสมบัติกษัตรา
ทั้งชาวบ้านร้านตลาดก็กลาดเกลื่อนร้องเรียกเพื่อนวิ่งกรูมาดูหน้า
ทั้งธานีมิได้มีใครเวทนามันอยากชิงวาสนาสาแก่ใจ
ตระเวนรอบขอบเมืองทุกบ้านช่องลงเรือล่องไปในกลางทะเลใหญ่
เอาพ่อลูกผูกแผ่นศิลาลัยโยนลงในสาชลก็วายปราณ
กลับมาทูลมูลเหตุเกศกษัตริย์พรหมทัตปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
จิตระรื่นชื่นอารมณ์ชมกุมารจำเนียรกาลนานมาอยู่ธานี ฯ
๏ พระโคบุตรสุริย์วงศ์ทรงสวัสดิ์บังคมทูลพรหมทัตเจ้ากรุงศรี
ลูกอยู่กับบิดามากว่าปีระลึกถึงพงพีพ้นกำลัง
ลูกจะขอลาองค์พระทรงเดชไปเที่ยวชมหิมเวศเหมือนใจหวัง
พรหมทัตขัตติย์วงศ์ได้ทรงฟังท้าวเธอหลั่งชลนาโศกาลัย
ครั้นจะตรัสหักหาญพูดทานทัดกลัวจะขัดเคืองวิญญาณ์อัชฌาสัย
จึ่งตรัสว่าแก้วตาจะคลาไคลสำราญใจกลับมายังธานี ฯ
๏ พระโคบุตรรับรสพจนารถกราบเบื้องบาทบงกชบทศรี
ลูกไปลับคงจะกลับมาบุรีไม่ถึงปีอย่าอาลัยพระทัยปอง
แล้วผินหน้ามาสั่งพระน้องรักอยู่ตำหนัีกเถิดเจ้าอย่าเศร้าหมอง
พี่ไปแล้วคงจะกลับมารับน้องนวลละอองจงสุโขอย่าโศกา
ทั้งพี่น้องร้องไห้วิ่งไปกอดรำพันพลอดวิงวอนฉะอ้อนว่า
จะไปไหนฉันจะไปด้วยพี่ยาอย่าพักว่าเลยไม่อยู่ในบูรี ฯ
๏ พระรับขวัญจูบน้องประคองชิดตามจริตทารกทั้งสามศรี
อย่าไปเลยลำบากองค์ในพงพีล้วนเสือสีห์ผีสางกลางอารัญ
มันเห็นใครใจอ่่อนมันหลอนหลอกไม่ดีดอกเจ้าอย่าไปในไพรสัณฑ์
ทำไมกับพี่มีมนต์ไม่กลัวมันจงครองกันอยู่เมืองอย่าเคืองระคาย ฯ
๏ อย่าพักปดให้เหนื่อยปากไม่อยากเชื่อถึงช้างเสือก็ไม่พรั่นเหมือนมั่นหมาย
มิพาไปแล้วไม่ออกไปนอกกายจะกอดคอไว้จนตายไม่ปล่อยเลย ฯ
๏ ดูดู๋ว่าแล้วยังไม่ฟังว่าทั้งข้าวปลาก็จะได้ที่ไหนเสวย
ดวงมณีที่พี่ให้เอาไว้เชยอย่าไปเลยโฉมตรูอยู่พารา
ทั้งพี่น้องร้องไห้ไม่ฟังห้ามขืนจะตามไปหิมเวศด้วยเชษฐา
พระโคบุตรสุดจนพ้นปัญญาทูลบิดาให้ห้ามเจ้าทรามวัย
บิตุรงค์ทรงพระสรวลสำรวลร่าตามแต่เจ้าจะว่าอัชฌาสัย
เมื่อพ่อแม่เขาไม่รักจะหักไปแล้วภูวไนยเล้าโลมนางโฉมงาม
อนุชาพ่อจงพาไปฝึกสอนนางมณีสาครจะช่วยห้าม
แล้วตรัสปลอบพระธิดาพะงางามแม่อย่าตามไปให้ยากลำบากกาย
แม้นขุกเข็ญเป็นหญิงนี้ยากนักพระลูกรักพ่อว่าอย่าผันผาย
พระอนุชาเขาเชื้อเนื้อว่าชายอันตรายโพยภัยเขาไม่มี ฯ
๏ นางทรงฟังแค้นจิตบิตุเรศชลเนตรไหลนองหม่นหมองศรี
เจ้าหยิกข่วนเชษฐาไม่ปรานีแล้วเข้าที่ไสยาโศกาลัย ฯ
๏ พระโคบุตรสุริยาผวาวิ่งมาปลอบมิ่งสมรมิตรพิสมัย
พี่เมตตาจึ่งไม่พาเจ้าเดินไพรแม่ยังไม่เห็นดีเข้าตีรัน
แต่น้องน้อยยังหน่วงเป็นห่วงนักพระทรงศักดิ์เธอจะให้ไปกับฉัน
แม่จงฟังพี่ยาอย่าจาบัลย์จะเก็บพรรณบุปผาอัมพาพวง
ที่หอมหวนงามหลากมาฝากแม่ห้อยพระแกลเล่นสะพรั่งในวังหลวง
พงศ์กษัตริย์ตรัสล้อแล้วล่อลวงสุดาดวงค่อยชื่นกลืนน้ำตา ฯ
๏ พระจูงกรยุพยงอนงค์นาฏยุรยาตรจากแท่นอันเลขา
มาฝากองค์ทรงฤทธิ์พระบิดาแล้วชวนพระอนุชามาสรงชล
ในอ่างทองรองฝักปทุมมาศดูสะอาดชลปรอยเป็นฝอยฝน
น้ำกุหลาบอาบองค์สรงสุคนธ์ทรงเครื่่องต้นดูงามอร่ามพราย ฯ
๏ สององค์ออกหน้าโถงพระโรงรัตน์หน่อกษัตริย์ทรงแท่นอันเรืองฉาย
โองการสั่งอสุรีทั้งสี่นายจงผันผายไปสถานสำราญใจ
แต่จงช่วยกรุณังระวังนิเวศน์ทั่วขอบเขตนครังทั้งน้อยใหญ่
พนาสูรทูลสนองให้ต้องใจในกรุงไกรมิให้มีราคีพาน
สิบห้าวันจะผลัดกันมาสืบข่าวให้สองท้าวปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
แล้วกราบลาพี่น้องสองกุมารเหาะทะยานหมายมาพนาลี ฯ
๏ พระโคบุตรสุริยาวราฤทธิ์สำราญจิตจากพระโรงอันเรืองศรี
เจ้าอรุณสุริยวงศ์ทรงมณีจรลีลอยลิ่วปลิวเมฆา
ออกจากรุงมุ่งหมายเข้าไพรระหงทั้งสององค์ชมไม้ไพรพฤกษา
พระเหาะเรียงเคียงชมยมนาลอยละลิ่วปลิวฟ้ารีบคลาไคล ฯ
๏ พระสุริยงลงลับเหลี่ยมภูผาพระจันทราส่องสว่างกระจ่างไข
ทั้งสองชมจันทรานภาลัยมาตามในแถวทางกลางอารัญ
พระเหาะเรียงเคียงชมดารารายแสนสบายคลายทุกข์เกษมสันต์
ศิลาลายพรายเลื่อมด้วยแสงจันทร์ชี้ชวนกันทัศนาศิลาลัย ฯ
๏ พระสุริยาฟ้าสางสว่างภพกระจ่างจบในป่าพฤกษาไสว
ทั้งพี่น้องสองเหาะระเห็จไปถึงเขาใหญ่สูงเงื้อมตระหง่านครัน
เป็นสี่เหลี่ยมสูงวิเวกเทียมเมฆมืดดูโยงยืดยาวใหญ่ในไพรสัณฑ์
เหมือนเมฆมืดเมฆาเมื่อสายัณห์พระชวนกันสององค์เดินตรงมา
ครั้นถึงที่เขาใหญ่ในไพรสณฑ์แลเห็นต้นนารีผลบนเนินผา
ล้วนคนธรรพ์นักสิทธ์วิทยาเฝ้ารักษาแลล้อมอยู่พร้อมกัน
ทั้งสององค์่ทรงแลไม่เคยเห็นมุ่งเขม้นแล้วทรงพระสรวลสันต์
พระโคบุตรนึกอนาถประหลาดครันต้นไม้นั้นแต่ล้วนนางสล้างไป
ที่ใต้ต้นคนธรรพ์สะพรั่งอยู่พระน้องดูให้เห็นเล่นใกล้ใกล้
ว่าพลางทางชวนกันเหาะไปสำราญใจชื่นจิตด้วยฤทธิรณ ฯ
             

ตอนที่ ๔ โคบุตรรบวิชาธร ฆ่าทัศกัณฐมัจฉาตาย

๏
             

ตอนที่ ๕ ยักขินีพาโคบุตรเข้าเมืองเนรมิต

๏
             

ตอนที่ ๖ โคบุตรได้นกขุนทองแล้วเข้าเมืองกาหลง

๏
             

ตอนที่ ๗ นกขุนทองถือหนังสือถวายนางอำพันมาลา ธิดาท้าววิหลราช

๏
             

ตอนที่ ๘ โคบุตรได้นางอำพันมาลาเป็นชายา

๏
             

ตอนที่ ๙ โคบุตรพานางอำพันมาลาหนีไปเมืองพาราณสี

๏
             

ตอนที่ ๑๐ อภิเษกโคบุตรกับนางมณีสาครและนางอำพันมาลา

๏
             

ตอนที่ ๑๑ นางอำพันมาลาให้เถรกระอำทำเสน่ห์

๏
             

ตอนที่ ๑๒ พระอรุณมาเมืองปราการบรรพต จับเสน่ห์เถรกระอำ

๏
             

ตอนที่ ๑๓ โคบุตรปรึกษาโทษนางอำพันมาลา

๏
             

ตอนที่ ๑๔ ขับนางอำพันมาลาออกจากเมือง

๏
             

เชิงอรรถ

ที่มา

[1]

รับข้อมูลจาก "https://www.reurnthai.com/wiki/%C3%A0%C2%B9%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%E2%80%9E%C3%A0%C2%B8%C5%A1%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%80%A2%C3%A0%C2%B8%C2%A3"
เครื่องมือส่วนตัว