สุขุมาลนิพนธ์

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

การปรับปรุง เมื่อ 17:52, 17 พฤศจิกายน 2552 (ดูโค้ด) CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน) (→โคลงสุภาสิต) ← แตกต่างก่อนหน้า		การปรับปรุง เมื่อ 18:03, 17 พฤศจิกายน 2552 (ดูโค้ด) CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน) (→เพลงยาวกลบท) แตกต่างถัดไป →
แถว 554:		แถว 554:
	===เพลงยาวกลบท===		===เพลงยาวกลบท===
		+
		+	เพลงยาวกลบท
		+
		+	'''ปรารภ'''
		+	<tpoem>
		+	<sub>ตะเข็บไต่ขอน</sub>
		+	๏ หทัยประสงค์ผจงลิขิตประดิษฐ์สนอง
		+	เสนอขนิษฐ์พินิจยุบลนุสนธิ์คนอง
		+	ขณสมองฟฟุ้งฟเฟื่องวิชากวี
		+	สถิตณเรือนเสมือนธุระบพะบพ้อง
		+	จะตฤกจะตรองก็คล่องอุราประสาประสี
		+	ผิบทลบองมิต้องระบอบระเบียบวิธี
		+	ก็หวังธมีพระทัยนุเคราะห์เฉพาะกรุณย์
		+	ฤาเขินฤาขวางณทางอักษรแลกลอนสำผัส
		+	ก็คงจะตัดจะเติมประดับสนับสนุน
		+	ผสานผสมนุกรมลำนำช่วยค้ำช่วยจุน
		+	จะขอบพระคุณมิรู้จะเบื่อละเมื่อละคราว
		+	ณกลอนขบวรเชิงชวนสังวาสนิราสแลภ้อ
		+	จะเรียบจะเรียงมิเพียงมิพอจะกล้อจะกล่าว
		+	เพราะมิใช่นิสัยหทัยสัตรีมีเรื่องมีราว
		+	ข้างชู้ข้างสาวเสมือนนักเลงมิเกรงมิคร้าม
		+	คะโลงสุภาสิตานุสรไว้ก่อนไว้เก่า
		+	ลล้วนสำเนาสำนวนสุภาพมิหยาบมิหยาม
		+	มิเยาะมิแยงแสดงคติพึงตริพึงตาม
		+	จะต่ำจะทรามก็พอจะกลั้วรรัวราง ฯ
		+	</tpoem>
		+	----
		+	<tpoem>
		+	'''โทษฉิบหาย ๖ ประการ'''
		+	<sub>โตเล่นหาง</sub>
		+	๏ ดำเนิรความตามทำนองปองลิขิต
		+	เปิดภาสิตวรรณพฤติยึดที่อ้าง
		+	ธิบายเหตุฉิบหายหกยกมาวาง
		+	ไว้เปนทางเดิรขบวรสำนวนกลอน
		+
		+	(๑) สุราเมรยบานชาญฉกาจ
		+	ผรุสวาทพาลประทุษไม่หยุดหย่อน
		+	เส้นประสาทอาจพิกลทุรนร้อน
		+	ทรัพย์จะล่อนหมดตัวอย่ามัวมนท์
		+	(๒) ลับไถงอย่าครรไลไถลเที่ยว
		+	ทางตรอกเปลี่ยวปลอดฉวางกลางถนน
		+	คนเดียวเดิรเมินประมาทขาดผู้คน
		+	ศัตรูพบหลบไม่พ้นภัยศัตรู
		+	(๓) สัมมัชชาก็อย่าทัศนานัก
		+	ไร้ประโยชน์โทษหนักข้างลักขู
		+	มหรศพสารพันแม้หมั่นดู
		+	มีเงินอู๋ก็คงเลี่ยนด้วยลายละเลิง
		+	(๔) การพนันทุกทุกพรรค์พลันพินาศ
		+	มาทสนุกขุกพลาดสิเลยเหลิง
		+	แรกเล่นนึกว่านิดหน่อยค่อยประเทิง
		+	เลยเปิดเปิงถึงจำนำระยำยับ
		+	(๕) อนึ่งอย่าปณิธานสมานจิต
		+	เสวนาลามกมิตรจิตสับปลับ
		+	ยามเรามีตีสนิธหวังปลิดทรัพย์
		+	เราซวยกลับหลีกละสละเมิน
		+	(๖) จงคนึงถึงโทษจิตโหดคร้าน
		+	ธุระงารคฤหาอย่างห่างเหิน
		+	พึงสะสมธนไว้เจริญ
		+	มุ่งดำเนิรพิริยจรรยา
		+
		+	เหตุพินาศอนุสาสนแสดงอรรถ
		+	ฉัพพิธจัดแจงประมวญล้วนโทษา
		+	นรชาติปราชญ์ละดังพรรณา
		+	เพื่อสถาพรพิพัฒน์สวัสดี
		+	</tpoem>
		+	----
		+	<tpoem>
		+	'''โทษสุรา ๖ ประการ'''
		+	<sub>กระแตไต่ไม้</sub>
		+	๏ โทษสุราพรรณาสุราโทษ
		+	ศรีเฉลิมเพิ่มประโยชน์เฉลิมศรี
		+	คดีธรรมเลิศล้ำธรรมคดี
		+	นานมามีในบาฬีมีมานาน
		+	สาสนูสัพพัญญูอนุสาสน์
		+	สารแก่นแท้แผ่โอวาทเปนแก่นสาร
		+	ชาญปรีชานรชนปรีชาชาญ
		+	แรงร้ายรู้มัชบานฤทธิ์ร้ายแรง
		+	ฉพิธเภทภีตเหตุเภทฉพิธ
		+	แจ้งประจักษ์ตระหนักจิตประจักษ์แจ้ง
		+	แสดงความตามเมธีชึ้ความแสดง
		+	โลกาแจงแจกไว้ในโลกา
		+	(๑) คือสิ้นสูญทุนทรัพย์ยับสูญสิ้น
		+	ค่าเสียซื้อเหล้ากินสิ้นเสียค่า
		+	เวลาคุ้นเคยอาตม์ผิขาดเวลา
		+	รทมใจไม่มีผาสุกใจรทม
		+	(๒) หากลเหตุมุ่งร้ายหมายกลหา
		+	ขรมเสียงเถียงท้าส่งเสียงขรม
		+	ตะบมตีต่อยปะเตะต่อยตีตะบม
		+	มัวเมามุดุรดมด้วยเมามัว
		+	(๓) พยาธิ์ภัยสรรพไข้เกิดภัยพยาธิ์
		+	หัวหูสั่นหวั่นหวาดสั่นหูหัว
		+	ตัวรูปบวมบ้างก็ซูบผิดรูปตัว
		+	เมาน้ำกลืนกล้ำกลั้วมัวน้ำเมา
		+	(๔) ร้ายยินบ่นดำเนียนเบียนยินร้าย
		+	เฉาโฉดชั่วทั่วหญิงชายว่าโฉดเฉา
		+	เบาสติริแต่ฟู้<sup>(๑)</sup>คนดูเบา
		+	ยศศักดิ์เศร้าเสื่อมสลายวายศักดิ์ยศ
		+	(๕) ขาดความอายเว้นกายสังวรขาด
		+	หมดกลัวขลาดความนินทากล้าทำหมด
		+	ลดเกรงบาปหยาบช้าไม่ลาลด
		+	กรรมเพราะซดน้ำเหล้าเฝ้าก่อกรรม
		+	(๖) เสื่อมกำลังทั้งปัญญาก็พาเสื่อม
		+	ถลำเหลื่อมชอบผิดความคิดถลำ
		+	ทำลายบุญหนุนบาปห่อนทราบธรรม
		+	งงงมโง่โมหะซ้ำให้งำงง
		+
		+	โทษสุราหกประการบรรหารโทษ
		+	หลงมาโนชก็ล่มด้วยแรงหลง
		+	คงเสื่อมสิ้นสินทรัพย์ไม่กลับคง
		+	อบายกรรมนำส่งตรงอบาย
		+
		+	บัณฑิตชนยลธรรมล้ำบัณฑิต
		+	หมายจดจำคำภาสิตจิตจงหมาย
		+	วายว่างเว้นเสพย์สุราทุกทิวาวาย
		+	ดลความสุขทุกพายวายทุกข์ดล ฯ
		+	</tpoem>
		+	<sup>(๑) “ฟู้” เปนคำแผลง เดิมหมายว่าความรู้สึกเหมือนอย่างกับวาโยธาตุเป่าออก มาทางปากแลจมูก  ทำให้อารมณ์ไม่ปรกติ ภายหลังมาใช้หมายความแต่ว่าสติอารมณ์ไม่ปรกติ</sup>
	===พระโอวาทประทานทูลกระหม่อมพระองค์ชาย เมื่อจะเสด็จไปทรงศึกษาในยุโรป===		===พระโอวาทประทานทูลกระหม่อมพระองค์ชาย เมื่อจะเสด็จไปทรงศึกษาในยุโรป===

---

การปรับปรุง เมื่อ 18:03, 17 พฤศจิกายน 2552

เนื้อหา 1 ข้อมูลเบื้องต้น 2 บทประพันธ์ 2.1 โคลงดั้นสุภาสิตวชิรญาณ 2.2 โคลงสุภาสิต 2.3 โคลงทรงตอบพระราชนิพนธ์ เมื่อสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงประชวร 2.4 โคลงสุภาสิตเบ็ดเตล็ด 2.5 โคลงสุภาสิต ทรงถอดความจากวชิรญาณสุภาสิต 2.6 โคลงสุภาสิตทรงแต่งเล่นกับเจ้านายผู้หญิง 2.7 ร่ายประทานพระพรกรมพระดำรงในวันประสูติ 2.8 โคลงตอบกรมพระดำรงฯ ถวายพระพรสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร์ในวันประสูติ 2.9 กาพย์ตอบกรมพระดำรงฯ ถวายพระพรสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร์ในวันประสูติ 2.10 โคลงแลกลอนสำหรับสอดในชักเปี๊ยะพร้อมกับแหวน 2.11 โคลงสุภาสิต 2.12 เพลงยาวกลบท 2.13 พระโอวาทประทานทูลกระหม่อมพระองค์ชาย เมื่อจะเสด็จไปทรงศึกษาในยุโรป 2.14 พระนิพนธ์ที่สุด ลายพระหัตถ์ประทานพระพรในวันประสูติกรมพระยาดำราชานุภาพ 3 เชิงอรรถ 4 ที่มา

ข้อมูลเบื้องต้น

พระนิพนธ์: สมเด็จพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี

บทประพันธ์

โคลงดั้นสุภาสิตวชิรญาณ

ทรงพระนิพนธ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๑

โคลงสุภาสิต

เริ่มทรงพระนิพนธ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๑

คำอธิบาย

โคลงสุภาษิตนี้ทรงแต่งตามเค้าโครงสุภาสิตใหม่ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชนิพนธ์กับเจ้านายที่บางปอิน เมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๐ (ฉบับพิมพ์เรียกว่า “โคลงสุภาษิตใหม่” ) สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าฯ ทรงพระนิพนธ์โคลงสุภาสิตนี้ทรงกับเจ้านายผู้หญิงอีกหลายพระองค์ด้วยกัน คัดเอามาพิมพ์ในสมุดนี้แต่โคลงพระนิพนธ์ของสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า ฯ

ความรัก ความชัง ความกล้า ความกลัว ความเพียร ความเกียจคร้าน ความซื่อ ความโกง ความอาลัย ความเบื่อ ความโสมนัส ความโทมนัส ความริษยา^{(๑) ในโคลงบทนี้ทรงใช้ศัพท์แผลง ซึ่งชอบพูดกันในสมัยนั้นหลายศัพท์ คือ “ทัก” หมายความ ว่าปราสัยเปนคำทารุณ “พื้น” หมายความว่าสำผัสใจ “เก่า” หมายความว่าเกิดโทษะ “ใหม่” หมายความว่าสิ้นโทษะ}

ความพยาบาท ความปรารถนา ความหยิ่ง

โคลงทรงตอบพระราชนิพนธ์ เมื่อสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงประชวร

ในระหว่าง พ.ศ. ๒๔๓๖ กับ พ.ศ. ๒๔๓๗

'โคลงพระราชนิพนธ์ โคลงตอบ

โคลงสุภาสิตเบ็ดเตล็ด

ความลอาย ความงาม ความสรรเสริญ^{(๑) อุด เปนคำแผลง หมายความว่าอยู่แต่ในที่อันเดียว}

โคลงสุภาสิต ทรงถอดความจากวชิรญาณสุภาสิต

โคลงสุภาสิตทรงแต่งเล่นกับเจ้านายผู้หญิง

เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๓

ความเพลิน ความรำคาญ ความปรารถนา

ร่ายประทานพระพรกรมพระดำรงในวันประสูติ

ทรงนิพนธ์เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๒

โคลงตอบกรมพระดำรงฯ ถวายพระพรสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร์ในวันประสูติ

ทรงพระนิพนธ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๒

โคลงของกรมพระยาดำรงราชานุภาพ

โคลงทรงตอบแทนทูลกระหม่อมหญิง

กาพย์ตอบกรมพระดำรงฯ ถวายพระพรสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร์ในวันประสูติ

ทรงพระนิพนธ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๓

กาพย์กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

ทรงตอบแทนทูลกระหม่อมหญิง

โคลงแลกลอนสำหรับสอดในชักเปี๊ยะพร้อมกับแหวน

ทรงพระนิพนธ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๔

คำอธิบาย

เมื่อปีระกา พ.ศ. ๒๔๖๔ สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า ฯ เจริญพระชันษาครบ ๖๐ ปีบริบูรณ์ ในงานฉลองพระชันษาได้ทรงเชิญเสด็จพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวกับพระบรมวงศ์ทั้งพระองค์ชายและพระองค์หญิงไปเสวยเวลาค่ำ ณ วังบางขุนพรหม เมื่อวันที่ ๑๑ พฤษภาคมเนื่องในของซึ่งแจกชำร่วยที่โต๊ะเสวยนั้น สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า ฯ ทรงพระดำริห์ให้สร้างพระธำมรงค์ลงยาสีตามวันประสูติของเจ้านายที่ประทับเสวยทุกพระองค์ แล้วทรงพระนิพนธ์กลอนต่างๆ ซึ่งพิมพ์ต่อไปนี้บทหนึ่ง สำหรับกำกับพระธำมรงค์วงหนึ่ง หมายจะซ่อนไว้ด้วยกันในห่อชักเปี๊ยะวางไว้ตรงที่ประทับทุกพระองค์ สำหรับจะได้ทรงชักเปี๊ยะได้ธำมรงค์แลทรงอ่านบทกลอนเปนของฉลากประกอบความรื่นเริง แต่ต่อมาเปลี่ยน กระแสพระดำริห์ งดบทกลอนเหล่านี้ มาได้พิมพ์ห่อพระธำมรงค์แจกไม่

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

โคลงสุภาสิต

ทรงพระนิพนธ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๗ และ ๒๔๖๘

เพลงยาวกลบท

เพลงยาวกลบท

ปรารภ

---

---

^{(๑) “ฟู้” เปนคำแผลง เดิมหมายว่าความรู้สึกเหมือนอย่างกับวาโยธาตุเป่าออก มาทางปากแลจมูก ทำให้อารมณ์ไม่ปรกติ ภายหลังมาใช้หมายความแต่ว่าสติอารมณ์ไม่ปรกติ}

พระโอวาทประทานทูลกระหม่อมพระองค์ชาย เมื่อจะเสด็จไปทรงศึกษาในยุโรป

เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๗

พระนิพนธ์ที่สุด ลายพระหัตถ์ประทานพระพรในวันประสูติกรมพระยาดำราชานุภาพ

เชิงอรรถ

ที่มา

สุขุมาลนิพนธ์ พระนิพนธ์กาพย์กลอนแลร้อยแก้วของ สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี สมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต โปรดให้พิมพ์เนื่องในการทรงบำเพ็ญพระกุศลสนองพระคุณสมเด็จพระชนนี เมื่อพระศพครบปัญญาสมวาร ณ วันที่ ๒๗ สิงหาคม พ.ศ.๒๔๗๐ โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร

(ขอขอบคุณ คุณพิกุลแก้ว สมาชิก kaewkao.com ผู้พิมพ์เป็นวิทยาทาน)