บทเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน

จาก ตู้หนังสือเรือนไทย

(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
ข้ามไปที่: นำทาง, สืบค้น
(→ตอนที่ ๒๔)
(→ตอนที่ ๒๗)
แถว 776: แถว 776:
๏
๏
</tpoem>
</tpoem>
-
=== ตอนที่ ๒๗ ===
+
=== ตอนที่ ๒๗ พลายงามอาสา===
 +
==== ====
<tpoem>
<tpoem>
-
๏
+
๏ จะกล่าวถึงพระเจ้าเชียงใหม่  แต่ได้นางมาไว้ในกรุงศรี
 +
ไม่วายเว้นนึกคะนึงถึงไพรี  เห็นจะมีศึกมาไม่ช้านัก
 +
ด้วยล้านช้างข้างหนึ่งก็โกรธา  ฝ่ายข้างอยุธยาก็โกรธหนัก
 +
ถ้าสองข้างต่างยกมาพร้อมพรัก  จะหาญหักต่อสู้ดูยากครัน
 +
จำจะคิดชิงชัยข้างไทยก่อน  ต้องรีบรัดตัดรอนผ่อนผัน
 +
ถ้าเสร็จสิ้นศึกไทยข้างใต้นั้น  ล้านช้างก็คงพรั่นไม่อาจมา
 +
แต่นิ่งนึกตรึกไตรอยู่ในที่  จนสุริย์ศรีเรืองแรงแสงกล้า
 +
เสด็จออกท้องพระโรงรจนา  ท้าวพระยานอบน้อมอยู่พร้อมกัน
 +
จึงปรึกษาเสนาข้าเฝ้า  ชาวเราจะเห็นเป็นไฉนนั่น
 +
เดิมเจ้าอยุธยาทำอาธรรม์  มาชิงเมียมิ่งขวัญของกูไป
 +
ฝ่ายเราไปสั่งดักกักทาง  รับนางจับพวกมันมาได้
 +
ถ้ารู้ข่าวราวเรื่องถึงเมืองไทย  เห็นจะยกทัพใหญ่มาราญรอน
 +
เราจะเตรียมกำลังตั้งต่อสู้  หรือจะจู่ลงไปทำไทยก่อน
 +
จงปรึกษาว่ากันให้แน่นอน  จะตัดรอนคิดอ่านประการใด ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ครานั้นเสนาพระยาลาว  พระยาท้าวแสนหลวงผู้เป็นใหญ่
 +
ปรึกษากันพร้อมมูลแล้วทูลไป  อันศึกไทยไพรีมีกำลัง
 +
เห็นจะจู่ลงไปไม่ชนะ  แต่ถ้าละช้าไว้ให้พร้อมพรั่ง
 +
จะเป็นศึกใหญ่มาดาประดัง  ที่จะหวังต่อสู้ดูยากนัก
 +
ขอให้คิดอ่านการอุบาย  ท้าทายยั่วไทยให้โกรธหนัก
 +
ให้รีบมาอย่าทันจะพร้อมพรัก  จึงจะหักศึกไทยได้ง่ายดาย ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พระเจ้าเชียงใหม่ได้ฟังทูล  เค้ามูลเห็นสมอารมณ์หมาย
 +
จึงได้แต่งสาราว่าท้าทาย  ให้หยาบคายหมายยั่วให้โกรธา
 +
เสร็จสรรพพับใส่ลงในกล่อง  มอบให้แสนกำกองตรีเพชรกล้า
 +
คุมไพร่ร้อยถ้วนล้วนขี่ม้า  ไปส่งด่านอยุธยาธานี ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ครานั้นตรีเพชรแสนกำกอง  ทั้งสองรับราชสารศรี
 +
เรียกไพรได้ครบตามบาญชี  แล้วขึ้นขี่ม้าตามกันหลามมา
 +
ได้ข้าวตากใส่ไถ้ตะพายแล่ง  เครื่องม้าเครื่องแสงแดงดาดป่า
 +
ทวนดูพู่ระยับจับนัยน์ตา  ข้ามท่าน้ำได้ไปลำพูน
 +
ข้ามห้วยแม่ทามาเมืองนคร  ไม่หยุดหย่อนขับควบเข้าไพรสูญ
 +
ค่ำเข้าเขตเถินเดินพร้อมมูล  แสงจันทร์จำรูญจำรัสฟ้า
 +
ม้าคนหิวหอบอยู่บอบแบบ  ขึ้นเขาช่องแคบแล้วลงป่า
 +
แดดร้อนผ่อนพักเป็นเพลา  หยุดให้ม้ากินหญ้าหากำลัง
 +
พอหายเหนื่อยขึ้นมาพากันไป  สะบัดย่างวางใหญ่ไม่เหลียวหลัง
 +
สามวันดั้นมาไม่รอรั้ง  จนกระทั่งถึงด่านบ้านท่าเกวียน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ครานั้นนายบุญเป็นขุนไกร  เห็นลาวสงสัยว่าศึกเสี้ยน
 +
จึงเรียกพวกไพร่เวรเกณฑ์จำเนียร  ออกยืนขวางทางเตียนตรงประตู
 +
ถือสาตราอาวุธอยู่พร้อมหน้า  โน่นแน่ลาวขี่ม้ามาเป็นหมู่
 +
แต่งตัวโพกหัวพันชมพู  แลดูแดงเถือกมะเหลือกมา
 +
บ้างปิดประตูด่านงุ่นง่านไป  ยัดปืนใหญ่หับชุดจุดไว้ท่า
 +
ไปไหนเหวยเฮ้ยสูอย่าได้ช้า  ดีร้ายเร่งว่าให้รู้พลัน
 +
ถ้าดีมานี่แต่สองม้า  ร้ายแล้วยกมากูไม่พรั่น
 +
บ้างแกว่งดาบถือปืนออกยืนยัน  ต่างพากันเตรียมตัวออกทั่วไป ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ฝ่ายว่าพวกลาวเห็นชาวด่าน  อาจหาญยืนขวางหนทางใหญ่
 +
จึงพากันหยุดยั้งรั้งม้าไว้  บอกให้แจ้งใจมิได้ช้า
 +
เราเป็นแต่ผู้น้อยที่นำสาร  จะมาเว้าชาวด่านแจ้งการหวา
 +
เพชรกล้ากำกองแต่สองม้า  เข้าไปส่งสาราแล้วว่าไป
 +
เรื่องราวกล่าวด้วยพระท้ายน้ำ  กับไพร่ต้องจองจำอยู่เชียงใหม่
 +
เจ้าเราให้สารมากรุงไทย  สูจงรีบส่งไปให้กราบทูล ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ฝ่ายว่าขุนด่านรับสารมา  ไปตามดูหมู่ม้าเข้าป่าสูญ
 +
เห็นมิใช่กองทัพกลับพร้อมมูล  ให้นายมูลนายหมวดอยู่ตรวจตรา
 +
ขุนไกรได้สารขึ้นมาใช้  สะบัดย่างวางใหญ่เข้าในป่า
 +
ข้ามทุ่งชะเรียงเร่งตะเบ็งมา  บ่ายหน้ามาตรงลงธานี
 +
ถึงสังคโลกพลันทันใด  ลงม้าจูงคลาไคลไปเร็วรี่
 +
ขุนนางกรมการนั่งศาลมี  ปรึกษาคดีอีเม้ยทอง
 +
จีนแสไม่แก้ยอมให้ปรับ  ว่าไสบวยพวยรับแต่คล่องคล่อง
 +
พอเห็นขุนด่านกรมการร้อง  เยี่ยมมองอยู่ไยไม่เข้ามา
 +
ขุนไกรตรงมาศาลากลาง  แหวกทางหมอบคลานเข้าไปหา
 +
ส่งกล่องใส่ลานสารตรา  แล้วเล่าแจ้งกิจจาทุกสิ่งอัน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ครานั้นจึงท่านเจ้าพระยา  ทั้งเวียงวังคลังนาอยู่ที่นั่น
 +
กรมการถ้วนหน้าปรึกษากัน  เกิดเหตุสำคัญหนักหนานัก
 +
ชิงนางมิหนำซ้ำจับทหาร  ทำการอาจองทะนงศักดิ์
 +
แล้วยังมีสารามาอึกฮัก  ไม่รู้จักเหมือนริ้นบินเข้าไฟ
 +
แต่ทว่าหญ้าแพรกจะแหลกก่อน  ต้องยกทัพขับต้อนจะร้อนไพร่
 +
อย่าดูเบาเราต้องรีบส่งไป  ถ้านิ่งไว้เข้าร้ายตายทีเดียว
 +
อ้ายลาวเจ้ากรรมทำแล้วหวา  เขียนบอกปิดตราสักประเดี๋ยว
 +
เสร็จสรรพใส่กลักถักเป็นเกลียว  เคี่ยวคั่งติดประจำซ้ำตีตรา
 +
แต่งให้พันมโนเป็นนายใหญ่  ถือไปบอกกับไพร่ยี่สิบห้า
 +
หาบโพล่แฟ้มยุ่งกรุ่งกริ่งมา  ลงเรือเก้าวากัญญายาว
 +
ให้แก้หน้าจากท่าตะเบ็งพาย  เดือนหงายน้ำฟุ้งเป็นฟองขาว
 +
ตะละเล่มเต็มเหนี่ยวเสียงเกรียวกราว  โห่ฉ่าวฉ่าลั่นสนั่นไป
 +
พอเช้าตรู่ลงมาถึงท่าเกษม  หุงต้มกินเปรมทั้งนายไพร่
 +
อิ่มแล้วรีบร้อนไม่นอนใจ  พันมโนนายใหญ่นั่งโยกมา
 +
ครั้นพ้นวัดใหม่ไปบ้านตรุ  ลุถึงท่ากงลงพิงหวา
 +
เเข้าพิจิตรวังวังจันทร์นน้ำดันซ่า  รับวาเฮ้ยโขนโดนเรือเจ๊ก
 +
เออเรือขายเหล้าชาวเราหวย  พะซี้ไบใส่บวยฉวยเหวยเด็ก
 +
ยกขึ้นเรือได้ไหไม่เล็ก  ถีบเรือเจ๊กเจ้าของร้องโล่ไป
 +
มึงบึกกูบึกสะอึกคว้า  เรือกัญญษหน้าโขนเข้าโนไผ่
 +
จะร่ำพรรณนาให้ช้าไย  เจ็ดวันมาได้ถึงท่าคัน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ พอเรือจอดทอดถึงที่หน้าท่า  พันมโนรีบมาขมีขมัน
 +
ทั้งบ่าวไพร่ตามไปอยู่พร้อมกัน  เห็นสาวชาววังนั้นก็ชอบเชิง
 +
จุปากเจาะเจาะกระเดาะลิ้น  หอมกลิ่นแหงนหงายเหมือนควายเบิ่ง
 +
ทำกรีดกรายชายตาร่าเริง  หลงละเลิงลดเลี้ยวเกี้ยวพานมา
 +
งุ่มง่ามข้ามฉนวนประตูดิน  ตาถินนายประตูครู่เอาผ้า
 +
ชายพกหลุดลุ่ยหุยหม่อมตา  ยั่นอ้ายบ้าลอยชายคาดใต้พก
 +
พ่อเอ๋ยชาวบ้านนอกถือบอกมา  มึงซ่อนอะไรหวาเอาผ้าปก
 +
ดูเป็นตะะกร้าใส่ไข่นก  สกปรกชาวเหนือมันเหลือใจ
 +
เสียเงินให้สลึงเขาจึงปล่อย  หน้าจ๋อยกลับมาทั้งนายไพร่
 +
เที่ยวถามหาศาลาลูกขุนใน  เขาชี้บอกให้ก็ตรงมา
 +
เห็นหัวพันนายเวรเกณฑ์เมืองรั้ง  พันมโนก็นั่งลงตรงหน้า
 +
พอนายควรสวนออกนอกศาลา  กราบไหว้วางตราอยู่ลนลาน
 +
นายเวรต่อยกลักกับพนักผาง  ชักบอกออกวางกับราชการ
 +
อ่านดูรู้ข้อราชการ  ก็รีบมาเรียนท่านลูกขุนใน
 +
ฝ่ายท่านเจ้าพระยาจักรี  เอกอัครอธิบดีเป็นใหญ่
 +
ทราบเรื่องราชสารรำคาญใจ  สั่งให้รีบคัดจะกราบทูล ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ จะกล่าวถึงพระองค์ผู้ทรงภพ  เลิศลบโภไคยมไหศูรย์
 +
สถิตในห้องแก้วแพรวไพฑูรย์  ไพบูลย์พูนสุขทุกเวลา
 +
แต่เหตุการณ์ราชการหาทราบไม่  ให้รุ่มร้อนฤทัยเป็นหนักหนา
 +
ด้วยเทพเจ้าสิงสู่อยู่อัตรา  รักษาพระองค์ผู้ทรงธรรม์
 +
ประทับอยู่ข้างในได้เวลา  สามโมงนาฬิกาตีฆ้องลั่น
 +
จะเสด็จออกท้องพระโรงคัล  จรจรัลไปสรงพระคงคา
 +
น้ำกุหลาบอาบอบตลบกลิ่น  หอมประทิ่นพระสุคนธ์ปนบุปผา
 +
ฝ่ายนางพนักงานก็คลานมา  ถวายภูษาทรงอลงการ
 +
ทรงเครื่องเสร็จสรรพจับพระขรรค์  เพชรกุดั่นพรรณรายฉายฉาน
 +
นางในใจภักดิ์พนักงาน  ถวายพานพระศรีแล้วกราบลง
 +
เสวยเสร็จพระเสด็จลีลาศ  ผุดผาดดั่งพระยาราชหงศ์
 +
นางในตามชิดติดพระองค์  ตรงขึ้นบรรยงค์รัตนาศน์
 +
พระสูตรรูดกร่างขุนนางเฝ้า  คู้เข่าคึกคักแทบถมปักขาด
 +
กราบถวายบังคมบรมราช  ทั้งอำมาตย์เสนาพระยาครู
 +
แตรสังข์กระทั่งถวายเสียง  ขุนนางหมอบเรียงเคียงเป็นหมู่
 +
ตำรวจในไล่คนพ้นประตู  คอยดูเข้าออกบอกไปมา ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ครานั้นเจ้าพระยาจักรี  ได้ทีก็ประนมก้มเกศา
 +
กราบทูลขึ้นพลันมิทันช้า  อันชีวาอยู่ใต้บาทบงสุ์
 +
บัดนี้เชียงใหม่มีราชสาร  มอบให้นายด่านท่าเกวียนส่ง
 +
พระยาเกษตรสงครามรามณรงค์  ให้พันมโนจำนงนั้นถือมา
 +
เรื่องราวกล่าวด้วยพระท้ายน้ำ  เชียงใหม่จับจำยังไม่ฆ่า
 +
ให้ทรงฟังยังมิทันอ่านสารา  ก็โกรธากลุ้มกลัดขัดพระทัย
 +
กระทืบบาทผาดพระสุรเสียงก้อง  พระแท่านทองสนั่นหวั่นไหว
 +
เหม่อ้ายลาวจองหองคะนองใจ  มันพูดจาว่ากระไรให้บอกพลัน ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ขอเดชะในสารว่าทรงเดช  ครองนิเวศสน์เชียงใหม่มไหสวรรย์
 +
ตั้งอยู่ในสัตย์สุตจริตธรรม์  เป็นมหันต์อิศโรอันโอฬาร
 +
ลือเดชทุกเขตอาณาจักร  ปรปักษ์ย่อท้อไม่ต่อต้าน
 +
ในตำรับข้างที่มีมานาน  จารจารึกกไว้ในแผ่นทอง
 +
ว่าพระเจ้ากษัตริย์ศึกองค์นี้  เป็นมโหฬีเลื่องโลกไม่มีสอง
 +
ดังอวตารมาผลาญศึกคะนอง  มิให้ข้องเคืองขุ่นราะคายมี
 +
เดิมให้ราชทูตจำทูลสาร  ไปขอองค์เยาวมาลย์โฉมศรี
 +
ตามโบราณราชประเพณี  บุตรีล้านช้างนางสร้อยทอง
 +
หวังพระทัยจะได้ซึ่งองค์เอก  มาอภิเษกสู่สมภิรมย์สอง
 +
ยังเยาว์อยู่มิควรภิรมย์ครอง  จึงยังไม่รับรองมาแนบองค์
 +
แต่เดิมมากรุงไทยอยู่ในสัตย์  มาวิบัติถือจริตด้วยฤทธิ์หลง
 +
ให้พระท้ายน้ำนำจตุรงค์  ดั้นดงล่วงแดนของเรามา
 +
ไม่เกรงเราผู้เป็นเจ้านคเรศ  โอหังบังเหตุแล้วมิสา
 +
ยังซ้ำกลับรับองค์พระธิดา  สร้อยทองเสนหาของเราไป
 +
จึงได้เกณฑ์กองทัพออกรับรบ  ตีตลบชิงนางนั้นไว้ได้
 +
พระท้ายน้ำนายทัพกับพวกไทย  เราจับจำคุกไว้ไม่ฆ่าตี
 +
ครั้นจะไม่บอกมาว่าให้แจ้ง  จะเคลือบแคลงเราว่าพานางหนี
 +
อันโฉมยงค์องค์ราชบุตรี  รับมาไว้ในที่ตำหนักจันทน์
 +
ถ้าประสงค์ซึ่งองค์อัคเรศ  ละนิเวศน์ยกมาอย่าได้พรั่น
 +
ขอเชิญเจ้าอยุธยามาประจัญ  ตัวต่อตัวสู้กันบนหลังช้าง
 +
มีชัยก็จะได้นางสร้อยทอง  ไปสมสองสัมผัสไม่ขัดขวาง
 +
พระท้ายน้ำเราจำเอาไว้พลาง  เป็นจำนำฝ่ายข้างอยุธยา
 +
ครบสามเดือนจะฆ่าทั้งห้าร้อย  เราคอยฟังอย่างไรให้เร่งว่า
 +
จะไว้ยศให้ปรากฏกัลป์ปา  หรือเกรงภัยไม่มาก็ว่าไป
 +
จะกำหนดสงครามตามแบบอย่าง  อันองค์นางยังหาร่วมภิรมย์ไม่
 +
กว่าจะได้รบพุ่งเจ้ากรุงไทย  ให้ประจักษ์ฤทธิไกรใครรุ่งเรือง
 +
แล้วจึงจะอภิเษกให้ปรากฏ  เกียรติยศระบือลือเลื่อง
 +
ว่าชนช้างได้นางเป็นศรีเมือง  อ่านสารสิ้นเรื่องบังคมคัล ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ครานั้นพระองค์ได้ทรงฟัง  แค้นคั่งเคืองขัดจนอัดอั้น
 +
ให้ร้อนรุ่มกลุ้มพระทัยดังไฟกัลป์  จะเผาผลาญชีวันให้บรรลัย
 +
เป็นครู่หนึ่งจึงเปล่งสิงหนาท  กระทืบบาทสนั่นหวั่นไหว
 +
ฉวยชักพระแสงออกแกว่งไกว  ข้าเฝ้าน้อยใหญ่ก็ถอยทรุด
 +
หน้าซีดตัวสั่นอยู่งันงก  บ้างล่วมหมากพลัดตกพกไม่หยุด
 +
บ้างแอบเสาท้องพระดรงหมอบโค้งคุด  อุตลุดหวั่นไหวไปทั้งวัง
 +
ความกลัวดังจะแทรกแผ่นดินด้น  บางคนลนลานคลานถอยหลัง
 +
เปล่งพระสุรเสียงประเปรี้ยงดัง  นักสนมแน่นนั่งก็ตกใจ
 +
เหม่เหม่อ้ายเชียงใหม่ใจพาล  จับพวกพลทหารของกูได้
 +
หยาบช้าท้าให้ไปชิงชัย  กำเริบนี่กระไรใช่พอดี
 +
อ้ายบ้านเล็กเมืองน้อยร้อยประเทศ  บังเหตุจะสู้กับกูนี่
 +
มันเหมือนหนึ่งลูกมฤคี  จะมาสู้ราชสีห์ให้วายปราณ
 +
ตัวกูผู้เป็นหลักนัคเรศ  ทุกประเทศมิได้รอต่อต้าน
 +
อ้ายนี่โมหันธ์อันธการ  กรรมของมันบันดาลให้หลงคิด
 +
เชียงใหม่ใหญ่เท่าสักหยิบมือ  ไม่พอครือทัพไทยจะไปติด
 +
จะพลอยพาโตตรวงศ์ปลงชีวิต  อวดฤทธิ์ประจญชนช้างกู
 +
เคลือบแฝงแกล้งว่าขอนางไว้  ดังว่าเขายกให้ไม่อดสู
 +
เมื่อตัวนางล้านช้างเขาให้กู  ทูตมาก็รู้อยู่ทั่วไป
 +
ถ้ามันมีอำนาจดังราชสาร  เขากลัวโพธิสมภารไม่ขัดได้
 +
นี่เพราะรู้เช่นเห็นจัญไร  เขาจึงยกลูกให้เสียเมืองนี้
 +
ชิงนางกลางคันแล้วมิหนำ  จับพระท้ายน้ำทำป่นปี้
 +
เอาไว้ไยให้หนักพระธรณี  เหวยพระยาจักรีเร่งเตรียมทัพ
 +
อีกสามวันกูจะยกไปเชียงใหม่  ถ้าตีเมืองไม่ได้กูไม่กลับ
 +
เกณฑ์เมืองขึ้นน้อยใหญ่อย่าได้นับ  เร่งขับตามไปให้สิ้นพล
 +
อ้ายพวกเชียงใหม่อย่าไว้มัน  พบที่ไหนไล่ฟันเสียให้ป่น
 +
จนให้เมืองมันร้างว่างผู้คน  รื้อจนกำแพงล้อมป้อมปราการ ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ครานั้นจตุสดมภ์กรมทั้งสี่  ฟังคดีรับสั่งดั่งศรผลาญ
 +
สะกิดกันตัวสั่นหวั่นสะท้าน  ให้ท่านอธิบดีจักรีทูล
 +
ขอเดชะพระองค์ผู้ทรงเดช  ปิ่นปักนัคเรศมไหศูรย์
 +
บารมีทรงบำเพ็ญเห็นไพบูลย์  จะเพิ่มพูนปรโยชน์โพธิสมภาร
 +
ซึ่งพระองค์จะทรงกิจสงคราม  ก็เห็นว่าเสี้ยนหนามไม่ต่อต้าน
 +
ขอพระราชทานโทษจงโปรดปราน  จะหนักหน่วงโพธิญาณให้นานไป
 +
กับข้อราชการแต่เพียงนี้  หาควรที่จะถึงเสด็จไม่
 +
กับรบพุ่งพวกลาวชาวพงไพร  ใช่เสนาข้าใช้จะไม่มี
 +
เห็นพระเกียรติยศจะถดถอย  เชียงใหม่กลับจะพลอยได้ราศี
 +
ว่าเป็นคู่สู้พระองค์ทรงธรณี  ไม่ควรที่แผ่นฟ้าลงมาดิน
 +
ครั้นเมื่อสมเด็จพระรามา  หนุมานอาสาก็เสร็จสิ้น
 +
จนได้นางสีดาคืนธานินทร์  อสุรินทร์ย่นย่อท้อทด
 +
ครั้งนี้ถ้าเสด็จไปเชียงใหม่  ตกทหารกรุงไกรนี้สิ้นหมด
 +
ขอพระองค์ทรงชัยจงไว้ยศ  ให้ปรากฏเหมือนครั้งพระรามา ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ครานั้นพระองค์ผู้ทรงศักดิ์  ปิ่นปักหลักโลกนาถา
 +
ได้ฟังคำทูลเป็นมูลมา  พระตรึกตรานิ่งนึกในพระทัย
 +
จึงตรัสถามเสนาข้าเฝ้า  นี่ออเจ้าคิดเห็นเป็นไฉน
 +
เมื่อมาทานทัดขัดกูไว้  ใครจะอาสาไปก็ว่ามา ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ ครานั้นบรรดาท่านผู้ใหญ่  จนใจด้วยไม่มีผู้อาสา
 +
มิรู้ที่จะสนองพระบัญชา  ก็หมอบนิ่งก้มหน้าไปตามกัน
 +
พระองค์ทรงพิโรธกระทืบบาท  สุรเสียงสิงหนาทดังฟ้าลั่น
 +
อย่างไรเล่าเอาจริงก็นิ่งงัน  เปล่าทั้งนั้นพูดเล่นไม่เป็นงาน
 +
ดีแต่ฉ้อไพร่ไพล่เงินกิน  ปลอบปลิ้นสิ้นลมประสมประสาน
 +
เลี้ยงเสียเบี้ยหวัดไม่ต้องการ  มีศฤงคารยศศักดิ์หนักแผ่นดิน
 +
กริ้วพลางทางเสด็จเข้าวังใน  ขุนนางน้อยใหญ่กลับไปสิ้น
 +
พรั่นตัวทุกคนเป็นมลทิน  ด้วยได้ยินประภาษคาดโทษทัณฑ์ฯ
 +
 
 +
 
 +
๏ จะกล่าวถึงพลายงามทรามสวาท  เฉลียวฉลาดแกล้วกล้าวิชาขยัน
 +
เรืองฤทธิ์ประสิทธิ์ทุกสิ่งอัน  หมายประจัญสงครามไม่ขามใคร
 +
อยู่กับพระหมื่นศรีมาปีกว่า  เจ้าอุตส่าห์ฝากตัวให้รักใคร่
 +
จนเธอเลี้ยงเป็นลูกด้วยถูกใจ  สารพัดจัดให้ได้สุขสบาย
 +
วันนั้นรู้คดีว่ามีศึก  คะเนนึกเห็นจะสมอารมณ์หมาย
 +
จะอ้อนวอนพึ่งบุญคุณพระนาย  เบี่ยงบ่ายให้ได้รับอาสาไป
 +
ถ้ากระไรจะได้ทูลขอพ่อ  คิดมาน้ำตาคลอสะอื้นไห้
 +
โอ้กรรมพ่อทำมาอย่างไร  จึงต้องไปทนทุกข์ทรมาน
 +
ติดคุกมาแต่ลูกอยู่ในท้อง  แม่วันทองช่างกระไรไม่สงสาร
 +
เสียแรงร่วมยากมาเป็นช้านาน  ครั้นถึงบ้านแล้วแม่ก็แชไป
 +
เป็นหลายปีดีดักไม่อินัง  หาคิดถึงความหลังของพ่อไม่
 +
แต่ตัวลูกจักแหล่นจะบรรลัย  เพราะเหตุอ้ายขุนช้างเป็นตัวมาร
 +
สะอื้นพลางทางคิดถึงคุณพพระ  เดชะความสัตย์อธิษฐาน
 +
ข้าพเจ้าจะดำริตริการ  คิดอ่านขอโทษให้บิดา
 +
ขอให้ได้สมอารมณ์คิด  อย่าให้ผิดมุ่งมาดปรารถนา
 +
อธิษฐานเสร็จพลันแล้ววันทา  พอเพลาพลบค่ำเข้าไต้ไฟ
 +
เห็นพระหมื่อนศรีอยู่หอกลาง  แสงเทียนสว่างกระจ่างไข
 +
ลูกเมียหมอบนั่งสะพรั่งไป  พระหมื่นศรีทีใจไม่สบาย
 +
เล่าความถึงเรื่องกริ้วด้วยเรื่องทัพ  รับสั่งเสร็จสรรพให้บัตรหมาย
 +
เตรียมทัพหลวงไว้ทั้งไพร่นาย  วุ่นวายอึกทึกทั้งพารา
 +
พลายงามแอบฟังพระหมื่นศรี  พอได้ทีก็คลานเข้าไปหา
 +
พลางร่ายพระเวทให้เมตตา  วันทาแล้วถามไปทันที
 +
ดูคุณพ่อเป็นไรไม่สบาย  ได้ยินว่าวุ่นวายทั้งกรุงศรี
 +
เกณฑ์ทัพจับกันเป็นโกลี  ลูกนี้อยากรู้เป็นอย่างไร ฯ
</tpoem>
</tpoem>
 +
==== ====
 +
<tpoem>
 +
๏ พระหมื่นศรีว่าเออพลายงามเอ๋ย  รบพุ่งเราจะเคยก็หาไม่
 +
วันนี้พระองค์ผู้ทรงชัย  ตรัสไถ่ถามทั่วทุกตัวคน
 +
นิ่งหมดไม่มีใครอาสา  กริ้วดังฟ้าผ่าโกลาหล
 +
เสด็จออกพรุ่งนี้เข้าที่จน  เอากุศลเสี่ยงสุดแต่บุญกรรม
 +
ถ้าไม่มีผู้ใดใครอาสา  พ่อนี้เห็นว่าไม่เป็นส่ำ
 +
จะพากันวุ่นวายตายระยำ  หน้าดำอยู่ทั่วทุกตัวคน ฯ
 +
 +
 +
๏ พลายงามฟังความก็สมคิด  หมอบชิดแล้วตอบอนุสนธิ์
 +
คุณพ่ออย่าได้เป็นทำวล  จงผ่อนปรนเพ็ดทูลให้ชอบที
 +
ลูกนี้จะรับอาสาไป  ทำเมืองเชียงใหม่ให้ป่นปี้
 +
จะจับเจ้าเชียงใหม่ไอ้ตัวดี  มิให้มีลำบากแก่ไพร่พล
 +
เสียแรงลูกเรียนรู้แต่ครูมา  จะอาสาทำศึกเสียสักหน
 +
ให้มีชื่อลือทั่วทั้งสากล  ว่าเป็นคนชาติทหารอันชาญชัย ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นพระหมื่นศรีผู้ปรีชา  ฟังพลายงามว่ายังสงสัย
 +
ซึ่งเจ้าจะกล้าอาสาไป  พ่อนี้ยังไม่ไว้อารมณ์
 +
ด้วยตัวเจ้ายังเล็กเด็กหนักหนา  จะทูลความอาสาเห็นไม่สม
 +
ไม่เคยเห็นวิชาอาคม  เจ้าสะสมร่ำเรียนไว้อย่างไร
 +
ลูกเอ๋ยการศึกนี้ลึกนัก  เอาแต่หาญหักนั้นไม่ได้
 +
ถ้าเหมือนพ่อก็พอจะไว้ใจ  หรือพ่อเจ้าเขาให้ตำรับเรียน
 +
ไปเพ็ดทูลถ้าดีก็มีหน้า  เคลื่อนคลาดก็จะพากันถูกเฆี่ยน
 +
จะเสียทีที่ลำบากพากเพียร  ไปพลั้งพลาดแล้วเจียนพากันตาย
 +
ตรองดูให้ดีนะลูกรัก  จะหาญหักเพ็ดทูลมิใช่ง่าย
 +
เอ็นดูอยู่ว่าเจ้าเป็นลูกชาย  พ่อหมายจะปลูกฝังให้เป็นตัว
 +
มิใช่แกล้งเกียดกันฉันทา  เกรงแต่ว่าจะไปไม่รอดชั่ว
 +
อย่าประมาทคาดได้ด้วยไม่กลัว  จงถ่ายเทดูให้ทั่วถึงทางความ ฯ
 +
 +
 +
๏ เจ้าพลายนบนอบตอบวาจา  คุณพ่อว่าเพราะรักจึงหักห้าม
 +
ด้วยยังไม่เห็นดีของพลายงาม  มิใช่ลูกว่าตามใจคะนอง
 +
เป็นลูกศิษย์มีครูรู้เที่ยงแท้  ท่านทำนายไว้แน่ไม่เป็นสอง
 +
ถ้าจะให้ปรากฎจะทดลอง  ให้ถ่องแท้ได้เห็นเป็นแก่ตา
 +
ว่าแล้วยกมือขึ้นไหว้ครู  ให้สิงสู่แล้วอ่านพระคาถา
 +
หายตัวไปพลันมิทันช้า  ต่อหน้าคนผู้อยู่ทั้งนั้น
 +
พระหมื่นศรีค่อยมีน้ำใจมา  หัวเราะร่าเออเช่นนี้ดีขยัน
 +
พอจะเอาการได้ไม่เสียพันธุ์  คลายเวทย์พูดกันเถิดลูกยา
 +
เจ้าพลายก็คลายให้คนเห็น  กลับเป็นเสือโคร่งตัวคร่ำคร่า
 +
โตทะมื่นยืนหยัดดัดกายา  ทำท่าเหมือนโดดโลดไล่คน
 +
แต่บรรดาลูกเมียพระหมื่นศรี  ตกใจวิ่งหนีอยู่สับสน
 +
แต่พระหมื่นศรีรู้ทีกล  ไม่ร้อนรนหัวร่ององันไป
 +
พลายงามก็คลายฤทธิมนตร์  กลับกลายเป็นคนลงนั่งไหว้
 +
พระหมื่นศรีเปรมปริ่มยิ้มละไม  ลูบหลังลูบไหล่เจ้าพลายงาม
 +
เอาการแน่แล้วลูกแก้วพ่อ  เจ้าเป็นต่อนักเลงอย่าเกรงขาม
 +
เมื่อแรกพ่อแคลงใจจึงไม่ตาม  พึ่งเห็นความรู้ดีฉะนี้เจียว
 +
อย่างนี้พระองค์ก็คงโปรด  ไม่พักทรงพิโรธเป็นสองเที่ยว
 +
ทั้งพระหลวงเจ้าพระยาได้หน้ากรียว  เพราะเจ้าคนเดียวได้รอดดอน
 +
พูดกันสองคนจนสว่าง  สุริยาเยื้องย่างเยี่ยมสิงขร
 +
ก็เลยเตรียมไปเฝ้าไม่เข้านอน  ได้เวลาพาจรจากบ้านพลัน ฯ
 +
 +
 +
๏ พระหมื่นศรีขึ้นขี่คลานหาม  เจ้าพลายเดินตามขมีขมัน
 +
เข้าไปในศาลาลูกขุนนั้น  ท่านผู้ใหญ่พร้อมกันอยู่ศาลา
 +
กำลังท่านกลาโหมจักรี  จตุสดมภ์ทั้งสี่นั่งปรึกษา
 +
จึงพระหมื่นศรีผู้ปรีชา  ก็พาตัวพลายงามตามเข้าไป
 +
กราบเรียนความพลันในทันที  ว่าคนดีจะเข้ามาอาสาได้
 +
ลูกขุนแผนแสนสะท้านหลานขุนไกร  ชื่อพลายงามว่องไวใจคอดี
 +
วิชากล้าแกล้วแคล่วคล่อง  ล่องหนหายตัวได้ถ้วนถี่
 +
ท่านผู้ใหญ่ได้ฟังก็เปรมปรีดิ์  เจ้าพระยาจักรีว่าชอบกล
 +
หน่วยก้านหาญเหี้ยมดูเจียวเจ้า  ลาดเลาก็เห็นจะเป็นผล
 +
เป็นลูกหลานทหารถึงสองคน  ฤทธิ์เดชเวทมนตร์คงได้การ
 +
ดูคมคายคล้ายกับขุนแผนพ่อ  ทั้งน้ำใจในคอก็อาจหาญ
 +
นี่แน่เจ้าจะเข้ารับราชการ  ถ้าเชี่ยวชาญเหมือนว่าแล้วอย่ากลัว
 +
เราจะช่วยยกย่องให้มียศ  ปรากฏเลื่องลือระบือทั่ว
 +
ถ้าตีได้เชียงใหม่ไหนครอบครัว  ทั้งควายวัวเหลือหลายสบายใจ
 +
พูดจาหารือกันเสร็จสรรพ  เป็นลำดับแต่ล้วนท่านผู้ใหญ่
 +
จวนเสด็จออกท้องพระโรงชัย  ก็เตรียมเฝ้าเข้าไปได้เวลา ฯ
 +
 +
 +
๏ จะกล่าวถึงพระองค์ทรงสวัสดิ์  เนาในปรางค์รัตน์จำรัสหล้า
 +
ครั้นรุ่งแจ้งแสงสีสุริยา  พระผ่านฟ้าสระสรงทรงเครื่องครัน
 +
ให้เร่าร้อนพระทัยด้วยไพรี  พระเสด็จออกที่สุทธาสวรรย์
 +
ขุนนางหมอบราบกราบพร้อมกัน  เสียงแตรแซ่สั่นเสนาะวัง
 +
ทอดพระเนตรเห็นข้าราชการ  พระพักตร์เผือดเดือดดาลดังจะคลั่ง
 +
เป็นอย่างไรนิ่งอยู่กูรอฟัง  ใครจะอาสามั่งหรือไม่มี
 +
อ้ายเลกทาสเลกสมกรมนอกใน  มันจะอาสาได้กระมังนี่
 +
จะได้แต่งตั้งมันให้ทันที  ถอดออเจ้าเหล่านี้ลงแทนมัน ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นจมื่นศรีเสาวรักษ์  อภิวาททูลไปมิได้พรั่น
 +
ขอเดชะพระองค์ผู้ทรงธรรม์  อันชีวันอยู่ใต้พระบาทา
 +
กระหม่อมฉันออกไปไต่ถาม  ได้นายพลายงามจะอาสา
 +
เป็นบุตรขุนแผนแสนศักดา  ได้ร่ำเรียนวิชามาเชี่ยวชาญ
 +
กระหม่อมฉันสงสัยได้ทดลอง  ก็แคล่วคล่องสามารถอาจหาญ
 +
เป็นคนดีมีวิชาอาการ  แล้วเหล่าปราณก็เคยสงครามมา ฯ
 +
 +
 +
๏ พระองค์ทรงฟังพระหมื่นศรี  เปรมปรีดิ์ดำรัสตรัสให้หา
 +
ตัวมันอยู่ไหนอย่าได้ช้า  เรียกให้กูดูหน้าให้เต็มใจ
 +
พระหมื่นศรีเหลียวหลังสั่งให้เรียก  เจ้าพลายงามสำเหนียกหาช้าไม่
 +
ค่อยคลานผ่านหมู่หุ้มแพรไป  นายเวรแหวกช่องให้เป็นทางมา
 +
ถึงหน้าพระที่นั่งก็บังคม  ปลงอารมณ์ร่ายเวทพระคาถา
 +
ผูกพระทัยให้ทรงพระเมตตา  หมอบนิ่งภาวนาอยู่ในใจ ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นพระองค์ผู้ทรงเดช  ทอดพระเนตรพอเห็นให้รักใคร่
 +
จึงมีสีหนาทประภาษไป  เฮ้ยไอ้พลายงามทรามคะนอง
 +
โคตรเหง้าเหล่ามึงเป็นทหาร  อุตส่าห์ทำราชการให้แคล่วคล่อง
 +
แม้นมึงทำลาวได้ดังใจปอง  เงินทองยศอย่างจะรางวัล
 +
จะได้หรือมิได้ให้ว่ามา  กูดูหน้าตาก็คมสัน
 +
น้ำใจในคอก็พ่อมัน  นิ่งอั้นอยู่ไยไม่ว่ามา ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นจึงโฉมเจ้าพลายงาม  ฟังความรับสั่งใส่เกศา
 +
ขอเดชะพระองค์ทรงศักดา  อันชีวาอยู่ใต้ฝ่าละออง
 +
กระหม่อมฉันจะขอรับอาสา  เอาพระเดชามาปกป้อง
 +
จะจับเจ้าเชียงใหม่ใจคะนอง  มิให้ต้องร้อนใจแก่ไพร่พล
 +
ขอพระราชทานโทษโปรดบิดา  ไปเป็นคู่ปรึกษากันกลางหน
 +
ทั้งจะได้ช่วยเหลือเผื่ออับจน  แก้กลศึกสู้ศัตรูนั้น
 +
แม้นว่าได้ร่วมคิดกับบิดา  จะขอรับอาสาจนอาสัญ
 +
ถ้าพ่ายแพ้แก่พวกเชียงใหม่มัน  ขอถวายชีวันทั้งโคตรปราณ ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นสมเด็จนเรนทร์สูร  ฟังทูลตบพระหัตถ์อยู่ฉาดฉาน
 +
ทรงพระสรวลร่วนรื่นชื่นบาน  เออเอ็งเอาการมิเสียที
 +
อนิจจาอ้ายขุนแผนแสอาภัพ  ตกอับเสียคนแทบป่นปี้
 +
ติดคุกทุกข์ยากมาหลายปี  กูนี้ก็ชั่วมัวลืมไป
 +
ให้บังอกบังใจกระไรหนอ  อ้ายพลายงามมาขอจึงนึกได้
 +
ครั้งขออีลาวทองกูหมองใจ  จำไว้ช้านานถึงปานนี้
 +
ดูดู๋ขุนนางทั้งน้อยใหญ่  พากันนิ่งเสียได้ไม่พอที่
 +
ทาระกรรมมันมาสิบห้าปี  ช่างไม่มีผู้ใดใครชอบพอ
 +
เหตุด้วยอ้ายนี่ไม่มีทรัพย์  เนื้อความมันจึงลับไปเจียวหนอ
 +
ถ้ามั่งมีไม่จนคนก็ปรอ  มึงขอกูขอไม่เว้นวัน
 +
นับประสาหาคนไปสู้ศึก  ก็ไม่มีใครนึกถึงมันนั่น
 +
ด้วยอิจฉาว่าวิชาไม่เท่ามัน  มันไล่ฟันเอาเมื่อตามขุนช้างไป
 +
ความกลัววิ่งหัวเป็นดอกล่อ  รู้จักฝีมือพ่อหรือหาไม่
 +
พระยายมฟังว่าช้าอยู่ไย  จงสั่งให้ไปถอดอ้ายแผนมา ฯ
 +
 +
 +
๏ ท่านเจ้ากรมยมราชได้รับสั่ง  ถวายบังคมคัลด้วยหรรษา
 +
รีบออกนอกพระโรงรัตนา  ให้หานรบาลแล้วสั่งพลัน
 +
ไปถอดขุนแผนเป็นการด่วน  เวลาจวนพามาขมีขมัน
 +
ให้ทันเฝ้าองค์พระทรงธรรม์  นรบาลงกงันรีบออกไป
 +
ถึงคุกเร่งรัดพัสดี  ถอดกันทันทีไม่ช้าได้
 +
แล้วพาขุนแผนผู้แว่นไว  เข้าในวังนั่งไหว้ท่านเจ้าคุณ
 +
ท่านพระยายมราชก็ทักถาม  บอกความขุนแผนว่าแสนวุ่น
 +
พลายงามทูลขอพ่อเป็นบุญ  ทรงการรุญยกโทษโปรดประทาน
 +
อนิจจาผมเผ้ายาวเลื้อยดิน  ผิดหน้าตาสิ้นน่าสงสาร
 +
เข้าไปเฝ้าเถิดเจ้าจะช้าการ  ว่าแล้วก็คลานพาเข้าไป ฯ
 +
 +
 +
๏ พระองค์ทรงศักดิ์กวักพระหัตถ์  ตรัสเรียกขุนแผนเข้ามาใกล้
 +
หมอบหน้าพลายงามทรามวัย  บังคมไหว้กราบงามลงสามที
 +
พระองค์ทรงตรัสประภาษไป  เออไอ้ขุนแผนไม่พอที่
 +
มึงจำเพาะเคราะห์ร้ายมาหลายปี  วันนี้สิ้นเคราะห์เพราะลูกชาย
 +
บัดนี้มีศึกข้างเชียงใหม่  อ้ายลูกมันจะไปตีถวาย
 +
มันจะขอพ่อไปเป็นเพื่อนตาย  ปรึกษากับลูกชายก็เป็นไร
 +
ตัวมึงกูเคยได้เชื่อถือ  ไม้มือไม่มีใครหักได้
 +
กูนี้ชั่วมัวเอามึงจำไว้  ลืมไปใช่ว่าจะแค้นเคือง
 +
มึงจะเอาผู้คนสักกี่หมื่น  ให้เร่งกะวันคืนอย่าร่ำเรื่อง
 +
จะเอาไพร่ในกรุงหรือหัวเมือง  วัวต่างช้างเครื่องให้หมายไป ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสุภาพ  ก้มกราบแล้วทูลเฉลยไข
 +
มิต้องให้ไพร่ยากไปมากมาย  ครั้นกะเกณฑ์วุ่นวายจะช้าการ
 +
ขอพระราชทานแต่ไพร่ราบ  พอหามหาบหาเสบียงเลี้ยงอาหาร
 +
อันพวกพลจะประจญประจัญบาน  ขอประทานคนโทษที่ในคุก
 +
มีสามสิบห้าคนล้วนทนคง  ยืนยงสามารถอาจอุก
 +
ได้ร่ำเรียนรู้ครบเชิงรบรุก  เห็นมีทุกความรู้ครูต่างกัน ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นพระองค์ผู้ทรงภพ  ฟังขุนแผนพูดจบเห็นขบขัน
 +
เออเขตแขวงเชียงใหม่สิใหญ่ครัน  คนมันมากมายเป็นหลายเมือง
 +
ผู้คนเอ็งจะเอาไปเท่านี้  ถึงว่าได้คนดีที่ปราดเปรื่อง
 +
จะรบราฆ่าฟันมันไม่เปลือง  กูเห็นเครื่องจะยับกลับลงมา
 +
มันดีดีอย่างไรว่าไวว่อง  มะรืนนี้เอามาลองกันต่อหน้า
 +
พระยายมว่าอย่างไรอย่าได้ช้า  ไปถอดทั้งสามสิบห้าให้แก่มัน
 +
สั่งเสร็จพระเสด็จเข้าในที่  ภูมีแสนสุขเกษมสันต์
 +
พวกขุนนางออกมาพร้อมหน้ากัน  ขุนแผนนั้นไหว้ทั่วตัวขุนนาง
 +
บ้างทักทายปราศรัยเป็นไมตรี  ล้วนยินดีเชยชมกันต่างต่าง
 +
ให้ศีลให้พรสั่งสอนพลาง  เคราะห์โศกสิ้นสร่างแล้วคราวนี้
 +
ท่านเจ้ากรมยมราชก็เรียกหา  ทั้งพ่อลูกตามมากับจมื่นศรี
 +
ให้จดหมายรายชื่อลงบาญชี  ครบคนโทษที่พระราชทาน
 +
แล้วสั่งให้ประแดงไปถอดมา  ตรวจตัวทั่วหน้าให้นับอ่าน
 +
ต่อหน้าขุนแผนแสนสะท้าน  สอบคำให้การให้ขานมา ฯ
 +
 +
 +
๏ ข้าพเจ้าอ้ายพุกอยู่ลุกแก  เมียชื่ออีแตพระเจ้าข้า
 +
โทษปล้นให้รำระบำป่า  ให้อีมารำรื้อไปมือเดียว
 +
ถัดไปอ้ายมีบ้านยี่ล้น  เมียชื่ออีผลปล้นตาเขียว
 +
แทงถูกอีชังกำลังเยี่ยว  ปากเบี้ยวล้มหงายน้ำลายฟด
 +
ถัดไปอ้ายปานบ้านชีหน  เมียชื่ออีสนปล้นบางปลากด
 +
ผูกคอตาจ่ายกับยายรด  เอาไฟจดจุดขนหล่นร่วงไป
 +
ถัดนั้นอ้ายจันสามพันตึง  เมียชื่ออีอึ่งบ้านเหมืองใหม่
 +
พวกปล้นขุนศรีวิชัย  เอาไม้เสียบก้นจนแกตาย
 +
ถัดมาข้าชื่ออ้ายคงเครา  เมียชื่ออีเต่าบ้านหนองหวาย
 +
ปล้นบ้านบางภาษีเมื่อปีกลาย  ได้ทรัพย์จับควายผูกต่างมา
 +
ต่อมาข้านี้อ้ายสีอาด  เมียชื่ออีกงราดพระเจ้าข้า
 +
คบไทยไล่ปล้นบ้านละว้า  แล้วเข่นฆ่าตาปานบ้านตาลเอน
 +
ถัดไปอ้ายทองอยู่ช่องขวาก  ผัวอีมากฆ่าลาวชื่อท้าวเสน
 +
ขึ้นย่องเบาเอาบาตรผ้าพาดเณร  ทุบตาเถรแล้วซ้ำปล้ำหลวงชี
 +
ที่นั่งถัดไปอ้ายช้างดำ  อยู่บ้านถ้ำย่องเบาเจ้าภาษี
 +
เก็บเงินทองของข้าวบรรดามี  ของดีดีไม่น้อยทั้งพลอยเพชร
 +
ถัดมาอ้ายบัวหัวกะโหลก  โทษปล้นชีโคกที่บ้านเกร็ด
 +
แล้วตีอ้ายดูกจมูกเฟ็ด  ฟันตาสายขายเป็ดบ้านตึกแดง
 +
ถัดมาข้าชื่ออ้ายแตงโม  เมียชื่อออีโตบ้านชุมสาย
 +
ปล้นชีดักขนนขนพอแรง  ฆ่าขุนทิพย์แสงเจ้าทรัพย์ตาย
 +
อ้ายอินเสือเหลืองเมืองชัยนาท  เมียชื่ออีปาดบ้านขนาย
 +
เที่ยวปล้นฆ่าคนสักร้อยราย  ลักควายแทงกินสิ้นเป็นเบือ
 +
อ้ายมอญมือด่างบางโฉลง  เมียชื่ออีโค่งเป็นชาวเหนือ
 +
ลักถ้วนลักถี่ทั้งตีเรือ  ครกกระบากสากกะเบือไล่เก็บครบ
 +
ถัดไปอ้ายทองอยู่หนองฟูก  เมียชื่ออีดูกลูกตาจบ
 +
กลางวันปีนเรือนเหมือนชะมบ  แต่พอพลบคนเดียวเที่ยวย่องเมา
 +
อ้ายมากสากเหล็กปล้นเจ๊กกือ  เมียมันตาปรือชื่ออีเสา
 +
ถัดไปอ้ายกุ้งคุ้งตะเภา  ฟันผัวแย่งอีเม้าเอาเป็นเมีย
 +
อ้ายสงผัวอีคงอยู่กงคอน  ตีชิงผ้าผ่อนฆ่ามอญเสีย
 +
ถัดไปอ้ายกร่างอยู่บางเหี้ย  หาเมียมิได้ไล่ตีเรือ
 +
อ้ายกลิ้งผัวอีกลักดักขนน  ลักควายขายคนปล้นเรือเหนือ
 +
อ้ายพานผัวอีพาบ้านนาเกกลือ  เอายาเบื่อหลวงโชฎึกเก็บตึกเตียน
 +
อ้ายจั่วผัวอีปรางบางน้ำชน  ขึ้นย่องเบาหมื่นชนขนเอาเลี่ยน
 +
อ้ายแมวผัวอีมาอยู่ท่าเกวียน  เข้าบ้านทิดเพียนปล้นปลอมริบ
 +
พิจารณาเป็นสัตย์ซัดทอดฟ้อง  เก็บเอาข้าวของนางทองกระหมิบ
 +
ถัดไปอ้ายมั่นผัวอีจันทิพ  อยู่น้ำดิบปล้นตีหลวงชีเภา
 +
หาได้แทงแกไม่ดังให้การ  นครบาลสอบแก้เป็นแผลเก่า
 +
อ้ายจันผัวอีจานบ้านกระเพรา  โทษปล้นจีนเก๊าเผาโรงเจ๊ก
 +
ยิงปืนปึงปังประดังโห่  แล้วเอาสันพร้าโต้ต่อยหัวเด็ก
 +
ถัดมาอ้ายสานกเล็ก  อยู่คุ้งถลุงเหล็กผัวอีดี
 +
สกัดตีโคต่างทางโคราช  แทงอ้ายขั้วผัวอีปาดล้มกลิ้งคี่
 +
อ้ายมากหนวดผัวอีขวดอยู่บางพลี  โทษตีเดิมบางเอากลางวัน
 +
อ้ายเกิดกระดูกดำผัวอีคำด่าง  โทษสะดมกรมช้างกับหมอมั่น
 +
ปล้นละว้าป่าดงคงกระพัน  กระหำไขว้ไข่ดันเป็นทองแดง
 +
สิริคนโทษซึ่งโปรดมา  ครบสามสิบห้าล้วนกล้าแข็ง
 +
อยู่ยงคงกระพันทั้งฟันแทง  เรี่ยวแรงทรหดอดทน
 +
ทำกรรมต้องจำมาช้านาน  สิ้นกรรมบันดาลจึงให้ผล
 +
พลายงามทูลขอพ่อออกพ้น  จึงปล่อยโปรดโทษคนทั้งนี้มา ฯ
 +
 +
 +
๏ ครั้นตรวจตราสำเร็จเสร็จทั่ว  จึงมอบตัวไพร่ทั้งสามสิบห้า
 +
ให้แก่ขุนแผนแสนศักดา  ท่านพระยายมราชก็อวยชัย
 +
ให้พ่อชนะมารผลาญศัตรู  เชิดชูพระยศปรากฏกระฉ่อน
 +
ทั้งลูกชายพลายงามไปราญรอน  ตีนครเชียงใหม่ให้สมนึก
 +
แล้วหันหน้ามาสั่งพวกทนาย  จงเลือกหาผ้าลายที่ในตึก 
 +
ทั้งส้มสูกลูกไม้ให้ครันครึก  แจกพวกอาสาศึกให้ทั่วกัน
 +
พวกทนายขนของมากองเกลื่อน  พระยายมตัดเตือนให้เลือกสรร
 +
ขุนแผนจึงจัดแจงแล้วแบ่งปัน  แจกให้ไพร่นั้นทุกตัวคน
 +
ต่างผลัดผ้าเก่าเอาโยนเสีย  ทุดกูขายหน้าเมียไม่ปิดก้น
 +
บางคนเปลื้องกระสอบดูชอบกล  มันช่างจนเหลือจนได้พ้นทุกข์
 +
ชวนกันกินของร้องโมทนา  ตั้งแต่วันหน้าจะเป็นสุข
 +
ถ้าหากพ่อไม่ขออกจากคุก  ก็สิ้นคิดติดกรุกจนตายไป
 +
จะเป็นข้าของนายจนตายจาก  ใช้สอยน้อยมากจะทำให้
 +
ฝ่ายว่าขุนแผนผู้แว่นไว  กราบกรานท่านผู้ใหญ่แล้วอำลา
 +
พระหมื่นศรีขี่ม้านำมาบ้าน  ผู้คนอลหม่านเป็นหนักหนา
 +
พลายงามเดินตามขุนแผนมา  พวกไพร่สามสิบห้าก็มาพลัน
 +
พระหมื่นศรีจัดที่ให้พักอยู่  แต่งสำรับเลี้ยงดูเกษมสันต์
 +
พวกไพร่สามสิบห้าเฮฮากัน  พลุกพล่านจนตะวันลงรอนรอน ฯ
 +
</tpoem>
 +
==== ====
 +
<tpoem>
 +
๏ จะกล่าวถึงนางแก้วกิริยา  เจ้าติดตามผัวมาอยู่แต่ก่อน
 +
อาศัยทับหับเผยเคยหลับนอน  ตั้งอุทรเติบใหญ่ได้สิบเดือน
 +
ครั้นผัวพ้นทุกข์จากคุกได้  หม้อกระออมโอ่งไหกองไว้เกลื่อน
 +
ผ้าขี้ริ้วผ่อนขาดกลาดทั้งเรือน  เคยเป็นเพื่อนเมื่อยากจะจากกัน
 +
พิษฐานให้ทานคนโทษแล้ว  ผ่องแผ้วตามมาหาผัวขวัญ
 +
พระหมื่นศรีดีใจบอกไปพลัน  อยู่ด้วยกันอย่ากลัวผัวไปทัพ
 +
แล้วชวนขุนแผนกับเจ้าพลาย  ทั้งสามนายนั่งพร้อมล้อมลำดับ
 +
เรียกให้เมียน้อยยกสำรับ  กินเสร็จสรรพระหมื่นศรีก็ชี้แจง
 +
เกลอเอ๋ยน่าอดสูดูเผ้าผม  ทำรุงรังช่างสมอ้ายใจแข็ง
 +
จะเป็นเจ๊กก็ใช่ไทยก็แคลง  มันระแวงคล้ายละว้าน่าขันครัน
 +
ขุนแผนหัวร่อคุณพ่อช่างว่า  แล้วลุกมาเสกน้ำที่ในขัน 
 +
ชุบตัดมหาดไทยใส่น้ำมัน  เสร็จพลันอาบน้ำชำระกาย
 +
ทาแป้งแต่งตัวเอี่ยมสะอาด  นุ่งลายผ้าคาดดูเฉิดฉาย
 +
แล้วกลับมาหน้าหอของพระนาย  ทั้งเจ้าพลายสามคนสนทนา
 +
ขุนแผนวอนไหว้พระหมื่นศรี  ว่าลูกนี้ตั้งใจจะอาสา 
 +
ยังเป็นห่วงบ่วงใยด้วยมารดา  คร่อแคร่แก่ชราลงทุกวัน
 +
อยู่บ้านกาญจน์บุรีไม่มีสุข  จะเฝ้าทุกข์ถึงลูกกับหลานขวัญ
 +
ถ้ารับมาเลี้ยงดูอยู่ด้วยกัน  ถึงลูกไปทัพนั้นจะนอนใจ
 +
พระหมื่นศรีฟังคำขุนแผนว่า  โมทนาข้าจะเป็นธุระให้
 +
รับมาจะลำบากยากอะไร  พรุ่งนี้ข้าจะให้ไปรับมา
 +
แล้วพูดกันสามคนจนดึกดื่น  ครั้นเที่ยงคืนก็เข้าในเคหา
 +
ต่างระงับหลับใหลไสยา  จนเวลารุ่งแจ้งแสงตะวัน ฯ
 +
 +
 +
๏ จะกล่าวถึงสมเด็จพระพันวษา  ตรัสเรียกลาวทองมาขมีขมัน
 +
อ้ายพลายงามอาสามันกล้าครัน  แล้วทูลขอพ่อมันพ้นจากคุก
 +
มึงทรมานมากว่าสิบปี  กูเห็นมึงนี้ไม่มีสุข
 +
จะโปรดยกโทษให้พ้นทุกข์  อย่าปักสะดึงกรึงกรุกเร่งออกไป
 +
ลาวทองได้ฟังรับสั่งโปรด  ปราโมทย์ยินดีจะมีไหน
 +
ถวายบังคมลามาทันใด  ออกไปกราบลาหม่อมป้าโต
 +
เพื่อนฝูงร้องไปจะได้ลาภ  ค่อยกระซิบกระซาบนางมีโหว่
 +
นางสีนางพรมแม่ส้มโอ  เพื่อนฝูงอักโขจะลาไป
 +
แล้วลาเจ้าขรัวนายกรายเข้าห้อง  หวีหัวกระจกส่องน้ำมันใส่
 +
ทั้งกระแจะจันทน์ปรุงจรุงใจ  หวังจะให้ชื่นอารมณ์ชมชิด
 +
นุ่งยกดอกกลมห่มม่วงอ่อน  เทพนมห่มซ้อนดูวิจิตร
 +
ก้มแลดูกายไม่วายคิด  ใส่จริตเยื้องย่างสำอางงาม
 +
จัดแจงหีบหมากเครื่องนากทอง  ถาดรองขันน้ำทำอย่างห้าม
 +
ใส่เครื่องประดับวับแวววาม  ออกประตูข้างข้ามประตูดิน
 +
อีถึงถือหีบรีบตามนาย  อีกห้าคนขวนขวายเก็บของสิ้น
 +
เพื่อนทักถามไถ่ไม่ได้ยิน  มาถึงถิ่นบ้านขึ้นบนบันได ฯ
 +
 +
 +
๏ ขุนแผนครั้นเห็นนางลาวทอง  เจียนจะแปลกเจียวน้องนึกขึ้นได้
 +
ร้องเรียกทันทีด้วยดีใจ  แปลกพี่ไปหรือเจ้าไม่เข้ามา
 +
ลาวทองฟังคำจำเสียงได้  เข้าใกล้ผัวรักรู้จักหน้า
 +
กอดตีนร่ำไห้ฟายน้ำตา  ท่านโปรดโทษข้าข้าจึงรู้
 +
ครั้นติดตามมาหาผัวรัก  แปลกไปไม่รู้จักจึงยืนอยู่
 +
ไม่กล้าเข้าไปในประตู  แลดูพ่อซูบผิดรูปไป
 +
โอ้โอ๋เจ้าประคุณของเมียแก้ว  เหมือนตายแล้วเกิดมาหากันใหม่
 +
ตั้งแต่เมียถูกขังอยู่วังใน  เฝ้าแต่ร่ำร้องไห้ไม่วายวัน
 +
ยามกินกินข้าวไม่เป็นคำ  ต้องฝืนกลืนกับน้ำร่ำโศกศัลย์
 +
ยามนอนนอนคิดจิตผูกพัน  แทบจะกลั้นใจตายไม่วายเว้น
 +
ปักสะดึงกรึงไหมมิได้หยุด  จะสิ้นสุดเมื่อไรไม่แลเห็น
 +
ได้แต่โศกเศร้าทั้งเช้าเย็น  ตั้งแต่เป็นทุกข์มาช้านานครัน
 +
พูดพลางทางแลแล้วถามผัว  ทูนหัวใครนั่งข้างหลังนั่น
 +
ขุนแผนจึงบอกออกมาพลัน  นางนั้นชื่อแก้วกิริยา
 +
เมียข้าเมื่อพาวันทองหนี  ครั้นติดคุกนางนี้อยู่รักษา
 +
นั่นลูกพี่ที่เขาทูลขอมา  ชื่อพลายงามมารดาคือวันทอง
 +
ว่าแล้วก็พากันเข้าเรือน  ข้าวของกองเกลื่อนอยู่ในห้อง
 +
ต่างปรึกษาหารือตามทำนอง  ปรองดองมิได้คิดจิตฉันทาฯ
 +
 +
 +
๏ ขุนแผนออกมาหน้าหอนั่ง  พลันสั่งทหารสามสิบห้า
 +
ให้แต่งตัวตัดผมสมหน้าตา  เตรียมผ้านุ่งห่มให้คมคาย
 +
ขาดเหลือพึ่งพระจมื่นศรี  พรุ่งนี้จะได้ไปลองถวาย
 +
พระหมื่นศรีขุนแผนกับลูกชาย  ทั้งสามนายสนทนาจนราตรี ฯ
 +
 +
 +
๏ ครั้นรุ่งเช้าข้าวปลาหากินเสร็จ  จวนเสด็จออกต่างก็เร็วรี่
 +
เข้าวังพร้อมกันในทันที  วันนี้ชาวเมืองนั้นเลื่องลือ
 +
ว่าจะลองความรู้พวกอาสา  ต่างแตกตื่นกันมาออกอึงอื้อ
 +
ไทยจีนมอญพม่าข่าลาวลื้อ  จูงมือลูกหลานซานเข้าไป
 +
ยัดเยียดเสียดแทรกเข้าประตู  นมจู้เบียดบีบกันเหลวไหล
 +
เจ้าหนุ่มหนุ่มที่ลำพองคะนองใจ  เข้าคว้าไขว่สาวสาวออกกราวเกรียว
 +
บ้างกระชากผ้าห่อมฉวยนมหมับ  พวกตำรวจหวดขวับเอาเต็มเหนี่ยว
 +
จับตัวได้ใส่คาทำหน้าเซียว  ที่เลี่ยงเลี้ยวหลบได้ไพล่เข้าวัง
 +
ยัดเยียดเบียดกันอยู่ชั้นนอก  พอเวลาเสด็จออกก็พร้อมพรั่ง
 +
สังข์แตรแซ่เสียงสนั่นดัง  ถวายบังคมกราบลงพร้อมกัน ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นพระองค์ผู้ทรงฤทธิ์  เสด็จสถิตพระที่นั่งสุทธาสวรรย์
 +
พระสูตรรูดกร่างกระจ่างพลัน  ดังองค์พระสุริยันเหมื่อเยี่ยมรถ
 +
ตรัสเรียกขุนแผนพลายงาม  ทหารสามสิบห้าเข้ามาหมด
 +
ต่างคลานเข้าเฝ้าองค์พระทรงยศ  น้อมประณตดาษดาหน้าพระลาน
 +
ทนายเลือกตีวงตรงพระที่นั่ง  เอาเชือกหนังขึงขอบรอบหน้าฉาน
 +
ข้างในล้วนบรรดาข้าราชการ  วงนอกไพร่บ้านพลเมือง
 +
เสียงระเบ็งเซ็งแซ่ทั้งแก่หนุ่ม  มามั่วสุมคับคั่งนั่งเนื่อง
 +
บ้างยงโย่แยงแย่แลชำเลือง  บ้างยักเยื้องหยุกหยิกคะยิกกัน
 +
พวกตำรวจเรียงรายถือหวายห้าม  รอบทั้งท้องสนามเป็นกวดขัน
 +
ฝ่ายว่าพระองค์ผู้ทรงธรรม์  สั่งขุนแผนให้สรรกันเข้ามาฯ
 +
 +
 +
๏ นายบัวหัวกะโหลกบ้านโคกขาม  ถวายบังคมงามแล้วออกหน้า
 +
นอนหงายร่ายมนตร์ภาวนา  ให้เอาขวานผ่าเป็นหลายซ้ำ
 +
โปกโปกขวานกระดอนนอนพยัก  ไม่แตกหักลุกมาหน้าแดงก่ำ
 +
นายคงเคราเข้านั่งบริกรรม  ให้เอาหอกตำเข้าจำเพาะ
 +
ถูกตรงยอดอกไม่ฟกช้ำ  แทงซ้ำหลายทีที่เหมาะเหมาะ
 +
เสียงอักอักพยักหน้านั่งหัวเราะ  จนด้ามหอกหักเดาะไม่ทานทน
 +
นายมอญนอนเปลือยเอาเลื่อยชัก  เลื่อยหักฟันเยินพระเนินย่น
 +
ให้เปลี่ยนหน้ามาเลื่อยก็หลายคน  เป็นหลายหนไม่เข้าเปล่าทั้งนั้น
 +
นายช้างดำกำลังดังช้างสาร  ถวายบังคมคลานมาไม่พรั่น 
 +
กระโดสูงสามวาตาเป็นมัน  แข็งขันข้อลำดำทมิฬ
 +
นายสีอาดคลาดแคล้วแล้วไม่แตก  หอกซัดเจ็ดแบกพุ่งจนสิ้น
 +
ไม่ถูกเพื่อนเชือนไถลไปปักดิน  นายอินอึดใจแล้วหายตัว
 +
นายทองลองให้เอาปืนยิง  ยืนนิ่งคอยรับจับลูกตะกั่ว
 +
นายจันนั้นแปลกเข้าแบกวัว  นายบัวทำคล้ายเป็นหลายคน
 +
นายแตงโมทำโตได้เหมือนยักษ์  คึกคักกรอกตาดูหน้าย่น
 +
นายจั่งหัวหูดูพิกล  เอาไฟลนทนได้ไฟวับวับ
 +
ลองถวายสิ้นทั้งสามสิบห้า  ต่างสำแดงวิชาเป็นลำดับ
 +
แล้วมาหมอบเรียงเคียงคำนับ  รับสั่งให้ประทานรางวัลพลัน
 +
คนหนึ่งเงินตราห้าตำลึง  กับผ้าสำรับหนึ่งให้จัดสรร
 +
ทั้งเพิ่มนอกออกไปให้ต่างกัน  ตามไม้มือมันใครเอกโท
 +
ยังอ้ายพลายงามจะอาสา  ดีจริงหรือว่ามันโยโส
 +
ดูตัวก็ไม่ใหญ่ใจมันโต  เฮ้ยอ้ายแผนลองโต้กับลูกดู ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นขุนแผนพลายงาม  ถวายบังคมตามกันทั้งคู่
 +
ที่คนดูลุกยืนตื่นกันกรู  คอยดูพ่อลูกจะลองกัน
 +
เจ้าพลายงามขออภัยพ่อขุนแผน  แล้วจับทวนทอดแขนดูขบขัน
 +
ขุนแผนดาบสองมือถือยืนยัน  ชักท่าทางวางหันเข้าสู้ทวน
 +
กลองแขกติงทั่งตั้งเพลงรำ  ไม่เพลี่ยงพล้ำถ้อยทีถี่ถ้วน
 +
ชั้นเชิงกรีดกรายหลายกระบวน  สับสวนท่าทางสันทัดกัน
 +
ดูข้างพลายงามก็ไวว่อง  ดูทำนองขุนแผนก็แข็งขัน
 +
ได้ทีหนีไล่พัลวัน  กลับแทงแย้งฟันกันคนละที
 +
ถูกฉับไม่เข้าเปล่าทั้งนั้น  เจ้าพลายหันเยื้องย่องทำนองหนี
 +
แต่พอห่างวางทวนกับปัถพี  อัญชลีร่ายเวทเป็นไฟกัลป์
 +
ลุกโพลงโผงผางกลางสนาม  เปลวฟู่วู่วามเสียงสนั่น
 +
ลามไหม่ไล่คนทั้งหลายนั้น  คนผู้อยู่นั่นก็หนีกรู
 +
ตกใจหน้าซีดทุกตัวคน  ขุนแผนอ่านมนตร์ฝนตกซู่
 +
เป็นน้ำไหลไฟดับอยู่วับวู  เสียงคนดูฮาลั่นสนั่นอึง
 +
ชมปรอพ่อลูกนี้เอาจริง  วิชาเขายวดยิ่งไม่มีถึง
 +
ฝ่ายขุนแผนเสกซ้ำพร่ำตะบึง  ประเดี๋ยวหนึ่งเป็นงูชูโพนเพน
 +
อ้ายตัวใหญ่มีหงอนเท่าท่อนซุง  เลื้อยพุ่งตาแดงดังแสงเสน
 +
บริวารมากมายมาก่ายเกน  แผ่พังพานเพ่นเพ่นสักสองพัน
 +
เที่ยวเลี้ยวไล่ไชชอนไปทุกแห่ง  พวกคนดูแอบแฝงเป็นจ้าละหวั่น
 +
เหล่าผู้หญิงวิ่งหนีพัลวัน  ตัวสั่นหน้าซีดกรีดกราดไป
 +
ผ้าผ่อนล่อนหลุดสะดุดล้ม  เหยียบทับกันจมออกเหลวไหล
 +
พลายงามขว้างตะกรุดไปทันใด  เป็นนกกดตัวใหญ่ไล่ตามงู
 +
ตีนหยิกปากจิกปีกป้องรับ  งูขยับเลี้ยวฉกนกจิกสู้
 +
ฝูงคนกล่นเกลื่อนกันมาดู  นกกดคาบงูชูร่อนบิน
 +
บรรดางูบริวารสิ้นทั้งหลาย  ก็พลอยหายสาบสูญไปหมดสิ้น
 +
พลายงามตัวเอกเสกก้อนดิน  นกหายกลายปลิ้นไปเป็นช้าง
 +
ซับมันชันหูชูงวง  งายาวขาวช่วงทั้งสองข้าง
 +
เงยแหงนแปร๋มาคว้างคว้าง  ขุนแผนยืนขวางรำขอรับ
 +
เหยียบขึ้นปลายงาขาคร่อมคอ  ช้างร้ายแรงหล่อเอาขอสับ
 +
ฟันกระชากหน้าผาก.....ยับ  จนตาหลับแหงนหงายท้ายติดดิน
 +
ช้างหายพลายงามทรามคะนอง  มีวิชาสำรองไม่รู้สิ้น
 +
บริกรรมสำแดงแปลงกายิน  เปลี่ยนปลิ้นกลับกลายเป็นควายรับ
 +
ขุนแผนหายกลายกลับเป็นเสือโคร่ง  เขี้ยวโง้งโดดหลอกกลอกกลับ
 +
ล่อควายบ่ายหน้ามาที่ประทับ  ตบขวับขวิดผึงทะลึ่งลอย
 +
ชุลมุนผลุนผลันถลันโดด  เสือโดดควายขวิดชิดไม่ถอย
 +
สู้กันฟั่นเฝือจนเหงื่อย้อย  ต่างปละปล่อยกลายกลับไปฉับพลัน
 +
พ่อเป็นนกแก้วแจ้วส่งเสียง  ลูกเลี่ยงเป็นสาลิกานั่น
 +
บินไปจับต้นไม้อยู่ใกล้กัน  รู้พูดสารพันภาษาคน
 +
แต่บรรดาคนผู้ดูจนเพลิน  สรรเสริญสองนายทุกแห่งหน
 +
เออช่างศักดิ์สิทธิ์ฤทธิ์เวทมนตร์  ข้าศึกไหนจะทนฤทธาเธอ
 +
พระองค์ตบพระหัตถ์อยู่ฉัดฉาน  เบิกบานทรงพระสรวลสำรวลเร่อ
 +
อ้ายคู่นี้ใช้ได้ไม่อมเออ  ฤทธิ์เดชมันเสมอสมานกัน
 +
ทีนี้จะได้ดูอ้ายเชียงใหม่  มันอวดอิทธิ์ฤทธิไกรอย่างไรนั่น
 +
จะสู้กับลูกกูอยากดูมัน  ไม่ถึงวันก็จะวิ่งเข้าป่าไป
 +
สิ้นพุงมึงเท่านี้แล้วหรือหวา  นกแก้วสาลิกาก็ทูลไข
 +
ขอเดชะพระองค์ผู้ทรงชัย  ยังไม่สิ้นตำราของอาจารย์
 +
ทูลแล้วพ่อลูกก็คลายมนตร์  กลับเป็นคนมาหมอบอยู่หน้าฉาน
 +
พระพันวษาปราโมทย์โปรดปราน  ให้เลื่อนเครื่องประทานแล้วตรัสมา
 +
ฮ้าเฮ้ยอ้ายขุนแผนพลายงาม  มึงลูกพ่อต่อตามกันหนักหนา
 +
ดูหน้านิ่วหิวเหนื่อยจะเลื่อยล้า  กินข้าวปลาเสียทีให้มีแรง
 +
แล้วจึงตรัสสั่งคลังวิเศษ  ให้จัดเสื้อโหมดเทศอย่างก้านแย่ง
 +
แพรจีนดวงพุดตานส่านสีแดง  ทั้งสมปักตามตำแหน่งขุนนางใน
 +
ให้คลังหาสมบัติจัดเงินตรา  ห้าชั่งเอามาประทานให้
 +
มึงทั้งสองใช้ของเหล่านี้ไป  กว่าจะได้บำเหน็จเสร็จสงคราม
 +
ขุนแผนพลายงามความยินดี  ถวายบังคมอยู่ที่กลางสนาม
 +
ด้วยทรงพระกรุณาสง่างาม  คนผู้ดูหลามไปทั้งวัง ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นสมเด็จพระพันวษา  ตรัสเรียกโหราเข้ามาสั่ง
 +
ให้คูณหารฤกษ์ยามตามกำลัง  วันไรจะตั้งให้ยาตรา
 +
พระโหราหาฤกษ์แล้วทูลพลัน  ขึ้นเจ็ดค่ำนั้นเป็นเศษห้า
 +
ได้ฤกษ์เบิกพยุหเสนา  เวลาสี่โมงเช้าเก้านาที
 +
ปลอดทั้งผีหลวงห่วงวัน  ยามนั้นได้เมื่อพระฤาษี
 +
แค้นขัดมัดมือลิงกาลี  จะไปตีบ้านเมืองย่อมมีชัย
 +
พระองค์ทรงฟังก็สั่งพลัน  ไปให้ทันฤกษ์พาอย่าช้าได้
 +
มันขอแต่ไพร่ราบหาบของไป  ก็เกณฑ์ไพร่ให้มันเจ็ดสิบคน
 +
สั่งเสร็จพระเสด็จเข้าในวัง  ขุนนางลุกสะพรั่งอยู่สับสน
 +
ออกบอบแบบแสบท้องจนเต็มทน  อลวนกลับบ้านสำราญใจ
 +
พวกคนดูโจษกันสนั่นมา  ไม่เลือกหน้าไทยเจ๊กเด็กผู้ใหญ่
 +
เขาดีจริงยิ่งยวดในกรุงไกร  แปลงตัวไปได้ดังเทวดา
 +
ชั่วพ่อชั่วแม่ไม่เคยเห็น  แต่รำเต้นนั้นก็ดูมาหนักหนา
 +
สันนี้ได้เห็นเป็นบุญตา  เรากำเนิดเกิดมาไม่เสียทีฯ
 +
ฝ่ายว่าขุนแผนแสนสะท้าน  กลับมาอยู่บ้านพระหมื่นศรี
 +
ครั้นรุ่งเช้าเข้าไปอัญชลี  บอกคดีได้ข่าวบ่าวมันมา
 +
ว่าบัดนี้คุณแม่ทองประศรี  มาแต่กาญจน์บุรีอยู่เคหา
 +
เพราะฝ่าเท้าเจ้าคุณกรุณา  ลูกกับบุตรภรรยาจะลาไป
 +
พระหมื่นศรีเมตตาสั่งข้าคน  ให้ช่วยขนข้าวของไปส่งให้
 +
พ่อลูกกราบลาแล้วคลาไคล  ภรรยาข้าไทก็ไปตาม
 +
พวกทหารสามสิบห้ามาติดก้น  เดินดาเต็มถนนจนล้นหลาม
 +
ชาวตลาดแลดูไม่รู้ความ  กระซิบถามเพื่อนกันว่านั่นใคร
 +
บ้างบอกพวกนี้ที่พ้นโทษ  โปรดให้ไปทัพจับเชียงใหม่
 +
ขุนแผนมาถึงบ้านวัดตระไกร  ก็เข้าไปไหว้กราบท่านมารดา ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นนวลนางทองประศรี  เห็นลูกยินดีเป็นหนักหนา
 +
ลูบหน้าลูบหลังถั่งน้ำตา  เออเหมือนมาเกิดใหม่ได้พบกัน
 +
กูขอบใจออแก้วกิริยา  มันอุตส่าห์ติดตัวตามผัวขวัญ
 +
เอ็งจงเป็นพี่น้องลาวทองนั้น  อย่าขึ้งเคียดเดียดฉันท์กันวุ่นไป
 +
อนิจจาน่ารักออพลายงาม  เพียรติดตามทูลขอพ่อจนได้
 +
นี่แลบุราณท่านกล่าวไว้  ว่าเป็นชายมิให้ดูหมิ่นชาย
 +
แล้วหันมาหาขุนแผนแสนสะท้าน  ยิ่งสงสารดูไปใจคอหาย
 +
ช่างผอมซูปวิปริตรผิดทั้งกาย  นี่หากว่าไม่ตายเสียในคุก
 +
สิ้นเคราะห์โศกโรคภัยเถิดแก้วแม่  ตั้งแต่นี้มีแต่ให้เป็นสุข
 +
ร้อยปีพันปีอย่ามีทุกข์  จงเป็นสุขตราบเท่าเข้านิพพาน ฯ
 +
 +
 +
๏ ขุนแผนรับพรของมารดา  แล้วออกมาเร่งรัดให้จัดบ้าน
 +
ขนของขึ้นเรือนเกลื่อนนอกชาน  ให้ปลูกร้านพวกไพร่จะได้นอน
 +
เรือนเหย้าเก่าเกจะเซคว่ำ  เอาไม้ค้ำจุนดูพออยู่ก่อน
 +
ทำกันจนตะวันลงรอนรอน  ต่างพักผ่อนลืมทุกข์สุขสำราญ ฯ
 +
 +
 +
๏ ฝ่ายเจ้ากรมสัสดีก็มีหมาย  ทุกตัวนายหมวดหมู่อยู่อลหม่าน
 +
เป็นการจวนด่วนวิ่งไม่นิ่งนาน  เอาที่บ้านใกล้ใกล้จะได้ทัน
 +
บ้างเร่งรัดมัดผูกลูกเมียมา  อุตลุดฉุดคร่าจ้าละหวั่น
 +
ผัดดผ่อนไม่ได้ไม่ฟังกัย  ครบครันเบ็ดเสร็จเจ็ดสิบคน
 +
จึงสั่งให้นายสมุห์บาญชี  ไปส่งที่ขุนแผนออกสับสน
 +
ลูกเมียหาข้าวสารอยูลานลน  อลวนจัดแจงประจุบัน
 +
หาได้ตามยากตามมี  ให้ทันทีตามส่งกันตัวสั่น
 +
ที่ในบ้านขุนแผนออกแน่นนันต์  พร้อมเพรียงสามวันจะครรไล ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นขุนแผนแสนศักดา  คิดกับลูกยาหาช้าไม่
 +
จะปลุกเครื่องให้เรืองฤทธิไกร  จึงชวนกันออกไปที่ป่าช้า
 +
ให้ทหารปลูกศาลขึ้นฉับพลัน  ตั้งบายศรีสามชั้นทั้งซ้ายขวา
 +
หัวหมูเป็ดไก่ทั้งเหล้ายา  เครื่องเซ่นจัดหามาเรียงราย
 +
เอาผ้าขาวปูลาดดาดเพดาน  นมัสการจุดธูปเทียนถวาย
 +
ในมณฑลนั้นให้อยู่แต่ผู้ชาย  วงสายสิญจน์สิณจน์รอบเป็นขอบคัน
 +
ทั้งพ่อลูกเข้านั่งกลางมณฑล  อ่านมนตร์โองการอันกวดขัน
 +
ชุมนุมเทวดามาพร้อมกัน  ทุกช่องชั้นอินทร์พรหมยมยักษ์
 +
ทั้งพระเพลิงพระพายกรุงพาลี  พระภูมิเจ้าที่อันมีศักดิ์
 +
อีกพระไพรเจ้าป่าพนารักษ์  พระนารายณ์ทรงจักรศิวาทิตย์
 +
พระคเณศร์พินายทั้งซ้ายขวา  ขอเชิญลงมาให้ศักดิ์สิทธิ์
 +
ทั้งคุณแก้วสามประการอันชาญชิต  บิดามารดาสถาวร
 +
คุณครูอุปัชฌาอาจารย์  พระโองการบพิตรอดิศร
 +
ขออับเชิญช่วยมาอวยพร  ให้เรืองฤทธิ์ขจรทุกสิ่งอัน
 +
แล้วร่ายคาถามหาเวท  ปลุกเครื่องวิเศษทุกสิ่งสรรพ์
 +
ว่านยาผ้าประเจียดมงคลนั้น  ตะกรุดโทนน้ำมันอันเรืองฤทธิ์
 +
เดชะพระเวทอันเชี่ยวชาญ  เครื่องอานกลิ้งไปดังใครบิด
 +
แล้วตั้งกองอัคคีทั้งสี่ทิศ  เอาเครื่องวางกลางมิดในกองไฟ
 +
เปลวไฟคึกคึกไม่ขาดสาย  ชั้นแต่เส้นด้ายหาไหม้ไม่
 +
จึงเอาพระควำที่ทำไว้  ใส่ขันสำริดประสิทธิ์มนตร์
 +
ในขันนั้นใส่น้ำมันหอม  เสกพร้อมเป่าลงไปสามหน
 +
พระนั่งขึ้นได้ในบัดดล  น้ำมันทาทนทั้งทุบตี
 +
ล่องหนกำบังจังงังครบ  อุปเท่ห์เล่ห์จบเป็นถ้วนถี่
 +
ปลุกเครื่องเสร็จพลันอัญชลี  อ่านมนตร์เรียกผีพวกภูตพราย
 +
ผีตายฟ้าผ่าทั้งห่าโหง  อยู่ในหลุมในโลงสิ้นทั้งหลาย
 +
ผีตายคลอดลูกผูกคอตาย  ผีนายผีไพร่ให้รีบมา
 +
ฝูงผีมิอาจจะซุ่มซ่อน  ด้วยเร่าร้อนฤทธิ์เวทพระคาถา
 +
พากันเหลื่อนกลาดดาษดา  พร้อมหน้ามาที่พิธีการ
 +
บรรดาผู้นั่งอยู่ในมณฑล  เห็นผีทุกคนออกพลุกพล่าน
 +
พลายงามขุนแผนแสนสำราญ  เอาเหล้าข้าวใส่กบาลออกเซ่นวัก
 +
เนื้อพล่าปลายำทำตามมี  ฝูงผีเข้ามากินหนักกว่าหนัก
 +
ข้างนอกยังนั่งล้อมอยู่พร้อมพรัก  ชักชวนกันกินสิ้นทั้งปวง
 +
ที่อดหยากปากไหม้ไส้ขม  ต่างชื่นชมรับเอาเครื่องบวงสรวง
 +
ล้อมกินปลิ้นตาอ้าปากกลวง  ตวงเหล้าเติบบ่อยอร่อยครัน
 +
เสร็จแล้วพ่อลูกก็สั่งผี  ว่าพวกท่านวันนี้จงจัดสรร
 +
มาอาสาศึกใหญ่ไปด้วยกัน  ให้ทันฤกษ์พาเวลาเพล
 +
พวกผีดีใจไปสิพ่อ  ลูกจะขอเป็นบ่าวให้กราวเขน
 +
อันทัพผีมิให้ต้องกะเกณฑ์  จะเข้านอนออกเวรให้ทันการ ฯ
 +
</tpoem>
 +
==== ====
 +
<tpoem>
 +
๏ ครานั้นขุนแผนกับพลายงาม  เสร็จพิธีมีความเกษมศานต์
 +
จึงจัดแจงจงแบ่งปันซึ่งเครื่องอาน  แจกทหารกับไพร่ให้ผูกพัน
 +
พวกพลทั้งสิ้นก็ยินดี  เห็นอย่างนี้ละคุณพ่อใจคอมั่น
 +
ถึงจะให้ไปไหนก็ไปกัน  จะสู้คนร้อยพันไม่พรั่นใจ
 +
ครั้นเสร็จสรรพกลับพากันมาบ้าน  ขุนแผนเรียกทหารเข้ามาใกล้
 +
สาตราอาวุธจงเลือกใช้  ใครถนัดอย่างไหนเอาไปพลัน
 +
บางคนฉวยดาบชักวาบวับ  ที่บางคนก็จับเอากั้นหยั่น
 +
บ้างเข้ามาคว้าปืนถือยืนยัน  บางคนนั้นร้องบอกขอหอกยาว
 +
อ้ายเฉยว่าฉันเคยแต่ไม้พลอง  อ้ายมาว่าฉันคล่องก็เพลงหลาว
 +
อ้ายเพชรว่าพร้าก็พอกับคอลาว  อ้ายทิดสาคว้าง้าวออกลองรำ
 +
ต่างคนต่างเลือกหาเครื่องอาวุธ  อุตลุดสับสนอยู่จนค่ำ
 +
แล้วแจกจ่ายเสื้อผ้ายาประจำ  กระบอกน้ำถุงไถ้ใส่ข้าวปลา
 +
ที่พวกหาบหาไม้มาทำคาน  จักสานโพล่แฟ้มแซมตะกร้า
 +
ที่ได้เป็นนายหมวดคอยตรวจตรา  เสียงเฮฮาครึกครื้นรื่นเริงกัน ฯ
 +
 +
 +
๏ ฝ่ายนางทองประศรีกระปรี้กระเปร่า  ตั้งแต่เช้าจัดเสบียงเสียงสนั่น
 +
พริกเกลือข้าวปลาสารพัน  ใครเชือนช้าด่าลั่นไม่เลือกตัว
 +
นางแก้วกิริยากับลาวทอง  จัดของเครื่องใช้ให้แก่ผัว
 +
ปรึกษากันปรองดองไม่หมองมัว  ด้วยความกลัวผัวรักจักทุกข์ร้อน
 +
หีบหมากเครื่องนากอยู่ในกลี่  ซองบุหรี่ย่ามใหญ่ใส่ผ้าผ่อน
 +
เสื้อผ้าจัดพับที่หลับนอน  มุ้งหมอนพร้อมสิ้นทุกสิ่งอัน
 +
ข้าวของขนมาไว้หน้าเรือน  กองเกลื่อนบ่าวข้าจ้าละหวั่น
 +
ส่วนว่าของนายพลายงามนั้น  พระหมื่นศรีจัดสรรทุกสิ่งไป ฯ
 +
 +
 +
๏ ครั้นรุ่งเช้าจะเข้าไปทูลลา  ขุนแผนลูกยาไม่ช้าได้
 +
จัดพานธูปเทียนแลดอกไม้  ไปหาท่านผู้ใหญ่ที่ในวัง
 +
เวลาสี่โมงเสด็จออก  พระโรงนอกเสียงแตรแซ่กระทั่ง
 +
เสด็จประทับเหนืออาสน์ราชบังลังก์  มีรับสั่งไต่ถามความนานา ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นเจ้าพระยาจักรี  ได้ทีก็ประนมก้มเกศา
 +
กราบทูลเบิกไปมิได้ช้า  ขอเดชะพระบาทามาปกครอง
 +
ดอกไม้ธูปเทียนทองของถวาย  ของขุนแผนนายพลายงามทั้งสอง
 +
กราบถวายบังคมลาฝ่าละออง  ไปราชการศึกสนองพระเดชา ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นสมเด็จนเรนทร์สูร  ฟังทูลทรงพระสรวลสำรวลร่า
 +
เฮ้ยขุนแผนพลายงามทั้งสองรา  ซึ่งอาสาทำชอบกูขอบใจ
 +
จงไปดีมาดีศรีสวัสดิ์  พ้นวิบัติเสี้ยนหนามความเจ็บไข
 +
ให้ศัตรูพ่ายแพ้แก่ฤทธิไกร  มีชัยได้เวียงเชียงใหม่มา
 +
ตรัสพลางทางสั่งพนักงาน  พระราชทานเครื่องยศกับเสื้อผ้า
 +
ทั้งกระบี่ทั้งทองของนานา  เงินตราเตรียมไปใช้ในทัพ
 +
อีกทั้งม้าต้นคนละม้า  เครื่องอานพานหน้าให้พร้อมสรรพ
 +
พวกไพร่ให้ผ้าคนละสำรับ  สั่งเสร็จเสด็จกลับเข้าวังใน ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นขุนแผนกับลูกยา  เสด็จขึ้นกลับมาหาช้าไม่
 +
หาธูปเทียนใส่พานคลานเข้าไป  กราบไหว้ทองประศรีผู้มารดา
 +
ลูกหลายจะมาลาคุณแม่  จงอยู่ดูแลซึ่งเคหา
 +
อันลาวทองกับเจ้าแก้วกิริยา  คุณแม่ได้เมตตาช่วยดูแล
 +
ถัาทุกข์ร้อนก่อนลูกกลับมาถึง  จะหมายพึ่งผู้ใดให้เป็นแน่
 +
พระหมื่นศรีแลเธอเป็นเกลอแท้  คุณแม่เจ็บไข้จงไหว้วาน
 +
เหย้าเรือนรุงรังจะพังคว่ำ  พอจะทำเงินมีอยู่ที่บ้าน
 +
ขอแต่ให้คุณแม่อยู่สำราญ  ถึงลูกไปช้านานไม่ร้อนใจ ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นทองประศรีผู้มารดา  ฟังลูกหลานลาน้ำตาไหล
 +
ลูบหลังลูบหน้าแล้วว่าไป  อย่าเป็นห่วงบ่วงใยเลยทางนี้
 +
เมียเจ้านั้นไซร้ไว้ธุระแม่  จะดูแลสารพัดให้ถ้วนถี่
 +
ทั้งเรือนเหย้าข้าวของบรรดามี  ได้พึ่งพระหมื่นศรีก็ดีแล้ว
 +
แม่ขัดขวางอย่างไรจะไปหา  เจ้าตั้งหน้าไปเถิดนะลูกแก้ว
 +
ทุกข์โศกโรคภัยให้คลาดแคล้ว  จงผ่องแผ้วพูนสุขทุกเวลา
 +
ให้เจ้าชนะมารผลาญศัตรู  ใครอย่ารอต่อสู้ได้สักหน้า
 +
อองามเจ้าอย่าห่างข้างบิดา  ยังเด็กนักเด็กหนาย่าห่วงนัก
 +
อย่าประมาททอาจหาญการรบสู้  ขุนไกรปู่นั้นแต่หนุ่มคุ้มฟันหัก
 +
แกมิได้หมิ่นศึกทำฮึกฮัก  เบาหนักตรองดูให้รู้ความ
 +
อนึ่งพวกพลไพร่ที่ไปด้วย  ใครเดือดร้อนผ่อนช่วยอย่าหยาบหยาม
 +
อุตส่าห์เอาอกใจให้งดงาม  ไปรบพุ่งเหมือนตามกันไปตาย
 +
ถ้าใจเดียวเกลียวกลมกันหนึ่งแน่  ถึงน้อยก็ไม่แพ้ที่มากหลาย
 +
ท่านว่าป่าพึ่งเสือเรือพึ่งพาย  เราเป็นายก็ต้องพึ่งซึ่งไพร่พล
 +
อนึ่งความกตัญญูรู้คุณเจ้า  ทุกค่ำเช้านึกไว้จะให้ผล
 +
ให้รุ่งเรืองฤทธิเดชทั้งเวทมนตร์  เจ้าจงสนใจจำคำย่าไว้ ฯ
 +
 +
 +
๏ ขุนแผนพลายงามความยินดี  รับพรทองประศรีแล้วก้มไหว้
 +
ขุนแผนกลับมาสั่งข้าไท  แล้วเข้าไปในห้องทั้งสองนาง
 +
เจ้าลาวทองกับเจ้าแก้วกิริยา  จงอุตส่าห์ปรองดองอย่าหมองหมาง
 +
ไปทัพถ้าข้างบ้านเกิดรานทาง  มักเป็นลางให้ร้ายฝ่ายผู้ไป
 +
การกินอยู่ดูแลแม่ทองประศรี  อย่าให้มีทุกข์ยากลำบากได้
 +
เจ้าแก้วก็อลักเอลื่ออยู่เหลือใจ  ท้องไส้จงระวังจะนั่งนอน
 +
เมื่อคลอดลูกลาวทองน้องช่วยดู  ทั้งฟืนไฟให้อยู่แลผ้าผ่อน
 +
ให้บ่าวมันคั้นส้มต้มน้ำร้อน  เอาผ้าซ้อนเปลลูกผูกเห่ช้า
 +
อันที่จะทำมิ่งสิ่งขวัญ  เรื่องนั้นมอบไว้ให้คุณย่า
 +
ด้วยท่านเป็นผู้ใหญ่ได้เคยมา  ถึงหยูกยาสารพัดทั่นเข้าใจ
 +
อนึ่งพี่นึกได้ไปคราวนี้  ท่วงทีจะได้พบท่านผู้ใหญ่
 +
ด้วยเดินทางไม่ห่างสุโขทัย  ไปเชียงใหม่ก็จะผ่านบ้านจอมทอง
 +
จะสั่งเสียอย่างไรไปถึงบ้าง  หรือสองนางเจ้าอยากฝากข้าวของ
 +
พี่จะรับไปให้ดังใจปอง  ถ้าได้ช่องคงพบประสบกัน ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นลาวทองแก้วกิริยา  ฟังว่าอกใจให้ไหวหวั่น
 +
จะร้องไห้กลัวลางในกลางคัน  อุตส่าห์กลั้นโศกาแล้วว่าไป
 +
พ่ออย่าได้รำพึงถึงตัวน้อง  จะปรองดองผูกสมัครรักใคร่
 +
รับการงานให้ท่านคุณแม่ใช้  จะตั้งใจปฏิบัติเป็นอัตรา
 +
ถ้าขึ้นไปได้พบกับพ่อแม่  จงบอกแต่ว่าลูกเป็นสุขา
 +
แล้วผัวเมียต่างคนสนทนา  ด้วยสนิทเสนหาต่างอาลัย ฯ
 +
 +
 +
๏ ฝ่ายว่าขุนแผนแสนศักดา  ตื่นขึ้นเวลาปัจจุบันสมัย
 +
บ้วนปากล้างหน้าแล้วคลาไคล  ชวนลูกออกไปตระเตรียมทัพ
 +
ที่ตำบลวัดใหม่ชัยชุมพล  เป็นมงคลเคยตั้งตามตำรับ
 +
ผู้คนพร้อมพรั่งอยู่คั่งคับ  ขุนแผนกับลูกยาตรวจตราการ
 +
ทองประศรีลาวทองแก้วกิริยา  ก็ตามมาจัดเสบียงเลี้ยงอาหาร
 +
ทั้งบ่าวไพร่พวกพงศ์วงศ์วาร  ตามไปส่งพลุกพล่านทั้งลานวัด
 +
พระหมื่นศรีดีจริงไม่นิ่งได้  พาลูกเมียบ่าวไพร่ไปเป็นขนัด
 +
ขาดเหลือเจอจานสารพัด  แล้วช่วยจัดข้าวของจะเอาไป
 +
ของใหญ่ให้เอาขึ้นหลังช้าง  วัวต่างนั้นบรรทุกเสบียงใส่ 
 +
ที่เบาเบาเหล่าของต้องการใช้  ให้พวกไพร่หาบหามตามติดนาย
 +
ครั้นจัดเสร็จเรียบร้อยคอยเวลา  โหราเหยียบเงาเอาชั้นฉาย
 +
พอถ้วนนาทีสี่โมงปลาย  ถึงฤกษ์จะขยายกระบวนพล ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นนางแก้วกิริยา  แต่เช้ามาหาสำรับอยู่สับสน
 +
ท้องแก่อลักเอลื่อก็เหลือทน  เจ็บท้องร้องทุรนจะขาดใจ
 +
ทองประศรีว้าวุ่นเรียกขุนแผน  แล้วลุกแล่นมาประคองทั้งสองไหล่
 +
ขุนแผนทำน้ำสะเดาะให้ทันใด  กลืนเข้าไปพอตลอดคลอดลูกชาย
 +
ประจวบฤกษ์ดิถีกรีธาทัพ  ต้องตำรับว่าประเสริฐเลิศหลาย
 +
ทองประศรีอุ้มแอบไว้แนบกาย  ให้ชื่อพลายชุมพลรณรงค์
 +
แล้วเรียกเรือมารับกลับเข้าบ้าน  ด้วยห่วงหลานลูกสะใภ้ไม่อยู่ส่ง
 +
พระหมื่นศรีรับว่าอย่าพะวง  จงวางใจให้ฉันไว้ทางนี้ ฯ
 +
 +
 +
๏ ครานั้นขุนแผนแสนศักดา  ดูท้องฟ้าเห็นจำรัสรัศมี
 +
สบยามตามตำราว่าฤกษ์ดี  สั่งให้ตีฆ้องชัยไว้เดโช
 +
ยกจากวัดใหม่ชัยชุมพล  พวกพหลพร้อมพรั่งตั้งโห่
 +
พระสงฆ์ส่งสวดชยันโต  ออกทุ่งโพธิ์สามต้นขับพลมา
 +
โห่ร้องฆ้องลั่นมาหึ่งหึ่ง  นายจันสามพันตึงเป็นกองหน้า
 +
กองหลังสีอาดราชอาญา  พวกทหารสามสิบห้าต่างคลาไคล
 +
บ้างคอนกระสอบหอบกัญชา  ตุ้งก่าใส่ย่ามตามเหงื่อไหล
 +
บ้างเหล้าใส่กระบอกหอกคอนไป  ล้าเมื่อไรใส่อึกไม่อื้ออึง
 +
บ้างห่อใบหระท่อมตะพายแล่ง  เงี่ยนยาหน้าแห้งตะแคงขึง
 +
ถุนกระท่อมใส่ห่อพอตึงตึง  ค่อยมีแรงเดินดึ่งถึงเพื่อนกัน ฯ
 +
 +
 +
๏ ขุนแผนพลายงามตามกันมา  ชักม้าข้ามทุ่งมุ่งไพรสัณฑ์
 +
พอพ้นถิ่นก็สิ้นแสงตะวัน  ผ่อนผันหยุดพักพิตเพียน
 +
นายกำนันก็ชวนลูกบ้านช่อง  แบกสำรับเนืองนองไม่ต้องเฆี่ยน
 +
ไฟฟืนดื่นไปทั้งไต้เตียน  เยี่ยมเยียนกองทัพสับสนกัน
 +
พวกกองทัพทั้งสิ้นกินข้าวปลา  ชาวบ้านเอามาเลี้ยงที่นั่น
 +
แล้วกำนันไปจัดที่วัดพลัน  ให้พวกกองทัพนั้นอาศัยนอน
 +
รุ่งเช้าข้าวปลาหากินสรรพ  ขับกันรีบไปไม่หยุดหย่อน
 +
พ้นทุ่งเข้าป่ามาทางดอน  พอแดดกล้าหน้าร้อนอ่อนระทม
 +
มาถึงบ้านดาบก่งธนู  พักร้อนเข้าอยู่อาศัยร่ม
 +
พ่อลูกนั่งเล่นเย็นเย็นลม  เชยชมลูกชายสบายใจ ฯ
 +
 +
 +
๏ ขุนแผนจึงเรียกเจ้าพลายงาม  เดินตามไปที่ต้นไทรใหญ่
 +
หมากพลูธูปเทียนเอาถือไป  ถึงต้นพระไทรก็กราบลง
 +
บอกว่าฟ้าฟื้นของพ่อฝัง  ไว้แต่ครั้งพระพิจิตรเขาบอกส่ง
 +
ดาบนี้มีฟทธิ์ปราบณรงค์  ฝังไว้ตรงกิ่งทิศบูรพา
 +
พลายงามก็ขุดดินลงไป  พบดาบดีใจเป็นหนักหนา
 +
ส่งให้พ่อชักวาบปลาบนัยน์ตา  ขุนแผนทูนเกศาด้วยสุดรัก
 +
ดาบนี้ต่อไปจะให้เจ้า  รบพุ่งจะได้เอาไปเป็นหลัก
 +
อันฟ้าฟื้นเล่มนี้ดียิ่งนัก  ดาบอื่นสักหมื่นแสนไม่แม้นเลย
 +
ถึงพระแสงทรงองค์กษัตริย์  ไม่เทียมทัดของเราดอกเจ้าเอ๋ย
 +
จะฝึกเจ้าให้ใช้เสียให้เคย  ชมเชยดาบพลางทางเดินมา ฯ
 +
 +
 +
๏ กลับถึงที่สำนักแล้วพักผ่อน  ตะวันรอนแดดบ่ายลงชายป่า
 +
เตือนกันทั้งสิ้นกินข้าวปลา  พอเพลาลมตกยกต่อไป
 +
ค่ำลงหยุดนอนลพบุรี  เช้ายกจากที่อีกพักใหญ่
 +
ตัดบางขามข้ามบ้านด่านโพธิ์ชัย  ล่องเข้าแขวงใกล้อู่ตะเภา
 +
ตรงมาหัวแดนภูเขาทอง  หนองบัวห้วยเฉียงเลี่ยงชายเขา
 +
ตัดลงชายดอนร้อนไม่เบา  พอย่างเข้าทุ่งหลวงเพลาพลบ
 +
ขุนแผนก็สั่งให้หยุดพัก  ที่ล้าเมื่อยเหนื่อยหนักนอนสลบ
 +
บรรดาพวกพหลพลรบ  จุดคบกองไฟไว้เป็นวง
 +
ลางคนหาเขียงหั่นกัญชา  นั่งชักตุ้งก่าจนคอก่ง
 +
บ้างมีแต่กัญชามานั่งลง  ผลัดกันหั่นส่งใส่ไฟโพลง
 +
ที่ไม่มีขอซื้อสามมื้อสลึง  พอส่งถึงรับหั่นชักควันโขมง
 +
อยากหวานเมางวงล้วงกระโปรง  บ้างโก้งโค้งค้นหาพุทรากวน
 +
พวกขี้ยาขึงผ้าขึ้นบังมิด  ลงนอนขิดกองไฟใส่กล้องง่วน
 +
สิ้นเนื้อเหลือขี้ลงรีรวน  จวนหมดอตส่าห์สงวนไว้
 +
เพื่อนกันขอปันหุนละบาท  คราวขาดกลัวตายหาขายไม่
 +
อ้ายที่เงี่ยนเต็มอ่อนวอนร่ำไร  ได้แต่ขี้สองชั้นพอกันตาย
 +
เอาดาบหอกออกแลกกับขี้ยา  จนชั้นขันล้างหน้าก็ยื่นขาย
 +
พอแก้เงี่ยนเหียนห้อยค่อยสบาย  กินอยู่พูวายแล้วหลับนอน ฯ
 +
 +
</tpoem>
 +
=== ตอนที่ ๒๘ ===
=== ตอนที่ ๒๘ ===
<tpoem>
<tpoem>

การปรับปรุง เมื่อ 14:35, 7 กันยายน 2552

เนื้อหา

ข้อมูลเบื้องต้น

แม่แบบ:เรียงลำดับ ผู้แต่ง:

บทประพันธ์

ตอนที่ ๑

๏
             

ตอนที่ ๒

๏
             

ตอนที่ ๓

๏
             

ตอนที่ ๔

๏
             

ตอนที่ ๕

๏
             

ตอนที่ ๖

๏
             

ตอนที่ ๗

๏
             

ตอนที่ ๘

๏
             

ตอนที่ ๙

๏
             

ตอนที่ ๑๐

๏
             

ตอนที่ ๑๑

๏
             

ตอนที่ ๑๒

๏
             

ตอนที่ ๑๓

๏
             

ตอนที่ ๑๔

๏
             

ตอนที่ ๑๕

๏
             

ตอนที่ ๑๖

๏
             

ตอนที่ ๑๗

๏
             

ตอนที่ ๑๘

๏
             

ตอนที่ ๑๙

๏
             

ตอนที่ ๒๐

๏
             

ตอนที่ ๒๑

๏
             

ตอนที่ ๒๒

๏
             

ตอนที่ ๒๓

๏
             

ตอนที่ ๒๔ กำเนิดพลายงาม

๏ ครานั้นวันทองผ่องโสภาอยู่เคหากับขุนช้างให้หมางหมอง
ไม่มีสุขทุกเวลาน้ำตานองด้วยว่าท้องสิบเดือนไม่เคลื่อนคลา
จะคลอดบุตรสุดปวดให้รวดร้าวตึงหัวเหน่าเหน็ดเหนื่อยเมื่อยต้นขา
แสงห่องห้อยพรอยพรายพร่างสายตาจะเรียกหาขุนช้างให้หมางใจ
แต่นวดนวดปวดมวนให้ป่วนปั่นสุดจะกลั้นกลอกหน้าน้ำตาไหล
พยุงท้องร้องเรียกพวกข้าไทจะขาดใจแล้วช่วยด้วยแม่คุณ
ขุนช้างตื่นฟื้นตัวหัวผงกเห็นเมียตกใจผวาออกว้าวุ่น
ประคองนางพลางบนเอาต้นทุนอย่าท้อแท้แม่คุณจงแข็งใจ
พลางดูท้องร้องว่าเออออกแล้วซิตั้งสติอารมณ์จะข่มให้
นางวันทองร้องเสือกกลิ้งเกลือกไปขุนช้างได้หมอนรองประคองคอ
เรียกหาข้าคนอลหม่านบนนอกชานพวกผู้หญิงออกวิ่งสอ
ให้ไปรับยายสายกับยายยอแต่ล้วนหมอตำแยเซ็งแซ่มา
เข้าถือท้องต้องถูกว่าลูกต่ำเอาหน้าคว่ำไขว่ขวางไปข้างขวา
ช่วยผันแปรแก้ไขใกล้เวลาบ้างตำยาขยำส้มต้มน้ำร้อน
นางวันทองร้องไห้ใจจะขาดพอกรรมชวาตวาตะประทะถอน
อรุณฤกษ์เบิกสุรินทร์ทินกรอุทรคลอนเคลื่อนคลอดไม่วอดวาย
พอพ้นท้องร้องแว้นางแม่หวีดหน้าซีดอกสั่นมิ่งขวัญหาย
ขุนช้างมองร้องอ้ายหนูเป็นผู้ชายทั้งย่ายายเยี่ยมลูกให้หยูกยา
แล้วทอดเตาเข้าไฟไม่ไข้เจ็บครั้นจะเก็บความกล่าวยาวหนักหนา
ค่อยกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงไว้จนใหญ่มากระทั่งอายุเจ้าได้เก้าปี
ไม่คลาดเคลื่อนเหมือนแม้นขุนแผนพ่อเหลืองลอออวบอ้วนเป็นนวลศรี
ทั้งจุกผมกลมกล่อมกระหม่อมดีช่างพาทีฉอเลาะพูดเพราะพราย
นางวันทองน้องคะนึงถึงขุนแผนด้วยลูกแม้นเหมือนเหลือเป็นเชื้อสาย
บอกบ่าวไพร่ให้สำเหนียกเรียกลูกชายชื่อว่าพลายงามน้อยแก้วกลอยใจ ฯ
๏ ฝ่ายขุนช้างหมางจิตให้คิดแค้นลูกขุนแผนมั่นคงไม่สงสัย
เมื่อกระนั้นเหมือนกูครั้นดูไปก็กลับไพร่เหมือนพ่ออ้ายทรพี
อีแม่มันวันทองก็สองจิตช่างประดิษฐ์ชื่อลูกให้ถูกที่
เรียกพ่อพลายคล้ายผัวอีตัวดีทุกราตรีตรึกตราจะฆ่าฟัน
พอวันทองน้องป่วยลงด้วยเคราะห์มาจำเพาะจะวิโยคให้โศกศัลย์
ฟังเสียงเงียบระงับหลับกลางวันพลายงามนั้นนั่งกับพ่อที่หอกลาง
ขุนช้างเห็นเป็นทีไม่มีเพื่อนแกล้งชี้เชือนชักพาลงมาล่าง
ให้ขี่หลังนั่งบ่าแล้วว่าพลางไปชมช้างกวางทรายมีหลายพรรณ
ทั้งนกยูงฝูงหงส์มันลงเกลื่อนจับไก่เถือนมาเลี้ยงฟังเสียงขัน
พูดให้เพลินเดินพลางกลางอรัญแกล้งให้หมั่นดูแลฝูงแกกา
โพระดกนกงั่นกระตั้วเต้นกระแตเล่นไม้โจนโผนผวา
เจ้าพลายงามถามพ่อพูดจ้อมาขุนช้างพาเลี้ยวไปปะไม้ซุง
เห็นลับลี้ที่สงัดขัดเเขมรสะบัดเบนเบือนเหวี่ยงลงเสียงผลุง
ปะเตะซ้ำต้ำผางเข้ากลางพพุงถีบกระทุ้งถองทุบเสียงอุบโอย
พลายงามร้องสองมือมันอุดปากดิ้นกระดากถลากไถลร้องไห้โหย
พอหลุดมือรื้อร้องวันทองโวยหม่อมพ่อโบยตีฉันแทบบรรลัย
ไม่เห็นแม่แลหาน้ำตาตกขุนช้างชกฉุดคร่าไม่ปราศรัย
จนเหงื่อตกกระปรกประปรอมขึ้นคร่อมไว้หอบหายใจฮักฮักเข้าหักคอ
พลายงามดิ้นสิ้นเสียงสำเนียงร้องยกแต่สองมือไหว้หายใจฝ่อ
มันห้ามว่าอย่าร้องก็ต้องรอเรียกหม่อมพ่อเจ้าขาอย่าฆ่าเลย
จงเห็นแก่แม่วันทองของลูกบ้างพ่อขุนช้างใจบุญพ่อคุณเอ๋ย
ช่วยฝังปลูกลูกไว้ใช้เช่นเคยผงกเงยมันก้ทุบหงุบลงไป
บีบจมูกจุกปากลากกระแทกเสียงแอ้กแอ้กอ่อนซบสลบไสล
พอผีพรายนายขุนแผนผู้แว่นไวเข้ากอดไว้มิให้ถูกลูกของนาย
ขุนช้างเห็นว่าทับจนตับแตกเอาคาแฝกฝุ่นกลบให้ศพหาย
แล้วกลิ้งขอนซ้อนทับให้ลับกายทำลอยชายชมป่ากลับมาเรือนฯ
๏ ฝ่ายผีพรายนายขุนแผนแค้นขุนช้างอุตส่าห์ง้างขอนใหญ่ให้เขยื้อน
แล้วเป่าแผลแก้หายละลายเลือนเจ้าพลายเคลื่อนคลายฟื้นเหมือนตื่นนอน
นางพรายบอกว่าเราบ่าวขุนแผนมาทำแทนเมื่อมันทับช่วยรับขอน
ไม่ม้วยแล้วแก้วตาอย่าอาวรณ์อยู่นี่ก่อนเถิดนะเจ้าอย่าเศร้าใจ
แม่ของเจ้าเราจะบอกออกมารับแล้วหายวับวู่วามตามนิสัย
เจ้าพลายงามยามเย็นไม่เห็นใครเที่ยวร้องไห้หาแม่ชะแง้คอย
จะไปเรือนเพื่อนทางที่กลางป่านึกน้ำตาหยดเหยาะลงเผาะผ็อย
เจ้าแหงนดูสุริย์ฉายก็บ่ายคล้อยให้นึกน้อยใจพ่อพูดล่อลวง
เสียแรงลูกผูกใจจะได้พึ่งพ่อโกรธขึ้งสิ่งใดเป็นใหญ่หลวง
โอ้มีพ่อก็ไม่เหมือนเพื่อทั้งปวงมีแต่ลวงลูกรักไปหักคอ
รู้กระนี้มิอยากเรียกพ่อดอกจะไปบอกแม่วันทองให้ฟ้องพ่อ
เที่ยวผันแปรแลหาน้ำตาคลอนึกระย่อเยือกเย้นไม่เห็นใคร
ดูครึ้มครึกฟฤกษาป่าสงัดไม่แกว่งกวัดก้านกิ่งประวิงไหว
จังหรีดร้องก้องเสียงเคียงเรไรทั้งลองไนเรื่อยแร่แวแววับ
ดุเหว่าร้องมองเมียงเสียงว่าแม่ยืนชะแง้แลดูเงี่ยหูตรับ
อยู่นี่แน่แม่จ๋าจงมารับวิ่งกระสับกระสนวนเวียนไป ฯ
๏ ฝ่ายพวกพรายกายสิทธิ์ฤทธิรุทรเหมือนลมวุดวู่หนึ่งถึงไหนไหน
ไปเข้าฝันวันทองถึงห้องในเหมือนจะให้เห็นลูกคิดผูกพัน ฯ
๏ ครานั้นวันทองผ่องโสภาเมื่อลูกแก้วแววตาจะอาสัญ
คิ้วกระเหม่นเป็นลางแต่กลางวันให้หวั่นหวั่นหวิวหวิวหิวหาวนอน
พอม่อยหลับคลับคล้ายเห็นพลายน้อยขุนช้างถ่อยทับไว้ด้วยไม้ขอน
ผวาฟื้นตื่นตาด้วยอาวรณ์สะอื้นอ่อนในอกตกตะลึง
พอแมงมุมอุ้มไข่ไต่ตีตกนางผงกเงี่ยฟังดังผึงผึง
ประหลาดลางหมางจิตคิดคะนึงรำลึกถึงลูกชายเจ้าพลายงาม
ลุกออกมาหาจบไม่พบเห็นที่เคยเล่นอยู่กับใครเที่ยวไต่ถาม
แต่อีดูกลูกครอกมันบอกความว่าเห็นตามพ่อขุนช้างไปกลางไพร
นางแคลงผัวกลัวจะพาไปฆ่าเสียน้ำตาเรี่ยเรี่ยตกซกซกไหล
ออกนอกรั้วตัวคนเดียวเที่ยวเดินไปโอ้อาลัยเหลียวแลชะแง้เงย
เห็นคุ่มคุ่มพุ่มไม้ใจจะขาดพ่อพลายงามทรามสวาทของแม่เอ๋ย
เจ้าไปไหนไม่มาหาแม่เลยที่โคกเคยวิ่งเล่นไม่เห็นตัว
หรือล้มตายควายขวิดงูพิษขบไฉนศพสาบสูญพ่อทูนหัว
ยิ่งเย็นย่ำค่ำคลุ้มชอุ่มมัวยิ่งเริ่มรัวเรียกร่ำระกำใจ
เสียงซ้อแซ้แกกาผวาว่อนจิ้งจอกหอนโหยหาที่อาศัย
จักจั่นเจื้อยร้องริมลองไนเสียงเรไรหริ่งหริ่งที่กิ่งรัง
ทั้งเป็ดผีปี่แก้วแว่วแว่วหวีดเสียงจังหรีดกรีดแซ่ดังแตรสังข์
นางวันทองมองหาละล้าละลังหรือผีบังซ่อนเร้นไม่เห็นเลย
จะบนหมูสุรารำว่าครบขอให้พบลูกตัวทูนหัวเอ๋ย
แล้วลดเลี้ยวเที่ยวแลชะแง้เงยโอ้ทรามเชยหลากแล้วพ่อแก้วตา
ตะโกนเรียกพลายงามทรามสวาทใจจะขาดคนเดียวเที่ยวตามหา
สะอื้นโอ้โพล้เพล้เดินเอกาสกุณานอนรังสะพรั่งไพร
เห็นฝูงนกกกบุตรยิ่งสุดเศร้าโอ้ลูกเราไม่รู้ว่าอยู่ไหน
ชะนีโหวยโหยหวนรัญจวนใจยิ่งอาลัยแลหาน้ำตานอง
พอแจ้วแจ้วแว่วเสียงสำเนียงเรียกนึกสำเหนียกหลายหนขนสยอง
ตรงเซิงซุ้มคุ่มเคียงนางเมียงมองเห็นลูกร้องไห้สะอื้นยืนเหลียวแล
ความดีใจไปกอดเอาลูกแก้วแม่มาแล้วอย่ากลัวทูนหัวแม่
เป็นไรไม่ไปเรือนเที่ยวเชือนแชแม่ตามแต่ตะวันบ่ายเห็นหายไป ฯ
๏ เจ้าพลายน้อยสร้อยเศร้าแล้วเล่าว่าหม่อมพ่อพาเวียนวงให้หลงใหล
แล้วทุบถีบบีบจมูกของลูกไว้เอาขอนไม้ทับคอแทบมรณา
พอพวกพ้องของขุนแผนแล่นมาช่วยจึงไม่ม้วยแม่คุณบุญหนักหนา
ยังช้ำชอกยอกเหน็บเจ็บกายาพูดน้ำตาผ็อยผ็อยด้วยน้อยใจฯ
๏ นางวันทองร้องไห้ใจจะขาดโอ้ชาตินี่มีกรรมจะทำไฉน
แล้วเล่าความตามจริงทุกสิ่งไปเจ้ามิใช่ลูกเต้าเขาจึงชัง
พ่อของเจ้านั้นหรือชื่อขุนแผนเป็นคนแค้นกับขุนช้างแต่ปางหลัง
เอาทุกข์ร้อนก่อนเก่าเล่าให้ฟังเดี๋ยวนี้ยังอยู่ในคุกเป็นทุกข์ทน
จึงจนใจไม่มีที่จะพึ่งมันทำถึงสาหัสก็ขัดสน
ครั้นจะฟ้องร้องเล่าเราก็จนแม้นไม่พ้นมือมันจะอันตราย
แต่รู้อยู่ว่าย่าทองประศรีอยู่บ้านกาญจน์บุรีวัดเชิงหวาย
แม้นไปถึงพึ่งพาย่าพ่อพลายจะสบายบุญปลอดตลอดไป
แต่ทางนั้นวันครึ่งจึงถึงบ้านทางกันดารเดินดงจะหลงใหล
โอ้ใครเล่าเขาจะพาเจ้าคลาไคลนางร้องไห้สะอื้นกลืนน้ำตา ฯ
๏ เจ้าพลายงามถามซักตระหนักแน่พลางบอกแม่ลูกแสนแค้นหนักหนา
อ้ายคนนี้มิใช่พ่อจะขอลาไปหาย่าอยู่บ้านกาญจน์บุรี
สงสารแต่แม่คุณของลูกแก้วจะลับแล้วตายเป็นไม่เห็นผี
เพราะพ่อเลี้ยงเดียงสาไม่ปรานีอยู่ที่นี่ชีวันจะบรรลัย
ไปสู้ตายวายวางเสียข้างหน้าด้วยเกิดมามีกรรมจะทำไฉน
ขอลาแม่แต่นี้นับปีไปแล้วร้องไห้หวลคิดถึงบิดา
โอ้พ่อคุณขุนแผนของลูกเอ๋ยเมื่อไรเลยลูกจะได้ไปเห็นหน้า
ต้องติดคุกทุกข์ทุเรศเวทนาเจ้าครวญคร่ำร่ำว่าด้วยอาลัย ฯ
๏ นางวันทองร้องไห้จิตใจหายกอดเจ้าพลายงามน้อยละห้อยไห้
โอ้ลูกแก้วแววตาจะลาไปหนทางป่าค่าไม้พ่อไม่เคย
จะเลี้ยวหลงวงวกระหกระเหินเจ้าจะเดินไปถูกหรือลูกเอ๋ย
โอ้ยากเย็นเข็ญใจกระไรเลยเพราะกรรมเคยพรากสัตว์ให้พลัดพราย
เดี๋ยวนี้เล่าเจ้าจะพรากไปจากแม่แม่จะแลเห็นใครน่าใจหาย
พลางสวมสอดกอดแอบไว้แนบกายสะอื้นไห้ไม่วายฟายน้ำตา ฯ
๏ จนจวนค่ำน้ำค้างลงพร่างพรายปลอบลูกชายพลายน้อยเสน่หา
อ้ายศัตรูรู้ความจะตามมาแม่จะพาเจ้าไปฝากขรัวนากไว้
แล้วพากันดั้นดัดไปวัดเขาเห็นสมภารคลานเข้าไปกราบไหว้
แล้วเล่าความตามจริงทุกสิ่งไปเจ้าคุณได้โปรดด้วยช่วยธุระ
เอาลูกอ่อนซ่อนไว้เสียในห้องเผื่อพวกพ้องเขามาหาอย่าให้ปะ
ท่านขรัวครูผู้เฒ่าว่าเอาวะไว้ธุระเถิดอย่ากลัวที่ผัวเลย
ถ้าหากว่ามาค้นจนถึงห้องกูมิถองก็จงว่าสีกาเอ๋ย
ฆ่าลูกเลี้ยงเอี้ยงดูกูไม่เคยอย่าทุกข์เลยลุงจะช่วยลูกอ่อนไว้ ฯ
๏ นางวันทองหมองหมางไม่สร่างทุกข์กระหมวดจุกลูกยาน้ำตาไหล
เห็นจวนค่ำจำลาทั้งอาลัยลงบันไดเดินด่วนด้วยจวนเย็น
พอเข้าไปในรั้วด่าผัวโผงอ้ายตายโหงหักคอไม่ขอเห็น
แต่ชาตินี้กีกรรมจึงจำเป็นได้ชายเช่นนี้มาเป็นสามี
ขึ้นบนเรือนเหมือนใจจะจากร่างเห็นขุนช้างชิงชังผินหลังหนี
เข้าในห้องหมองอารมณ์ไม่สมประดีเห็นแต่ที่นอนเปล่ายิ่งเศร้าใจ
คิดถึงลูกผูกพันให้หวั่นอกน้ำตาตกผ็อยผ็อยละห้อยไห้
โอ้ลูกเอ๋ยเคยนอนแต่ก่อนไรจนเจ้าได้สิบปีเข้านี่แล้ว
อยู่หลัดหลัดพลัดพรากไปจากแม่แม่ยังแลเห็นแต่ฟูกของลูกแก้ว
โอ้พลายงามทรามสวาทจะคลาดแคล้วเสียงแจ้วแจ้วเจ้าวันทองนองน้ำตาฯ
๏ ฝ่ายขุนช้างคางเคราอ้ายเจ้าเล่ห์เมาโมเมยิ้มกริ่มอยู่ริมฝา
เสียงวันทองร้องไห้จุดไฟมาส่องดูหน้านั่งเคียงบนเตียงนอน
ทำไถลไถ่ถามเป็นความหยอกหรือหนามยอกเจ็บป่วยจะช่วยถอน
พลางรับขวัญวันทองร้องละครเจ้าทุกข์ร้อนรำคาญประการใด ฯ
นางวันทองข้องขัดสะบัดหน้าขุนช้างรำทำท่าเข้าคว้าไขว่
นางผลักพลิกหยิกข่วนว่ากวนใจไฮ้อะไรนี่เล่าเฝ้าเซ้าซี้
ลูกข้าหายตายเป็นไม่เห็นศพอย่ามากลบรอยเสือเบื่อบัดสี
เจ้าพาไปในป่าพนาลีแล้วก็มิพามาว่ากระไร ฯ
๏ ขุนช้างฟังช่างแก้อีแม่เจ้าข้าเมาเหล้าหลับซบสลบไสล
ใครบอกเจ้าเล่าว่าข้าพาไปหล่อนไม่ได้ตามข้าผ่าเถิดซิ
เมื่อกลางวันยังเห็นเล่นไม้หึ่งกับอ้ายอึ่งอีดูกลูกอีปิ
แล้วว่าเจ้าเล่าก็ช่างนั่งมึนมิว่าแล้วซิอย่าให้ลงไปดิน
ลูกปะหล่ำกำไลใส่ออกกลบฉวยว่าพบคนร้ายอ้ายคอฝิ่น
มันจะทุบยุบยับเหมือนกับริ้นง้างกำไลไปกินเสียแล้วกรรม
แล้วแก้เก้อเร่อออกไปนอกห้องตะโกนร้องเรียกข้ามาด่าพร่ำ
ไปเที่ยวตามถามหาถึงท่าน้ำไม่พบทำถอนใจกลับไปเรือน
รินสุรามาดื่มลืมสติอุตริร้องไห้ใครจะเหมือน
ขึ้นหอขวางกลางแจ้งเห็นแสงเดือนโอ้พ่อเพื่อนชีวิตของบิตุรงค์
แกล้งร้องร่ำคร่ำครวญทำหวนโหยสะโอดโอยเอกทุ้มจนลุ่มหลง
ถึงท่อนปลายกรายเกริ่นเป็นเดินดงปีกเจ้าอ่อนร่อนลงในดงเตย
แล้วรู้ตัวกลัวเมียร้องเสียใหม่เจ้าจำไกลพ่อแล้วลูกแก้วเอ๋ย
เสียงอ้อแอ้แผ่กายนอนหงายเลยจนลืมเลยซบเซาด้วยเมามาย ฯ
๏ นวลนางวันทองค่อยย่องย่างเห็นขุนช้างหลับสมอารมณ์หมาย
สะอื้นอั้นพันผูกถึงลูกชายจนพลัดพรายเพราะผัวเป็นตัวมาร
จึงเย็บไถ้ใส่ขนมกับส้มลิ้มทั้งแช่อิ่มจันอับลูกพลับหวาน
แหวนราคาห้าช่างทองบางตะพานล้วนต้องการเก็บใส่ในไถ้น้อย
ไปอยู่บ้านท่านย่าจะหายากเมื่ออดอยากอย่างไรได้ใช้สอย
แล้วนั่งนึกตรึกตราน้ำตาย้อยรำคาญคอยสุริยาจะคลาไคล ฯ
๏ จะกล่าวถึงพลายงามทรามสงสารพึ่งสมภารอยู่ในห้องนั่งร้องไห้
พวกศิษย์เณรเถรชีต้นช่วยฝนไพลมาลูบไล้แผลที่มันตีรัน
แล้วสมภารท่านก็หลับระงับเงียบยิ่งเย็นเยียบเยือกใจเมื่อไก่ขัน
เพราะแม่ลูกผูกจิตคิดถึงกันเฝ้าใฝ่ฝันเฟือนแลเห็นแม่มา
ดุเหว่าร้องซ้องเสียงสำเนียงแจ้วให้แว่วว่าวันทองร้องเรียกหา
สะดุ้งใจไหววับทั้งหลับตาร้องขานขาสุดเสียงแต่เที่ยงคืน
ครั้นรู้สึกนึกได้ให้ละห้อยเจ้าพลายน้อยนิ่งนอนถอนสะอื้น
จนเคาะระฆังหงั่งเหง่งเสียงเครงครื้นสมภารตื่นเตือนชีต้นสวดมนตร์เกณฑ์ฯ
๏ นางวันทองร้องไห้เมื่อใกล้รุ่งน้ำค้างฟุ้งฟ้าแดงเป็นแสงเสน
ด้วยวัดเขาเข้าใจเคยไปเจนโจงกระเบงมั่นเหมาะห่มเพลาะดำ
แล้วถือไถ้ใส่ขนมผ้าห่มหุ้มออกย่างดุ่มเดินเหย่าก้าวถลำ
ลงจากเรือนเชือนมาข้างท่าน้ำแล้วรีบร่ำเดินตรงเข้าดงตาล
ถึงวัดเขาเช้าตรู่ดูลูกน้อยเห็นมาคอยนั่งท่าน่าสงสาร
จะนั่งหยุดพูดจาจะช้าการลาสมภารพามาป่าสะแก
ให้ขนมส้มสูกแก่ลูกรักสงสารนักจะร้างไปห่างแม่
หนทางบ้านกาญจน์บุรีตรงนี้แลจำให้แน่นะอย่าหลงเที่ยววงเวียน
อุตส่าห์ไปให้ถึงเหมือนหนึ่งว่าให้คุณย่าเป็นอาจารย์สอนอ่านเขียน
จงหมายมุ่งทุ่งกว้างตามทางเกวียนที่โล่งเลี่ยนลัดไปในไพรวัน
แล้วเกล้าจุกผูกไถ้ที่ใส่ของให้แหวนทองทุกสิ่งทำมิ่งขวัญ
แล้วกอดลูกผูกใจจะไกลกันสะอื้นอั้นออกปากฝากเทวา
ขอเดชะพระไพรข้าไหว้กราบช่วยกำราบเสือสิงห์มหิงสา
ทั้งปู่เจ้าเขาเขินขอเชิญพาไปถึงย่าอย่าให้หลงเที่ยววงวน
ทั้งพ่อคุณขุนแผนแสนวิเศษบังเกิดเกศแก้วตาสถาผล
ช่วยลูกชายพลายงามเมื่อยามจนให้รอดพ้นภัยพาลถึงกาญจน์บุรี
นางคร่ำครวญร่ำว่าน้ำตาตกเหมือนหนึ่งอกพุพองเป็นหนองฝี
แม่อุ้มท้องครองเลี้ยงถึงเพียงนี้ได้สิบปีเศษแล้วจะแคล้วกัน
เคยกินนอนวอนแม่ไม่แหห่างจะอ้างว้างเปล่าใจในไพรสัณฑ์
ทั้งจุกไรใครเล่าจะเกล้าพันจะนับวันนับเดือนไปเลือนลับ
นับปีมิได้มาเห็นหน้าแม่จะห่างแหหายเหมือนเมื่อเดือนดับ
โอ้เสียชาติวาสนาแม่อาภัพให้ย่อยยับยากแค้นแสนระอา
จะมีผัวผัวก็พลัดกำจัดจากจนแสนยากอย่างนี้แล้วมิหนำ
มามีลูกลูกก็จากวิบากกรมสะอื้นร่ำรันทดสลดใจ ฯ
             

๏ เจ้าพลายงามความแสนสงสารแม่ชำเลืองแลดูหน้าน้ำตาไหล
แล้วกราบกรานมารดาด้วยอาลัยลูกเติบใหญ่คงจะมาหาแม่คุณ
แต่ครั้งนี้มีกรรมจะจำจากต้องพลัดพรากแม่ไปเพราะอ้ายขุน
เที่ยวหาพ่อขอให้ปะเดชะบุญไม่ลืมคุณมารดาจะมาเยือน
แม่รักลูกลูกก็รู้อยู่ว่ารักคนอื่นสักหมื่นแสนไม่แม้นเหมือน
จะกินนอนวอนว่าเมตตาเตือนจะจากเรือนร้างแม่ไปแต่ตัว
แม่วันทองของลูกจงกลับบ้านเขาจะพาลว้าวุ่นแม่ทูนหัว
จะก้มหน้าลาไปมิได้กลัวแม่อย่ามัวหมองนักจงหักใจ ฯ
๏ นางกอดจูบลูบหลังแล้วสั่งสอนอำนวยพรพลายน้อยละห้อยไห้
พ่อไปดีศรีสวัสดิ์กำจัดภัยจนเติบใหญ่ยิ่งยวดได้บวชเรียน
ลูกผู้ชายลายมือนั้นคือยศเจ้าจงอตส่าห์ทำสม่ำเสมียน
แล้วพาลูกออกมาข้างท่าเกวียนจะจากเจียนใจขาดอนาถใจ
ลูกก็และดูแม่แม่ดูลูกต่างพันผูกเพียงว่าเลือดตาไหล
สะอื้นร่ำอำลาด้วยอาลัยแล้วแข็งใจจากนางตามทางมา
เหลียวหลังยังเห็นแม่แลเขม้นแม่ก็เห็นลูกน้อยละห้อยหา
แต่เหลียวเหลียวเลี้ยวลับวับวิญญาณ์โอ้เปล่าตาต่างสะอื้นยืนตะลึง ฯ
๏ นางวันทองหมองมัวกลัวขุนช้างไม่เหมือนอย่างคนทั้งปวงมันหวงหึง
ออกชายทุ่งมุ่งเมินเดินตะบึงกลับมาถึงเรือนร่ำระกำตรอม
ทุกเช้าเย็นเศร้าหมองเฝ้าร้องไห้ด้วยอาลัยพลายงามทรามถนอม
ถึงยามกินสิ้นรสสู้อดออมจนซูบผอมผิวพรรณทุกวันคืน ฯ
๏ เจ้าพลายงามตามทางไปกลางทุ่งเขม้นมุ่งเขาเขินเดินสะอื้น
ออกหลังบ้านตาลตะคุ่มเป็นพุ่มพื้นร่มรื่นรังเรียงเคียงตะเคียน
ต้นแคคางกร่างกระทุ่มชอุ่มออกทั้งช่อดอกดูไสวเหมือนไม้เขียน
เจ้าพลายเพลินเดินพลางตามทางเกวียนตลอดเลี่ยนลมเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยมา
ถงโคกฆ้องหนองสะพานบ้านกะเหรี่ยงเห็นโรงเรียงไร่ฝ้ายทั้งซ้ายขวา
พริกมะเขือเหลืออร่ามงามตาสาลิกาแก้วกินแล้วบินฮือ
เห็นไก่เตี้ยเขี่ยคุ้ยที่ขุยไผ่กระโชกไล่ลดเลี้ยวมันเปรียวปรื๋อ
พบนกยูงฝูงใหญ่ไล่กระพือมันบินหวือโห่ร้องคะนองใจ
จนเหน็ดเหนื่อยเมื่อยข้อให้ท้อแท้คิดถึงแม่วันทองแล้วร้องไห้
พระสุริยาสายัณห์ลงเรไรเหมือนจิตใจเจ้าจะขาดลงรอนรอน
พอจวนพลบพบฝูงจิ้งจอกน้อยวิ่งร่อยร่อยตามเขาแล้วเห่าหอน
แสยงเส้นโลมาให้อาวรณ์ถึงดงดอนแดนบ้านกาญจน์บุรี
เห็นวัดร้างข้างเขาดูเก่าแก่ยังมีแต่รูปพระชินสีห์
โบสถ์โบราณบานประตูยังดูดีพอราตรีกราบไหว้อาศัยนอน
ครั้นรุ่งเช้าเอาขนมทั้งส้มลิ้มพอกินอิ่มแล้วออกเดินเนินสิงขร
ถึงบ้านกร่างทางคนเขาหาบคอนเห็นเด็กต้อนควายอึงคะนึงไป
ไม่รู้ความถามเหล่าพวกชาวบ้านว่าเรือนท่านทองประศรีอยู่ที่ไหน
เด็กบ้านนอกบอกเล่าให้เข้าใจแกอยู่ไร่โน่นแน่ะยังแลลับ
มะยมใหญ่ในบ้านกินหวานนักกูไปลักบ่อยบ่อยแกคอยจับ
พอฉวยได้อ้ายขิกหยิกเสียยับร้ายเหมือนกับผีเสื้อแกเหลือตัว
ถ้าลูกใครไปเล่นแกเห็นเข้าแกจับเอานมยานฟัดกบาลหัว
มาถามหาว่าไรช่างไม่กลัวแกจับตัวตีตายยายนมยาน ฯ
๏ เจ้าพลายงามถามแจ้งแล้วแกล้งว่าเอ็งช่วยพาเราไปชมมะยมหวาน
จะขึ้นลักหักห่อให้พอการมาสู่ท่านทั้งสิ้นกินด้วยกัน
พวกเด็กเด็กดีใจไปสิหวาซ่อนข้าวปลาปล่อยควายแล้วผายผัน
บ้างเหน็บหน้าผ้านุ่งเกี้ยวพุงพันหัวเราะกันกูจะห่อให้พอแรง
พอถึงบ้านท่านยายทองประศรีพวกเด็กชี้เรือนให้แล้วแอบแฝง
เจ้าพลายงามขามจิตยังคิดแคลงค่อยลัดแลงเล็งแลมาแต่ไกล
ดูเงียบเชียบเลียบรอบริมขอบรั้วไม่เห็นตัวท่านย่าน่าสงสัย
ประตูหับยับยั้งยืนฟังไปเสียงแต่ในออดแอดแรดแรแร
รู้ว่าคนบนนั้นนั่งปั่นฝ้ายจะอุบายบอกความตามกระแส
ขึ้นมะยมห่มล้อทำตอแยให้ท่านแลเห็นเรามาเอาตัว
จึงจะบอกออกตามเนื้อความลับได้อยู่กับย่าบังเกิดกำเนิดหัว
แล้วเมียงมองย่องดอดเข้าลอดรั้วค่อยแฝงตัวขึ้นบนต้นมะยม
แล้วพยักกวักเรียกอ้ายเด็กเด็กลูกเล็กหลบลอบค่อยหมอบก้ม
ระวังตัวกลัวยายเฒ่าเจ้าคารมเก็บมะยมซุบซิบกระหยิบตา ฯ
๏ ครานั้นท่านยายทองประศรีกับยายปลียายเปลอยู่เคหา
ให้พวกเหล่าบ่าวไพร่ไปไร่นาตามประสาเพศบ้านกาญจน์บุรี
แต่ขุนแผนแสนสนิทต้องติดคุกไม่มีสุขเศร้าหมองทองประศรี
จนซูบผอมตรอมใจมาหลายปีอยู่แต่ที่ในห้องนองน้ำตา
แต่หูไวได้ยินมะยมหล่นเป็นทำวลแหวกมองตามช่องฝา
เห็นเด็กเด็กเล็ดดลอดดอเข้ามาแกฉวยคว้าไม้ตระบองค่อยมองเมียง
ลงบันไดอ้ายเด็กเล็กกเล็กวิ่งแกไล่ทิ้งด่าทอมันล้อเถียง
ชกโคตรเหง้าเหล่ากอเอาพอเพียงพอแว่วเสียงอยู่บนต้นมะยม
มองเขม้นเห็นลูกหัวจุกน้อยเหม่อ้ายจ้อยโจรป่าด่าขรม
อย่าแอบอิงนิ่งนั่งตั้งเทพนมลงมาก้มหลังลองตระบองกู ฯ
๏ เจ้าพลายงามคร้ามพรั่นขยั้นหยุดความกลัวสุดแสนกลัวตัวเป็นหนู
จึงว่าฉานหลานดอกบอกให้รู้อันอยู่ที่เมืองสุพรรณบ้านวันทอง
ทองประศรีชี้หน้าว่าอุเหม่อ้ายเจ้าเล่ห์หลานข้ามันน่าถอง
มาเถิดมาย่าจะให้ไม้ตระบองแกคอยจ้องจะทำให้หนำใจ
เจ้าพลายงามความกลัวจนตัวสั่นหยุดขยั้นอยู่ไม่กล้าลงมาได้
แล้วนึกว่าย่าตัวกลัวอะไรโจนลงไปกราบย่าที่ฝ่าตีน ฯ
๏ ทองประศรีตีหลังเสียงดังผึงจะมัดมึงกูไม่ปรับเอาทรัพย์สิน
มาแต่ไหนลูกไทยหรือลูกจีนเฝ้าลักปีนมะยมห่มหักราน
เจ้าพลายน้อยคอยหลบแล้วนบนอบฉันเจ็บบอบแล้วย่าเมตตาหลาน
ข้าเป็นลูกพ่อขุนแผนแสนสะท้านข้างฝ่ายมารดาชื่อแม่วันทอง
จะมาหาย่าชื่อทองประศรีอย่าเพ่อตีฉันจะเล่าความเศร้าหมอง
ย่าเขม้นเห็นจริงทิ้งตระบองกอดประคองรับขวัญกลั้นน้ำตา
แล้วด่าตัวชั่วเหลือไม่เชื่อเจ้าขืนตีเอาหลานรักเป็นหนักหนา
จนหัวห้อยพลอยนอพ่อนี่นาแล้วพามาขึ้นเรือนเตือนยายปลี
ช่วยฝนไพลให้เหลวเร็วเร็วเข้าอีเปลเอาขันล้างหน้าออกมานี่
แกตักน้ำร่ำรดหมดราคีช่วยขัดสีโซมขมิ้นสิ้นเป็นชาม
แล้วทาไพลให้หลานสงสารเลหือมานั่งเสื่อลันไตปราศรัยถาม
เจ้าชื่อไรใครบอกออกเนื้อความจึงได้ตามขึ้นมาถึงย่ายาย ฯ
๏ เจ้าพลายน้อยสร้อยเศร้าแล้วเล่าเรื่องแต่อยู่เมืองสุพรรณเหมือนมั่นหมาย
แม่วันทองครองเลี้ยงไว้เคียงกายให้ชื่อพลายงามน้อยแก้วกลอยใจ
ให้ไหว้บุญขุนช้างเหมือนอย่างพ่อมันลวงล่อหลานหลงไม่สงสัย
พาหลานเที่ยวเลี้ยวทางไปกลางไพรเอาขอนไม้ทับคอแทบมรณา
แม่จึงบอกออกว่าพ่อชื่อขุนแผนขุนช้างแค้นเคืองคิดริษยา
อยู่ไม่ได้ในสุพรรณจึงดั้นมาขอพึ่งบุญคุณย่าประสาจน ฯ
๏ ทองประศรีตีอกชกผางผางทุดอ้ายช้างชาติข้าอ้ายหน้าขน
ลูกอีเฒ่าเทพทองคลองน้ำชนจะฆ่าคนเสียทั้งเป็นไม่เอ็นดู
ทำราวเจ้าชีวิตกูคิดฟ้องให้มันต้องโทษกรณ์จนอ่อนหู
แกบ่นว่าด่าร่ำออกพร่ำพรูพ่อมาอยู่บ้านย่าแล้วอย่ากลัว
แม้นอ้ายขุนวุ่นมาว่าเป็นลูกมันมิถูกนมยานฟัดกบาลหัว
พลางเรียกอีไหมที่ในครัวเอาแกงคั่วข้าวปลามาให้กิน
พอบ่ายเบี่ยงเสียงละว้าพวกข้าบ่าวทั้งมอญลาวเลิกนาเข้ามาสิ้น
บ้างสุมไฟใส่ควันกันยุงริ้นตามถิ่นบ้านนอกอยู่คอกนา ฯ
๏ ครั้นพลบค่ำย่ำฆ้องทองประศรีเรียกยายปลียายเปลเข้าเคหา
เย็บบายศรีนมแมวจอกแก้วมาใส่ข้าวปลาเปรี้ยวหวานเอาจานรอง
เทียนดอกไม้ไข่ข้าวมะพร้าวพร้อมน้ำมันหอมแป้งปรุงฟุ้งทั้งห้อง
ลูกปะหล่ำกำไลไขออกกองบอกว่าของพ่อเจ้าแต่เยาว์มา
เอาสอดใส่ให้หลานสงสารเหลือด้วยหน่อเนื้อนึกรักเป็นหนักหนา
เหมือนพ่อแผนแสนเหมือนไม่เคลื่อนคลาทั้งหูตาคมสันเป็นมันยับ
พลางเรียกหาข้าคนมาบนหอให้นั่งต่อต่อกันเป็นอันดับ
บายศรีตั้งพรั่งพร้อมน้อมคำนับเจริญรับมิ่งขวัญรำพันไป ฯ
๏ ขวัญพ่อพลายงามทรามสวาทมาชมภาชนะทองอันผ่องใส
ล้วนของขวัญจันทร์จวงพวงมาลัยขวัญอย่าไปป่าเขาลำเนาเนิน
เห็นแต่เนื้อเสือสิงห์ฝูงลิงค่างจะอ้างว้างเวียนวกระหกระเหิน
ขวัญมาหาย่าเถิดอย่าเพลิดเพลินจงเจริญร้อยปีอย่ามีภัย
แล้วจุดเทียนเวียนวงส่งให้บ่าวมันโห่กราวเกรียวลั่นสนั่นไหว
คอยรับเทียนเเวียนส่งเป็นวงไปแล้วดับไฟโบกควันให้ทันที
มะพร้าวอ่อนป้อนเจ้าทั้งข้าวขวัญกระแจะจันทน์เจิมหน้าเป็นราศี
ให้สาวสาวลาวเวียงที่เสียงดีมาซอปี่อ้อซั้นทำขวัญนาย ฯ
             
๏ พ่อเมื้อเมืองดงเอาพงเป็นเหย้าอึดปลาอึดข้าวขวัญเจ้าตกหาย
ขวัญอ่อนร่อแร่ว้าเหว่สู่กายอยู่ปลายยางยูงท้องทุ่งท้องนา
ขวัญเผือเมื้อเมินขอเชิญขวัญพ่อฟังซอเสียงอ้อขวัญพ่อเจ้าจ๋า
ข้าวเหนียวเต็มพ้อมข้าวป้อมเต็มป่าขวัญเจ้าจงมาสู่กายพลายเอยฯ
             
๏ แล้วพวกมอญซ้อนซอเสียงอ้อแอ้ร้องทะแยย่องกระเหนาะย่ายเตาะเหย
ออระน่ายพลายงามพ่อทรามเชยขวัญเอ๋ยกกกะเนียงเกรียงเกลิง
ให้อยู่ดีกินดีมีเมียสาวเนียงกะราวกนตะละเลิงเคลิ่ง
มวยบามาขวัญจงบันเทิงจะเปิงยี่อิกะปิปอน
ทองประศรีดีใจให้เงินบาทเห็นแต่ทาสพรั่งพร้อมล้อมสลอน
ถึงเวลาพาเจ้าเข้าที่นอนมีฟูกหมอนมุ้งม่านสำราญใจ ฯ
๏ เจ้าพลายงามถามย่าว่าพ่อแผนต้องคับแค้นเคืองเข็ญเป็นไฉน
ไม่เคยคุ้นคุณย่าช่วยพาไปพอหลานได้เห็นหน้าบิดาตัว
ได้ฟังหลานท่านย่าน้ำตาตกสะอื้นอกอาดูรว่าทูนหัว
พ่อเอ็งย่าว่าไรเขาไม่กลัวเพราะเมามัวเมียลาวนางชาววัง
ไปทูลขอพระองค์ทรงพระโกรธให้ลงโทษทนทุกข์ใส่คุกขัง
แต่ไม่ต้องจองจำอยู่ลำพังถึงสิบปีแล้วยังไม่พ้นเลย
รุ่งพรุ่งนี้สิย่าจะพาเจ้าไปหาเขาอยู่ที่ทับริมหับเผย
ให้พ่อเห็นเย็นอารมณ์ได้ชมเชยพูดจนเลยลืมหลับระงับไป ฯ
๏ เห็นแสงทองหมองจิตคิดถึงลูกสั่งบ่าวผูกช้างสัปคับใหญ่
ใส่ข้าวปลาผ้าผ่อนท่อนสไบกับไต้ไฟฟักแฟงแตงน้ำตาล
ทั้งปูนยาสาคูแลพลูหมากจะไปฝากขุนแผนแสนสงสาร
อ้ายกุลาตาหลอเป็นหมอควาญแล้วพาหลานขึ้นช้างตามทางมา
ลงบางขามข้ามบ้านสะพานโขลงออกทุ่งโล่งเลี้ยวทางไปข้างขวา
สองวันครึ่งถึงกรุงอยุธยาลงเดินพาพลายงามไปตามทาง ฯ
๏ จะกล่าวฝ่ายนายขุนแผนที่แสนทุกข์แต่ติดคุกขัดข้องให้หมองหมาง
อยู่หับเผยเคยสะอาดขาดสำอางจนผอมซูบรูปร่างดูรุงรัง
ผมยาวเกล้ากระหวัดตัดไม่เข้าเหตุด้วยเขาคงทนทั้งมนตร์ขลัง
อยู่เปล่าเปล่าเล่าก็จนพ้นกำลังอุตส่าห์นั่งทำการสานกระทาย
ให้นางแก้วกิริยาช่วยทารักขุนแผนถักขอบรัดกระหวัดหวาย
ใบละบาทคาดได้ด้วยง่ายดายแขวนไว้ขายทั้งเรือนออกเกลื่อนไป
พอมารดามาถึงทับรับเข้าห้องทั้งข้าวของผู้คนขนมาให้
เห็นลูกชายพลายงามถามทันใดนี่ลูกใครหน้าตาน่าเอ็นดู ฯ
๏ ทองประศรีชี้แจงแถลงเล่านี่ลูกเจ้าแล้วเป็นไรไหว้เสียหนู
แล้วบอกความตามที่มีศัตรูขุนแผนรู้รับขวัญกลั้นน้ำตา
เข้าสวมสอดกอดจูบแล้วลูบหลังน้ำตาพรั่งพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
แค้นขุนช้างดังจะดิ้นสิ้นชีวามันชะล่าชะเลยจนเคยตัว
ฉุดคร่าพาวันทองไปครองคู่เห็นว่ากูถือสัตย์ไม่ตัดหัว
ทั้งลูกเต้าเอาไปฆ่าเหมือนม้าวัวหมายว่ากลัวแล้วกระมังอ้ายจังไร
วันนี้ค่ำจำจะไปให้ถึงบ้านสับกบาลหัวเชือดให้เลือดไหล
ลูกผู้ชายตายไหนก็ตายไปขัดใจฮึดฮัดกัดฟันฟาง ฯ
๏ ท่านย่าทองประศรีว่าอีพ่อแม่จะขอทัดทานเหมือนขัดขวาง
ไปฆ่าผีดีกว่าฆ่าขุนช้างจะสืบสร้างบาปกรรมไปทำไม
ลูกของเจ้าเล่าก็มาหาเจ้าแล้วใช่เชื้อแถวเจ้ายังมีอยู่ที่ไหน
จงฟังแม่แต่เท่านั้นแล้วกันไปพ่อจะได้ภาวนารักษากาย
ลูกของเจ้าเล่าแม่จะรับเลี้ยงช่วยกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงไว้ได้ถวาย
ที่กริ้วโกรธโทษกรณ์จะผ่อนคลายคราวเคราะห์ร้ายเจ้าจงเจียมเสงี่ยมตน
โบราณท่านสมมุติมนุษย์นี้ยากแล้วมีใหม่สำเร็จถึงเจ็ดหน
ที่ทุกข์โศกโรคร้อนค่อยผ่อนปรนคงจะพ้นโทษทัณฑ์ไม่บรรลัย ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสุภาพก้มกราบมารดาน้ำตาไหล
ลูกเห็นแต่แม่คุณค่อยอุ่นใจช่วยสอนให้พลายงามเรียนความรู้
อันตำรับตำราสารพัดลูกเก็บจัดแจงไว้ที่ในตู้
ถ้าลืมหลงตรงไหนไขออกดูทั้งของครูของพ่อต่อกันมา
แล้วลูบหลังสั่งความพลายงามน้อยเจ้าจงค่อยร่ำเรียนเขียนคาถา
รู้สิ่งไรไม่สู้รู้วิชาไปเบื้องหน้าเติบใหญ่จะให้คุณ
เรายากแล้วแก้วตาอย่าประมาททั้งสิ้นญาติสิ้นเชื้อจะเกื้อหนุน
ทุกวันนี้มีแต่ย่ายังการุญพ่อพึ่งบุญเถิดลูกได้ปลูกเลี้ยง
จงนึกว่าย่าเหมือนกับแม่พ่อถึงด่าทอเท่าไรอย่าได้เถียง
อันพ่อนี้มิได้อยู่ใกล้เคียงไม่ได้เลี้ยงลูกแล้วนาแก้วตา
พลางกอดพลายงามแอบไว้แนบอกน้ำตาตกพร่างพรายทั้งซ้ายขวา
โอ้มีกรรมทำไว้แต่ไรมาพอเห็นหน้าลูกแล้วจะแคล้วกัน
มาหาพ่อพ่อไม่มีสิ่งไรผูกยังแต่ลูกประคำจะทำขวัญ
อยู่หอกปืนยืนยงคงกระพันได้ป้องกันกายาข้างหน้าไป ฯ
๏ เจ้าพลายงามความแสนสงสารพ่อน้ำตาคลอคลอตกซกซกไหล
รับประคำร่ำว่าประสาใจฉันจะใคร่อยู่ด้วยช่วยบิดา
ได้ตักน้ำตำข้าวทุกเช้าค่ำที่พอทำฟืนผักจะหักหา
ให้พ่อพ้นทนทุกข์แล้วลูกยาจะอุตส่าห์เล่าเรียนค่อยเพียรไป ฯ
๏ ขุนแผนแสนสวาทจะขาดจิตกะจิริดรู้ว่าจะหาไหน
น่าสงสารท่านย่าพลอยอาลัยน้ำตาไหลพรากพรากเพราะยากเย็น
ขุนแผนว่าจะอยู่ดูไม่ได้ในคุกใหญ่มันยากแค้นถึงแสนเข็ญ
เหมือนกับนรกตกทั้งเป็นมิได้เว้นโทษทัณฑ์สักวันเลย
แต่พ่อนี้ท่านเจ้ากรมยมราชอนุญาตให้อยู่ทับในหับเผย
คนทั้งหลายนายมุลก็คุ้นเคยเขาละเลยพ่อไม่ต้องถูกจองจำ
ทั้งข้าวปลาสารพันทุกวันนี้พระหมื่นศรีเธอช่วยชุบอุปถัมภ์
ค่อยเบาใจไม่พักต้องตักตำคุณท่านล้ำล้นฟ้าด้วยปรานี
ถ้าแม้นเจ้าเล่าเรียนความรู้ได้จะพาไปพึ่งพระจมื่นศรี
ถวายตัวพระองค์ทรงธรณีจะได้มีเกียรติยศปรากฏไป ฯ
             

๏ พลายงามน้อยสร้อยเศร้ารับเจ้าคะดีฉันจะพากเพียรเรียนให้ได้
ต่างพูดจาพาทีค่อยดีใจจนจวนใกล้โพล้เพล้ถึงเวลา
ทองประศรีสั่งความว่ายามค่ำแม่จะจำจากพ่อแก้วไปแล้วหนา
ขุนแผนแสนสะท้านไหว้มารดาพลายงามลาพ่อลูกผูกอาลัย
ตามย่ามาพ้นทับที่หับเผยไม่ลืมเลยเหลียวหน้าน้ำตาไหล
ทั้งขุนแผนแสนสวาทเพียงขาดใจต่างอาลัยแลลับวับวิญญาณ์
ไปขึ้นช้างข้างวัดท่าการ้องพอเดือนส่องแสงสว่างกลางเวหา
ออกข้ามทุ่งกรุงศรีอยุธยารีบกลับมาถึงบ้านกาญจน์บุรีฯ
๏ อันเรื่องราวกล่าวความพลายงามน้อยค่อยเรียบร้อยเรียนรู้ครูทองประศรี
ทั้งขอมไทยได้สิ้นก็ยินดีเรียนคัมภีร์พุทธเพทพระเวทมนตร์
ปัถมังตั้งตัวนะปัดตลอดแล้วถอนถอดถูกต้องเป็นล่องหน
หัวใจกริดอิทธิเจเสน่ห์กลแล้วเล่ามนตร์เสกขมิ้นกินน้ำมัน
เข้าในห้องลองวิชาประสาเด็กแทงจนเหล็กแหลมลู่ยู่ขยั้น
มหาทะมื่นยืนยงคงกระพันทั้งเลขยันตร์ลากเหมือนไม่เคลื่อนคลาย
แล้วทำตัวหัวใจปิติโสสะเดาะโซ่ตรวนได้ดังใจหมาย
สะกดคนมนตร์จังงังกำบังกายเมฆฉายสูรย์จันทร์ขยันดี
ทั้งเรียนธรรมกรรมฐานนิพพานสูตรร้องเรียกภูตพรายปราบกำราบผี
ผูกพยนต์หุ่นหญ้าเข้าราวีทองประศรีสอนหลานชำนาญมา
จนอายุพลายงามสิบสามขวบดูขาวอวบอ้วนท้วนเป็นนวลหน้า
ด้วยเนื้อแตกแรกรุ่นละมุนตากิริยาแย้มยิ้มหงิมหงิมงาม
นัยน์ตากลมคมขำดูดำขลับใครแลลับรักใคร่ปราศรัยถาม
ทองประศรีดีใจได้ฤกษ์ยามได้สิบสามปีแล้วหลานแก้วกู
จะโกนจุกสุกดิบขึ้นสิบค่ำแกทำน้ำยาจีนต้มตีนหมู
พวกเพื่อนบ้านวานมาผ่าหมากพลูบ้างปัดปูเสื่อสาดลาดพรมเจียม
ทั้งหม้อเงินหม้อทองสำรองตั้งมีทั้งสังข์ใส่น้ำมนตร์ไว้จนเปี่ยม
อัฒจันทร์ชั้นพระก็ตระเตรียมตามธรรมเนียมห้องกลองฉลองทาน
ถึงวันดีนิมนต์ขรัวเกิดเฒ่าอยู่วัดเขาชนไก่ใกล้กับบ้าน
พอพิณพาทย์คาดตระสาธุการท่านสมภารพาพระสงฆ์สิบองค์มา
นั่งสวดมนตร์จนจบพอพลบค่ำก็ซัดน้ำมนตร์สาดเสียงฉาดฉ่า
ผู้ชายเสียดเบียดสาวชาวละว้าเสียงเฮฮาฮึดฮัดเมื่อซัดน้ำ
ผู้หญิงหยิกตะกายผู้ชายทับเสียงหนุบหนับเหนาะแหนะแขยะขยำ
จนอีหังคลั่งใจถีบอ้ายดำลุกขึ้นปล้ำกันออกอึงเสียงตึงตัง
ทองประศรีดีใจว่าใครแพ้สนุกแน่แล้วอ้ายดำปล้ำอีหัง
แล้วให้หลานผลัดผ้ามาเก้กังเข้าไปนั่งกราบกรานสมภารครู
ขรัวเกิดแลมองเห็นทองประศรีถามว่านี่ลูกใครเล่าไอ้หนู
เจ้าขรัวย่าอ้าปากน้ำหมากพรูเล่าให้รู้แต่ต้นมาจนปลาย
เดี๋ยวนี้เล่าเจ้าขุนแผนยังติดคุกนี่โกนจุกแล้วจะได้ไปถวาย
ท่านขรัวครูดูพ่อของออพลายเคราะห์จะคลายเคลื่อนบ้างหรืออย่างไร ฯ
๏ ท่านขรัวครูรู้เรื่องให้เคืองแค้นทุดอ้ายแผนถ่อยแท้ไม่แก้ไข
เมื่อความรู้กูสอนเจ้าหล่อนไว้ยังวิ่งไปเข้าคุกสนุกจริง
อ้ายเจ้าชู้กูได้ว่ามาแต่ก่อนจะทุกข์ร้อนอ่อนหูเพราะผู้หญิง
หัวเราะพลางทางเอกเขนกอิงพินิจนิ่งดูกายเจ้าพลายงาม
เห็นน่ารักลักษณะก็ฉลาดจะมีวาสนาดีขี่คานหาม
ถ้าถึงวันชั้นโชคโฉลกยามก็ต้องตามลักษณะว่าจะรวย
แต่ที่เมียเสียถนัดปัตนิตัวตำหนิรูปขาวเป็นสาวสวย
แต่อ้ายนี่ขี้หลงจะงงงวยต้องถูกด้วยละโมบโลภโลกีย์
แล้วท่านขรัวหัวร่อว่าออหนูมันเจ้าชู้เกินการหลานอีศรี
ก็แต่ว่าอายุสิบแปดปีจะได้ที่หมื่นขุนเป็นมุลนาย
ทั้งเมียสาวชาวเหนือเป็นเชื้อแถวอีนั่นแล้วมันจะมาพาฉิบหาย
อันอ้ายขุนแผนพ่อของออพลายจะพ้นปลายเดือนยี่ในปีกุน
นับแต่นี้มีสุขไม่ทุกข์ร้อนได้เตียงนอนนั่งเก้าอี้เป็นที่ขุน
ทองประศรีดีใจไหว้เจ้าคุณช่วยแบ่งบุญให้ได้ฟื้นคืนสักที
สมภารรับกลับมายังอาวาสเสียงพิณพาทย์พวกพ้องทองประศรี
หาเสภามาทั่วที่ตัวดีท่านตามีช่างประทัดถนัดรบ
ดูทำนองพองคอเสีบงอ้อแอ้พวกคนแก่ชอบหูว่ารู้จบ
ตารองศรีดีแต่ขันรู้ครันครบกรับกระทบทำหลอกแล้วกลอกตา
แล้วนายทั่งดังโด่งเสียงโว่งโวกว่ากระโชกกระชั้นขันหนักหนา
ฝ่ายนายเพรชเม็ดมากลากช้าช้าตั้งสามวาสองศอกเหมือนบอกยาว
ส่วนนายมาพระยานนท์คนตลกว่าหยกหยกหยาบช้าคนฮาฉาว
ตาทองอยู่รู้ว่าภาษาลาวแล้วส่งกราวเชิดเพลงโหน่งเหน่งไป
ครั้นรุ่งเช้าเจ้าพลายก็โกนจุกเป็นพ้นทุกข์พ้นร้อนนอนหลับใหล
จนผมยาวเจ้าได้ตัดมหัดไทยคิดจะใคร่ไปเป็นข้าฝ่าธุลี
เดชะบุญทูลขอพ่อพ้นโทษเหมือนได้โปรดบิดาเป็นราศี
แต่นิ่งนึกตรึกตราจนราตรีเข้าข้างที่นอนย่าน้ำตาคลอ
ทำคลึงเคล้าเว้าวอนด้วยอ่อนหวานพรุ่งนี้หลานจะลาไปหาพ่อ
จะได้เฝ้าเจ้าชีวิตชิดชอบพอทูลขอเผื่อจะโปรดที่โทษทัณฑ์ ฯ
๏ ทองประศรีดีใจให้อนุญาตเจ้าเชื้อชาติพงศ์พลายจงผายผัน
จะได้ช่วยพ่อแม่คิดแก้กันตามกตัญญูเถิดประเสริฐดี
ย่าจะให้ไปส่งจนถึงพ่อจึงพาต่อไปหาพระหมื่นศรี
ตามแต่บุญวาสนาบารมีอันย่านี้นับวันจะบรรลัย
มีลูกเต้าเล่าก็ทำให้ซ้ำทุกข์ไม่มีสุขสักเวลาน้ำตาไหล
โรคก็ซ้ำช้ำบอบทั้งหอบไอใครจะได้เผาผีก็มิรู้
เจ้าจงจำตำราที่ย่าสอนจะถาวรเพิ่มยศไม่อดสู
ย่าจะให้ไอ้พลัดไอ้ปัดไอ้ปูเข้าไปอยู่ติดตามทั้งสามคน
พอถือร่มสมปักตักน้ำท่าหุงข้าวปลาสารพัดไม่ขัดสน
พูดจนดึกตรึกการกับหลานตนแล้วหลับจนแจ่มแจ้งแสงตะวัน ฯ
๏ รู้สึกกายยายทองประศรีย่าเอาเงินผ้าเสื้อใส่ในกำปั่น
ทั้งหวานคาวข้าวปลาสารพันขนขึ้นบรรทุกสัปคับช้าง
พลายงามลาย่าช่วยอวยสวัสดิ์ได้ฤกษ์พาสารพัดไม่ขัดขวาง
ขึ้นขี่หลังพังสะเทินเดินตามทางไม่แรมค้างข้ามทุ่งถึงกรุงไกร
ไปหาพ่อพอพบนั่งนบนอบขุนแผนสอบไต่ถามความสงสัย
เจ้าพลายน้อยค่อยเล่าให้เข้าใจลูกจะใคร่ให้พระนายถวายตัว ฯ
๏ ขุนแผนแสนสวาทอนุญาตว่าจงอุตส่าห์สืบตะรกูลเถิดทูนหัว
พ่อพงศ์พลายหมายศึกอย่านึกกลัวจะพาตัวเจ้าไปให้พระนาย
แล้วซักไซ้ไต่ถามถึงความรู้ให้ท่องดูได้สมอารมณ์หมาย
ที่เข้าออกบอกความตามอุบายสอนลูกชายอยู่จนสนธยา
พอเสียงฆ้องกลองย่ำเข้าค่ำพลบถึงเดินพบผู้ใดไม่เห็นหน้า
ชวนลูกชายพลายงามตามกันมาไปเคหาพระหมื่นศรีที่ริมคลอง
ขึ้นบันไดไฟอร่ามถามพวกบ่าวพอรู้ข่าวว่าสบายค่อยคลายหมอง
ตรงมาหอรอรั้งยั้งหยุดมองหมื่นศรีร้องเรียกว่ามาซิเกลอ
ด้วยรักใคร่ใจซื่อถือว่าเพื่อนไม่บากเบือนหน้าหนีดีเสมอ
ขุนแผนพาลูกไปนั่งไหว้เธอถามว่าเออนั่นใครที่ไหนมา ฯ
๏ ขุนแผนบอกออกว่าลูกเจ้าวันทองที่มีท้องเกือบแก่มาแต่ป่า
เอาความหลังทั้งนั้นพรรณนาจะพามามอบไว้ให้เจ้าคุณ
ด้วยไม่มีที่เห็นแต่เป็นโทษพระนายโปรดช่วยเหลือทั้งเกื้อหนุน
เป็นที่พึ่งจึงมาจงการุญเอาแต่บุญเถิดพ่อเจ้าเมื่อคราวจน
อันวิชาย่าสอนลูกอ่อนแล้วเห็นคล่องแคล่วการศึกพอฝึกฝน
ถ้ากระไรได้ช่องเห็นชอบกลช่วยผ่อนปรนโปรดถวายเจ้าพลายงาม ฯ
๏ พระหมื่นศรีดีใจปราศรัยทักดูแหลมหลักลูกทหารชาญสนาม
เป็นข้าเฝ้าเจ้าชีวิตอย่าคิดคร้ามมีสงครามเมื่อไรคงได้ดี
ไว้ธุระจะถวายช่วยบ่ายเบี่ยงให้ชุบเลี้ยงลูกรักเป็นศักดิ์ศรี
ที่กินอยู่ผู้คนของเรามีอยู่เรือนนี่นั่งนอนไม่ร้อนรน
ขุนแผนเล่าเจ้าก็รู้อยู่ว่ารักจนเจียนจักแหล่นตายด้วยหลายหน
ก็เอ็นดูอยู่ว่าเกลอถึงเธอจนที่ขัดสนสารพัดไม่ขัดกัน
แต่สุดช่วยด้วยว่าอาญาหลวงต่อได้ท่วงทีก่อนจะผ่อนผัน
จริงนะเจ้าเราก็คิดทุกคืนวันคงช่วยกันไปกว่ากายจะวายวาง ฯ
๏ นายขุนแผนแสนชื่นให้ตื้นอกอุตส่าห์ยกมือไหว้มิได้หมาง
สู้กลืนกล้ำน้ำตาแล้วว่าพลางพ่อเหมือนอย่างพ่อแม่ช่วยแก้ทุกข์
จนยากเย็นเป็นโทษเห็นโหดไร้ยังส่งให้ข้าวปลาเป็นผาสุก
ก็หมายมั่นกตัญญูถึงอยู่คุกกราบพ่อทุกทุกคืนได้ชื่นใจ
อันลูกชายพลายงามตามแต่พ่อลูกจะขอกราบลาช้าไม่ได้
พลางลูบหลังสั่งลูกผูกอาลัยพ่อจะไปก่อนแล้วนะแก้วตา
อยู่พึ่งบุญคุณพ่อต่อไปเถิดจะประเสริฐสมหวังเป็นฝั่งฝา
แล้วลงเรือนเดือนสว่างกระจ่างตาก็กลับมาหับเผยที่เคยนอน ฯ
๏ ครานั้นจมื่นศรีเสาวรักษ์ราชเรียกพลายงามทรามสวาทมาสั่งสอน
จะเป็นข้าจอมนรินทร์ปิ่นนครอย่านั่งนอนเปล่าเปล่าไม่เข้าการ
พระกำหนดกฎหมายมีหลายเล่มเก็บไว้เต็มตู้ใหญ่ไขออกอ่าน
กรมศักดิ์หลักชัยพระอัยการมนเทียรบาลพระบัญญัติตัดสำนวน
แล้วให้รู้สุภาษิตบัณฑิตพระร่วงตามกระทรวงผิดชอบคิดสอบสวน
ราชาศัพท์รับสั่งให้บังควรรู้จงถ้วนถี่ไว้จึงได้การ
ที่ไม่สู้รู้อะไรผู้ใหญ่เด็กมหาดเล็กสามต่อพ่อลูกหลาน
เสียตระกูลสูญลับอัประมาณเพราะเกียจคร้านคร่ำคร่าเหมือนพร้ามอญ
นี่ตัวเจ้าเหล่ากอทั้งพ่อแม่อย่าเชือนแชอุตส่าห์จำเอาคำสอน
แล้วจัดแจงห้องหับให้หลับนอนไม่อาวรณ์เธอช่วยเลี้ยงเป็นเที่ยงธรรม์ ฯ
๏ ครานั้นพลายงามทรามสวาทแหลมฉลาดเลขผาปัญญาขยัน
อยู่บ้านพระหมื่นศรียินดีครันทุกคืนวันตามหลังเข้าวังใน
เธอเข้าเฝ้าเจ้าก็นั่งบังไม้ดัดคอยฟังตรัสตรึกตราอัชฌาสัย
ค่อยรู้กิจผิดชอบรอบคอบไปด้วยมิได้คบเพื่อนเที่ยวเชือนแช
ครั้นอยู่บ้านอ่านคำพระธรรมศาสตร์ตำรับราชสงครามตามกระแส
ค่อยชื่นชุ่มหนุ่ตะกอดูฟ้อแฟ้นางสาวแส้ใส่ใจจะใคร่พบ
เข้าไปหามาสู่ไม่รู้เกี้ยวแต่พอเหลียวเห็นผู้หญิงก็วิ่งหลบ
อุตส่าห์เพียรเรียนรู้ดูจนครบรู้ขนบธรรมเนียมก็เจียมใจ ฯ
๏ ครานั้นท่านพระจมื่นศรีถึงวันดีได้ช่องก็ผ่องใส
จึงจัดแจงแต่งธูปเทียนดอกไม้จะเข้าไปทูลถวายเจ้าพลายงาม
นุ่งสมปักชักกลีบจีบสลับครั้นเสร็จสรรพสำราญขึ้นคานหาม
พวกข้าคนอลหม่านถือพานตามเจ้าพลายงามตามหลังเข้าวังใน
ถึงพระลานวานเขาพวกชาวที่ที่ค่อยมีกิริยาอัชฌาสัย
ถือพานทองรองธูปเทียนดอกไม้ยกเข้าไปเตรียมตั้งพอบังควร
ให้พลายงามตามไปนั่งตรงตั้งของตามทำนองพระหมื่นศรีสั่งถี่ถ้วน
ฝ่ายข้าเฝ้าเจ้าพระยาเวลาจวนต่างก็ชวนกันเข้ามาหน้าพระโรง
นุ่งสมปักชักชายกรายกรีดเล็บผ้ากราบเหน็บแนบหน้าดูอ่าโถง
พอเวลานาทีถ้วนสี่โมงเข้าพระโรงพร้อมหน้าข้าราชการ ฯ
๏ ครานั้นพระองค์ผู้ทรงเดชมงกุฎเกศอยุธยามหาสถาน
สถถิตแท่นแว่นฟ้าโอฬาฬารดังวิมานเมืองฟ้าสุราลัย
ห้ามแหนแน่นหนุนละมุนหมอบงามประกอบกิริยาอัชฌาสัย
ระเรื่อยรับขับร้องทำนองในสำราญราชหฤทัยทุกเวลา
ยามกลางวันนั้นก็ออกพระโรงรัตน์มีแต่ตรัสสรวลสันต์ทรงหรรษา
ทั้งเหนือใต้ไพรีไม่มีมาสำราญใจไพร่ฟ้าประชาชี
ด้วยเดชะบุญญาอานุภาพมีแต่ลาภมาประมูลพูนภาษี
แต่บรรดาข้าเฝ้าเหล่าเสนีใครทำดีได้ประทานถึงพานทอง ฯ
๏ ฝ่ายพระจมื่นศรีเสาวรักษ์ราชอภิวาทบาทมูลทูลฉลอง
ขอเดชะพระกรุณาฝ่าละอองดอกไม้ธูปเทียนทองของพลายงาม
บุตรขุนแผนแสนสะท้านหลานทองประศรีความรู้มีเรียบราบไม่หยาบหยาม
จะขอรองมุลิกาพยายามพลางกราบสามทีสดับตรับโองการ ฯ
๏ ครานั้นสมเด็จพระพันวษาเหลือบเห็นหน้าพลายงามความสงสาร
จะออกโอษฐ์โปรดขขุนแผนแสนสะท้านแต่กรรมนั้นบันดาลดลพระทัย
ให้เคลิ้มองค์ทรงกลอนละครนอกนึกไม่ออกเวียนวงให้หลงใหล
ลืมประภาษราชกิจที่คิดไว้กลับเข้าในแท่นที่ศรีไสยา ฯ
๏ อันเรื่องกล่าวความพลายงามสวาทเป็นมหาดเล็กแล้วค่อยแกล้วกล้า
อยู่ด้วยพระหมื่นศรีผู้ปรีชาเฝ้าเวลาเช้าเย็นไม่เว้นวัน
มุลนายถ้วนหน้าก็ปรานีมิได้มีใครรังเกียจเดียดฉันท์
ถึงว่าท่านจางวางทั้งสองนั้นก็ฝากตัวกลัวทั่นทุกคนไป ฯ
             

ตอนที่ ๒๕

๏
             

ตอนที่ ๒๖

๏
             

ตอนที่ ๒๗ พลายงามอาสา

๏ จะกล่าวถึงพระเจ้าเชียงใหม่แต่ได้นางมาไว้ในกรุงศรี
ไม่วายเว้นนึกคะนึงถึงไพรีเห็นจะมีศึกมาไม่ช้านัก
ด้วยล้านช้างข้างหนึ่งก็โกรธาฝ่ายข้างอยุธยาก็โกรธหนัก
ถ้าสองข้างต่างยกมาพร้อมพรักจะหาญหักต่อสู้ดูยากครัน
จำจะคิดชิงชัยข้างไทยก่อนต้องรีบรัดตัดรอนผ่อนผัน
ถ้าเสร็จสิ้นศึกไทยข้างใต้นั้นล้านช้างก็คงพรั่นไม่อาจมา
แต่นิ่งนึกตรึกไตรอยู่ในที่จนสุริย์ศรีเรืองแรงแสงกล้า
เสด็จออกท้องพระโรงรจนาท้าวพระยานอบน้อมอยู่พร้อมกัน
จึงปรึกษาเสนาข้าเฝ้าชาวเราจะเห็นเป็นไฉนนั่น
เดิมเจ้าอยุธยาทำอาธรรม์มาชิงเมียมิ่งขวัญของกูไป
ฝ่ายเราไปสั่งดักกักทางรับนางจับพวกมันมาได้
ถ้ารู้ข่าวราวเรื่องถึงเมืองไทยเห็นจะยกทัพใหญ่มาราญรอน
เราจะเตรียมกำลังตั้งต่อสู้หรือจะจู่ลงไปทำไทยก่อน
จงปรึกษาว่ากันให้แน่นอนจะตัดรอนคิดอ่านประการใด ฯ
๏ ครานั้นเสนาพระยาลาวพระยาท้าวแสนหลวงผู้เป็นใหญ่
ปรึกษากันพร้อมมูลแล้วทูลไปอันศึกไทยไพรีมีกำลัง
เห็นจะจู่ลงไปไม่ชนะแต่ถ้าละช้าไว้ให้พร้อมพรั่ง
จะเป็นศึกใหญ่มาดาประดังที่จะหวังต่อสู้ดูยากนัก
ขอให้คิดอ่านการอุบายท้าทายยั่วไทยให้โกรธหนัก
ให้รีบมาอย่าทันจะพร้อมพรักจึงจะหักศึกไทยได้ง่ายดาย ฯ
๏ พระเจ้าเชียงใหม่ได้ฟังทูลเค้ามูลเห็นสมอารมณ์หมาย
จึงได้แต่งสาราว่าท้าทายให้หยาบคายหมายยั่วให้โกรธา
เสร็จสรรพพับใส่ลงในกล่องมอบให้แสนกำกองตรีเพชรกล้า
คุมไพร่ร้อยถ้วนล้วนขี่ม้าไปส่งด่านอยุธยาธานี ฯ
๏ ครานั้นตรีเพชรแสนกำกองทั้งสองรับราชสารศรี
เรียกไพรได้ครบตามบาญชีแล้วขึ้นขี่ม้าตามกันหลามมา
ได้ข้าวตากใส่ไถ้ตะพายแล่งเครื่องม้าเครื่องแสงแดงดาดป่า
ทวนดูพู่ระยับจับนัยน์ตาข้ามท่าน้ำได้ไปลำพูน
ข้ามห้วยแม่ทามาเมืองนครไม่หยุดหย่อนขับควบเข้าไพรสูญ
ค่ำเข้าเขตเถินเดินพร้อมมูลแสงจันทร์จำรูญจำรัสฟ้า
ม้าคนหิวหอบอยู่บอบแบบขึ้นเขาช่องแคบแล้วลงป่า
แดดร้อนผ่อนพักเป็นเพลาหยุดให้ม้ากินหญ้าหากำลัง
พอหายเหนื่อยขึ้นมาพากันไปสะบัดย่างวางใหญ่ไม่เหลียวหลัง
สามวันดั้นมาไม่รอรั้งจนกระทั่งถึงด่านบ้านท่าเกวียน ฯ
๏ ครานั้นนายบุญเป็นขุนไกรเห็นลาวสงสัยว่าศึกเสี้ยน
จึงเรียกพวกไพร่เวรเกณฑ์จำเนียรออกยืนขวางทางเตียนตรงประตู
ถือสาตราอาวุธอยู่พร้อมหน้าโน่นแน่ลาวขี่ม้ามาเป็นหมู่
แต่งตัวโพกหัวพันชมพูแลดูแดงเถือกมะเหลือกมา
บ้างปิดประตูด่านงุ่นง่านไปยัดปืนใหญ่หับชุดจุดไว้ท่า
ไปไหนเหวยเฮ้ยสูอย่าได้ช้าดีร้ายเร่งว่าให้รู้พลัน
ถ้าดีมานี่แต่สองม้าร้ายแล้วยกมากูไม่พรั่น
บ้างแกว่งดาบถือปืนออกยืนยันต่างพากันเตรียมตัวออกทั่วไป ฯ
๏ ฝ่ายว่าพวกลาวเห็นชาวด่านอาจหาญยืนขวางหนทางใหญ่
จึงพากันหยุดยั้งรั้งม้าไว้บอกให้แจ้งใจมิได้ช้า
เราเป็นแต่ผู้น้อยที่นำสารจะมาเว้าชาวด่านแจ้งการหวา
เพชรกล้ากำกองแต่สองม้าเข้าไปส่งสาราแล้วว่าไป
เรื่องราวกล่าวด้วยพระท้ายน้ำกับไพร่ต้องจองจำอยู่เชียงใหม่
เจ้าเราให้สารมากรุงไทยสูจงรีบส่งไปให้กราบทูล ฯ
๏ ฝ่ายว่าขุนด่านรับสารมาไปตามดูหมู่ม้าเข้าป่าสูญ
เห็นมิใช่กองทัพกลับพร้อมมูลให้นายมูลนายหมวดอยู่ตรวจตรา
ขุนไกรได้สารขึ้นมาใช้สะบัดย่างวางใหญ่เข้าในป่า
ข้ามทุ่งชะเรียงเร่งตะเบ็งมาบ่ายหน้ามาตรงลงธานี
ถึงสังคโลกพลันทันใดลงม้าจูงคลาไคลไปเร็วรี่
ขุนนางกรมการนั่งศาลมีปรึกษาคดีอีเม้ยทอง
จีนแสไม่แก้ยอมให้ปรับว่าไสบวยพวยรับแต่คล่องคล่อง
พอเห็นขุนด่านกรมการร้องเยี่ยมมองอยู่ไยไม่เข้ามา
ขุนไกรตรงมาศาลากลางแหวกทางหมอบคลานเข้าไปหา
ส่งกล่องใส่ลานสารตราแล้วเล่าแจ้งกิจจาทุกสิ่งอัน ฯ
๏ ครานั้นจึงท่านเจ้าพระยาทั้งเวียงวังคลังนาอยู่ที่นั่น
กรมการถ้วนหน้าปรึกษากันเกิดเหตุสำคัญหนักหนานัก
ชิงนางมิหนำซ้ำจับทหารทำการอาจองทะนงศักดิ์
แล้วยังมีสารามาอึกฮักไม่รู้จักเหมือนริ้นบินเข้าไฟ
แต่ทว่าหญ้าแพรกจะแหลกก่อนต้องยกทัพขับต้อนจะร้อนไพร่
อย่าดูเบาเราต้องรีบส่งไปถ้านิ่งไว้เข้าร้ายตายทีเดียว
อ้ายลาวเจ้ากรรมทำแล้วหวาเขียนบอกปิดตราสักประเดี๋ยว
เสร็จสรรพใส่กลักถักเป็นเกลียวเคี่ยวคั่งติดประจำซ้ำตีตรา
แต่งให้พันมโนเป็นนายใหญ่ถือไปบอกกับไพร่ยี่สิบห้า
หาบโพล่แฟ้มยุ่งกรุ่งกริ่งมาลงเรือเก้าวากัญญายาว
ให้แก้หน้าจากท่าตะเบ็งพายเดือนหงายน้ำฟุ้งเป็นฟองขาว
ตะละเล่มเต็มเหนี่ยวเสียงเกรียวกราวโห่ฉ่าวฉ่าลั่นสนั่นไป
พอเช้าตรู่ลงมาถึงท่าเกษมหุงต้มกินเปรมทั้งนายไพร่
อิ่มแล้วรีบร้อนไม่นอนใจพันมโนนายใหญ่นั่งโยกมา
ครั้นพ้นวัดใหม่ไปบ้านตรุลุถึงท่ากงลงพิงหวา
เเข้าพิจิตรวังวังจันทร์นน้ำดันซ่ารับวาเฮ้ยโขนโดนเรือเจ๊ก
เออเรือขายเหล้าชาวเราหวยพะซี้ไบใส่บวยฉวยเหวยเด็ก
ยกขึ้นเรือได้ไหไม่เล็กถีบเรือเจ๊กเจ้าของร้องโล่ไป
มึงบึกกูบึกสะอึกคว้าเรือกัญญษหน้าโขนเข้าโนไผ่
จะร่ำพรรณนาให้ช้าไยเจ็ดวันมาได้ถึงท่าคัน ฯ
๏ พอเรือจอดทอดถึงที่หน้าท่าพันมโนรีบมาขมีขมัน
ทั้งบ่าวไพร่ตามไปอยู่พร้อมกันเห็นสาวชาววังนั้นก็ชอบเชิง
จุปากเจาะเจาะกระเดาะลิ้นหอมกลิ่นแหงนหงายเหมือนควายเบิ่ง
ทำกรีดกรายชายตาร่าเริงหลงละเลิงลดเลี้ยวเกี้ยวพานมา
งุ่มง่ามข้ามฉนวนประตูดินตาถินนายประตูครู่เอาผ้า
ชายพกหลุดลุ่ยหุยหม่อมตายั่นอ้ายบ้าลอยชายคาดใต้พก
พ่อเอ๋ยชาวบ้านนอกถือบอกมามึงซ่อนอะไรหวาเอาผ้าปก
ดูเป็นตะะกร้าใส่ไข่นกสกปรกชาวเหนือมันเหลือใจ
เสียเงินให้สลึงเขาจึงปล่อยหน้าจ๋อยกลับมาทั้งนายไพร่
เที่ยวถามหาศาลาลูกขุนในเขาชี้บอกให้ก็ตรงมา
เห็นหัวพันนายเวรเกณฑ์เมืองรั้งพันมโนก็นั่งลงตรงหน้า
พอนายควรสวนออกนอกศาลากราบไหว้วางตราอยู่ลนลาน
นายเวรต่อยกลักกับพนักผางชักบอกออกวางกับราชการ
อ่านดูรู้ข้อราชการก็รีบมาเรียนท่านลูกขุนใน
ฝ่ายท่านเจ้าพระยาจักรีเอกอัครอธิบดีเป็นใหญ่
ทราบเรื่องราชสารรำคาญใจสั่งให้รีบคัดจะกราบทูล ฯ
๏ จะกล่าวถึงพระองค์ผู้ทรงภพเลิศลบโภไคยมไหศูรย์
สถิตในห้องแก้วแพรวไพฑูรย์ไพบูลย์พูนสุขทุกเวลา
แต่เหตุการณ์ราชการหาทราบไม่ให้รุ่มร้อนฤทัยเป็นหนักหนา
ด้วยเทพเจ้าสิงสู่อยู่อัตรารักษาพระองค์ผู้ทรงธรรม์
ประทับอยู่ข้างในได้เวลาสามโมงนาฬิกาตีฆ้องลั่น
จะเสด็จออกท้องพระโรงคัลจรจรัลไปสรงพระคงคา
น้ำกุหลาบอาบอบตลบกลิ่นหอมประทิ่นพระสุคนธ์ปนบุปผา
ฝ่ายนางพนักงานก็คลานมาถวายภูษาทรงอลงการ
ทรงเครื่องเสร็จสรรพจับพระขรรค์เพชรกุดั่นพรรณรายฉายฉาน
นางในใจภักดิ์พนักงานถวายพานพระศรีแล้วกราบลง
เสวยเสร็จพระเสด็จลีลาศผุดผาดดั่งพระยาราชหงศ์
นางในตามชิดติดพระองค์ตรงขึ้นบรรยงค์รัตนาศน์
พระสูตรรูดกร่างขุนนางเฝ้าคู้เข่าคึกคักแทบถมปักขาด
กราบถวายบังคมบรมราชทั้งอำมาตย์เสนาพระยาครู
แตรสังข์กระทั่งถวายเสียงขุนนางหมอบเรียงเคียงเป็นหมู่
ตำรวจในไล่คนพ้นประตูคอยดูเข้าออกบอกไปมา ฯ
๏ ครานั้นเจ้าพระยาจักรีได้ทีก็ประนมก้มเกศา
กราบทูลขึ้นพลันมิทันช้าอันชีวาอยู่ใต้บาทบงสุ์
บัดนี้เชียงใหม่มีราชสารมอบให้นายด่านท่าเกวียนส่ง
พระยาเกษตรสงครามรามณรงค์ให้พันมโนจำนงนั้นถือมา
เรื่องราวกล่าวด้วยพระท้ายน้ำเชียงใหม่จับจำยังไม่ฆ่า
ให้ทรงฟังยังมิทันอ่านสาราก็โกรธากลุ้มกลัดขัดพระทัย
กระทืบบาทผาดพระสุรเสียงก้องพระแท่านทองสนั่นหวั่นไหว
เหม่อ้ายลาวจองหองคะนองใจมันพูดจาว่ากระไรให้บอกพลัน ฯ
๏ ขอเดชะในสารว่าทรงเดชครองนิเวศสน์เชียงใหม่มไหสวรรย์
ตั้งอยู่ในสัตย์สุตจริตธรรม์เป็นมหันต์อิศโรอันโอฬาร
ลือเดชทุกเขตอาณาจักรปรปักษ์ย่อท้อไม่ต่อต้าน
ในตำรับข้างที่มีมานานจารจารึกกไว้ในแผ่นทอง
ว่าพระเจ้ากษัตริย์ศึกองค์นี้เป็นมโหฬีเลื่องโลกไม่มีสอง
ดังอวตารมาผลาญศึกคะนองมิให้ข้องเคืองขุ่นราะคายมี
เดิมให้ราชทูตจำทูลสารไปขอองค์เยาวมาลย์โฉมศรี
ตามโบราณราชประเพณีบุตรีล้านช้างนางสร้อยทอง
หวังพระทัยจะได้ซึ่งองค์เอกมาอภิเษกสู่สมภิรมย์สอง
ยังเยาว์อยู่มิควรภิรมย์ครองจึงยังไม่รับรองมาแนบองค์
แต่เดิมมากรุงไทยอยู่ในสัตย์มาวิบัติถือจริตด้วยฤทธิ์หลง
ให้พระท้ายน้ำนำจตุรงค์ดั้นดงล่วงแดนของเรามา
ไม่เกรงเราผู้เป็นเจ้านคเรศโอหังบังเหตุแล้วมิสา
ยังซ้ำกลับรับองค์พระธิดาสร้อยทองเสนหาของเราไป
จึงได้เกณฑ์กองทัพออกรับรบตีตลบชิงนางนั้นไว้ได้
พระท้ายน้ำนายทัพกับพวกไทยเราจับจำคุกไว้ไม่ฆ่าตี
ครั้นจะไม่บอกมาว่าให้แจ้งจะเคลือบแคลงเราว่าพานางหนี
อันโฉมยงค์องค์ราชบุตรีรับมาไว้ในที่ตำหนักจันทน์
ถ้าประสงค์ซึ่งองค์อัคเรศละนิเวศน์ยกมาอย่าได้พรั่น
ขอเชิญเจ้าอยุธยามาประจัญตัวต่อตัวสู้กันบนหลังช้าง
มีชัยก็จะได้นางสร้อยทองไปสมสองสัมผัสไม่ขัดขวาง
พระท้ายน้ำเราจำเอาไว้พลางเป็นจำนำฝ่ายข้างอยุธยา
ครบสามเดือนจะฆ่าทั้งห้าร้อยเราคอยฟังอย่างไรให้เร่งว่า
จะไว้ยศให้ปรากฏกัลป์ปาหรือเกรงภัยไม่มาก็ว่าไป
จะกำหนดสงครามตามแบบอย่างอันองค์นางยังหาร่วมภิรมย์ไม่
กว่าจะได้รบพุ่งเจ้ากรุงไทยให้ประจักษ์ฤทธิไกรใครรุ่งเรือง
แล้วจึงจะอภิเษกให้ปรากฏเกียรติยศระบือลือเลื่อง
ว่าชนช้างได้นางเป็นศรีเมืองอ่านสารสิ้นเรื่องบังคมคัล ฯ
๏ ครานั้นพระองค์ได้ทรงฟังแค้นคั่งเคืองขัดจนอัดอั้น
ให้ร้อนรุ่มกลุ้มพระทัยดังไฟกัลป์จะเผาผลาญชีวันให้บรรลัย
เป็นครู่หนึ่งจึงเปล่งสิงหนาทกระทืบบาทสนั่นหวั่นไหว
ฉวยชักพระแสงออกแกว่งไกวข้าเฝ้าน้อยใหญ่ก็ถอยทรุด
หน้าซีดตัวสั่นอยู่งันงกบ้างล่วมหมากพลัดตกพกไม่หยุด
บ้างแอบเสาท้องพระดรงหมอบโค้งคุดอุตลุดหวั่นไหวไปทั้งวัง
ความกลัวดังจะแทรกแผ่นดินด้นบางคนลนลานคลานถอยหลัง
เปล่งพระสุรเสียงประเปรี้ยงดังนักสนมแน่นนั่งก็ตกใจ
เหม่เหม่อ้ายเชียงใหม่ใจพาลจับพวกพลทหารของกูได้
หยาบช้าท้าให้ไปชิงชัยกำเริบนี่กระไรใช่พอดี
อ้ายบ้านเล็กเมืองน้อยร้อยประเทศบังเหตุจะสู้กับกูนี่
มันเหมือนหนึ่งลูกมฤคีจะมาสู้ราชสีห์ให้วายปราณ
ตัวกูผู้เป็นหลักนัคเรศทุกประเทศมิได้รอต่อต้าน
อ้ายนี่โมหันธ์อันธการกรรมของมันบันดาลให้หลงคิด
เชียงใหม่ใหญ่เท่าสักหยิบมือไม่พอครือทัพไทยจะไปติด
จะพลอยพาโตตรวงศ์ปลงชีวิตอวดฤทธิ์ประจญชนช้างกู
เคลือบแฝงแกล้งว่าขอนางไว้ดังว่าเขายกให้ไม่อดสู
เมื่อตัวนางล้านช้างเขาให้กูทูตมาก็รู้อยู่ทั่วไป
ถ้ามันมีอำนาจดังราชสารเขากลัวโพธิสมภารไม่ขัดได้
นี่เพราะรู้เช่นเห็นจัญไรเขาจึงยกลูกให้เสียเมืองนี้
ชิงนางกลางคันแล้วมิหนำจับพระท้ายน้ำทำป่นปี้
เอาไว้ไยให้หนักพระธรณีเหวยพระยาจักรีเร่งเตรียมทัพ
อีกสามวันกูจะยกไปเชียงใหม่ถ้าตีเมืองไม่ได้กูไม่กลับ
เกณฑ์เมืองขึ้นน้อยใหญ่อย่าได้นับเร่งขับตามไปให้สิ้นพล
อ้ายพวกเชียงใหม่อย่าไว้มันพบที่ไหนไล่ฟันเสียให้ป่น
จนให้เมืองมันร้างว่างผู้คนรื้อจนกำแพงล้อมป้อมปราการ ฯ
๏ ครานั้นจตุสดมภ์กรมทั้งสี่ฟังคดีรับสั่งดั่งศรผลาญ
สะกิดกันตัวสั่นหวั่นสะท้านให้ท่านอธิบดีจักรีทูล
ขอเดชะพระองค์ผู้ทรงเดชปิ่นปักนัคเรศมไหศูรย์
บารมีทรงบำเพ็ญเห็นไพบูลย์จะเพิ่มพูนปรโยชน์โพธิสมภาร
ซึ่งพระองค์จะทรงกิจสงครามก็เห็นว่าเสี้ยนหนามไม่ต่อต้าน
ขอพระราชทานโทษจงโปรดปรานจะหนักหน่วงโพธิญาณให้นานไป
กับข้อราชการแต่เพียงนี้หาควรที่จะถึงเสด็จไม่
กับรบพุ่งพวกลาวชาวพงไพรใช่เสนาข้าใช้จะไม่มี
เห็นพระเกียรติยศจะถดถอยเชียงใหม่กลับจะพลอยได้ราศี
ว่าเป็นคู่สู้พระองค์ทรงธรณีไม่ควรที่แผ่นฟ้าลงมาดิน
ครั้นเมื่อสมเด็จพระรามาหนุมานอาสาก็เสร็จสิ้น
จนได้นางสีดาคืนธานินทร์อสุรินทร์ย่นย่อท้อทด
ครั้งนี้ถ้าเสด็จไปเชียงใหม่ตกทหารกรุงไกรนี้สิ้นหมด
ขอพระองค์ทรงชัยจงไว้ยศให้ปรากฏเหมือนครั้งพระรามา ฯ
๏ ครานั้นพระองค์ผู้ทรงศักดิ์ปิ่นปักหลักโลกนาถา
ได้ฟังคำทูลเป็นมูลมาพระตรึกตรานิ่งนึกในพระทัย
จึงตรัสถามเสนาข้าเฝ้านี่ออเจ้าคิดเห็นเป็นไฉน
เมื่อมาทานทัดขัดกูไว้ใครจะอาสาไปก็ว่ามา ฯ
๏ ครานั้นบรรดาท่านผู้ใหญ่จนใจด้วยไม่มีผู้อาสา
มิรู้ที่จะสนองพระบัญชาก็หมอบนิ่งก้มหน้าไปตามกัน
พระองค์ทรงพิโรธกระทืบบาทสุรเสียงสิงหนาทดังฟ้าลั่น
อย่างไรเล่าเอาจริงก็นิ่งงันเปล่าทั้งนั้นพูดเล่นไม่เป็นงาน
ดีแต่ฉ้อไพร่ไพล่เงินกินปลอบปลิ้นสิ้นลมประสมประสาน
เลี้ยงเสียเบี้ยหวัดไม่ต้องการมีศฤงคารยศศักดิ์หนักแผ่นดิน
กริ้วพลางทางเสด็จเข้าวังในขุนนางน้อยใหญ่กลับไปสิ้น
พรั่นตัวทุกคนเป็นมลทินด้วยได้ยินประภาษคาดโทษทัณฑ์ฯ
๏ จะกล่าวถึงพลายงามทรามสวาทเฉลียวฉลาดแกล้วกล้าวิชาขยัน
เรืองฤทธิ์ประสิทธิ์ทุกสิ่งอันหมายประจัญสงครามไม่ขามใคร
อยู่กับพระหมื่นศรีมาปีกว่าเจ้าอุตส่าห์ฝากตัวให้รักใคร่
จนเธอเลี้ยงเป็นลูกด้วยถูกใจสารพัดจัดให้ได้สุขสบาย
วันนั้นรู้คดีว่ามีศึกคะเนนึกเห็นจะสมอารมณ์หมาย
จะอ้อนวอนพึ่งบุญคุณพระนายเบี่ยงบ่ายให้ได้รับอาสาไป
ถ้ากระไรจะได้ทูลขอพ่อคิดมาน้ำตาคลอสะอื้นไห้
โอ้กรรมพ่อทำมาอย่างไรจึงต้องไปทนทุกข์ทรมาน
ติดคุกมาแต่ลูกอยู่ในท้องแม่วันทองช่างกระไรไม่สงสาร
เสียแรงร่วมยากมาเป็นช้านานครั้นถึงบ้านแล้วแม่ก็แชไป
เป็นหลายปีดีดักไม่อินังหาคิดถึงความหลังของพ่อไม่
แต่ตัวลูกจักแหล่นจะบรรลัยเพราะเหตุอ้ายขุนช้างเป็นตัวมาร
สะอื้นพลางทางคิดถึงคุณพพระเดชะความสัตย์อธิษฐาน
ข้าพเจ้าจะดำริตริการคิดอ่านขอโทษให้บิดา
ขอให้ได้สมอารมณ์คิดอย่าให้ผิดมุ่งมาดปรารถนา
อธิษฐานเสร็จพลันแล้ววันทาพอเพลาพลบค่ำเข้าไต้ไฟ
เห็นพระหมื่อนศรีอยู่หอกลางแสงเทียนสว่างกระจ่างไข
ลูกเมียหมอบนั่งสะพรั่งไปพระหมื่นศรีทีใจไม่สบาย
เล่าความถึงเรื่องกริ้วด้วยเรื่องทัพรับสั่งเสร็จสรรพให้บัตรหมาย
เตรียมทัพหลวงไว้ทั้งไพร่นายวุ่นวายอึกทึกทั้งพารา
พลายงามแอบฟังพระหมื่นศรีพอได้ทีก็คลานเข้าไปหา
พลางร่ายพระเวทให้เมตตาวันทาแล้วถามไปทันที
ดูคุณพ่อเป็นไรไม่สบายได้ยินว่าวุ่นวายทั้งกรุงศรี
เกณฑ์ทัพจับกันเป็นโกลีลูกนี้อยากรู้เป็นอย่างไร ฯ
             

๏ พระหมื่นศรีว่าเออพลายงามเอ๋ยรบพุ่งเราจะเคยก็หาไม่
วันนี้พระองค์ผู้ทรงชัยตรัสไถ่ถามทั่วทุกตัวคน
นิ่งหมดไม่มีใครอาสากริ้วดังฟ้าผ่าโกลาหล
เสด็จออกพรุ่งนี้เข้าที่จนเอากุศลเสี่ยงสุดแต่บุญกรรม
ถ้าไม่มีผู้ใดใครอาสาพ่อนี้เห็นว่าไม่เป็นส่ำ
จะพากันวุ่นวายตายระยำหน้าดำอยู่ทั่วทุกตัวคน ฯ
๏ พลายงามฟังความก็สมคิดหมอบชิดแล้วตอบอนุสนธิ์
คุณพ่ออย่าได้เป็นทำวลจงผ่อนปรนเพ็ดทูลให้ชอบที
ลูกนี้จะรับอาสาไปทำเมืองเชียงใหม่ให้ป่นปี้
จะจับเจ้าเชียงใหม่ไอ้ตัวดีมิให้มีลำบากแก่ไพร่พล
เสียแรงลูกเรียนรู้แต่ครูมาจะอาสาทำศึกเสียสักหน
ให้มีชื่อลือทั่วทั้งสากลว่าเป็นคนชาติทหารอันชาญชัย ฯ
๏ ครานั้นพระหมื่นศรีผู้ปรีชาฟังพลายงามว่ายังสงสัย
ซึ่งเจ้าจะกล้าอาสาไปพ่อนี้ยังไม่ไว้อารมณ์
ด้วยตัวเจ้ายังเล็กเด็กหนักหนาจะทูลความอาสาเห็นไม่สม
ไม่เคยเห็นวิชาอาคมเจ้าสะสมร่ำเรียนไว้อย่างไร
ลูกเอ๋ยการศึกนี้ลึกนักเอาแต่หาญหักนั้นไม่ได้
ถ้าเหมือนพ่อก็พอจะไว้ใจหรือพ่อเจ้าเขาให้ตำรับเรียน
ไปเพ็ดทูลถ้าดีก็มีหน้าเคลื่อนคลาดก็จะพากันถูกเฆี่ยน
จะเสียทีที่ลำบากพากเพียรไปพลั้งพลาดแล้วเจียนพากันตาย
ตรองดูให้ดีนะลูกรักจะหาญหักเพ็ดทูลมิใช่ง่าย
เอ็นดูอยู่ว่าเจ้าเป็นลูกชายพ่อหมายจะปลูกฝังให้เป็นตัว
มิใช่แกล้งเกียดกันฉันทาเกรงแต่ว่าจะไปไม่รอดชั่ว
อย่าประมาทคาดได้ด้วยไม่กลัวจงถ่ายเทดูให้ทั่วถึงทางความ ฯ
๏ เจ้าพลายนบนอบตอบวาจาคุณพ่อว่าเพราะรักจึงหักห้าม
ด้วยยังไม่เห็นดีของพลายงามมิใช่ลูกว่าตามใจคะนอง
เป็นลูกศิษย์มีครูรู้เที่ยงแท้ท่านทำนายไว้แน่ไม่เป็นสอง
ถ้าจะให้ปรากฎจะทดลองให้ถ่องแท้ได้เห็นเป็นแก่ตา
ว่าแล้วยกมือขึ้นไหว้ครูให้สิงสู่แล้วอ่านพระคาถา
หายตัวไปพลันมิทันช้าต่อหน้าคนผู้อยู่ทั้งนั้น
พระหมื่นศรีค่อยมีน้ำใจมาหัวเราะร่าเออเช่นนี้ดีขยัน
พอจะเอาการได้ไม่เสียพันธุ์คลายเวทย์พูดกันเถิดลูกยา
เจ้าพลายก็คลายให้คนเห็นกลับเป็นเสือโคร่งตัวคร่ำคร่า
โตทะมื่นยืนหยัดดัดกายาทำท่าเหมือนโดดโลดไล่คน
แต่บรรดาลูกเมียพระหมื่นศรีตกใจวิ่งหนีอยู่สับสน
แต่พระหมื่นศรีรู้ทีกลไม่ร้อนรนหัวร่ององันไป
พลายงามก็คลายฤทธิมนตร์กลับกลายเป็นคนลงนั่งไหว้
พระหมื่นศรีเปรมปริ่มยิ้มละไมลูบหลังลูบไหล่เจ้าพลายงาม
เอาการแน่แล้วลูกแก้วพ่อเจ้าเป็นต่อนักเลงอย่าเกรงขาม
เมื่อแรกพ่อแคลงใจจึงไม่ตามพึ่งเห็นความรู้ดีฉะนี้เจียว
อย่างนี้พระองค์ก็คงโปรดไม่พักทรงพิโรธเป็นสองเที่ยว
ทั้งพระหลวงเจ้าพระยาได้หน้ากรียวเพราะเจ้าคนเดียวได้รอดดอน
พูดกันสองคนจนสว่างสุริยาเยื้องย่างเยี่ยมสิงขร
ก็เลยเตรียมไปเฝ้าไม่เข้านอนได้เวลาพาจรจากบ้านพลัน ฯ
๏ พระหมื่นศรีขึ้นขี่คลานหามเจ้าพลายเดินตามขมีขมัน
เข้าไปในศาลาลูกขุนนั้นท่านผู้ใหญ่พร้อมกันอยู่ศาลา
กำลังท่านกลาโหมจักรีจตุสดมภ์ทั้งสี่นั่งปรึกษา
จึงพระหมื่นศรีผู้ปรีชาก็พาตัวพลายงามตามเข้าไป
กราบเรียนความพลันในทันทีว่าคนดีจะเข้ามาอาสาได้
ลูกขุนแผนแสนสะท้านหลานขุนไกรชื่อพลายงามว่องไวใจคอดี
วิชากล้าแกล้วแคล่วคล่องล่องหนหายตัวได้ถ้วนถี่
ท่านผู้ใหญ่ได้ฟังก็เปรมปรีดิ์เจ้าพระยาจักรีว่าชอบกล
หน่วยก้านหาญเหี้ยมดูเจียวเจ้าลาดเลาก็เห็นจะเป็นผล
เป็นลูกหลานทหารถึงสองคนฤทธิ์เดชเวทมนตร์คงได้การ
ดูคมคายคล้ายกับขุนแผนพ่อทั้งน้ำใจในคอก็อาจหาญ
นี่แน่เจ้าจะเข้ารับราชการถ้าเชี่ยวชาญเหมือนว่าแล้วอย่ากลัว
เราจะช่วยยกย่องให้มียศปรากฏเลื่องลือระบือทั่ว
ถ้าตีได้เชียงใหม่ไหนครอบครัวทั้งควายวัวเหลือหลายสบายใจ
พูดจาหารือกันเสร็จสรรพเป็นลำดับแต่ล้วนท่านผู้ใหญ่
จวนเสด็จออกท้องพระโรงชัยก็เตรียมเฝ้าเข้าไปได้เวลา ฯ
๏ จะกล่าวถึงพระองค์ทรงสวัสดิ์เนาในปรางค์รัตน์จำรัสหล้า
ครั้นรุ่งแจ้งแสงสีสุริยาพระผ่านฟ้าสระสรงทรงเครื่องครัน
ให้เร่าร้อนพระทัยด้วยไพรีพระเสด็จออกที่สุทธาสวรรย์
ขุนนางหมอบราบกราบพร้อมกันเสียงแตรแซ่สั่นเสนาะวัง
ทอดพระเนตรเห็นข้าราชการพระพักตร์เผือดเดือดดาลดังจะคลั่ง
เป็นอย่างไรนิ่งอยู่กูรอฟังใครจะอาสามั่งหรือไม่มี
อ้ายเลกทาสเลกสมกรมนอกในมันจะอาสาได้กระมังนี่
จะได้แต่งตั้งมันให้ทันทีถอดออเจ้าเหล่านี้ลงแทนมัน ฯ
๏ ครานั้นจมื่นศรีเสาวรักษ์อภิวาททูลไปมิได้พรั่น
ขอเดชะพระองค์ผู้ทรงธรรม์อันชีวันอยู่ใต้พระบาทา
กระหม่อมฉันออกไปไต่ถามได้นายพลายงามจะอาสา
เป็นบุตรขุนแผนแสนศักดาได้ร่ำเรียนวิชามาเชี่ยวชาญ
กระหม่อมฉันสงสัยได้ทดลองก็แคล่วคล่องสามารถอาจหาญ
เป็นคนดีมีวิชาอาการแล้วเหล่าปราณก็เคยสงครามมา ฯ
๏ พระองค์ทรงฟังพระหมื่นศรีเปรมปรีดิ์ดำรัสตรัสให้หา
ตัวมันอยู่ไหนอย่าได้ช้าเรียกให้กูดูหน้าให้เต็มใจ
พระหมื่นศรีเหลียวหลังสั่งให้เรียกเจ้าพลายงามสำเหนียกหาช้าไม่
ค่อยคลานผ่านหมู่หุ้มแพรไปนายเวรแหวกช่องให้เป็นทางมา
ถึงหน้าพระที่นั่งก็บังคมปลงอารมณ์ร่ายเวทพระคาถา
ผูกพระทัยให้ทรงพระเมตตาหมอบนิ่งภาวนาอยู่ในใจ ฯ
๏ ครานั้นพระองค์ผู้ทรงเดชทอดพระเนตรพอเห็นให้รักใคร่
จึงมีสีหนาทประภาษไปเฮ้ยไอ้พลายงามทรามคะนอง
โคตรเหง้าเหล่ามึงเป็นทหารอุตส่าห์ทำราชการให้แคล่วคล่อง
แม้นมึงทำลาวได้ดังใจปองเงินทองยศอย่างจะรางวัล
จะได้หรือมิได้ให้ว่ามากูดูหน้าตาก็คมสัน
น้ำใจในคอก็พ่อมันนิ่งอั้นอยู่ไยไม่ว่ามา ฯ
๏ ครานั้นจึงโฉมเจ้าพลายงามฟังความรับสั่งใส่เกศา
ขอเดชะพระองค์ทรงศักดาอันชีวาอยู่ใต้ฝ่าละออง
กระหม่อมฉันจะขอรับอาสาเอาพระเดชามาปกป้อง
จะจับเจ้าเชียงใหม่ใจคะนองมิให้ต้องร้อนใจแก่ไพร่พล
ขอพระราชทานโทษโปรดบิดาไปเป็นคู่ปรึกษากันกลางหน
ทั้งจะได้ช่วยเหลือเผื่ออับจนแก้กลศึกสู้ศัตรูนั้น
แม้นว่าได้ร่วมคิดกับบิดาจะขอรับอาสาจนอาสัญ
ถ้าพ่ายแพ้แก่พวกเชียงใหม่มันขอถวายชีวันทั้งโคตรปราณ ฯ
๏ ครานั้นสมเด็จนเรนทร์สูรฟังทูลตบพระหัตถ์อยู่ฉาดฉาน
ทรงพระสรวลร่วนรื่นชื่นบานเออเอ็งเอาการมิเสียที
อนิจจาอ้ายขุนแผนแสอาภัพตกอับเสียคนแทบป่นปี้
ติดคุกทุกข์ยากมาหลายปีกูนี้ก็ชั่วมัวลืมไป
ให้บังอกบังใจกระไรหนออ้ายพลายงามมาขอจึงนึกได้
ครั้งขออีลาวทองกูหมองใจจำไว้ช้านานถึงปานนี้
ดูดู๋ขุนนางทั้งน้อยใหญ่พากันนิ่งเสียได้ไม่พอที่
ทาระกรรมมันมาสิบห้าปีช่างไม่มีผู้ใดใครชอบพอ
เหตุด้วยอ้ายนี่ไม่มีทรัพย์เนื้อความมันจึงลับไปเจียวหนอ
ถ้ามั่งมีไม่จนคนก็ปรอมึงขอกูขอไม่เว้นวัน
นับประสาหาคนไปสู้ศึกก็ไม่มีใครนึกถึงมันนั่น
ด้วยอิจฉาว่าวิชาไม่เท่ามันมันไล่ฟันเอาเมื่อตามขุนช้างไป
ความกลัววิ่งหัวเป็นดอกล่อรู้จักฝีมือพ่อหรือหาไม่
พระยายมฟังว่าช้าอยู่ไยจงสั่งให้ไปถอดอ้ายแผนมา ฯ
๏ ท่านเจ้ากรมยมราชได้รับสั่งถวายบังคมคัลด้วยหรรษา
รีบออกนอกพระโรงรัตนาให้หานรบาลแล้วสั่งพลัน
ไปถอดขุนแผนเป็นการด่วนเวลาจวนพามาขมีขมัน
ให้ทันเฝ้าองค์พระทรงธรรม์นรบาลงกงันรีบออกไป
ถึงคุกเร่งรัดพัสดีถอดกันทันทีไม่ช้าได้
แล้วพาขุนแผนผู้แว่นไวเข้าในวังนั่งไหว้ท่านเจ้าคุณ
ท่านพระยายมราชก็ทักถามบอกความขุนแผนว่าแสนวุ่น
พลายงามทูลขอพ่อเป็นบุญทรงการรุญยกโทษโปรดประทาน
อนิจจาผมเผ้ายาวเลื้อยดินผิดหน้าตาสิ้นน่าสงสาร
เข้าไปเฝ้าเถิดเจ้าจะช้าการว่าแล้วก็คลานพาเข้าไป ฯ
๏ พระองค์ทรงศักดิ์กวักพระหัตถ์ตรัสเรียกขุนแผนเข้ามาใกล้
หมอบหน้าพลายงามทรามวัยบังคมไหว้กราบงามลงสามที
พระองค์ทรงตรัสประภาษไปเออไอ้ขุนแผนไม่พอที่
มึงจำเพาะเคราะห์ร้ายมาหลายปีวันนี้สิ้นเคราะห์เพราะลูกชาย
บัดนี้มีศึกข้างเชียงใหม่อ้ายลูกมันจะไปตีถวาย
มันจะขอพ่อไปเป็นเพื่อนตายปรึกษากับลูกชายก็เป็นไร
ตัวมึงกูเคยได้เชื่อถือไม้มือไม่มีใครหักได้
กูนี้ชั่วมัวเอามึงจำไว้ลืมไปใช่ว่าจะแค้นเคือง
มึงจะเอาผู้คนสักกี่หมื่นให้เร่งกะวันคืนอย่าร่ำเรื่อง
จะเอาไพร่ในกรุงหรือหัวเมืองวัวต่างช้างเครื่องให้หมายไป ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนสุภาพก้มกราบแล้วทูลเฉลยไข
มิต้องให้ไพร่ยากไปมากมายครั้นกะเกณฑ์วุ่นวายจะช้าการ
ขอพระราชทานแต่ไพร่ราบพอหามหาบหาเสบียงเลี้ยงอาหาร
อันพวกพลจะประจญประจัญบานขอประทานคนโทษที่ในคุก
มีสามสิบห้าคนล้วนทนคงยืนยงสามารถอาจอุก
ได้ร่ำเรียนรู้ครบเชิงรบรุกเห็นมีทุกความรู้ครูต่างกัน ฯ
๏ ครานั้นพระองค์ผู้ทรงภพฟังขุนแผนพูดจบเห็นขบขัน
เออเขตแขวงเชียงใหม่สิใหญ่ครันคนมันมากมายเป็นหลายเมือง
ผู้คนเอ็งจะเอาไปเท่านี้ถึงว่าได้คนดีที่ปราดเปรื่อง
จะรบราฆ่าฟันมันไม่เปลืองกูเห็นเครื่องจะยับกลับลงมา
มันดีดีอย่างไรว่าไวว่องมะรืนนี้เอามาลองกันต่อหน้า
พระยายมว่าอย่างไรอย่าได้ช้าไปถอดทั้งสามสิบห้าให้แก่มัน
สั่งเสร็จพระเสด็จเข้าในที่ภูมีแสนสุขเกษมสันต์
พวกขุนนางออกมาพร้อมหน้ากันขุนแผนนั้นไหว้ทั่วตัวขุนนาง
บ้างทักทายปราศรัยเป็นไมตรีล้วนยินดีเชยชมกันต่างต่าง
ให้ศีลให้พรสั่งสอนพลางเคราะห์โศกสิ้นสร่างแล้วคราวนี้
ท่านเจ้ากรมยมราชก็เรียกหาทั้งพ่อลูกตามมากับจมื่นศรี
ให้จดหมายรายชื่อลงบาญชีครบคนโทษที่พระราชทาน
แล้วสั่งให้ประแดงไปถอดมาตรวจตัวทั่วหน้าให้นับอ่าน
ต่อหน้าขุนแผนแสนสะท้านสอบคำให้การให้ขานมา ฯ
๏ ข้าพเจ้าอ้ายพุกอยู่ลุกแกเมียชื่ออีแตพระเจ้าข้า
โทษปล้นให้รำระบำป่าให้อีมารำรื้อไปมือเดียว
ถัดไปอ้ายมีบ้านยี่ล้นเมียชื่ออีผลปล้นตาเขียว
แทงถูกอีชังกำลังเยี่ยวปากเบี้ยวล้มหงายน้ำลายฟด
ถัดไปอ้ายปานบ้านชีหนเมียชื่ออีสนปล้นบางปลากด
ผูกคอตาจ่ายกับยายรดเอาไฟจดจุดขนหล่นร่วงไป
ถัดนั้นอ้ายจันสามพันตึงเมียชื่ออีอึ่งบ้านเหมืองใหม่
พวกปล้นขุนศรีวิชัยเอาไม้เสียบก้นจนแกตาย
ถัดมาข้าชื่ออ้ายคงเคราเมียชื่ออีเต่าบ้านหนองหวาย
ปล้นบ้านบางภาษีเมื่อปีกลายได้ทรัพย์จับควายผูกต่างมา
ต่อมาข้านี้อ้ายสีอาดเมียชื่ออีกงราดพระเจ้าข้า
คบไทยไล่ปล้นบ้านละว้าแล้วเข่นฆ่าตาปานบ้านตาลเอน
ถัดไปอ้ายทองอยู่ช่องขวากผัวอีมากฆ่าลาวชื่อท้าวเสน
ขึ้นย่องเบาเอาบาตรผ้าพาดเณรทุบตาเถรแล้วซ้ำปล้ำหลวงชี
ที่นั่งถัดไปอ้ายช้างดำอยู่บ้านถ้ำย่องเบาเจ้าภาษี
เก็บเงินทองของข้าวบรรดามีของดีดีไม่น้อยทั้งพลอยเพชร
ถัดมาอ้ายบัวหัวกะโหลกโทษปล้นชีโคกที่บ้านเกร็ด
แล้วตีอ้ายดูกจมูกเฟ็ดฟันตาสายขายเป็ดบ้านตึกแดง
ถัดมาข้าชื่ออ้ายแตงโมเมียชื่อออีโตบ้านชุมสาย
ปล้นชีดักขนนขนพอแรงฆ่าขุนทิพย์แสงเจ้าทรัพย์ตาย
อ้ายอินเสือเหลืองเมืองชัยนาทเมียชื่ออีปาดบ้านขนาย
เที่ยวปล้นฆ่าคนสักร้อยรายลักควายแทงกินสิ้นเป็นเบือ
อ้ายมอญมือด่างบางโฉลงเมียชื่ออีโค่งเป็นชาวเหนือ
ลักถ้วนลักถี่ทั้งตีเรือครกกระบากสากกะเบือไล่เก็บครบ
ถัดไปอ้ายทองอยู่หนองฟูกเมียชื่ออีดูกลูกตาจบ
กลางวันปีนเรือนเหมือนชะมบแต่พอพลบคนเดียวเที่ยวย่องเมา
อ้ายมากสากเหล็กปล้นเจ๊กกือเมียมันตาปรือชื่ออีเสา
ถัดไปอ้ายกุ้งคุ้งตะเภาฟันผัวแย่งอีเม้าเอาเป็นเมีย
อ้ายสงผัวอีคงอยู่กงคอนตีชิงผ้าผ่อนฆ่ามอญเสีย
ถัดไปอ้ายกร่างอยู่บางเหี้ยหาเมียมิได้ไล่ตีเรือ
อ้ายกลิ้งผัวอีกลักดักขนนลักควายขายคนปล้นเรือเหนือ
อ้ายพานผัวอีพาบ้านนาเกกลือเอายาเบื่อหลวงโชฎึกเก็บตึกเตียน
อ้ายจั่วผัวอีปรางบางน้ำชนขึ้นย่องเบาหมื่นชนขนเอาเลี่ยน
อ้ายแมวผัวอีมาอยู่ท่าเกวียนเข้าบ้านทิดเพียนปล้นปลอมริบ
พิจารณาเป็นสัตย์ซัดทอดฟ้องเก็บเอาข้าวของนางทองกระหมิบ
ถัดไปอ้ายมั่นผัวอีจันทิพอยู่น้ำดิบปล้นตีหลวงชีเภา
หาได้แทงแกไม่ดังให้การนครบาลสอบแก้เป็นแผลเก่า
อ้ายจันผัวอีจานบ้านกระเพราโทษปล้นจีนเก๊าเผาโรงเจ๊ก
ยิงปืนปึงปังประดังโห่แล้วเอาสันพร้าโต้ต่อยหัวเด็ก
ถัดมาอ้ายสานกเล็กอยู่คุ้งถลุงเหล็กผัวอีดี
สกัดตีโคต่างทางโคราชแทงอ้ายขั้วผัวอีปาดล้มกลิ้งคี่
อ้ายมากหนวดผัวอีขวดอยู่บางพลีโทษตีเดิมบางเอากลางวัน
อ้ายเกิดกระดูกดำผัวอีคำด่างโทษสะดมกรมช้างกับหมอมั่น
ปล้นละว้าป่าดงคงกระพันกระหำไขว้ไข่ดันเป็นทองแดง
สิริคนโทษซึ่งโปรดมาครบสามสิบห้าล้วนกล้าแข็ง
อยู่ยงคงกระพันทั้งฟันแทงเรี่ยวแรงทรหดอดทน
ทำกรรมต้องจำมาช้านานสิ้นกรรมบันดาลจึงให้ผล
พลายงามทูลขอพ่อออกพ้นจึงปล่อยโปรดโทษคนทั้งนี้มา ฯ
๏ ครั้นตรวจตราสำเร็จเสร็จทั่วจึงมอบตัวไพร่ทั้งสามสิบห้า
ให้แก่ขุนแผนแสนศักดาท่านพระยายมราชก็อวยชัย
ให้พ่อชนะมารผลาญศัตรูเชิดชูพระยศปรากฏกระฉ่อน
ทั้งลูกชายพลายงามไปราญรอนตีนครเชียงใหม่ให้สมนึก
แล้วหันหน้ามาสั่งพวกทนายจงเลือกหาผ้าลายที่ในตึก
ทั้งส้มสูกลูกไม้ให้ครันครึกแจกพวกอาสาศึกให้ทั่วกัน
พวกทนายขนของมากองเกลื่อนพระยายมตัดเตือนให้เลือกสรร
ขุนแผนจึงจัดแจงแล้วแบ่งปันแจกให้ไพร่นั้นทุกตัวคน
ต่างผลัดผ้าเก่าเอาโยนเสียทุดกูขายหน้าเมียไม่ปิดก้น
บางคนเปลื้องกระสอบดูชอบกลมันช่างจนเหลือจนได้พ้นทุกข์
ชวนกันกินของร้องโมทนาตั้งแต่วันหน้าจะเป็นสุข
ถ้าหากพ่อไม่ขออกจากคุกก็สิ้นคิดติดกรุกจนตายไป
จะเป็นข้าของนายจนตายจากใช้สอยน้อยมากจะทำให้
ฝ่ายว่าขุนแผนผู้แว่นไวกราบกรานท่านผู้ใหญ่แล้วอำลา
พระหมื่นศรีขี่ม้านำมาบ้านผู้คนอลหม่านเป็นหนักหนา
พลายงามเดินตามขุนแผนมาพวกไพร่สามสิบห้าก็มาพลัน
พระหมื่นศรีจัดที่ให้พักอยู่แต่งสำรับเลี้ยงดูเกษมสันต์
พวกไพร่สามสิบห้าเฮฮากันพลุกพล่านจนตะวันลงรอนรอน ฯ
             

๏ จะกล่าวถึงนางแก้วกิริยาเจ้าติดตามผัวมาอยู่แต่ก่อน
อาศัยทับหับเผยเคยหลับนอนตั้งอุทรเติบใหญ่ได้สิบเดือน
ครั้นผัวพ้นทุกข์จากคุกได้หม้อกระออมโอ่งไหกองไว้เกลื่อน
ผ้าขี้ริ้วผ่อนขาดกลาดทั้งเรือนเคยเป็นเพื่อนเมื่อยากจะจากกัน
พิษฐานให้ทานคนโทษแล้วผ่องแผ้วตามมาหาผัวขวัญ
พระหมื่นศรีดีใจบอกไปพลันอยู่ด้วยกันอย่ากลัวผัวไปทัพ
แล้วชวนขุนแผนกับเจ้าพลายทั้งสามนายนั่งพร้อมล้อมลำดับ
เรียกให้เมียน้อยยกสำรับกินเสร็จสรรพระหมื่นศรีก็ชี้แจง
เกลอเอ๋ยน่าอดสูดูเผ้าผมทำรุงรังช่างสมอ้ายใจแข็ง
จะเป็นเจ๊กก็ใช่ไทยก็แคลงมันระแวงคล้ายละว้าน่าขันครัน
ขุนแผนหัวร่อคุณพ่อช่างว่าแล้วลุกมาเสกน้ำที่ในขัน
ชุบตัดมหาดไทยใส่น้ำมันเสร็จพลันอาบน้ำชำระกาย
ทาแป้งแต่งตัวเอี่ยมสะอาดนุ่งลายผ้าคาดดูเฉิดฉาย
แล้วกลับมาหน้าหอของพระนายทั้งเจ้าพลายสามคนสนทนา
ขุนแผนวอนไหว้พระหมื่นศรีว่าลูกนี้ตั้งใจจะอาสา
ยังเป็นห่วงบ่วงใยด้วยมารดาคร่อแคร่แก่ชราลงทุกวัน
อยู่บ้านกาญจน์บุรีไม่มีสุขจะเฝ้าทุกข์ถึงลูกกับหลานขวัญ
ถ้ารับมาเลี้ยงดูอยู่ด้วยกันถึงลูกไปทัพนั้นจะนอนใจ
พระหมื่นศรีฟังคำขุนแผนว่าโมทนาข้าจะเป็นธุระให้
รับมาจะลำบากยากอะไรพรุ่งนี้ข้าจะให้ไปรับมา
แล้วพูดกันสามคนจนดึกดื่นครั้นเที่ยงคืนก็เข้าในเคหา
ต่างระงับหลับใหลไสยาจนเวลารุ่งแจ้งแสงตะวัน ฯ
๏ จะกล่าวถึงสมเด็จพระพันวษาตรัสเรียกลาวทองมาขมีขมัน
อ้ายพลายงามอาสามันกล้าครันแล้วทูลขอพ่อมันพ้นจากคุก
มึงทรมานมากว่าสิบปีกูเห็นมึงนี้ไม่มีสุข
จะโปรดยกโทษให้พ้นทุกข์อย่าปักสะดึงกรึงกรุกเร่งออกไป
ลาวทองได้ฟังรับสั่งโปรดปราโมทย์ยินดีจะมีไหน
ถวายบังคมลามาทันใดออกไปกราบลาหม่อมป้าโต
เพื่อนฝูงร้องไปจะได้ลาภค่อยกระซิบกระซาบนางมีโหว่
นางสีนางพรมแม่ส้มโอเพื่อนฝูงอักโขจะลาไป
แล้วลาเจ้าขรัวนายกรายเข้าห้องหวีหัวกระจกส่องน้ำมันใส่
ทั้งกระแจะจันทน์ปรุงจรุงใจหวังจะให้ชื่นอารมณ์ชมชิด
นุ่งยกดอกกลมห่มม่วงอ่อนเทพนมห่มซ้อนดูวิจิตร
ก้มแลดูกายไม่วายคิดใส่จริตเยื้องย่างสำอางงาม
จัดแจงหีบหมากเครื่องนากทองถาดรองขันน้ำทำอย่างห้าม
ใส่เครื่องประดับวับแวววามออกประตูข้างข้ามประตูดิน
อีถึงถือหีบรีบตามนายอีกห้าคนขวนขวายเก็บของสิ้น
เพื่อนทักถามไถ่ไม่ได้ยินมาถึงถิ่นบ้านขึ้นบนบันได ฯ
๏ ขุนแผนครั้นเห็นนางลาวทองเจียนจะแปลกเจียวน้องนึกขึ้นได้
ร้องเรียกทันทีด้วยดีใจแปลกพี่ไปหรือเจ้าไม่เข้ามา
ลาวทองฟังคำจำเสียงได้เข้าใกล้ผัวรักรู้จักหน้า
กอดตีนร่ำไห้ฟายน้ำตาท่านโปรดโทษข้าข้าจึงรู้
ครั้นติดตามมาหาผัวรักแปลกไปไม่รู้จักจึงยืนอยู่
ไม่กล้าเข้าไปในประตูแลดูพ่อซูบผิดรูปไป
โอ้โอ๋เจ้าประคุณของเมียแก้วเหมือนตายแล้วเกิดมาหากันใหม่
ตั้งแต่เมียถูกขังอยู่วังในเฝ้าแต่ร่ำร้องไห้ไม่วายวัน
ยามกินกินข้าวไม่เป็นคำต้องฝืนกลืนกับน้ำร่ำโศกศัลย์
ยามนอนนอนคิดจิตผูกพันแทบจะกลั้นใจตายไม่วายเว้น
ปักสะดึงกรึงไหมมิได้หยุดจะสิ้นสุดเมื่อไรไม่แลเห็น
ได้แต่โศกเศร้าทั้งเช้าเย็นตั้งแต่เป็นทุกข์มาช้านานครัน
พูดพลางทางแลแล้วถามผัวทูนหัวใครนั่งข้างหลังนั่น
ขุนแผนจึงบอกออกมาพลันนางนั้นชื่อแก้วกิริยา
เมียข้าเมื่อพาวันทองหนีครั้นติดคุกนางนี้อยู่รักษา
นั่นลูกพี่ที่เขาทูลขอมาชื่อพลายงามมารดาคือวันทอง
ว่าแล้วก็พากันเข้าเรือนข้าวของกองเกลื่อนอยู่ในห้อง
ต่างปรึกษาหารือตามทำนองปรองดองมิได้คิดจิตฉันทาฯ
๏ ขุนแผนออกมาหน้าหอนั่งพลันสั่งทหารสามสิบห้า
ให้แต่งตัวตัดผมสมหน้าตาเตรียมผ้านุ่งห่มให้คมคาย
ขาดเหลือพึ่งพระจมื่นศรีพรุ่งนี้จะได้ไปลองถวาย
พระหมื่นศรีขุนแผนกับลูกชายทั้งสามนายสนทนาจนราตรี ฯ
๏ ครั้นรุ่งเช้าข้าวปลาหากินเสร็จจวนเสด็จออกต่างก็เร็วรี่
เข้าวังพร้อมกันในทันทีวันนี้ชาวเมืองนั้นเลื่องลือ
ว่าจะลองความรู้พวกอาสาต่างแตกตื่นกันมาออกอึงอื้อ
ไทยจีนมอญพม่าข่าลาวลื้อจูงมือลูกหลานซานเข้าไป
ยัดเยียดเสียดแทรกเข้าประตูนมจู้เบียดบีบกันเหลวไหล
เจ้าหนุ่มหนุ่มที่ลำพองคะนองใจเข้าคว้าไขว่สาวสาวออกกราวเกรียว
บ้างกระชากผ้าห่อมฉวยนมหมับพวกตำรวจหวดขวับเอาเต็มเหนี่ยว
จับตัวได้ใส่คาทำหน้าเซียวที่เลี่ยงเลี้ยวหลบได้ไพล่เข้าวัง
ยัดเยียดเบียดกันอยู่ชั้นนอกพอเวลาเสด็จออกก็พร้อมพรั่ง
สังข์แตรแซ่เสียงสนั่นดังถวายบังคมกราบลงพร้อมกัน ฯ
๏ ครานั้นพระองค์ผู้ทรงฤทธิ์เสด็จสถิตพระที่นั่งสุทธาสวรรย์
พระสูตรรูดกร่างกระจ่างพลันดังองค์พระสุริยันเหมื่อเยี่ยมรถ
ตรัสเรียกขุนแผนพลายงามทหารสามสิบห้าเข้ามาหมด
ต่างคลานเข้าเฝ้าองค์พระทรงยศน้อมประณตดาษดาหน้าพระลาน
ทนายเลือกตีวงตรงพระที่นั่งเอาเชือกหนังขึงขอบรอบหน้าฉาน
ข้างในล้วนบรรดาข้าราชการวงนอกไพร่บ้านพลเมือง
เสียงระเบ็งเซ็งแซ่ทั้งแก่หนุ่มมามั่วสุมคับคั่งนั่งเนื่อง
บ้างยงโย่แยงแย่แลชำเลืองบ้างยักเยื้องหยุกหยิกคะยิกกัน
พวกตำรวจเรียงรายถือหวายห้ามรอบทั้งท้องสนามเป็นกวดขัน
ฝ่ายว่าพระองค์ผู้ทรงธรรม์สั่งขุนแผนให้สรรกันเข้ามาฯ
๏ นายบัวหัวกะโหลกบ้านโคกขามถวายบังคมงามแล้วออกหน้า
นอนหงายร่ายมนตร์ภาวนาให้เอาขวานผ่าเป็นหลายซ้ำ
โปกโปกขวานกระดอนนอนพยักไม่แตกหักลุกมาหน้าแดงก่ำ
นายคงเคราเข้านั่งบริกรรมให้เอาหอกตำเข้าจำเพาะ
ถูกตรงยอดอกไม่ฟกช้ำแทงซ้ำหลายทีที่เหมาะเหมาะ
เสียงอักอักพยักหน้านั่งหัวเราะจนด้ามหอกหักเดาะไม่ทานทน
นายมอญนอนเปลือยเอาเลื่อยชักเลื่อยหักฟันเยินพระเนินย่น
ให้เปลี่ยนหน้ามาเลื่อยก็หลายคนเป็นหลายหนไม่เข้าเปล่าทั้งนั้น
นายช้างดำกำลังดังช้างสารถวายบังคมคลานมาไม่พรั่น
กระโดสูงสามวาตาเป็นมันแข็งขันข้อลำดำทมิฬ
นายสีอาดคลาดแคล้วแล้วไม่แตกหอกซัดเจ็ดแบกพุ่งจนสิ้น
ไม่ถูกเพื่อนเชือนไถลไปปักดินนายอินอึดใจแล้วหายตัว
นายทองลองให้เอาปืนยิงยืนนิ่งคอยรับจับลูกตะกั่ว
นายจันนั้นแปลกเข้าแบกวัวนายบัวทำคล้ายเป็นหลายคน
นายแตงโมทำโตได้เหมือนยักษ์คึกคักกรอกตาดูหน้าย่น
นายจั่งหัวหูดูพิกลเอาไฟลนทนได้ไฟวับวับ
ลองถวายสิ้นทั้งสามสิบห้าต่างสำแดงวิชาเป็นลำดับ
แล้วมาหมอบเรียงเคียงคำนับรับสั่งให้ประทานรางวัลพลัน
คนหนึ่งเงินตราห้าตำลึงกับผ้าสำรับหนึ่งให้จัดสรร
ทั้งเพิ่มนอกออกไปให้ต่างกันตามไม้มือมันใครเอกโท
ยังอ้ายพลายงามจะอาสาดีจริงหรือว่ามันโยโส
ดูตัวก็ไม่ใหญ่ใจมันโตเฮ้ยอ้ายแผนลองโต้กับลูกดู ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนพลายงามถวายบังคมตามกันทั้งคู่
ที่คนดูลุกยืนตื่นกันกรูคอยดูพ่อลูกจะลองกัน
เจ้าพลายงามขออภัยพ่อขุนแผนแล้วจับทวนทอดแขนดูขบขัน
ขุนแผนดาบสองมือถือยืนยันชักท่าทางวางหันเข้าสู้ทวน
กลองแขกติงทั่งตั้งเพลงรำไม่เพลี่ยงพล้ำถ้อยทีถี่ถ้วน
ชั้นเชิงกรีดกรายหลายกระบวนสับสวนท่าทางสันทัดกัน
ดูข้างพลายงามก็ไวว่องดูทำนองขุนแผนก็แข็งขัน
ได้ทีหนีไล่พัลวันกลับแทงแย้งฟันกันคนละที
ถูกฉับไม่เข้าเปล่าทั้งนั้นเจ้าพลายหันเยื้องย่องทำนองหนี
แต่พอห่างวางทวนกับปัถพีอัญชลีร่ายเวทเป็นไฟกัลป์
ลุกโพลงโผงผางกลางสนามเปลวฟู่วู่วามเสียงสนั่น
ลามไหม่ไล่คนทั้งหลายนั้นคนผู้อยู่นั่นก็หนีกรู
ตกใจหน้าซีดทุกตัวคนขุนแผนอ่านมนตร์ฝนตกซู่
เป็นน้ำไหลไฟดับอยู่วับวูเสียงคนดูฮาลั่นสนั่นอึง
ชมปรอพ่อลูกนี้เอาจริงวิชาเขายวดยิ่งไม่มีถึง
ฝ่ายขุนแผนเสกซ้ำพร่ำตะบึงประเดี๋ยวหนึ่งเป็นงูชูโพนเพน
อ้ายตัวใหญ่มีหงอนเท่าท่อนซุงเลื้อยพุ่งตาแดงดังแสงเสน
บริวารมากมายมาก่ายเกนแผ่พังพานเพ่นเพ่นสักสองพัน
เที่ยวเลี้ยวไล่ไชชอนไปทุกแห่งพวกคนดูแอบแฝงเป็นจ้าละหวั่น
เหล่าผู้หญิงวิ่งหนีพัลวันตัวสั่นหน้าซีดกรีดกราดไป
ผ้าผ่อนล่อนหลุดสะดุดล้มเหยียบทับกันจมออกเหลวไหล
พลายงามขว้างตะกรุดไปทันใดเป็นนกกดตัวใหญ่ไล่ตามงู
ตีนหยิกปากจิกปีกป้องรับงูขยับเลี้ยวฉกนกจิกสู้
ฝูงคนกล่นเกลื่อนกันมาดูนกกดคาบงูชูร่อนบิน
บรรดางูบริวารสิ้นทั้งหลายก็พลอยหายสาบสูญไปหมดสิ้น
พลายงามตัวเอกเสกก้อนดินนกหายกลายปลิ้นไปเป็นช้าง
ซับมันชันหูชูงวงงายาวขาวช่วงทั้งสองข้าง
เงยแหงนแปร๋มาคว้างคว้างขุนแผนยืนขวางรำขอรับ
เหยียบขึ้นปลายงาขาคร่อมคอช้างร้ายแรงหล่อเอาขอสับ
ฟันกระชากหน้าผาก.....ยับจนตาหลับแหงนหงายท้ายติดดิน
ช้างหายพลายงามทรามคะนองมีวิชาสำรองไม่รู้สิ้น
บริกรรมสำแดงแปลงกายินเปลี่ยนปลิ้นกลับกลายเป็นควายรับ
ขุนแผนหายกลายกลับเป็นเสือโคร่งเขี้ยวโง้งโดดหลอกกลอกกลับ
ล่อควายบ่ายหน้ามาที่ประทับตบขวับขวิดผึงทะลึ่งลอย
ชุลมุนผลุนผลันถลันโดดเสือโดดควายขวิดชิดไม่ถอย
สู้กันฟั่นเฝือจนเหงื่อย้อยต่างปละปล่อยกลายกลับไปฉับพลัน
พ่อเป็นนกแก้วแจ้วส่งเสียงลูกเลี่ยงเป็นสาลิกานั่น
บินไปจับต้นไม้อยู่ใกล้กันรู้พูดสารพันภาษาคน
แต่บรรดาคนผู้ดูจนเพลินสรรเสริญสองนายทุกแห่งหน
เออช่างศักดิ์สิทธิ์ฤทธิ์เวทมนตร์ข้าศึกไหนจะทนฤทธาเธอ
พระองค์ตบพระหัตถ์อยู่ฉัดฉานเบิกบานทรงพระสรวลสำรวลเร่อ
อ้ายคู่นี้ใช้ได้ไม่อมเออฤทธิ์เดชมันเสมอสมานกัน
ทีนี้จะได้ดูอ้ายเชียงใหม่มันอวดอิทธิ์ฤทธิไกรอย่างไรนั่น
จะสู้กับลูกกูอยากดูมันไม่ถึงวันก็จะวิ่งเข้าป่าไป
สิ้นพุงมึงเท่านี้แล้วหรือหวานกแก้วสาลิกาก็ทูลไข
ขอเดชะพระองค์ผู้ทรงชัยยังไม่สิ้นตำราของอาจารย์
ทูลแล้วพ่อลูกก็คลายมนตร์กลับเป็นคนมาหมอบอยู่หน้าฉาน
พระพันวษาปราโมทย์โปรดปรานให้เลื่อนเครื่องประทานแล้วตรัสมา
ฮ้าเฮ้ยอ้ายขุนแผนพลายงามมึงลูกพ่อต่อตามกันหนักหนา
ดูหน้านิ่วหิวเหนื่อยจะเลื่อยล้ากินข้าวปลาเสียทีให้มีแรง
แล้วจึงตรัสสั่งคลังวิเศษให้จัดเสื้อโหมดเทศอย่างก้านแย่ง
แพรจีนดวงพุดตานส่านสีแดงทั้งสมปักตามตำแหน่งขุนนางใน
ให้คลังหาสมบัติจัดเงินตราห้าชั่งเอามาประทานให้
มึงทั้งสองใช้ของเหล่านี้ไปกว่าจะได้บำเหน็จเสร็จสงคราม
ขุนแผนพลายงามความยินดีถวายบังคมอยู่ที่กลางสนาม
ด้วยทรงพระกรุณาสง่างามคนผู้ดูหลามไปทั้งวัง ฯ
๏ ครานั้นสมเด็จพระพันวษาตรัสเรียกโหราเข้ามาสั่ง
ให้คูณหารฤกษ์ยามตามกำลังวันไรจะตั้งให้ยาตรา
พระโหราหาฤกษ์แล้วทูลพลันขึ้นเจ็ดค่ำนั้นเป็นเศษห้า
ได้ฤกษ์เบิกพยุหเสนาเวลาสี่โมงเช้าเก้านาที
ปลอดทั้งผีหลวงห่วงวันยามนั้นได้เมื่อพระฤาษี
แค้นขัดมัดมือลิงกาลีจะไปตีบ้านเมืองย่อมมีชัย
พระองค์ทรงฟังก็สั่งพลันไปให้ทันฤกษ์พาอย่าช้าได้
มันขอแต่ไพร่ราบหาบของไปก็เกณฑ์ไพร่ให้มันเจ็ดสิบคน
สั่งเสร็จพระเสด็จเข้าในวังขุนนางลุกสะพรั่งอยู่สับสน
ออกบอบแบบแสบท้องจนเต็มทนอลวนกลับบ้านสำราญใจ
พวกคนดูโจษกันสนั่นมาไม่เลือกหน้าไทยเจ๊กเด็กผู้ใหญ่
เขาดีจริงยิ่งยวดในกรุงไกรแปลงตัวไปได้ดังเทวดา
ชั่วพ่อชั่วแม่ไม่เคยเห็นแต่รำเต้นนั้นก็ดูมาหนักหนา
สันนี้ได้เห็นเป็นบุญตาเรากำเนิดเกิดมาไม่เสียทีฯ
ฝ่ายว่าขุนแผนแสนสะท้านกลับมาอยู่บ้านพระหมื่นศรี
ครั้นรุ่งเช้าเข้าไปอัญชลีบอกคดีได้ข่าวบ่าวมันมา
ว่าบัดนี้คุณแม่ทองประศรีมาแต่กาญจน์บุรีอยู่เคหา
เพราะฝ่าเท้าเจ้าคุณกรุณาลูกกับบุตรภรรยาจะลาไป
พระหมื่นศรีเมตตาสั่งข้าคนให้ช่วยขนข้าวของไปส่งให้
พ่อลูกกราบลาแล้วคลาไคลภรรยาข้าไทก็ไปตาม
พวกทหารสามสิบห้ามาติดก้นเดินดาเต็มถนนจนล้นหลาม
ชาวตลาดแลดูไม่รู้ความกระซิบถามเพื่อนกันว่านั่นใคร
บ้างบอกพวกนี้ที่พ้นโทษโปรดให้ไปทัพจับเชียงใหม่
ขุนแผนมาถึงบ้านวัดตระไกรก็เข้าไปไหว้กราบท่านมารดา ฯ
๏ ครานั้นนวลนางทองประศรีเห็นลูกยินดีเป็นหนักหนา
ลูบหน้าลูบหลังถั่งน้ำตาเออเหมือนมาเกิดใหม่ได้พบกัน
กูขอบใจออแก้วกิริยามันอุตส่าห์ติดตัวตามผัวขวัญ
เอ็งจงเป็นพี่น้องลาวทองนั้นอย่าขึ้งเคียดเดียดฉันท์กันวุ่นไป
อนิจจาน่ารักออพลายงามเพียรติดตามทูลขอพ่อจนได้
นี่แลบุราณท่านกล่าวไว้ว่าเป็นชายมิให้ดูหมิ่นชาย
แล้วหันมาหาขุนแผนแสนสะท้านยิ่งสงสารดูไปใจคอหาย
ช่างผอมซูปวิปริตรผิดทั้งกายนี่หากว่าไม่ตายเสียในคุก
สิ้นเคราะห์โศกโรคภัยเถิดแก้วแม่ตั้งแต่นี้มีแต่ให้เป็นสุข
ร้อยปีพันปีอย่ามีทุกข์จงเป็นสุขตราบเท่าเข้านิพพาน ฯ
๏ ขุนแผนรับพรของมารดาแล้วออกมาเร่งรัดให้จัดบ้าน
ขนของขึ้นเรือนเกลื่อนนอกชานให้ปลูกร้านพวกไพร่จะได้นอน
เรือนเหย้าเก่าเกจะเซคว่ำเอาไม้ค้ำจุนดูพออยู่ก่อน
ทำกันจนตะวันลงรอนรอนต่างพักผ่อนลืมทุกข์สุขสำราญ ฯ
๏ ฝ่ายเจ้ากรมสัสดีก็มีหมายทุกตัวนายหมวดหมู่อยู่อลหม่าน
เป็นการจวนด่วนวิ่งไม่นิ่งนานเอาที่บ้านใกล้ใกล้จะได้ทัน
บ้างเร่งรัดมัดผูกลูกเมียมาอุตลุดฉุดคร่าจ้าละหวั่น
ผัดดผ่อนไม่ได้ไม่ฟังกัยครบครันเบ็ดเสร็จเจ็ดสิบคน
จึงสั่งให้นายสมุห์บาญชีไปส่งที่ขุนแผนออกสับสน
ลูกเมียหาข้าวสารอยูลานลนอลวนจัดแจงประจุบัน
หาได้ตามยากตามมีให้ทันทีตามส่งกันตัวสั่น
ที่ในบ้านขุนแผนออกแน่นนันต์พร้อมเพรียงสามวันจะครรไล ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนศักดาคิดกับลูกยาหาช้าไม่
จะปลุกเครื่องให้เรืองฤทธิไกรจึงชวนกันออกไปที่ป่าช้า
ให้ทหารปลูกศาลขึ้นฉับพลันตั้งบายศรีสามชั้นทั้งซ้ายขวา
หัวหมูเป็ดไก่ทั้งเหล้ายาเครื่องเซ่นจัดหามาเรียงราย
เอาผ้าขาวปูลาดดาดเพดานนมัสการจุดธูปเทียนถวาย
ในมณฑลนั้นให้อยู่แต่ผู้ชายวงสายสิญจน์สิณจน์รอบเป็นขอบคัน
ทั้งพ่อลูกเข้านั่งกลางมณฑลอ่านมนตร์โองการอันกวดขัน
ชุมนุมเทวดามาพร้อมกันทุกช่องชั้นอินทร์พรหมยมยักษ์
ทั้งพระเพลิงพระพายกรุงพาลีพระภูมิเจ้าที่อันมีศักดิ์
อีกพระไพรเจ้าป่าพนารักษ์พระนารายณ์ทรงจักรศิวาทิตย์
พระคเณศร์พินายทั้งซ้ายขวาขอเชิญลงมาให้ศักดิ์สิทธิ์
ทั้งคุณแก้วสามประการอันชาญชิตบิดามารดาสถาวร
คุณครูอุปัชฌาอาจารย์พระโองการบพิตรอดิศร
ขออับเชิญช่วยมาอวยพรให้เรืองฤทธิ์ขจรทุกสิ่งอัน
แล้วร่ายคาถามหาเวทปลุกเครื่องวิเศษทุกสิ่งสรรพ์
ว่านยาผ้าประเจียดมงคลนั้นตะกรุดโทนน้ำมันอันเรืองฤทธิ์
เดชะพระเวทอันเชี่ยวชาญเครื่องอานกลิ้งไปดังใครบิด
แล้วตั้งกองอัคคีทั้งสี่ทิศเอาเครื่องวางกลางมิดในกองไฟ
เปลวไฟคึกคึกไม่ขาดสายชั้นแต่เส้นด้ายหาไหม้ไม่
จึงเอาพระควำที่ทำไว้ใส่ขันสำริดประสิทธิ์มนตร์
ในขันนั้นใส่น้ำมันหอมเสกพร้อมเป่าลงไปสามหน
พระนั่งขึ้นได้ในบัดดลน้ำมันทาทนทั้งทุบตี
ล่องหนกำบังจังงังครบอุปเท่ห์เล่ห์จบเป็นถ้วนถี่
ปลุกเครื่องเสร็จพลันอัญชลีอ่านมนตร์เรียกผีพวกภูตพราย
ผีตายฟ้าผ่าทั้งห่าโหงอยู่ในหลุมในโลงสิ้นทั้งหลาย
ผีตายคลอดลูกผูกคอตายผีนายผีไพร่ให้รีบมา
ฝูงผีมิอาจจะซุ่มซ่อนด้วยเร่าร้อนฤทธิ์เวทพระคาถา
พากันเหลื่อนกลาดดาษดาพร้อมหน้ามาที่พิธีการ
บรรดาผู้นั่งอยู่ในมณฑลเห็นผีทุกคนออกพลุกพล่าน
พลายงามขุนแผนแสนสำราญเอาเหล้าข้าวใส่กบาลออกเซ่นวัก
เนื้อพล่าปลายำทำตามมีฝูงผีเข้ามากินหนักกว่าหนัก
ข้างนอกยังนั่งล้อมอยู่พร้อมพรักชักชวนกันกินสิ้นทั้งปวง
ที่อดหยากปากไหม้ไส้ขมต่างชื่นชมรับเอาเครื่องบวงสรวง
ล้อมกินปลิ้นตาอ้าปากกลวงตวงเหล้าเติบบ่อยอร่อยครัน
เสร็จแล้วพ่อลูกก็สั่งผีว่าพวกท่านวันนี้จงจัดสรร
มาอาสาศึกใหญ่ไปด้วยกันให้ทันฤกษ์พาเวลาเพล
พวกผีดีใจไปสิพ่อลูกจะขอเป็นบ่าวให้กราวเขน
อันทัพผีมิให้ต้องกะเกณฑ์จะเข้านอนออกเวรให้ทันการ ฯ
             

๏ ครานั้นขุนแผนกับพลายงามเสร็จพิธีมีความเกษมศานต์
จึงจัดแจงจงแบ่งปันซึ่งเครื่องอานแจกทหารกับไพร่ให้ผูกพัน
พวกพลทั้งสิ้นก็ยินดีเห็นอย่างนี้ละคุณพ่อใจคอมั่น
ถึงจะให้ไปไหนก็ไปกันจะสู้คนร้อยพันไม่พรั่นใจ
ครั้นเสร็จสรรพกลับพากันมาบ้านขุนแผนเรียกทหารเข้ามาใกล้
สาตราอาวุธจงเลือกใช้ใครถนัดอย่างไหนเอาไปพลัน
บางคนฉวยดาบชักวาบวับที่บางคนก็จับเอากั้นหยั่น
บ้างเข้ามาคว้าปืนถือยืนยันบางคนนั้นร้องบอกขอหอกยาว
อ้ายเฉยว่าฉันเคยแต่ไม้พลองอ้ายมาว่าฉันคล่องก็เพลงหลาว
อ้ายเพชรว่าพร้าก็พอกับคอลาวอ้ายทิดสาคว้าง้าวออกลองรำ
ต่างคนต่างเลือกหาเครื่องอาวุธอุตลุดสับสนอยู่จนค่ำ
แล้วแจกจ่ายเสื้อผ้ายาประจำกระบอกน้ำถุงไถ้ใส่ข้าวปลา
ที่พวกหาบหาไม้มาทำคานจักสานโพล่แฟ้มแซมตะกร้า
ที่ได้เป็นนายหมวดคอยตรวจตราเสียงเฮฮาครึกครื้นรื่นเริงกัน ฯ
๏ ฝ่ายนางทองประศรีกระปรี้กระเปร่าตั้งแต่เช้าจัดเสบียงเสียงสนั่น
พริกเกลือข้าวปลาสารพันใครเชือนช้าด่าลั่นไม่เลือกตัว
นางแก้วกิริยากับลาวทองจัดของเครื่องใช้ให้แก่ผัว
ปรึกษากันปรองดองไม่หมองมัวด้วยความกลัวผัวรักจักทุกข์ร้อน
หีบหมากเครื่องนากอยู่ในกลี่ซองบุหรี่ย่ามใหญ่ใส่ผ้าผ่อน
เสื้อผ้าจัดพับที่หลับนอนมุ้งหมอนพร้อมสิ้นทุกสิ่งอัน
ข้าวของขนมาไว้หน้าเรือนกองเกลื่อนบ่าวข้าจ้าละหวั่น
ส่วนว่าของนายพลายงามนั้นพระหมื่นศรีจัดสรรทุกสิ่งไป ฯ
๏ ครั้นรุ่งเช้าจะเข้าไปทูลลาขุนแผนลูกยาไม่ช้าได้
จัดพานธูปเทียนแลดอกไม้ไปหาท่านผู้ใหญ่ที่ในวัง
เวลาสี่โมงเสด็จออกพระโรงนอกเสียงแตรแซ่กระทั่ง
เสด็จประทับเหนืออาสน์ราชบังลังก์มีรับสั่งไต่ถามความนานา ฯ
๏ ครานั้นเจ้าพระยาจักรีได้ทีก็ประนมก้มเกศา
กราบทูลเบิกไปมิได้ช้าขอเดชะพระบาทามาปกครอง
ดอกไม้ธูปเทียนทองของถวายของขุนแผนนายพลายงามทั้งสอง
กราบถวายบังคมลาฝ่าละอองไปราชการศึกสนองพระเดชา ฯ
๏ ครานั้นสมเด็จนเรนทร์สูรฟังทูลทรงพระสรวลสำรวลร่า
เฮ้ยขุนแผนพลายงามทั้งสองราซึ่งอาสาทำชอบกูขอบใจ
จงไปดีมาดีศรีสวัสดิ์พ้นวิบัติเสี้ยนหนามความเจ็บไข
ให้ศัตรูพ่ายแพ้แก่ฤทธิไกรมีชัยได้เวียงเชียงใหม่มา
ตรัสพลางทางสั่งพนักงานพระราชทานเครื่องยศกับเสื้อผ้า
ทั้งกระบี่ทั้งทองของนานาเงินตราเตรียมไปใช้ในทัพ
อีกทั้งม้าต้นคนละม้าเครื่องอานพานหน้าให้พร้อมสรรพ
พวกไพร่ให้ผ้าคนละสำรับสั่งเสร็จเสด็จกลับเข้าวังใน ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนกับลูกยาเสด็จขึ้นกลับมาหาช้าไม่
หาธูปเทียนใส่พานคลานเข้าไปกราบไหว้ทองประศรีผู้มารดา
ลูกหลายจะมาลาคุณแม่จงอยู่ดูแลซึ่งเคหา
อันลาวทองกับเจ้าแก้วกิริยาคุณแม่ได้เมตตาช่วยดูแล
ถัาทุกข์ร้อนก่อนลูกกลับมาถึงจะหมายพึ่งผู้ใดให้เป็นแน่
พระหมื่นศรีแลเธอเป็นเกลอแท้คุณแม่เจ็บไข้จงไหว้วาน
เหย้าเรือนรุงรังจะพังคว่ำพอจะทำเงินมีอยู่ที่บ้าน
ขอแต่ให้คุณแม่อยู่สำราญถึงลูกไปช้านานไม่ร้อนใจ ฯ
๏ ครานั้นทองประศรีผู้มารดาฟังลูกหลานลาน้ำตาไหล
ลูบหลังลูบหน้าแล้วว่าไปอย่าเป็นห่วงบ่วงใยเลยทางนี้
เมียเจ้านั้นไซร้ไว้ธุระแม่จะดูแลสารพัดให้ถ้วนถี่
ทั้งเรือนเหย้าข้าวของบรรดามีได้พึ่งพระหมื่นศรีก็ดีแล้ว
แม่ขัดขวางอย่างไรจะไปหาเจ้าตั้งหน้าไปเถิดนะลูกแก้ว
ทุกข์โศกโรคภัยให้คลาดแคล้วจงผ่องแผ้วพูนสุขทุกเวลา
ให้เจ้าชนะมารผลาญศัตรูใครอย่ารอต่อสู้ได้สักหน้า
อองามเจ้าอย่าห่างข้างบิดายังเด็กนักเด็กหนาย่าห่วงนัก
อย่าประมาททอาจหาญการรบสู้ขุนไกรปู่นั้นแต่หนุ่มคุ้มฟันหัก
แกมิได้หมิ่นศึกทำฮึกฮักเบาหนักตรองดูให้รู้ความ
อนึ่งพวกพลไพร่ที่ไปด้วยใครเดือดร้อนผ่อนช่วยอย่าหยาบหยาม
อุตส่าห์เอาอกใจให้งดงามไปรบพุ่งเหมือนตามกันไปตาย
ถ้าใจเดียวเกลียวกลมกันหนึ่งแน่ถึงน้อยก็ไม่แพ้ที่มากหลาย
ท่านว่าป่าพึ่งเสือเรือพึ่งพายเราเป็นายก็ต้องพึ่งซึ่งไพร่พล
อนึ่งความกตัญญูรู้คุณเจ้าทุกค่ำเช้านึกไว้จะให้ผล
ให้รุ่งเรืองฤทธิเดชทั้งเวทมนตร์เจ้าจงสนใจจำคำย่าไว้ ฯ
๏ ขุนแผนพลายงามความยินดีรับพรทองประศรีแล้วก้มไหว้
ขุนแผนกลับมาสั่งข้าไทแล้วเข้าไปในห้องทั้งสองนาง
เจ้าลาวทองกับเจ้าแก้วกิริยาจงอุตส่าห์ปรองดองอย่าหมองหมาง
ไปทัพถ้าข้างบ้านเกิดรานทางมักเป็นลางให้ร้ายฝ่ายผู้ไป
การกินอยู่ดูแลแม่ทองประศรีอย่าให้มีทุกข์ยากลำบากได้
เจ้าแก้วก็อลักเอลื่ออยู่เหลือใจท้องไส้จงระวังจะนั่งนอน
เมื่อคลอดลูกลาวทองน้องช่วยดูทั้งฟืนไฟให้อยู่แลผ้าผ่อน
ให้บ่าวมันคั้นส้มต้มน้ำร้อนเอาผ้าซ้อนเปลลูกผูกเห่ช้า
อันที่จะทำมิ่งสิ่งขวัญเรื่องนั้นมอบไว้ให้คุณย่า
ด้วยท่านเป็นผู้ใหญ่ได้เคยมาถึงหยูกยาสารพัดทั่นเข้าใจ
อนึ่งพี่นึกได้ไปคราวนี้ท่วงทีจะได้พบท่านผู้ใหญ่
ด้วยเดินทางไม่ห่างสุโขทัยไปเชียงใหม่ก็จะผ่านบ้านจอมทอง
จะสั่งเสียอย่างไรไปถึงบ้างหรือสองนางเจ้าอยากฝากข้าวของ
พี่จะรับไปให้ดังใจปองถ้าได้ช่องคงพบประสบกัน ฯ
๏ ครานั้นลาวทองแก้วกิริยาฟังว่าอกใจให้ไหวหวั่น
จะร้องไห้กลัวลางในกลางคันอุตส่าห์กลั้นโศกาแล้วว่าไป
พ่ออย่าได้รำพึงถึงตัวน้องจะปรองดองผูกสมัครรักใคร่
รับการงานให้ท่านคุณแม่ใช้จะตั้งใจปฏิบัติเป็นอัตรา
ถ้าขึ้นไปได้พบกับพ่อแม่จงบอกแต่ว่าลูกเป็นสุขา
แล้วผัวเมียต่างคนสนทนาด้วยสนิทเสนหาต่างอาลัย ฯ
๏ ฝ่ายว่าขุนแผนแสนศักดาตื่นขึ้นเวลาปัจจุบันสมัย
บ้วนปากล้างหน้าแล้วคลาไคลชวนลูกออกไปตระเตรียมทัพ
ที่ตำบลวัดใหม่ชัยชุมพลเป็นมงคลเคยตั้งตามตำรับ
ผู้คนพร้อมพรั่งอยู่คั่งคับขุนแผนกับลูกยาตรวจตราการ
ทองประศรีลาวทองแก้วกิริยาก็ตามมาจัดเสบียงเลี้ยงอาหาร
ทั้งบ่าวไพร่พวกพงศ์วงศ์วารตามไปส่งพลุกพล่านทั้งลานวัด
พระหมื่นศรีดีจริงไม่นิ่งได้พาลูกเมียบ่าวไพร่ไปเป็นขนัด
ขาดเหลือเจอจานสารพัดแล้วช่วยจัดข้าวของจะเอาไป
ของใหญ่ให้เอาขึ้นหลังช้างวัวต่างนั้นบรรทุกเสบียงใส่
ที่เบาเบาเหล่าของต้องการใช้ให้พวกไพร่หาบหามตามติดนาย
ครั้นจัดเสร็จเรียบร้อยคอยเวลาโหราเหยียบเงาเอาชั้นฉาย
พอถ้วนนาทีสี่โมงปลายถึงฤกษ์จะขยายกระบวนพล ฯ
๏ ครานั้นนางแก้วกิริยาแต่เช้ามาหาสำรับอยู่สับสน
ท้องแก่อลักเอลื่อก็เหลือทนเจ็บท้องร้องทุรนจะขาดใจ
ทองประศรีว้าวุ่นเรียกขุนแผนแล้วลุกแล่นมาประคองทั้งสองไหล่
ขุนแผนทำน้ำสะเดาะให้ทันใดกลืนเข้าไปพอตลอดคลอดลูกชาย
ประจวบฤกษ์ดิถีกรีธาทัพต้องตำรับว่าประเสริฐเลิศหลาย
ทองประศรีอุ้มแอบไว้แนบกายให้ชื่อพลายชุมพลรณรงค์
แล้วเรียกเรือมารับกลับเข้าบ้านด้วยห่วงหลานลูกสะใภ้ไม่อยู่ส่ง
พระหมื่นศรีรับว่าอย่าพะวงจงวางใจให้ฉันไว้ทางนี้ ฯ
๏ ครานั้นขุนแผนแสนศักดาดูท้องฟ้าเห็นจำรัสรัศมี
สบยามตามตำราว่าฤกษ์ดีสั่งให้ตีฆ้องชัยไว้เดโช
ยกจากวัดใหม่ชัยชุมพลพวกพหลพร้อมพรั่งตั้งโห่
พระสงฆ์ส่งสวดชยันโตออกทุ่งโพธิ์สามต้นขับพลมา
โห่ร้องฆ้องลั่นมาหึ่งหึ่งนายจันสามพันตึงเป็นกองหน้า
กองหลังสีอาดราชอาญาพวกทหารสามสิบห้าต่างคลาไคล
บ้างคอนกระสอบหอบกัญชาตุ้งก่าใส่ย่ามตามเหงื่อไหล
บ้างเหล้าใส่กระบอกหอกคอนไปล้าเมื่อไรใส่อึกไม่อื้ออึง
บ้างห่อใบหระท่อมตะพายแล่งเงี่ยนยาหน้าแห้งตะแคงขึง
ถุนกระท่อมใส่ห่อพอตึงตึงค่อยมีแรงเดินดึ่งถึงเพื่อนกัน ฯ
๏ ขุนแผนพลายงามตามกันมาชักม้าข้ามทุ่งมุ่งไพรสัณฑ์
พอพ้นถิ่นก็สิ้นแสงตะวันผ่อนผันหยุดพักพิตเพียน
นายกำนันก็ชวนลูกบ้านช่องแบกสำรับเนืองนองไม่ต้องเฆี่ยน
ไฟฟืนดื่นไปทั้งไต้เตียนเยี่ยมเยียนกองทัพสับสนกัน
พวกกองทัพทั้งสิ้นกินข้าวปลาชาวบ้านเอามาเลี้ยงที่นั่น
แล้วกำนันไปจัดที่วัดพลันให้พวกกองทัพนั้นอาศัยนอน
รุ่งเช้าข้าวปลาหากินสรรพขับกันรีบไปไม่หยุดหย่อน
พ้นทุ่งเข้าป่ามาทางดอนพอแดดกล้าหน้าร้อนอ่อนระทม
มาถึงบ้านดาบก่งธนูพักร้อนเข้าอยู่อาศัยร่ม
พ่อลูกนั่งเล่นเย็นเย็นลมเชยชมลูกชายสบายใจ ฯ
๏ ขุนแผนจึงเรียกเจ้าพลายงามเดินตามไปที่ต้นไทรใหญ่
หมากพลูธูปเทียนเอาถือไปถึงต้นพระไทรก็กราบลง
บอกว่าฟ้าฟื้นของพ่อฝังไว้แต่ครั้งพระพิจิตรเขาบอกส่ง
ดาบนี้มีฟทธิ์ปราบณรงค์ฝังไว้ตรงกิ่งทิศบูรพา
พลายงามก็ขุดดินลงไปพบดาบดีใจเป็นหนักหนา
ส่งให้พ่อชักวาบปลาบนัยน์ตาขุนแผนทูนเกศาด้วยสุดรัก
ดาบนี้ต่อไปจะให้เจ้ารบพุ่งจะได้เอาไปเป็นหลัก
อันฟ้าฟื้นเล่มนี้ดียิ่งนักดาบอื่นสักหมื่นแสนไม่แม้นเลย
ถึงพระแสงทรงองค์กษัตริย์ไม่เทียมทัดของเราดอกเจ้าเอ๋ย
จะฝึกเจ้าให้ใช้เสียให้เคยชมเชยดาบพลางทางเดินมา ฯ
๏ กลับถึงที่สำนักแล้วพักผ่อนตะวันรอนแดดบ่ายลงชายป่า
เตือนกันทั้งสิ้นกินข้าวปลาพอเพลาลมตกยกต่อไป
ค่ำลงหยุดนอนลพบุรีเช้ายกจากที่อีกพักใหญ่
ตัดบางขามข้ามบ้านด่านโพธิ์ชัยล่องเข้าแขวงใกล้อู่ตะเภา
ตรงมาหัวแดนภูเขาทองหนองบัวห้วยเฉียงเลี่ยงชายเขา
ตัดลงชายดอนร้อนไม่เบาพอย่างเข้าทุ่งหลวงเพลาพลบ
ขุนแผนก็สั่งให้หยุดพักที่ล้าเมื่อยเหนื่อยหนักนอนสลบ
บรรดาพวกพหลพลรบจุดคบกองไฟไว้เป็นวง
ลางคนหาเขียงหั่นกัญชานั่งชักตุ้งก่าจนคอก่ง
บ้างมีแต่กัญชามานั่งลงผลัดกันหั่นส่งใส่ไฟโพลง
ที่ไม่มีขอซื้อสามมื้อสลึงพอส่งถึงรับหั่นชักควันโขมง
อยากหวานเมางวงล้วงกระโปรงบ้างโก้งโค้งค้นหาพุทรากวน
พวกขี้ยาขึงผ้าขึ้นบังมิดลงนอนขิดกองไฟใส่กล้องง่วน
สิ้นเนื้อเหลือขี้ลงรีรวนจวนหมดอตส่าห์สงวนไว้
เพื่อนกันขอปันหุนละบาทคราวขาดกลัวตายหาขายไม่
อ้ายที่เงี่ยนเต็มอ่อนวอนร่ำไรได้แต่ขี้สองชั้นพอกันตาย
เอาดาบหอกออกแลกกับขี้ยาจนชั้นขันล้างหน้าก็ยื่นขาย
พอแก้เงี่ยนเหียนห้อยค่อยสบายกินอยู่พูวายแล้วหลับนอน ฯ
             

ตอนที่ ๒๘

๏
             

ตอนที่ ๒๙

๏
             

ตอนที่ ๓๐

๏
             

ตอนที่ ๓๑

๏
             

ตอนที่ ๓๒

๏
             

ตอนที่ ๓๓

๏
             

ตอนที่ ๓๔

๏
             

ตอนที่ ๓๕

๏
             

ตอนที่ ๓๖

๏
             

ตอนที่ ๓๗

๏
             

ตอนที่ ๓๘

๏
             

ตอนที่ ๓๙

๏
             

ตอนที่ ๔๐

๏
             

ตอนที่ ๔๑

๏
             

ตอนที่ ๔๒

๏
             

ตอนที่ ๔๓

๏
             

เชิงอรรถ

ที่มา

เว็บบอร์ดบ้านวรรณกรรม

รับข้อมูลจาก "https://www.reurnthai.com/wiki/%C3%A0%C2%B8%C5%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%94%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%AA%C3%A0%C2%B8%C2%A0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B9%E2%82%AC%C3%A0%C2%B8%C2%A3%C3%A0%C2%B8%C2%B7%C3%A0%C2%B9%CB%86%C3%A0%C2%B8%C2%AD%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B8%C5%A0%C3%A0%C2%B9%E2%80%B0%C3%A0%C2%B8%C2%B2%C3%A0%C2%B8%E2%80%A1%C3%A0%C2%B8%E2%80%9A%C3%A0%C2%B8%C2%B8%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2%C3%A0%C2%B9%C2%81%C3%A0%C2%B8%C5%93%C3%A0%C2%B8%E2%84%A2"
เครื่องมือส่วนตัว