à¸à¸¥à¸šà¸—สุภาษิต
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
(หน้าที่ถูกสร้างด้วย '== ข้อมูลเบื้องต้น == หมวดหมู่:วรรณคดีไทย [[หมวดหมู่…') |
(→ฟักพันร้าน) |
||
| แถว 95: | แถว 95: | ||
ผ่อนขัด ผัดขัน ผันข้อผ่อน หนไร ให้ร้อน ห่อนรู้หน | ผ่อนขัด ผัดขัน ผันข้อผ่อน หนไร ให้ร้อน ห่อนรู้หน | ||
จนค้าง จางคิด จิตค่อยจน กายหวัง กังวล กลว่างกาย | จนค้าง จางคิด จิตค่อยจน กายหวัง กังวล กลว่างกาย | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====นาคเกี่ยวกระหวัด==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ ผู้ใหญ่สอน ผ่อนตาม ให้งามเงื่อน เงื่อนงาม ความท่านเตือน เหมือนมุ่งหมาย | ||
| + | หมายมุ่งตรอง มองให้เห็น อย่าเว้นวาย วายเว้นเช่น เชิงหมาย ให้ควรการ | ||
| + | การควร อย่าเพ่อหวน โกรธตอบต่อ ต่อตอบเห็น ชอบข้อ จึงไขขาน | ||
| + | ขานไขคำ ถามทัด ให้ชัดชาญ ชาญชัด จัดวิจารณ์ ให้แจ้งใจ | ||
| + | ใจแจ้ง อย่าระแวง แคลงคิดผิด ผิดคิดคัด ดัดจริต อย่าหลงไหล | ||
| + | ไหลหลงตาม ความเชือน กลับเกลื่อนไกล ไกลเกลื่อนกลับ นับให้ ใจดาลดวง | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====นาคราชแผลงฤทธิ์==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ คำคารม ลมลิ้นเล่ห์ อุบายบอก ออกบทเบื้อง เยื้องยอก ใจห่วงหวง | ||
| + | จ้วงเหตุหา ท่าช่องชี้ นี่ไยยวง หน่วงยุดอย่าง ต่างดวง เมตตาใจ | ||
| + | ไม่ต่างจิต คิดว่าจริง ทุกสิ่งล้วน ถ้วนแสนหลาก ยากประมวล หมดสงสัย | ||
| + | ไม่สอดส่อง ดูให้ต้อง ตามเลศนัย ไต่เล่ห์นึก ตรึกไตร ดูท่วงที | ||
| + | ดีทุกท่า ทางมายา มีหลายหลาก มากเหลือล้ำ ตามยาก แต้มสอดสี | ||
| + | ตีส่วนสอง ให้เห็นช่อง ชอบเชิงที ชี้ชวนทาง อย่างแต่มี ล้วนอาการ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====บัวบานกลีบขยาย==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ ไม่ควรคิด ก็อย่าคิด เข้าต่อล้อ ไม่ควรข้อ ขอดเขา ด้วยโวหาร | ||
| + | ไม่ควรเป็น ก็อย่าเป็น เหมือนเช่นพาล ไม่ควรสมาน อย่าสมัคร สมาคม | ||
| + | ไม่ควรรอ ก็อย่าต่อ เข้าต้านตัด ไม่ควรทัด ทานถ้อย อย่าทับถม | ||
| + | ไม่ควรชิด อย่าสนิท สนมชม ไม่ควรข่ม ก็อย่าข้อน ให้เคืองคำ | ||
| + | ไม่ควรหาญ อย่าราน ให้ร้อนร้าว ไม่ควรกล่าว พึงระวัง อย่างพลั้งถลำ | ||
| + | ไม่ควรเปิด ก็อย่าเชิด ชูเงื่อนงำ ไม่ควรทำ ตรองท่า พยุงจูง | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====อักษรสลับล้วน ==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ การก่อนกอบ ชอบช่องเช่น เห็นเหนห่าง จำจากจาง หมางเมินม่าย ฝ่ายฝ่าฝูง | ||
| + | ยลเยี่ยงอย่าง พ่างพื้นเพื่อ เจือจานจูง สิ่งส่วนสูง มุ่งเมียงมาด คาดเคียงควร | ||
| + | เอื้อนออกอ้าง อย่างยิ่งยาก บากเบือนเบี่ยง พูดพอเพียง เอียงอ่อนโอษฐ์ โหดหวงหวน | ||
| + | เพราะพริ้งพร้อม กล่อมกล่าวกลืน ชื่นชอบชวน โลมเล่ห์ล้วน ยวนแย้มยั่ว ทั่วถ้วนทาง | ||
| + | แถวถิ่นเถิน เนินน่านน้ำ ข้ามเขตโขด ห้วงหาดโหด โฉดเชื้อชัก ขวักไขว่ขวาง | ||
| + | แม้ไม่มี ที่ทัดทัน กั้นกีดกาง แบ่งเบาบ้าง ข้างข้อคำ ร่ำรีรอ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====มยุราฟ้อนหาง==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ ดูดูท่า อย่าเลินเล่อ เผลอบ่อยบ่อย คุมคุมใจ ไว้อย่าปล่อย ไปปร๋อปร๋อ | ||
| + | เหมือนเหมือนอย่าง ทางที่เป็น เช่นพอพอ ตรองตรองใจ ที่ในข้อ ให้ควรควร | ||
| + | เปรียบเปรียบว่า บุตรภรรยา คนใช้ใช้ ปล่อยปล่อยปละ ละให้ ฮึกหวนหวน | ||
| + | เฉยเฉยเสีย ไม่สั่งสอน ข้อนชวนชวน กล้ากล้านัก มักก่อกวน จะแรงแรง | ||
| + | มีมีแต่ ต่างจะดื้อ ถือปึ่งปึ่ง ข้อนข้อนข้าง วางข้อขึง ขึ้นแข็งแข็ง | ||
| + | คล้ายคล้ายช้าง ห่างขอ มักแคลงแคลง ชวนชวนชัก มักระแวง จงจำจำ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====ยัติภังค์==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ ครูสอน สอนก็ได้ แต่ใจภัก ภักดีต่อ ต่อที่รัก ทุกคำสำ | ||
| + | สำเหนียกกล่าว กล่าวคิด พินิจดำ ดำริห์ชอบรู้ รู้จำ สุนทรภา | ||
| + | ภาษิตเปรียบ เปรียบแม้น เหมือนหนึ่งสัง สังคีตดัด ดัดประดัง ทุกสิ่งสา | ||
| + | สามารถพร้อม พร้อมเพราะ เสนาะอา อาลัยชวน ชวนกระบือร่า ให้ฟังบรร | ||
| + | บรรเลงขับ ขับก็ป่วย เวลาปรา ปรารภเรื่อง เรื่องจะหา หรือรู้ฉัน | ||
| + | ฉันใดเพราะ เพราะจะเพียร ก็ยากพรร พรรณาสอน สอนพาลนั้น ย่อมยากแสดง | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====ละเวงวางกรวด==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ ผู้พ่ายแพ้ ผ่อนหลบ หลีกลับเลี่ยง พึงพอเพียง อย่าควร ข่มขัดแข็ง | ||
| + | จวบเจียนจวน จนท่า รุกเร้าแรง พล้ำพลาดแพลง พลั้งตน จักจนใจ | ||
| + | เหี้ยมฮึกเหิม หาญนัก มักมึนม่อย น้ำหนองน้อย แหนงเพลิง สิ้นสงสัย | ||
| + | หมิ่นเมินมาก หากกลับ กลัวเกลื่อนไกล เห็นเหตุให้ หวนแปร แท้ทางที | ||
| + | ดูใดโดย ให้ต้อง ชันเชิงชอบ รู้เรื่องรอบ อย่าระแวง หน่ายแหนงหนี | ||
| + | พึงเพ่งพิศ คิดหา ท่าท่วงที โอบอ่อนเอื้อ อารี การเกื้อกูล | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====กินนรรำ==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ ขจัดจิต ชนิดหน่าย ระคายข้อง ระเบียบเบื้อง ตระเตื้องต้อง สนองหนุน | ||
| + | คดีดู จะชูช่อง ประคองคุณ จะลึกลับ จะพับพูน ประมูลมี | ||
| + | คะนึงนึก ตริตรึกตรอง ละบองแบ่ง ระบิลเบื้อง ยุเยื้องแย้ง แขนงหนี | ||
| + | คะเนนับ สดับดู กระทู้ที จะต้านต่อ หรือรอรี คดีดู | ||
| + | พินิจแหนง ระแวงวน ฉงนเงื่อง จะค้านคัด ประหยัดเยื้อง ณเรื่องรู้ | ||
| + | จะหมองหมาง ระคางคิด จะชิดชู กระแสศัพท์ สดับดู จะรู้รา | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====เจ้าเซ็นเต้นต้ำบุด==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ สุดจะค้น สนข้อ ส่อคำสอน เห็นข้อน ห่อนควร หวนคิดหา | ||
| + | เรื่องต้อง ร้องต่าง ร้างตำรา ยิ่งท่า ยากทาง อย่างที่ยล | ||
| + | สอนพาล สารเพียง เสียงภาษิต สนคิด สุดแค้น แสนขัดสน | ||
| + | ยากพ้อ ยอพา อย่าพึ่งยล เกียจปน กลปอง กองป่วยการ | ||
| + | แก้วเพชร เก็จผ่อง ก่องผิวก่ำ หากล้ำ ให้เหล่า แห่งลิงหาญ | ||
| + | นึกไว้ ในว่า น่าหวังนาน แรงค้าน รานคำ ร่ำคนเรา | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====นารายณ์ประลองศิลป==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ สำเนาเขา สำนวนควร สำเหนียกคิด ประกิตชิด ประกอบชอบ ประกันเฉา | ||
| + | คนึงดึง ขนัดดัด คะเนเดา มิเศร้าเหงา มิส้อนงอน มิสิ้นงาม | ||
| + | ระบิลสิ้น ระบายสาย ระเบียบเลศ นิเทศเหตุ นิทัศน์หัด นิทานห้าม | ||
| + | ประจบนบ ประจักษ์นัก ประจงนาม จะซามตาม จะเสริมเติม จะเสื่อมตน | ||
| + | ฉลาดปราชญ์ เฉลียวเปรียว เฉลยเปรียบ ประเทียบเพียบ ประทับพับ ประเทืองผล | ||
| + | ขนานการ ขนอบกอบ ขนบกล จะยลบน จะเยื้องเบื้อง จะยากบัง | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====ฉัตรสามชั้น==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ กล่าวคำคิด จิตจำ คิดคำกล่าว หวังว่าควร สวนสาวหา ควรว่าหวัง | ||
| + | ฟังความใน ให้แน่ตาม ในความฟัง ควรให้ตรอง ต้องตั้งใจ ตรองให้ควร | ||
| + | เหตุผลเป็น เช่นใดยล เป็นผลเหตุ หวนหักใจ ให้สังเกต ใจหักหวน | ||
| + | ควรใคร่ความ งามใจ ความใคร่ครวญ กลเล่ห์ล้วน รวนเร ล้วนเล่ห์กล | ||
| + | หน้าหลังคิด จิตยั้ง คิดหลังหน้า ผลเห็นทาง อย่างท่าเช่น ทางเห็นผล | ||
| + | ตนหลบหลีก ปลีกซบ หลีกหลบตน การแบ่งพอ ให้พ้นแหนง พอแบ่งการ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====กบเต้นต่อยหอย==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ ใจหวนคิด จิตห่วงข้อง คือขุมทุกข์ ไม่จืดจาง หมางจากสุข ในสงสาร | ||
| + | ปางเมื่อเห็น เป็นมาให้ ใจรำคาญ ชวนต่อกอบ ชอบแต่การ ลำบากกาย | ||
| + | เพื่อตัณหา พาเตือนให้ เป็นห่วงยุค เปลื้องไม่ลง ปลงไม่หลุด สุดสิ่งหมาย | ||
| + | ลูกที่รัก ลักที่รู้ อยู่ทุกราย เป็นเช่นบ่วง ปวงชนบ่าย ไม่พ้นคอ | ||
| + | เหตุโลภมาก หากลาภมุ่ง บำรุงจิต เหลือทางปลด ลดทิ้งปิด จริงเจียวหนอ | ||
| + | ที่สันดาน ท่านสันโดษ ประโยชน์พอ มาตรไม่เตือน เหมือนไม่ต่อ ส่อเค้ามูล | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====สร้อยสน==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ จะเผื่อแผ่ แผ่ผล พิศพื้นพืช พืชที่ ที่นั้นจืด ป่วยปุ๋ยหนุน | ||
| + | หนุนเปล่า เปล่าเปลืองเชื้อ ที่เกื้อกูล กูลกิจ กิจจะพูน พอภูมิยล | ||
| + | ผลสิ่ง สิ่งไรเกิน กว่าแรงมาก มากเพียร เพียรพาก แต่เพียงผล | ||
| + | ผลได้ ได้โดยที่ ลำพังตน ตนคิด คิดผ่อนปรน ปรองดองใจ | ||
| + | ใจจะเอื้อ เอื้อเฟื้อ อย่าเหลือส่วน ส่วนแบ่ง แบ่งที่ควร จึงค่อยให้ | ||
| + | ให้มาก มากพ้น ประมาณไป ไปเนิ่น เนิ่นอย่าเกิน ในความอารี | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====สิงโตเล่นหาง==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ อย่าจงเจียด เบียดเบียนทรัพย์ กับผู้ยาก ถึงน้อยมาก หากคิดไป ไม่ถูกที่ | ||
| + | ดูเหลือแค่น แสนลำบาก ยากจะมี ใช่วิถี ที่จะเดิน เขินใจตน | ||
| + | เหมือนหาเลือด เชือดตีนปู ดูเป็นขัด จะคิดลัด ตัดต่อยหัก สักพันหน | ||
| + | ก็เห็นเหนื่อย เมื่อยมือเปล่า เศร้าใจจน ยากจะค้น พ้นแห่งหา น่าอายใจ | ||
| + | กอบการกิจ คิดผันผ่อน อ่อนโอบเอื้อ ตรองจิตเจือ เชื้อเชิงชัด อัชฌาศัย | ||
| + | อารีรอบ กอบเมตตา ปรานีใน สิ่งชอบให้ ใจแช่มชื่น รื่นรมย์ยล | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====ละลอกแก้วกระทบฝั่ง ==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ การไรทำ กิจร่ำถึง อย่าพึงทิ้ง คดโดยใจ คาดได้จริง เป็นสิ่งผล | ||
| + | ท่าเกิดชอบ ทางกอบช่วย อำนวยตน หวังสิ้นทุกข์ ไว้สุขทน ผ่อนปรนปรือ | ||
| + | แม้แจ้งทำ ไม่จำทอด ธุระร้าง หากแผกคิด เห็นผิดข้าง ไม่ควรถือ | ||
| + | ใจตรองนึก จิตตรึกหน่วง ให้แน่มือ เพลี่ยงที่ค้าง พลาดทางคือ คิดใคร่ครวญ | ||
| + | สิ่งไรทำ ลอบร่ำท่อง ให้ต้องที่ อย่าเบือนหน่าย อย่าบ่ายหนี ไปโดยด่วน | ||
| + | หวังผู้อื่น เว้นพื้นเอง เกรงไม่ควร เช่นทางเลี้ยว ชักเที่ยวล้วน ป่วนใจงง | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====มักกรคาบแก้ว==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ กอบกิจใด ให้พินิจ ดูกิจกอบ หลงอย่าลืม ปลื้มแต่ชอบ ที่อย่าหลง | ||
| + | พงศ์พื้นเผ่า เหล่ามิตร พิศพื้นพงศ์ ไกลใก้ลเรียง เคียงคง วงศ์ใกล้ไกล | ||
| + | แผ่เผื่อจิต คิดโอบเอื้อ จักเผื่อแผ่ ไหนที่ควร ครวญให้แน่ แท้ที่ไหน | ||
| + | ใจที่รัก จักอารี ดูที่ใจ ควรจะผ่อน หย่อนให้ อย่างไรจะควร | ||
| + | ที่ควรให้ หรือไม่ให้ ให้ควรที่ หวนหักจิต คิดให้ดี อย่าหักหวน | ||
| + | ครวญใคร่ความ ตามทำนอง ตรองใคร่ครวญ พรายแพร่งมี แต่ที่ควร จะแพร่งพราย | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====กบเต้นสามตอน==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ ใช่การ ชาญกอบ ชอบกิจ เพ่งมอง ผองมิตร พิศหมาย | ||
| + | ข้อกล่าว ข่าวกล้ำ คำกลาย เหมือนแทน แม่นทาย หมายที | ||
| + | ตริจง ตรงจอง ตรองแจ้ง เยื้องหน่าย ย้ายแหนง แย้งหนี | ||
| + | หลีกเดา เลาด่วน ล้วนดี ท่าหมาง ทางมี ที่มา | ||
| + | คำร้อน ข้อนแรง แข่งรู้ เพื่อนหู ผู้หาญ พาลหา | ||
| + | เช่นเพื่อ เชื่อพัก ชักพา น้อยอับ นับอ้า น่าอาย | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====กินนรเก็บบัว==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ อย่าพึงด่วน พึงดู ให้รอบคอบ จะควรชอบ ควรชัง ฟังเงื่อนสาย | ||
| + | จงตรองหน้า ตรองหลัง สังเกตกาย อย่าคิดหมาย คิดมุ่ง แต่ใจตน | ||
| + | หากจะโกรธ จะแค้น แสนสาหัส พึงประหยัด ประโยชน์เพ่ง ให้พอผล | ||
| + | แม้ควรหยุด ควรยั้ง ชั่งกระมล อย่าทุรน ทุรายหวัง ลำพังใจ | ||
| + | สิ่งที่ร้าว ที่ราน ประหารหัก แล้วจะชัก จะชอบ อย่าสงสัย | ||
| + | ฟังคำนวณ คำนึง คะเนใน ที่สิ่งไร สิ่งร้อน ผ่อนให้ครวญ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ====ตรีพิธพรรณ==== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | ๏ สกุลรักษ์ ลักษณ์ส่อ นรลักษณ์ พิศผิวพักตร์ ภูมิพักตร จะพักตรสงวน | ||
| + | ทั้งถ้อยคำ คมคำ ทุกคำควร ฟังสำนวน น้ำนวน ชะนวนใน | ||
| + | เมื่อต่อหน้า ดูหน้า ก็น่าคบ ลับหลังหลบ เหลือหลบ หลบไม่ไหว | ||
| + | ดูแสนกล ซ่อนกล ซ้อนกลไก ล้วนเลศใน แนมใน อยู่ในที | ||
| + | พอเห็นท่า พลั้งท่า เป็นท่าได้ ก็ตรองใจ กริ่มใจ เอาใจหนี | ||
| + | ใครหลงลม เชื่อลม ลิ้นลมมี ก็แต่ที่ ถึงที่ ที่อัประมาณ | ||
</tpoem> | </tpoem> | ||
รุ่นปัจจุบันของ 08:28, 17 สิงหาคม 2552
ข้อมูลเบื้องต้น
ผู้แต่ง: หลวงธรรมาภิมณฑ์ (ถึก จิตรกถึก)
บทประพันธ์
พระจันทร์ทรงกรด
| ๏ ลำบากก่อน ก่อนทำ เห็นลำบาก | หวนเหียนคิด คิดหาก จักหวนเหียน | ||
| ผ่อนเพียรทำ ทำไปก่อน ค่อยผ่อนเพียร | ปลงใจนึก นึกอย่าเวียน เปลี่ยนปลงใจ | ||
| ประกอบการ การอย่าละ ที่ประกอบ | นิสัยผล ผลก็ตอบ ตามนิสัย | ||
| เป็นไปตาม ตามเช่น ที่เป็นไป | สำเนากล่าว กล่าวไว้ ฟังสำเนา | ||
| จักกลิ้งคก คกหนัก หากจักกลิ้ง | ภูเขาสูง สูงก็จริง แต่ภูเขา | ||
| ใจเราเพียร เพียรให้เข้า แน่ใจเรา | ตรึกตรองใจ อย่าใจเบา พึงตรึกตรอง | ||
อักษรสังวาส
| ๏ อย่าฝ่าฝ่าย หมายเกิน กำเริบเอิบ | อ้างข้างเติบ มิได้ตรึก ตริสนอง | ||
| เห็นเช่นได้ ใฝ่ด้วยข้าง ลำพองปอง | ไม่ไตร่ตรอง ดูให้สิ้น นุสนธ์ยล | ||
| จักหักโหม โจมเข้าจับ ด้ามพร้าง่า | ตั้งจังก้า หักด้วยเข่า จงยลผล | ||
| ควรครวญใคร่ อย่าให้ป่วย สกนธ์ตน | ชอบสอบค้น เสียให้แจ้ง แห่งการงาน | ||
| แม้แน่ใจ ใครฟัง พินิจกิจ | ถ้าว่าผิด แล้วอย่าเพ่อ บรรหารขาน | ||
| เหมือนเยื้อนแถม แย้มโทษ ประจานปาน | จงปลงจิต คิดอย่าหาญ แต่เดียวเจียว | ||
ธงนำริ้ว
| ๏ ช้าช้านึก ตรึกไตร่ตรอง ให้ต้องกิจ | ค่อยค่อยคิด คาดควร คำนวณเฉลียว | ||
| ดูดูก่อน ผ่อนให้สม ที่กลมเกลียว | จริงจริงแท้ แน่เจียว อย่าวางใจ | ||
| หมั่นหมั่นคิด ที่ในกิจ ประกอบก่อ | ตรองตรองข้อ เสียให้ควร ที่ขานใข | ||
| รอรอรั้ง สังเกตผล เลศกลใน | อ่อนอ่อนไว้ ดีกว่ากล้า อย่าแรงรัน | ||
| คล้ายคล้ายคำ ร่ำว่า เหมือนฆ่าช้าง | แท้แท้ทาง หวังเอางา เท่านั้นนั่น | ||
| เหมือนเหมือนกิจ น้อยจ่าย ใช้ทุนอัน | มากมากครัน คิดไม่คุ้ม ที่ขาดไป | ||
วิสูตรสองไข
| ๏ ผเดิมผดุง มุ่งมาด ขนาดขนบ | ให้แจ้งให้จบ ครบพิศ นิสิทธิ์นิสัย | ||
| อย่าเพลิดอย่าเพลิน เมินพลั้ง ละลังละไล | วิจารณ์วิจัย ในเหตุ สังเกตสังกา | ||
| ระบิลระบอบ กอบการ สมานสมัคร | ประจงประจักษ์ แจ้งที่ ประสีประสา | ||
| ใช่กมใช่การ พานผิด ประดิษฐ์ประดา | ใช่ทางใช่ท่า อย่ายล กระวนกระวาย | ||
| ใช่เรื่องใช่ราว กล่าวโทษ ประโยชน์ประหยัด | พิบากพิบัด ทัดทำ ระส่ำระสาย | ||
| เสมอเสมือน เตือนตน ทุรนทุราย | ระคนระคาย สิ่งซึ่ง ไม่พึงไม่พอ | ||
เสือซ่อนเล็บ
| ๏ รู้ว่ายาก หากเห็น เช่นว่าทุกข์ | ทางนี้สุข ปลุกปลื้ม ลืมนี้หนอ | ||
| รำพึงเพียร เวียนวน ทนพึงพอ | เพียรรวนล่อ ต่อตั้ง กังวลใจ | ||
| ยลแต่อย่าง ต่างรู้ อยู่แต่ยาก | เหลือนิหาก จากล้น พ้นนิสัย | ||
| เหมือนขว้างงู ชูเชิด เปิดกว้างไป | ก็กลับใกล้ ไคล้ยุค ฉุดกลับมา | ||
| สิ่งที่เบื่อ เหลือเบือน เหมือนที่รัก | ต่างร่ำผลัก มักเป็น เช่นร่ำว่า | ||
| รำคาญไหน ใฝ่เฝ้า เข้าคานตา | เช่นคอยท่า หาสุข ทุกข์คอยรึง | ||
นาคบริพันธ์
| ๏ กุมภาพาล ชาญชลา สาคเรศ | สาครินทร์ ถิ่นประเทศ สำนึงถึง | ||
| สำนักสู่ อยู่ประจำ อย่ารำพึง | อย่ารำพรรณ อันซึ่ง จะวายชล | ||
| จะวายชาญ หาญกล้า ดีกว่าสอน | ดีกว่าสั่ง ฟังดูก่อน ใช่เหตุผล | ||
| ใช่เหตุเผื่อ เจือจาน ป่วยการกล | ป่วยประกอบ ชอบแต่ยล ดูท่าทาง | ||
| ดูท่าที่ ที่จะสั่ง จะสอนศิษย์ | จะสอนสู่ ดูชนิด อย่าอางขนาง | ||
| อย่าอ้างขนาด คาดคะเน คะนึงพลาง | คะนึงพลอย คล้อยเป็นกลาง อย่างเอียงเอง | ||
เบญจพรรณห้าสี
| ๏ อย่าหยิ่งเย่อยกย่อง ลำพองพิษ | อาจโอ้อิทธิ์อวดอ้าง อย่างข่มเหง | ||
| ขอดข้อนแข้นขู่ข่ม ให้เขาเกรง | โฉดโฉงเฉงเฉาฉ่า ชะล่าใจ | ||
| ทำท่วงทีท่าทาง วางจังหวะ | โกงเกะกะก้าวก่อ ข้อคำไข | ||
| ล้วนเล่ห์ลิ้นลวงลอด สอดกลไก | เหน็บแนมในนึกน่า ระอาคำ | ||
| ถ้าถึงถ้อยถอยถด สลดหลบ | จับจริงจบเจิ่นเจน ก็เอนถลำ | ||
| เหมือนไม้เมามูลมอด ทอดทิ้งทำ | กลับกลอกกล้ำเกลื่อนกลาย คลายกำลัง | ||
ครอบจักรวาล
| ๏ รู้สิ่งไร ร้ายแรงยาก อย่าอยากรู้ | หวังแว่วหู ปากจะนิ่ง อย่ากริ่งหวัง | ||
| ดังหนึ่งฆ้อง ก้องเสียง สำเนียงดัง | ตีหยุดยั้ง ยังกังวาล นานกว่าตี | ||
| ผิดคำกล่าว ราวกับพา ให้หาผิด | ที่จะมิด อย่าพึงหมาย มิใช่ที่ | ||
| ดีแลชั่ว ตัวของใคร นิ่งไว้ดี | ควรต้องทำ จะต้องชี้ แต่ที่ควร | ||
| ช้างตายเน่า เอาใบบัว ปิดตัวช้าง | สงวนบ้าง มิใช่ข้อ อย่าพอสงวน | ||
| ชวนเสียกิจ ผิดระบอบ อย่าชอบชวน | เดาอย่าด่วน ใจหวัง ลำพังเดา | ||
หงส์คาบแก้ว
| ๏ มีการทำ ทำไม่ถูก ถูกที่ผิด | มีความคิด คิดไม่ต้อง ต้องโฉดเฉา | ||
| จักโทษใคร ใครจะทำ ทำให้เรา | นั่งนึกเศร้า เศร้าโศกซ้ำ ซ้ำจนใจ | ||
| เหมือนตาบอด บอดแล้วมา มาได้แว่น | ดูยากแสน แสนสุดสิ้น สิ้นนิสัย | ||
| จับขึ้นลูบ ลูบคลำแล้ว แล้ววางไป | ตั้งแต่ใคร่ ใคร่ครวญนึก นึกตื้นตัน | ||
| จะตรึกตรอง ตรองให้รอบ รอบรู้กิจ | กอบการผิด ผิดแล้วยาก ยากผ่อนผัน | ||
| อย่าหุนหวน หวนใจดู ดูสำคัญ | ให้เหมาะมั่น มั่นแม้นมุ่ง มุ่งระวัง | ||
ฟักพันร้าน
| ๏ จากเพียร เจียนเพื่อน เจื่อนพวกจาก | ฝังให้ ใฝ่หาก ฝากห่วงฝัง | ||
| บังกิจ บิดเกียด เบียดกลบัง | ใยทน ยลทั้ง ยั้งทุกข์ใย | ||
| ตรึกสม ตรมซร้อง ต้องสิ่งตรึก | ไหนแล้ว แนวลึก นึกเล่ห์ไหน | ||
| ใดชื่น ดื่นชวน ด่วนเช่นใด | ยลขำ ย้ำไข ไย้ข่าวยล | ||
| ผ่อนขัด ผัดขัน ผันข้อผ่อน | หนไร ให้ร้อน ห่อนรู้หน | ||
| จนค้าง จางคิด จิตค่อยจน | กายหวัง กังวล กลว่างกาย | ||
นาคเกี่ยวกระหวัด
| ๏ ผู้ใหญ่สอน ผ่อนตาม ให้งามเงื่อน | เงื่อนงาม ความท่านเตือน เหมือนมุ่งหมาย | ||
| หมายมุ่งตรอง มองให้เห็น อย่าเว้นวาย | วายเว้นเช่น เชิงหมาย ให้ควรการ | ||
| การควร อย่าเพ่อหวน โกรธตอบต่อ | ต่อตอบเห็น ชอบข้อ จึงไขขาน | ||
| ขานไขคำ ถามทัด ให้ชัดชาญ | ชาญชัด จัดวิจารณ์ ให้แจ้งใจ | ||
| ใจแจ้ง อย่าระแวง แคลงคิดผิด | ผิดคิดคัด ดัดจริต อย่าหลงไหล | ||
| ไหลหลงตาม ความเชือน กลับเกลื่อนไกล | ไกลเกลื่อนกลับ นับให้ ใจดาลดวง | ||
นาคราชแผลงฤทธิ์
| ๏ คำคารม ลมลิ้นเล่ห์ อุบายบอก | ออกบทเบื้อง เยื้องยอก ใจห่วงหวง | ||
| จ้วงเหตุหา ท่าช่องชี้ นี่ไยยวง | หน่วงยุดอย่าง ต่างดวง เมตตาใจ | ||
| ไม่ต่างจิต คิดว่าจริง ทุกสิ่งล้วน | ถ้วนแสนหลาก ยากประมวล หมดสงสัย | ||
| ไม่สอดส่อง ดูให้ต้อง ตามเลศนัย | ไต่เล่ห์นึก ตรึกไตร ดูท่วงที | ||
| ดีทุกท่า ทางมายา มีหลายหลาก | มากเหลือล้ำ ตามยาก แต้มสอดสี | ||
| ตีส่วนสอง ให้เห็นช่อง ชอบเชิงที | ชี้ชวนทาง อย่างแต่มี ล้วนอาการ | ||
บัวบานกลีบขยาย
| ๏ ไม่ควรคิด ก็อย่าคิด เข้าต่อล้อ | ไม่ควรข้อ ขอดเขา ด้วยโวหาร | ||
| ไม่ควรเป็น ก็อย่าเป็น เหมือนเช่นพาล | ไม่ควรสมาน อย่าสมัคร สมาคม | ||
| ไม่ควรรอ ก็อย่าต่อ เข้าต้านตัด | ไม่ควรทัด ทานถ้อย อย่าทับถม | ||
| ไม่ควรชิด อย่าสนิท สนมชม | ไม่ควรข่ม ก็อย่าข้อน ให้เคืองคำ | ||
| ไม่ควรหาญ อย่าราน ให้ร้อนร้าว | ไม่ควรกล่าว พึงระวัง อย่างพลั้งถลำ | ||
| ไม่ควรเปิด ก็อย่าเชิด ชูเงื่อนงำ | ไม่ควรทำ ตรองท่า พยุงจูง | ||
อักษรสลับล้วน
| ๏ การก่อนกอบ ชอบช่องเช่น เห็นเหนห่าง | จำจากจาง หมางเมินม่าย ฝ่ายฝ่าฝูง | ||
| ยลเยี่ยงอย่าง พ่างพื้นเพื่อ เจือจานจูง | สิ่งส่วนสูง มุ่งเมียงมาด คาดเคียงควร | ||
| เอื้อนออกอ้าง อย่างยิ่งยาก บากเบือนเบี่ยง | พูดพอเพียง เอียงอ่อนโอษฐ์ โหดหวงหวน | ||
| เพราะพริ้งพร้อม กล่อมกล่าวกลืน ชื่นชอบชวน | โลมเล่ห์ล้วน ยวนแย้มยั่ว ทั่วถ้วนทาง | ||
| แถวถิ่นเถิน เนินน่านน้ำ ข้ามเขตโขด | ห้วงหาดโหด โฉดเชื้อชัก ขวักไขว่ขวาง | ||
| แม้ไม่มี ที่ทัดทัน กั้นกีดกาง | แบ่งเบาบ้าง ข้างข้อคำ ร่ำรีรอ | ||
มยุราฟ้อนหาง
| ๏ ดูดูท่า อย่าเลินเล่อ เผลอบ่อยบ่อย | คุมคุมใจ ไว้อย่าปล่อย ไปปร๋อปร๋อ | ||
| เหมือนเหมือนอย่าง ทางที่เป็น เช่นพอพอ | ตรองตรองใจ ที่ในข้อ ให้ควรควร | ||
| เปรียบเปรียบว่า บุตรภรรยา คนใช้ใช้ | ปล่อยปล่อยปละ ละให้ ฮึกหวนหวน | ||
| เฉยเฉยเสีย ไม่สั่งสอน ข้อนชวนชวน | กล้ากล้านัก มักก่อกวน จะแรงแรง | ||
| มีมีแต่ ต่างจะดื้อ ถือปึ่งปึ่ง | ข้อนข้อนข้าง วางข้อขึง ขึ้นแข็งแข็ง | ||
| คล้ายคล้ายช้าง ห่างขอ มักแคลงแคลง | ชวนชวนชัก มักระแวง จงจำจำ | ||
ยัติภังค์
| ๏ ครูสอน สอนก็ได้ แต่ใจภัก | ภักดีต่อ ต่อที่รัก ทุกคำสำ | ||
| สำเหนียกกล่าว กล่าวคิด พินิจดำ | ดำริห์ชอบรู้ รู้จำ สุนทรภา | ||
| ภาษิตเปรียบ เปรียบแม้น เหมือนหนึ่งสัง | สังคีตดัด ดัดประดัง ทุกสิ่งสา | ||
| สามารถพร้อม พร้อมเพราะ เสนาะอา | อาลัยชวน ชวนกระบือร่า ให้ฟังบรร | ||
| บรรเลงขับ ขับก็ป่วย เวลาปรา | ปรารภเรื่อง เรื่องจะหา หรือรู้ฉัน | ||
| ฉันใดเพราะ เพราะจะเพียร ก็ยากพรร | พรรณาสอน สอนพาลนั้น ย่อมยากแสดง | ||
ละเวงวางกรวด
| ๏ ผู้พ่ายแพ้ ผ่อนหลบ หลีกลับเลี่ยง | พึงพอเพียง อย่าควร ข่มขัดแข็ง | ||
| จวบเจียนจวน จนท่า รุกเร้าแรง | พล้ำพลาดแพลง พลั้งตน จักจนใจ | ||
| เหี้ยมฮึกเหิม หาญนัก มักมึนม่อย | น้ำหนองน้อย แหนงเพลิง สิ้นสงสัย | ||
| หมิ่นเมินมาก หากกลับ กลัวเกลื่อนไกล | เห็นเหตุให้ หวนแปร แท้ทางที | ||
| ดูใดโดย ให้ต้อง ชันเชิงชอบ | รู้เรื่องรอบ อย่าระแวง หน่ายแหนงหนี | ||
| พึงเพ่งพิศ คิดหา ท่าท่วงที | โอบอ่อนเอื้อ อารี การเกื้อกูล | ||
กินนรรำ
| ๏ ขจัดจิต ชนิดหน่าย ระคายข้อง | ระเบียบเบื้อง ตระเตื้องต้อง สนองหนุน | ||
| คดีดู จะชูช่อง ประคองคุณ | จะลึกลับ จะพับพูน ประมูลมี | ||
| คะนึงนึก ตริตรึกตรอง ละบองแบ่ง | ระบิลเบื้อง ยุเยื้องแย้ง แขนงหนี | ||
| คะเนนับ สดับดู กระทู้ที | จะต้านต่อ หรือรอรี คดีดู | ||
| พินิจแหนง ระแวงวน ฉงนเงื่อง | จะค้านคัด ประหยัดเยื้อง ณเรื่องรู้ | ||
| จะหมองหมาง ระคางคิด จะชิดชู | กระแสศัพท์ สดับดู จะรู้รา | ||
เจ้าเซ็นเต้นต้ำบุด
| ๏ สุดจะค้น สนข้อ ส่อคำสอน | เห็นข้อน ห่อนควร หวนคิดหา | ||
| เรื่องต้อง ร้องต่าง ร้างตำรา | ยิ่งท่า ยากทาง อย่างที่ยล | ||
| สอนพาล สารเพียง เสียงภาษิต | สนคิด สุดแค้น แสนขัดสน | ||
| ยากพ้อ ยอพา อย่าพึ่งยล | เกียจปน กลปอง กองป่วยการ | ||
| แก้วเพชร เก็จผ่อง ก่องผิวก่ำ | หากล้ำ ให้เหล่า แห่งลิงหาญ | ||
| นึกไว้ ในว่า น่าหวังนาน | แรงค้าน รานคำ ร่ำคนเรา | ||
นารายณ์ประลองศิลป
| ๏ สำเนาเขา สำนวนควร สำเหนียกคิด | ประกิตชิด ประกอบชอบ ประกันเฉา | ||
| คนึงดึง ขนัดดัด คะเนเดา | มิเศร้าเหงา มิส้อนงอน มิสิ้นงาม | ||
| ระบิลสิ้น ระบายสาย ระเบียบเลศ | นิเทศเหตุ นิทัศน์หัด นิทานห้าม | ||
| ประจบนบ ประจักษ์นัก ประจงนาม | จะซามตาม จะเสริมเติม จะเสื่อมตน | ||
| ฉลาดปราชญ์ เฉลียวเปรียว เฉลยเปรียบ | ประเทียบเพียบ ประทับพับ ประเทืองผล | ||
| ขนานการ ขนอบกอบ ขนบกล | จะยลบน จะเยื้องเบื้อง จะยากบัง | ||
ฉัตรสามชั้น
| ๏ กล่าวคำคิด จิตจำ คิดคำกล่าว | หวังว่าควร สวนสาวหา ควรว่าหวัง | ||
| ฟังความใน ให้แน่ตาม ในความฟัง | ควรให้ตรอง ต้องตั้งใจ ตรองให้ควร | ||
| เหตุผลเป็น เช่นใดยล เป็นผลเหตุ | หวนหักใจ ให้สังเกต ใจหักหวน | ||
| ควรใคร่ความ งามใจ ความใคร่ครวญ | กลเล่ห์ล้วน รวนเร ล้วนเล่ห์กล | ||
| หน้าหลังคิด จิตยั้ง คิดหลังหน้า | ผลเห็นทาง อย่างท่าเช่น ทางเห็นผล | ||
| ตนหลบหลีก ปลีกซบ หลีกหลบตน | การแบ่งพอ ให้พ้นแหนง พอแบ่งการ | ||
กบเต้นต่อยหอย
| ๏ ใจหวนคิด จิตห่วงข้อง คือขุมทุกข์ | ไม่จืดจาง หมางจากสุข ในสงสาร | ||
| ปางเมื่อเห็น เป็นมาให้ ใจรำคาญ | ชวนต่อกอบ ชอบแต่การ ลำบากกาย | ||
| เพื่อตัณหา พาเตือนให้ เป็นห่วงยุค | เปลื้องไม่ลง ปลงไม่หลุด สุดสิ่งหมาย | ||
| ลูกที่รัก ลักที่รู้ อยู่ทุกราย | เป็นเช่นบ่วง ปวงชนบ่าย ไม่พ้นคอ | ||
| เหตุโลภมาก หากลาภมุ่ง บำรุงจิต | เหลือทางปลด ลดทิ้งปิด จริงเจียวหนอ | ||
| ที่สันดาน ท่านสันโดษ ประโยชน์พอ | มาตรไม่เตือน เหมือนไม่ต่อ ส่อเค้ามูล | ||
สร้อยสน
| ๏ จะเผื่อแผ่ แผ่ผล พิศพื้นพืช | พืชที่ ที่นั้นจืด ป่วยปุ๋ยหนุน | ||
| หนุนเปล่า เปล่าเปลืองเชื้อ ที่เกื้อกูล | กูลกิจ กิจจะพูน พอภูมิยล | ||
| ผลสิ่ง สิ่งไรเกิน กว่าแรงมาก | มากเพียร เพียรพาก แต่เพียงผล | ||
| ผลได้ ได้โดยที่ ลำพังตน | ตนคิด คิดผ่อนปรน ปรองดองใจ | ||
| ใจจะเอื้อ เอื้อเฟื้อ อย่าเหลือส่วน | ส่วนแบ่ง แบ่งที่ควร จึงค่อยให้ | ||
| ให้มาก มากพ้น ประมาณไป | ไปเนิ่น เนิ่นอย่าเกิน ในความอารี | ||
สิงโตเล่นหาง
| ๏ อย่าจงเจียด เบียดเบียนทรัพย์ กับผู้ยาก | ถึงน้อยมาก หากคิดไป ไม่ถูกที่ | ||
| ดูเหลือแค่น แสนลำบาก ยากจะมี | ใช่วิถี ที่จะเดิน เขินใจตน | ||
| เหมือนหาเลือด เชือดตีนปู ดูเป็นขัด | จะคิดลัด ตัดต่อยหัก สักพันหน | ||
| ก็เห็นเหนื่อย เมื่อยมือเปล่า เศร้าใจจน | ยากจะค้น พ้นแห่งหา น่าอายใจ | ||
| กอบการกิจ คิดผันผ่อน อ่อนโอบเอื้อ | ตรองจิตเจือ เชื้อเชิงชัด อัชฌาศัย | ||
| อารีรอบ กอบเมตตา ปรานีใน | สิ่งชอบให้ ใจแช่มชื่น รื่นรมย์ยล | ||
ละลอกแก้วกระทบฝั่ง
| ๏ การไรทำ กิจร่ำถึง อย่าพึงทิ้ง | คดโดยใจ คาดได้จริง เป็นสิ่งผล | ||
| ท่าเกิดชอบ ทางกอบช่วย อำนวยตน | หวังสิ้นทุกข์ ไว้สุขทน ผ่อนปรนปรือ | ||
| แม้แจ้งทำ ไม่จำทอด ธุระร้าง | หากแผกคิด เห็นผิดข้าง ไม่ควรถือ | ||
| ใจตรองนึก จิตตรึกหน่วง ให้แน่มือ | เพลี่ยงที่ค้าง พลาดทางคือ คิดใคร่ครวญ | ||
| สิ่งไรทำ ลอบร่ำท่อง ให้ต้องที่ | อย่าเบือนหน่าย อย่าบ่ายหนี ไปโดยด่วน | ||
| หวังผู้อื่น เว้นพื้นเอง เกรงไม่ควร | เช่นทางเลี้ยว ชักเที่ยวล้วน ป่วนใจงง | ||
มักกรคาบแก้ว
| ๏ กอบกิจใด ให้พินิจ ดูกิจกอบ | หลงอย่าลืม ปลื้มแต่ชอบ ที่อย่าหลง | ||
| พงศ์พื้นเผ่า เหล่ามิตร พิศพื้นพงศ์ | ไกลใก้ลเรียง เคียงคง วงศ์ใกล้ไกล | ||
| แผ่เผื่อจิต คิดโอบเอื้อ จักเผื่อแผ่ | ไหนที่ควร ครวญให้แน่ แท้ที่ไหน | ||
| ใจที่รัก จักอารี ดูที่ใจ | ควรจะผ่อน หย่อนให้ อย่างไรจะควร | ||
| ที่ควรให้ หรือไม่ให้ ให้ควรที่ | หวนหักจิต คิดให้ดี อย่าหักหวน | ||
| ครวญใคร่ความ ตามทำนอง ตรองใคร่ครวญ | พรายแพร่งมี แต่ที่ควร จะแพร่งพราย | ||
กบเต้นสามตอน
| ๏ ใช่การ ชาญกอบ ชอบกิจ | เพ่งมอง ผองมิตร พิศหมาย | ||
| ข้อกล่าว ข่าวกล้ำ คำกลาย | เหมือนแทน แม่นทาย หมายที | ||
| ตริจง ตรงจอง ตรองแจ้ง | เยื้องหน่าย ย้ายแหนง แย้งหนี | ||
| หลีกเดา เลาด่วน ล้วนดี | ท่าหมาง ทางมี ที่มา | ||
| คำร้อน ข้อนแรง แข่งรู้ | เพื่อนหู ผู้หาญ พาลหา | ||
| เช่นเพื่อ เชื่อพัก ชักพา | น้อยอับ นับอ้า น่าอาย | ||
กินนรเก็บบัว
| ๏ อย่าพึงด่วน พึงดู ให้รอบคอบ | จะควรชอบ ควรชัง ฟังเงื่อนสาย | ||
| จงตรองหน้า ตรองหลัง สังเกตกาย | อย่าคิดหมาย คิดมุ่ง แต่ใจตน | ||
| หากจะโกรธ จะแค้น แสนสาหัส | พึงประหยัด ประโยชน์เพ่ง ให้พอผล | ||
| แม้ควรหยุด ควรยั้ง ชั่งกระมล | อย่าทุรน ทุรายหวัง ลำพังใจ | ||
| สิ่งที่ร้าว ที่ราน ประหารหัก | แล้วจะชัก จะชอบ อย่าสงสัย | ||
| ฟังคำนวณ คำนึง คะเนใน | ที่สิ่งไร สิ่งร้อน ผ่อนให้ครวญ | ||
ตรีพิธพรรณ
| ๏ สกุลรักษ์ ลักษณ์ส่อ นรลักษณ์ | พิศผิวพักตร์ ภูมิพักตร จะพักตรสงวน | ||
| ทั้งถ้อยคำ คมคำ ทุกคำควร | ฟังสำนวน น้ำนวน ชะนวนใน | ||
| เมื่อต่อหน้า ดูหน้า ก็น่าคบ | ลับหลังหลบ เหลือหลบ หลบไม่ไหว | ||
| ดูแสนกล ซ่อนกล ซ้อนกลไก | ล้วนเลศใน แนมใน อยู่ในที | ||
| พอเห็นท่า พลั้งท่า เป็นท่าได้ | ก็ตรองใจ กริ่มใจ เอาใจหนี | ||
| ใครหลงลม เชื่อลม ลิ้นลมมี | ก็แต่ที่ ถึงที่ ที่อัประมาณ | ||
