สามัคคีเภทคำฉันท์
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
(→๑๘) |
ล |
||
| (การแก้ไข 11 รุ่นระหว่างรุ่นที่เปรียบเทียบไม่แสดงผล) | |||
| แถว 8: | แถว 8: | ||
===ปรารมภพจน์=== | ===ปรารมภพจน์=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>ฉบงง</sup> | + | <sup>ฉบงง ๑๖</sup> |
๏ ข้าผู้นิพันธ์พาที ถ้อยสามัคคี | ๏ ข้าผู้นิพันธ์พาที ถ้อยสามัคคี | ||
เภทฉันท์อ้นออกบอกนาม | เภทฉันท์อ้นออกบอกนาม | ||
| แถว 93: | แถว 93: | ||
===๒=== | ===๒=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>วสันตดิดก ฉันท์</sup> | + | <sup>วสันตดิดก ฉันท์ ๑๔</sup> |
๏ โบราณะกาลบรมะขัต ติยรัชชเกรียงไกร | ๏ โบราณะกาลบรมะขัต ติยรัชชเกรียงไกร | ||
ท้าวทรงพระนามะอภิไธ ยะอชาตะศัตรู | ท้าวทรงพระนามะอภิไธ ยะอชาตะศัตรู | ||
| แถว 154: | แถว 154: | ||
===๓=== | ===๓=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>ฉบงง</sup> | + | <sup>ฉบงง ๑๖</sup> |
๏ อันอรรคปุโรหิตอาจารย์ พราหมณ์นามวัสสการ | ๏ อันอรรคปุโรหิตอาจารย์ พราหมณ์นามวัสสการ | ||
ฉลาดเฉลียวเชี่ยวชิน | ฉลาดเฉลียวเชี่ยวชิน | ||
| แถว 207: | แถว 207: | ||
===๔=== | ===๔=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>อุปชาติฉันท์</sup> | + | <sup>อุปชาติฉันท์ ๑๑</sup> |
๏ บรมกระษัตริย์ปรา รภะการะปราบปราม | ๏ บรมกระษัตริย์ปรา รภะการะปราบปราม | ||
กับวัสสการพราหม ะณพฤฒิอาจารย์ | กับวัสสการพราหม ะณพฤฒิอาจารย์ | ||
| แถว 256: | แถว 256: | ||
===๕=== | ===๕=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>อีทิสังฉันท์</sup> | + | <sup>อีทิสังฉันท์ ๒๐</sup> |
๏ ภูบดินทร์สตับอุปายะตาม | ๏ ภูบดินทร์สตับอุปายะตาม | ||
ณวาทะวัสสการะพราหมณ์ และบังอาจ | ณวาทะวัสสการะพราหมณ์ และบังอาจ | ||
| แถว 297: | แถว 297: | ||
===๖=== | ===๖=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>อินทรวิเชียร ฉันท์</sup> | + | <sup>อินทรวิเชียร ฉันท์ ๑๑</sup> |
๏ ควรสุดจะสมเพช จิตระเวทนาการ | ๏ ควรสุดจะสมเพช จิตระเวทนาการ | ||
ที่ท่านพฤฒาจารย์ พะกระทบประสบทัณฑ์ | ที่ท่านพฤฒาจารย์ พะกระทบประสบทัณฑ์ | ||
| แถว 342: | แถว 342: | ||
===๗=== | ===๗=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>วิชชุมมาลาฉันท์</sup> | + | <sup>วิชชุมมาลาฉันท์ ๘</sup> |
๏ แรมทางกลางเถี่อน ห่างเพื่อนหาผู้ | ๏ แรมทางกลางเถี่อน ห่างเพื่อนหาผู้ | ||
หนึ่งใดนึกดู เห็นใครไป่มี | หนึ่งใดนึกดู เห็นใครไป่มี | ||
| แถว 387: | แถว 387: | ||
===๘=== | ===๘=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>อินทรวงศ์ฉันท์</sup> | + | <sup>อินทรวงศ์ฉันท์ ๑๒</sup> |
๏ ราชาประชุมดำ ริหะโดยประการะดัง | ๏ ราชาประชุมดำ ริหะโดยประการะดัง | ||
ดำรัสตระบัดยัง วจนัตถ์ปวัตติพลัน | ดำรัสตระบัดยัง วจนัตถ์ปวัตติพลัน | ||
| แถว 416: | แถว 416: | ||
===๙=== | ===๙=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>วสันตดิลกฉันท์</sup> | + | <sup>วสันตดิลกฉันท์ ๑๔</sup> |
๏ ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ บริสุทธิกำจาย | ๏ ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ บริสุทธิกำจาย | ||
ปรากฎพระยศระบุระบาย กิติเบิกระบือบุญ | ปรากฎพระยศระบุระบาย กิติเบิกระบือบุญ | ||
| แถว 471: | แถว 471: | ||
===๑๐=== | ===๑๐=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>วังสัฏฐฉันท์</sup> | + | <sup>วังสัฏฐฉันท์ ๑๒</sup> |
๏ ประชุมกระษัตริย์รา ชะสภาสดับคนึง | ๏ ประชุมกระษัตริย์รา ชะสภาสดับคนึง | ||
คเรณทุกข์รึง อุระอัตถ์ประวัติประวิง | คเรณทุกข์รึง อุระอัตถ์ประวัติประวิง | ||
| แถว 510: | แถว 510: | ||
===๑๑=== | ===๑๑=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>มาลินีฉันท์</sup> | + | <sup>มาลินีฉันท์ ๑๕</sup> |
๏ กษณะทวิชะรับฐา นันดร์และที่วา | ๏ กษณะทวิชะรับฐา นันดร์และที่วา | ||
ทกาจารย์ | ทกาจารย์ | ||
| แถว 536: | แถว 536: | ||
===๑๒=== | ===๑๒=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>ภุชงคปยาตรฉันท์</sup> | + | <sup>ภุชงคปยาตรฉันท์ ๑๒</sup> |
๏ ทิชงค์ชาติ์ฉลาดยล คเนกลคนึงการ | ๏ ทิชงค์ชาติ์ฉลาดยล คเนกลคนึงการ | ||
กษัตริย์ลิจฉวีวาร ระวังเหือดระแวงหาย | กษัตริย์ลิจฉวีวาร ระวังเหือดระแวงหาย | ||
| แถว 577: | แถว 577: | ||
===๑๓=== | ===๑๓=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>มาณวกฉันท์<sup> | + | <sup>มาณวกฉันท์ ๘<sup> |
๏ ล่วงลุประมาณ กาลอนุกรม | ๏ ล่วงลุประมาณ กาลอนุกรม | ||
หนึ่ง ณ นิยม ท่านทวิชงค์ | หนึ่ง ณ นิยม ท่านทวิชงค์ | ||
| แถว 610: | แถว 610: | ||
===๑๔=== | ===๑๔=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>อุเปนทรวิเชียรฉันท์</sup> | + | <sup>อุเปนทรวิเชียรฉันท์ ๑๑</sup> |
๏ ทิชงค์เจาะจงเจตน์ กละห์เหตุยุยงเสริม | ๏ ทิชงค์เจาะจงเจตน์ กละห์เหตุยุยงเสริม | ||
กระหนำและซำเติม นฤพัทธะก่อการ | กระหนำและซำเติม นฤพัทธะก่อการ | ||
| แถว 651: | แถว 651: | ||
===๑๕=== | ===๑๕=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>สัทราฉันท์</sup> | + | <sup>สัทราฉันท์ ๒๑</sup> |
๏ ลำดับนั้นวัสสการพราหมณ์ ธก็ยุศิษยะตาม | ๏ ลำดับนั้นวัสสการพราหมณ์ ธก็ยุศิษยะตาม | ||
เล่ห์อุบายงาม ฉงนงำ | เล่ห์อุบายงาม ฉงนงำ | ||
| แถว 678: | แถว 678: | ||
===๑๖=== | ===๑๖=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>สาลินีฉันท์</sup> | + | <sup>สาลินีฉันท์ ๑๑</sup> |
๏ พราหมณ์ครูรู้สังเกต ประจักษ์เหตุตระหนักครัน | ๏ พราหมณ์ครูรู้สังเกต ประจักษ์เหตุตระหนักครัน | ||
ราชาวัชชีสรร พะจักสู่พินาศสม | ราชาวัชชีสรร พะจักสู่พินาศสม | ||
| แถว 699: | แถว 699: | ||
===๑๗=== | ===๑๗=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>อุปัฏฐิตาฉันท์</sup> | + | <sup>อุปัฏฐิตาฉันท์ ๑๑</sup> |
๏ เห็นเชิงพิเคราะห์ช่อง ชนะคล่องประสบสม | ๏ เห็นเชิงพิเคราะห์ช่อง ชนะคล่องประสบสม | ||
พราหมณ์เวทะอุดม ธก็ลอบแถลงการณ์ | พราหมณ์เวทะอุดม ธก็ลอบแถลงการณ์ | ||
| แถว 715: | แถว 715: | ||
===๑๘=== | ===๑๘=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | <sup>สุรางคณางค์</sup> | + | <sup>สุรางคณางค์ ๒๘</sup> |
๏ บพิตร์อชา | ๏ บพิตร์อชา | ||
ตะสัตตรา ชะรัฏฐะไกร | ตะสัตตรา ชะรัฏฐะไกร | ||
| แถว 752: | แถว 752: | ||
===๑๙=== | ===๑๙=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | + | <sup>โคฏกฉันท์ ๑๒</sup> | |
| + | ๏ ประลุฤกษะมหุดิ์ ทินะอุตตมะไกร | ||
| + | รณรงคะวิไช ยะดิถีศภะยาม | ||
| + | ๏ ทิชะพฤฒิปุโร หิตโกวิทะพราหมณ์ | ||
| + | ก็ประกอบกิจะตาม นิติไสยยะพิธี | ||
| + | ๏ ทนุเพึ่ออภิมง คละสงเคราะห์ทวี | ||
| + | ศิริวัฑฒนะกรี ฑะเผด็จดัษกร | ||
| + | ๏ บุรพัณหะสมัย ลุอุทัยระวิวร | ||
| + | นฤนารถอดิศร ธเสด็จสระสนาน | ||
| + | ๏ วรองค์อภิมัณฑ์ ศุภะสรรพะประการ | ||
| + | ดุจะขัตติย์บุราณ รณะยุทธะนิยม | ||
| + | ๏ พระเสด็จรัฐะยา บทะคลาอนุกรม | ||
| + | ฐิตะเกยชยะชม พละพฤนทะนิกร | ||
</tpoem> | </tpoem> | ||
| + | |||
===๒๐=== | ===๒๐=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | + | <sup>ฉบงง ๑๖</sup> | |
| + | ๏ เนมิตต์เชษฐวิทยุตดร รอพอบวร | ||
| + | มหุติ์อุดมดีดล | ||
| + | ๏ ให้ฆาฏฆ้องไชยมงคล คำรบสามหน | ||
| + | เฉลิมพระฤกษ์เบิกธง | ||
| + | ๏ ทุ่มอินทรเภรีเร่งคง คาบลาล้วนลง | ||
| + | มะโหระทึกคฤกโครม | ||
| + | ๏ ดุริยางค์ดนตรีนี่ประโคม สังข์แตรแซ่โหม | ||
| + | กระหึมสนั่นบรรสาน | ||
| + | ๏ ราชามาคธภูมิบาล เถลิงหลังคชาธาร | ||
| + | ประเสริฐสง่างามทรง | ||
| + | ๏ ควรขัตติยยานยรรยง เพียงพาหนาศน์องค์ | ||
| + | สหัสสนัยน์ใดปาน | ||
| + | ๏ ครบเต็มเครื่องตั้งหลังสาร กูบแพรแลลาน | ||
| + | ละล้วนบรรเจิดเฉิดฉัน | ||
| + | ๏ โอภาษอาภรณ์อรรคภัณฑ์ คชลักษณ์ปิลันทน์ | ||
| + | ก็เลิศก็ล้ำลำยอง | ||
| + | ๏ แพร้ว ๆ พราย ๆ ข่ายกรอง ก่องสกาวดาวทอง | ||
| + | และพู่สุพรรณสรรถกล | ||
| + | ๏ สองพลุกสุกวะลัยเลอยล ลาดพัตถ์รัตคน | ||
| + | และปกขนองซองหาง | ||
| + | ๏ งวงเสยเงยเศียรส่ายพลาง เทอดทันต์ท่าทาง | ||
| + | สง่าบล้ากำลัง | ||
| + | ๏ ขุนคอคชคุมกุมอัง กุษกรายท้ายยัง | ||
| + | ขุนควาญประจำดำรี | ||
| + | ๏ เครื่องสูงครบสรรพ์อันมี ตามบุรพประเพณี | ||
| + | พยุหบาตรยาตรา | ||
| + | ๏ จาตุรังคิกะแสนเสนา เนึ่องสุดสายตา | ||
| + | ตลอดตลึงแลลาน | ||
| + | ๏ ขุนคชขึ้นคชชินชาญ คุมพลคชสาร | ||
| + | ละตัวกำแหงแขงขัน | ||
| + | ๏ เคยเศิกเข้าศึกฮึกครัน เสียงเพรียกเรียกมัน | ||
| + | คำรนประดุจเดือดดาล | ||
| + | ๏ อร่ามเรืองต้วยเครื่องอลังการ นายขอหมอควาญ | ||
| + | ก็ขี่กะรีดำเนิน | ||
| + | ๏ พลหัยพิศเห็นเช่นเหิน หาวเหาะเหยาะเดิน | ||
| + | เดาะเตือนก็เต้นตีนซรอย | ||
| + | ๏ ต่างตัวดีดโลดโดดลอย เลิงเล่นแผ่นคอย | ||
| + | จะควบประกวดอวดพล | ||
| + | ๏ สีกายฝ้ายแซมแกมขน ดำบ้างด่างปน | ||
| + | กระเลียวและเหลืองแดงพรรณ | ||
| + | ๏ โสภาอัศวากรณ์สรรพ์ ตาบหน้าพร่าวรร | ||
| + | ณะเด่นดำกลกาญจน์มณี | ||
| + | ๏ ยาบย้ายห้อยพู่ดูดี ขลุมสวมกรวมศี | ||
| + | ศะคาดกนกแนมเกลา | ||
| + | ๏ สายถือสายง่องถ่องเพรา คล้องสอดสายเหา | ||
| + | งามทั้งพะนังโกลนอาน | ||
| + | ๏ ขุนอัศว์อาตม์โอ่โอหาร รำทวนเทอดปาน | ||
| + | ประหนึ่งจะโถมโจมแทง | ||
| + | ๏ ต่างขับแสะขี่เข้มแขง ควงแส้สำแดง | ||
| + | ดุรงค์วิธีโรมรณ | ||
| + | ๏ ดาษดาคลาคล่ำส่ำพล บทจรอนนต์ | ||
| + | อเนกคแนนคัณนา | ||
| + | ๏ ปลุกเศกเลขยันต์ว่านยา อาคมคาถา | ||
| + | ประสิทธิขลังทั้งกาย | ||
| + | ๏ เสื้อผ้าสารพัดจัดหลาย หมู่หมวดมากมาย | ||
| + | ก็มละอย่างต่างกัน | ||
| + | ๏ แรงหัตถ์กวัดแกว่งซึ่งสรรพ์ ศัสตราวุธอัน | ||
| + | วะวาบวะวาวขาวคม | ||
| + | ๏ พลรถแหล่ล้วนควรชม แอกงอนอ่อนสม | ||
| + | สง่าประกอบดุมกง | ||
| + | ๏ เล็งสูงลิ่วสวยชวยธง ชายโบกชวนบง | ||
| + | สบัดระริ้วปลิวปลาย | ||
| + | ๏ ปีนไฟใส่ล้อเลื่อนราย หามลากมากหลาย | ||
| + | และลูกกระสุนดินดำ | ||
| + | ๏ พร้อมสรรพกองทัพโดยลำ ดับล้วนควรยำ | ||
| + | ระย่อสยองเยงยล | ||
| + | ๏ เคลื่อนคลายพลนิกายสกล เต็มสองฟากสถล | ||
| + | อุโฆษผสานศัพท์ฟัง | ||
| + | ๏ เสียงสารแสะร้องก้องดัง เสียงโกลนเตือนพะนัง | ||
| + | และเสียงพยู่ห์โยธี | ||
| + | ๏ เสียงแซ่สังคีตตีตสี พาทย์กลองฆ้องตี | ||
| + | สิกัมปนาทหวาดไหว | ||
| + | ๏ ผงคลีมืดคลุ้มกลุ้มไป ปานพี้นแผ่นไผท | ||
| + | ทำลายถล่มจมเอียง | ||
| + | ๏ ออกจากราชคฤห์เขตร์เวียง มุ่งแคว้นแดนเชียง | ||
| + | วัชชีประชิดชิงไชย | ||
</tpoem> | </tpoem> | ||
| + | |||
===๒๑=== | ===๒๑=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | + | <sup>กมลฉันท์ ๑๒</sup> | |
| + | ๏ อนุมัคคะกรีฑา พละคลาคะคล่ำไป | ||
| + | ณระหว่างวนาลัย ละเลาะทุ่งและนาเนิน | ||
| + | ๏ อนุจรสิขรเขา บถะเต้าวิถีเถิน | ||
| + | ระยะทางสไกลเกิน ก็คะค้อยคระไลคลา | ||
| + | ๏ ผิวะกาละมัชฌัน ติกะอันระวีสา | ||
| + | หัศะร้อนและอ่อนกา ยะสกนธ์พหลหาญ | ||
| + | ๏ ก็มิรีบมิรัดเอื้อ ทนุเพื่อสบายบาน | ||
| + | พละปรีดิสำราญ ศุขะพอก็ต่อไป | ||
| + | ๏ สุริยงคะสายัณห์ ผิจะดั้นจะเดินใน | ||
| + | พนะยากก็อาศรัย นิทระแรมระวังกัน | ||
| + | ๏ บุรพัณหะเพลา ลุก็คลาก็ขับสัญ | ||
| + | จระต่อวนารัญ ญปถานุกรมไป | ||
| + | ๏ เพราะประสงค์จะปลุกกล้า อุปการะเอาใจ | ||
| + | บ ระอิดระอาใด ขณะเมี่อมิจำเปน | ||
| + | ๏ กิจะสรรพะทั้งหลาย มนะนายตระหนักเห็น | ||
| + | อุระใพร่จะลำเค็ญ และจะควรวินุทไฉน | ||
| + | ๏ ก็จะมีกะใจภัก ดิสมรรคและชิงไชย | ||
| + | อริหมู่ริปูใน รณะภูมิเต็มพล | ||
| + | ๏ จระโดยวนันดร และระรอนระแรมจน | ||
| + | ลุกระทั่งนทีดล ดิระดิตถะขอบคัน | ||
| + | ๏ ธุระจำจะต้องข้าม ชละยาตร์พยู่ห์ขันธ์ | ||
| + | พละไกรคระไลบรร สุวิสาลิธานี | ||
</tpoem> | </tpoem> | ||
| + | |||
===๒๒=== | ===๒๒=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | + | <sup>วิชชุมมาลาฉันท์ ๘</sup> | |
| + | ๏ ข่าวเศิกเอิกอึง ทราบถึงบัดดล | ||
| + | ในหมู่ผู้คน ชาวเวสาลี | ||
| + | แทบทุกถิ่นหมด ชนบทบูรี | ||
| + | อกสั่นขวัญหนี หวาดกลัวทั่วไป | ||
| + | ๏ ตื่นตาหน้าเผือด หมดเลีอดสั่นกาย | ||
| + | หลบลี้หนีตาย วุ่นหวั่นพรั่นใจ | ||
| + | ซุกครอกซอกครัว ซ่อนตัวแตกไภย | ||
| + | เข้าดงพงไพร ทิ้งย่านบ้านตน | ||
| + | ๏ เหลือจักห้ามปราม ชาวคามล่าลาศน์ | ||
| + | พันหัวหน้าราษฎร์ ขุนด่านดำบล | ||
| + | หาฤๅแก่กัน คิดผันผ่อนปรน | ||
| + | จักไม่ให้พล มาคธข้ามมา | ||
| + | ๏ จึ่งให้ตีกลอง ป่าวร้องทันที | ||
| + | แจ้งข่าวไพรี รุกเบียฬบีฑา | ||
| + | เพื่อหมู่ภูมี วัชชีอาณา | ||
| + | ชุมนุมบัญูชา ป้องกันฉันใด | ||
| + | ๏ ราชาลิจฉวี ไป่มีสักองค์ | ||
| + | ที่ทรงจำนง เพื่อจักเสด็จไป | ||
| + | ต่างองค์ดำรัส เรียกนัดทำไม | ||
| + | ใครเปนใหญ่ใคร กล้าหาญเห็นดี | ||
| + | ๏ เชิญเทอญท่านต้อง ขัดข้องข้อไหน | ||
| + | ปฤกษาปราไส ตามเรี่องตามที | ||
| + | แต่ส่วนเราใช่ เปนใหญ่แลมี | ||
| + | ใจอย่างผู้ภี รุกห่อนอาจหาญ | ||
| + | ๏ ต่างทรงสำแดง ความแขงอำนาจ | ||
| + | สามัคคีขาด แก่งแย่งโดยมาน | ||
| + | ภูมิศร์ลิจฉวี วัชชีรัฏฐบาล | ||
| + | ไป่ชุมนุมสมาน แม้แต่สักองค์ | ||
</tpoem> | </tpoem> | ||
| + | |||
===๒๓=== | ===๒๓=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | + | <sup>อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑</sup> | |
| + | ๏ ปิ่นเขตร์มคธขัต ติยะรัชชธำรง | ||
| + | ยั้งทัพประทับตรง นคเรศวิสาล | ||
| + | ๏ ภูธรธสังเกต พิเคราะห์เหตุณธานี | ||
| + | แห่งราชะวัชชี ขณะเศิกประชิดแดน | ||
| + | ๏ ดูดั่งบรู้ศึก และมินึกจะเกรงแกลน | ||
| + | ฤๅคิดจะตอบแทน รณะเพึ่อระงับไภย | ||
| + | ๏ นิ่งเงียบสงบงำ บมิทำประการใด | ||
| + | ปรากฎประหนึ่งใน บุระว่างและร้างคน | ||
| + | ๏ แน่โดยมิพักสง สยะคงกระทบกล | ||
| + | ท่านวัสสการจน ลุกระนี้ประจักษ์ตา | ||
| + | ๏ ภินท์พัทธะสามัค คิยะพรรคพระราชา | ||
| + | ชาวลิจฉวีวา ระจะพ้องอนัตถ์ไภย | ||
| + | ๏ ลูกข่างประดาทา รกะกาละขว้างไป | ||
| + | หมุนเล่นสนุกไฉน ดุจะกันฉนั้นหนอ | ||
| + | ๏ คูรวัสสการเเส่ กละแหย่ยุดีพอ | ||
| + | ปั่นป่วนบเหลือหลอ จะมิร้าวมิรานกัน | ||
| + | ๏ ครั้นทรงพระปรารพภ์ กิจะจบธจึ่งบัญ | ||
| + | ชานายนิกายสรร พะทแกล้วทหารหาญู | ||
| + | ๏ เร่งทำอุลุมป์เว ฬุคเนกะเกณฑ์การ | ||
| + | เพื่อข้ามนทีธาร จระเข้านครบร | ||
| + | ๏ เขารับพระบัณฑูร อดิศูริย์บดีศร | ||
| + | ภาโรปกรณ์ตอน ทิวะรุ่งสฤทธิ์พลัน | ||
| + | ๏ จอมนารถพระยาตรา พยุหาธิทัพขันธ์ | ||
| + | โดยแพและพ่วงปัน พละข้ามณคงคา | ||
| + | ๏ จนหมดพหลเนือง ยละเนืองขนัดคลา | ||
| + | ขึ้นฝั่งลุเวสา ลิบุเรศสดวกดาย | ||
</tpoem> | </tpoem> | ||
| + | |||
===๒๔=== | ===๒๔=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| - | + | <sup>จิตรปทาฉันท์ ๘</sup> | |
| + | ๏ นาคะระธา นิวิสาลี | ||
| + | เห็นริปุมี พละมากมาย | ||
| + | ข้ามติระชล ก็ลุพ้นหมาย | ||
| + | มุ่งจะทลาย พระนครตน | ||
| + | ๏ ต่างก็ตระหนก มนะอกเต้น | ||
| + | ตื่นบมิเว้น ตละผู้คน | ||
| + | ทวบุระคา มะจลาจล | ||
| + | เสียงอลวน อลเวงไป | ||
| + | ๏ สรรพะสกล มุขะมนตรี | ||
| + | ตรอมจิตระภี รุกะเภทไภย | ||
| + | บางคณะอา ทระปราไส | ||
| + | ยังมิกระไร ขณะนี้หนอ | ||
| + | ๏ ควรบริบาล พระทวารมั่น | ||
| + | ต้านประทะกัน อริก่อนพอ | ||
| + | ขัตติยะรา ชะสภารอ | ||
| + | ดำริหะขอ วระโองการ | ||
| + | ๏ ทรงตริไฉน ก็จะได้ทำ | ||
| + | ตามนยะดำ รัสะภูบาล | ||
| + | เสวกะผอง ก็เคาะกลองขาน | ||
| + | อาณติปาน ดุจะกลองพัง | ||
| + | ๏ ศัพทะอุโฆษ ลุพระโสตร์ท้าว | ||
| + | ลิจฉวิด้าว ขณะทรงฟัง | ||
| + | ต่างธก็เฉย และละเลยตัง | ||
| + | ไท้นฤกัง วละอย่างไร | ||
| + | ๏ ต่างบมิคลา ณสภาคาร | ||
| + | แม้พระทวาร บุระทั่วไป | ||
| + | รอบทิศะด้าน และทวารไหน | ||
| + | ห่อนนระใด ธุระปิดมี | ||
</tpoem> | </tpoem> | ||
| + | |||
===๒๕=== | ===๒๕=== | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
| + | <sup>สัททุลวิกีฬิตฉันท์ ๑๙</sup> | ||
| + | ๏ จอมทัพมาคธะราษฐ์ธยาตร์พยุหะกรี | ||
| + | ฑาสู่วิสาลี นคร | ||
| + | ๏ โดยทางอันพระทวาระเปิดนระนิกร | ||
| + | ไป่รอจะต่อรอน อะไร | ||
| + | ๏ เบื้องนั้นท่านคะรุวัสสการทิชะก็ไป | ||
| + | นำทัพชเนนทร์ไท มคธ | ||
| + | ๏ เข้าปราบลิจฉวิขัติย์ณรัฏฐะชนบท | ||
| + | สู่เงื้อมพระหัตถ์หมด และโดย | ||
| + | ๏ ไป่พักต้องจะกะเกณฑ์นิกายพหละโรย | ||
| + | แรงเปลืองระดมโปรย ประยุทธ์ | ||
| + | ๏ ราบคาบเสร็จธเสด็จลุราชะคฤหะอุต | ||
| + | ดมเขตร์บุเรศดุจ ะเดิม | ||
| + | ๏ ตามเรื่องต้นยุติแต่จะต่อพจนะเติม | ||
| + | ภาษิตระจิตร์เสริม ประสงค์ | ||
| + | ๏ ปรุงโสตร์เปนคติสุนทราภรณะจง | ||
| + | จับข้อประโยชน์ตรง ตริดู | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ===๒๖=== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | <sup>อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑</sup> | ||
| + | ๏ อันภูบดีรา ชะอชาตะศัตรู | ||
| + | ดลิจฉวีภู วะประเทศสดวกดี | ||
| + | ๏ แลสรรพะบรรตา วระราชะวัชชี | ||
| + | ถึงซึ่งพิบัตบี ฑะอนัตถ์พินาศหนา | ||
| + | ๏ เหี้ยมนั้นเพราะผันแผก คณะแตกและต่างมา | ||
| + | ถือทิฏฐิมานสา หศะโทษพิโรธจอง | ||
| + | ๏ แยกพรรคสมรรคภิน ทนะสิ้น บ ปรองดอง | ||
| + | ขาดญาณพิจารณ์ตรอง ตริมะลักประจักษ์เจือ | ||
| + | ๏ เชื่ออรรถยุบลเอา รสะเล่าก็ง่ายเหลีอ | ||
| + | มากโมหะฟั่นเฝีอ บมิฟอกคดีมูล | ||
| + | ๏ จึ่งตาลประการหา ยนะภาวะอาดูร | ||
| + | เสียแดนผไทสูญ กิติศัพทะเสื่อมนาม | ||
| + | ๏ ควรชมนิยมจัด คะรุวัสสการพราหมญ์ | ||
| + | เปนเอกอุบายงาม กละงำกระทำมา | ||
| + | ๏ พุทธาทิบัณฑิต ยละคิดพินิจปรา | ||
| + | รพภ์สรรเสริญสา ธุสมัคคภาพผล | ||
| + | ๏ ว่าอาจจะอวยผา ศุกะภาวะมาดล | ||
| + | ดีสู่ณหมู่ตน บนิราศนิรันดร | ||
| + | ๏ หมู่ใดผิสามัค คิยะพรรคสโมสร | ||
| + | ไปปราศนิราศรอน คุณะไร้ไฉนดล | ||
| + | ๏ พร้อมเพรียงประเสริฐครัน เพราะฉนั้นแหละบุคคล | ||
| + | ผู้หวังเจริญูตน กิจะเกี่ยวกะหมู่เขา | ||
| + | ๏ พึงหมายสมัคคิ์เปน มุขะเปนประธานเอา | ||
| + | ธูรทั่วและตัวเรา บมิเห็น ณ ฝ่ายเดียว | ||
| + | ๏ ควรยกประโยชน์ยื่น นระอื่นก็แลเหลียว | ||
| + | ดูบ้างและกลมเกลียว มิตระภาพผดุงครอง | ||
| + | ๏ ยั้งทิฏฐิมานหย่อน ทมะผ่อนผจงจอง | ||
| + | อารีมิมีหมอง มนะเมี่อจะทำใด | ||
| + | ๏ ลาภผลสกลบรร ลุก็ปันก็แบ่งไป | ||
| + | ตามน้อยและมากใจ ยุติเที่ยงนิยมธรรม์ | ||
| + | ๏ พึงมาระยาตร์ยึด สุประพฤติ์สงวนพรรค์ | ||
| + | รื้อฤษยาอัน อุปเฉทะไมตรี | ||
| + | ๏ ดั่งนั้นณหมู่โด ผิบไร้สมัคคิ์มี | ||
| + | พร้อมเพรียงนิวัทธ์นี ระวิวาทระแวงกัน | ||
| + | ๏ หวังเทอญมิต้องสง สยะคงประสบพลัน | ||
| + | ซึ่งศุขกเษมสันต์ หิตะกอบทวีการ | ||
| + | ๏ ใครเล่าจะสามารถ จิตระอาจจะรานหาญ | ||
| + | หักล้างบแหลกลาญ ก็เพราะพร้อมเพราะเพรียงกัน | ||
| + | ๏ ป่วยกล่าวอะไรฝูง นระสูงประเสริฐครัน | ||
| + | ฤๅสรรพะสัตว์อัน เฉภาะมีชิวีครอง | ||
| + | ๏ แม้มากผิกิ่งไม้ ผิวะใครจะใคร่ลอง | ||
| + | มัตกำกระนั้นปอง พละหักก็เต็มทน | ||
| + | ๏ เหล่าไหนผิไมตรี นฤมีณหมู่ตน | ||
| + | การ ใดจะขวายขวน บมิพร้อมมิเพรียงกัน | ||
| + | ๏ อย่าปราถนาหวัง ศุขะทั้งเจริญอัน | ||
| + | จักมาอุบัติบรร ลุไฉนบได้มี | ||
| + | ๏ ปวงทุกข์พิบัติสรร พะภยันตรายกลี | ||
| + | แม้ไป่นิยมปี ติประสงค์ก็คงสม | ||
| + | ๏ ควรชนประชุมเปน คณะเปนสมาคม | ||
| + | สามัคคิปรารม ภะนิพัทธคำนึง | ||
| + | ๏ ไป่มีก็้ไห้มี ผิวะมีก็จงพึง | ||
| + | ให้ยิ่งภิโยจึง จะประสบศุขาลัย | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | ===๒๗=== | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | <sup>ฉบงง ๑๖</sup> | ||
| + | ๏ พร่ำพรรณน์ฉันทพากย์โดยโจ เพียรจบตามนัย | ||
| + | นิทานบุราณเปนมูล | ||
| + | ๏ นามสฤษดิ์ นายชิต ชวางกูร เชลงเฉลาเอาธูร | ||
| + | สลัดอาลัสย์อันมี | ||
| + | ๏ ไว้ปากไว้วากย์วาที ไว้วงศ์กระวี | ||
| + | ไว้เกียรติ์และไว้นามกร | ||
| + | ๏ ไว้เฉลิมเสริมศรีพระนคร คือพิทยาภรณ์ | ||
| + | พิเศษประดับดูงาม | ||
| + | ๏ ค่อยคิดติดต่อโดยความ มิคลายพยายาม | ||
| + | กระวีผิเพ่งเล็งเห็น | ||
| + | ๏ ฉันทภาคยากล้ำลำเค็ญ ถ้อยคำจำเป็น | ||
| + | เพราะศัพท์บังคับหนักเบา | ||
| + | ๏ พึงอภัยข้าผู้วัยเยาว์ วิทย์หย่อนอ่อนเชาวน์ | ||
| + | มิใช่จะคิดแข่งขัน | ||
| + | ๏ อาศรัยใจชอบเชิงประพันธ์ กิจอื่นว่างครัน | ||
| + | ก็เครื่องจะเปลืองเวลา | ||
| + | ๏ จำเนียรแต่เพียรอุตสา หะพจน์พรรณนา | ||
| + | สฤทธิ์ด้วยจิตร์จงพลัน | ||
| + | ๏ ฝากไว้ในน่าแห่งบรรณ เพื่อเชื้อเชิญสรรพ์ | ||
| + | สุภาพมหาชนชม | ||
| + | ๏ สถิตย์เสถียรเทียรฆ์กาละนิยม ถ้อยเสริญเทอญสม | ||
| + | ประสาทะพรพาจา | ||
| + | ๏ ขอจุ่งอิฏฐผลนานา ลุดั่งปราถนา | ||
| + | ณผู้พิจารณ์อ่านฟัง ฯ | ||
</tpoem> | </tpoem> | ||
รุ่นปัจจุบันของ 14:21, 23 กุมภาพันธ์ 2553
เนื้อหา |
ข้อมูลเบื้องต้น
แม่แบบ:เรียงลำดับ ผู้แต่ง: ชิต บุรทัต
บทประพันธ์
ปรารมภพจน์
| ฉบงง ๑๖ | |||
| ๏ ข้าผู้นิพันธ์พาที | ถ้อยสามัคคี | ||
| เภทฉันท์อ้นออกบอกนาม | |||
| ๏ ในท้ายทั้งที่มีความ | เจตนาพยายาม | ||
| นิยมประพันธ์อันใด | |||
| ๏ แจ้งหมดปรากฎมีใน | ปัจฉิมชัดไข | ||
| ลิขิตรจิตร์จองแถลง | |||
| ๏ ปรารมภพจน์นี้ชี้แจง | เพี่อจักสำแดง | ||
| ประวัติอุบัติ์แห่งบรรณ | |||
| ๏ พิมพ์ขึ้นสำเร็จเสร็จพลัน | ทั้งรวดเร็วทัน | ||
| ประสงค์สดวกโดยไว | |||
| ๏ ด้วยทุนหนังสือพิมพ์ไทย | ทดรองจ่ายไป | ||
| เปนส่วนเอื้อเฟื้อเจือจาน | |||
| ๏ ขุนสันทัดอักษรสาร | บรรณาธิการ | ||
| ธเกื้อธเอื้ออุดหนุน | |||
| ๏ สัมฤทธิ์เพราะท่านการุญ | ช่วยเหลือเจือจุน | ||
| โดยรอบประกอบอุปการ | |||
| ๏ ผู้อื่นอีกอาทิ์เอาภาร | ขุนนัยวิจารณ์ | ||
| (เปล่ง ดิษยบุตร์) นามผจง | |||
| ๏ คุณสุดกอบโกยโดยสง | เคราะห์ล้ำจำนง | ||
| พินิจพิจารณ์จริงใจ | |||
| ๏ สอดส่องถ่องถ้วนควรนัย | เชิงอรรถอันใด | ||
| มิดีและมีขัดขวาง | |||
| ๏ บอกให้แก้ใหม่ไป่วาง | ธุระแท้แลทาง | ||
| แก้ไขใบพิมพ์เพียรทำ | |||
| ๏ เรียบร้อยไพเราะเพราะคำ | ที่ท่านแนะนำ | ||
| และตรวจและตราอาทร | |||
| ๏ สองท่านอันออกนามกร | ข้าจะอนุศร | ||
| พระคุณตลอดฤๅลืม | |||
| นายชิต | |||
| ผู้ประพันธ์ | |||
| ที่ทำการหนังสือศรีกรุง | |||
| วันที่ ๑ มิถุนายน พระพุทธศักราช ๒๔๕๘ | |||
๑
| ศุภมัสดุ | |||
| สัททุลวิกีฬิตฉันท์ ๑๙ | |||
| ๏ พร้อมเบญจางคประดิษฐ์สฤษติตษฎี | |||
| กายจิตร์วจีไตร | ทวาร | ||
| ๏ กราบไหว้คุณพระสุคตอนาวรณญาณ | |||
| ยอดศาสดาจารย์ | มุนี | ||
| ๏ อีกคุณสุนทรธรรมะคัมภิรวิธี | |||
| พุทธ์พจน์ประชุมตรี | ปิฎก | ||
| ๏ ทั้งคุณสงฆะพิสุทธิศาสนะดิลก | |||
| สัมพุทธสาวก | นิกร | ||
| ๏ นอบน้อมคุณพระคเณศวิเศษศิลปธร | |||
| เวทางคบวร | กะวี | ||
| ๏ เปนเจ้าแห่งวิทยาวราภรณะศรี | |||
| สุนทรสุวาท | วิธาน | ||
| ๏ สรวมชีพหัดถประณามประนตพระบทมาลย์ | |||
| บพิตระสมภาร | พระองค์ | ||
| ๏ สมเด็จอรรคะมหาจุฑาธิปะพระมง | |||
| กุฎเกล้าพิศิฏฐ์พงศ์ | กระษัตริย์ | ||
| ๏ บานบำเทองพรััเถลิงถวัลยอธิปัติ์ | |||
| ที่หกดลกรัฏฐ์ | ประชา | ||
| ๏ ชุ่มชื่นมณฑละภูมิ์นิพัทธ์วัฒนะปรา | |||
| กฎเพียงพระรามา | วตาร | ||
| ๏ ปางไวกูณฐประกอบประกาศกิติอุฬาร | |||
| เลิศมากประมาณคือ | พระองค์ | ||
| ๏ สรวมศรีไตรรตนาธิคุณอดุละมง | |||
| คลเหตุพิเศษทรง | ประสิทธิ์ | ||
| ๏ เสริมซึ่งโสตถิบวรพระพรจตรพิธ | |||
| ขอพึงสฤษดิ์นิจ | นิรันดร์ | ||
| ๏ จุ่งไท้เทียรฆพระชนมะดลลุสตพรรษ์ | |||
| ภัทร์เพิ่มพระศุขวรร | ณพล | ||
| ๏ อันใดสรรพะกะลีและนีรผละมล | |||
| ทินไกลยุคลบาท | ลออง | ||
| ๏ เพียรเพ็ญูในมนะข้าพเจ้านิยมะจอง | |||
| เจตน์คิดลิขิตปอง | ประพันธ์ | ||
| ๏ สามัคคีภิทะโทษนิทานะคติธรรม์ | |||
| โดยพิศดารอัน | แสดง | ||
| ๏ เชิงบรรพ์ฉันทะลเบงชเลงพจนะแปลง | |||
| บรรจงพจีแจง | ประโยชน์ | ||
| ๏ บูชาศาสนะพากย์สุภาสิตะวิโรจน์ | |||
| เริงปรีดิปราโมทย์ | ประมวญ | ||
| ๏ ใดบทบาทผิวะคลาศและผิดนิติขบวน | |||
| โกวิทกะวีควร | อภัย | ||
๒
| วสันตดิดก ฉันท์ ๑๔ | |||
| ๏ โบราณะกาลบรมะขัต | ติยรัชชเกรียงไกร | ||
| ท้าวทรงพระนามะอภิไธ | ยะอชาตะศัตรู | ||
| ๏ ครอบครองมไหยศุริยเอก | อภิเศกประสิทธิ์ภูว์ | ||
| อาณาปวัตติบริบู | รณะบรรพประเพณี | ||
| ๏ แว่นแคว้นมคธนคระรา | ชคฤห์ราชบูรี | ||
| ทรงราชวัตร์วิธะทวี | ทศธรรมะจรรยา | ||
| ๏ แหล่งหล้ามหาอุดมะลาภ | คุณะภาพพระเมตตา | ||
| แผ่เพียงชนกกรุณะอา | ทระบุตร์ธิดาตน | ||
| ๏ โปร่งปรีดิปราศอริริปู | ภพะภูมิมณฑล | ||
| เปรมโสตถิ์ประสบวัฒนะผล | ศุขะต้วยพระเดชา | ||
| ๏ อำพนพระมณฑิรพระราช | ะนิวาศน์วโรฬาร์ | ||
| อัพกันตร์ก็ไพจิตระพา | หิรภาคก็พึงชม | ||
| ๏ เช่นหลั่งชลอดุสิตะเท | วสถานพิมานพรหม | ||
| มารังสฤษดิ์ศิริอุตม | ผิวะเทียบก็เทียมทัน | ||
| ๏ สามยอดยะเยี่ยมยละระยับ | วะวะวับสลับพรรณ์ | ||
| ช่อฟ้าตระการกละจะหยัน | จะเยาะยั่วทิฆัมพร | ||
| ๏ บราลีพิลาศศุภจรูญู | นพศูลประกัศร | ||
| หางหงส์ผจงพิจิตระงอน | ดุจะกวักนภาลัย | ||
| ๏ รอบด้านตระหง่านจตุรมุข | พิศะสุกอร่ามใส | ||
| กาญจน์แกมมณีกนกะไพ | ฑุริย์พร่างพะแพรวพราย | ||
| ๏ บานบัฏพระบัญชระสลัก | ฉลุลักษณ์เฉลาลาย | ||
| เพดาลก็ดารกะประกาย | ระกะดาดประดิษฐ์ดี | ||
| ๏ เพ่งภาพตลอดตละผนัง | ก็มะลังมะเลืองสี | ||
| ยิ่งดูก็เด่นประดุจะมี | ชิวะแม้นกมลครอง | ||
| ๏ ภาพเทพพนมวิจิตระยิ่ง | นรสิงหะลำยอง | ||
| ครุฑยุตภุชงค์วิยะผยอง | และเผยอขยับผัน | ||
| ๏ ลวดลายระบายระบุกระหนาบ | กระแหนภาพกระหนกพัน | ||
| แผ่เกี่ยวผกาบุษปะวัล | ลิและวางระหว่างเนือง | ||
| ๏ ภายใต้เศวตร์ฉัตระรัต | นะจรัศจรูญเรือง | ||
| ตั้งราชอาศนะประเทีอง | วรมัญจบรรจ์ฐรณ์ | ||
| ๏ ห้อยย้อยประทีปอุบะประทิน | รศกลิ่นชเอมอร | ||
| อาบอบตระหลบนิจะขจร | ดุจะทิพย์สุมาลัย | ||
| ๏ คัณนาอเนกคณะอนงค์ | ศิริทรงเจริญูใจ | ||
| สรรพางคะพรรณพิศะประไพ | กละพิมพอับศร | ||
| ๏ เรียงรายจรูงรมยะบาท | บริจาริกากร | ||
| ปันเวรพิทักษ์อธิบวร | ทิวรัตติ์นิวัทธ์วาร | ||
| ๏ โดยรอบมหานคระเล่ | หะสิเนรุปราการ | ||
| มั่นคงอรินทระจะราญ | ก็ระย่อและท้อหนี | ||
| ๏ แถวถัมภะโดรณะสล้าง | ระยะนางจรัลมี | ||
| ชลคูประตูวรบุรี | ณ ระหว่างพระภารา | ||
| ๏ เรียงป้อมและปักธวัชะราย | ยละค่ายก็แน่นหนา | ||
| เสาธงสถิตยะธุชะมา | ลุตะโบกสบัดปลาย | ||
| ๏ หอรบอรินทรจะรอ | รณะท้อหทัยหมาย | ||
| มุ่งยุทธะย่อมชิวะมลาย | ก็ประลาศน์มิอาจทาน | ||
| ๏ พร้อมพรั่งพฤนท์พหละรณ | พยุห์พลทหารหาญ | ||
| อำมาตย์และราชบริวาร | วุฒิเสวกากร | ||
| ๏ เนืองแน่นขนัดอัศวะพา | หนะชาติกุญชร | ||
| ชาญศึกสมรรถะณสมร | ชยะเพิกริปูภินท์ | ||
| ๏ ความศุขก็แสนบรมศุข | และสนุกสนานยิน | ||
| ดีในผไทรัฐะบุริน | ทรรัตน์จรูญเรือง | ||
| ๏ กลางวันอนันตคณนา | นรคลาคระไลเนือง | ||
| กลางคืนมหุศวะประเทือง | ดุริย์ศัพทะดีดสี | ||
| ๏ บรรสานผสมสรนินาท | พิณะพาทย์และดนตรี | ||
| แซ่โสตร์สดับเสนาะฤดี | อุระเพลินเจริญใจ | ||
| ๏ เมืองท้าวและเทียบพิพยโลก | ภพะแหล่งสุราลัย | ||
| เมืองท้าวและสมบุรณไพ | บุละทุกประการมาน | ||
๓
| ฉบงง ๑๖ | |||
| ๏ อันอรรคปุโรหิตอาจารย์ | พราหมณ์นามวัสสการ | ||
| ฉลาดเฉลียวเชี่ยวชิน | |||
| ๏ กลเวทโกวิทจิตร์จินต์่ | ประจักษ์แจ้งศิล | ||
| ปศาสตร์ก็จบสบสรรพ์ | |||
| ๏ เปนมหาอำมาตย์ราชวัล | ลภใครไป่ทัน | ||
| ฤเทียมฤเทียบเปรียบปาน | |||
| ๏ สมัยหนึ่งจึ่งจอมภูมิบาล | ท้าวจินตนาการ | ||
| จะแผ่อำนาจอาณา | |||
| ๏ ให้ราบปราบปรามเพื่อปรา | กฎไผทไพศา | ||
| ละจวบจังหวัดวัชชี | |||
| ๏ หวังพระหฤทัยใคร่กรี | ฑาทัพโยธี | ||
| กระทำประยุทธ์เอาไชย | |||
| ๏ ครั้นทรงดำริห์ตริไป | กลับยั้งหยั่งใน | ||
| มนัศมิแน่แปรเกรง | |||
| ๏ หากหักจักได้ไชยเชวง | ฤๅแพ้แลเลง | ||
| พะว้าพะวังลังเล | |||
| ๏ ไป่อาจสามารถทุ่มเท | ทำศึกรวนเร | ||
| พระราชหทัยโช่เบา | |||
| ๏ ต้วยเหตุพระองค์ทรงเสา | วนะศัพท์สำเนา | ||
| ระเบงระบีอลือชา | |||
| ๏ ว่ากษัตริย์วัชชีบรรดา | ครองรัชชสีมา | ||
| กเษตร์ประเทศทุกองค์ | |||
| ๏ อปริหานิยะธรรมธำรง | ทั้งนั้นมั่นคง | ||
| มิโกรธมิกร้าวร้าวฉาน | |||
| ๏ เพึ่อธรรมดำเนินเจริญูการณ์ | ใช่เหตุแห่งหานิ์ | ||
| เจ็ดข้อจะคัดจัดไข | |||
| ๏ หนึ่ง.เมื่อมีราชกิจใด | ปฤกษากันไป | ||
| บวายบหน่ายชุมนุม | |||
| ๏ สอง.ย่อมพร้อมเลิกพร้อมประชุม | พร้อมพรักพรรคคุม | ||
| ประกอบณกิจควรทำ | |||
| ๏ สาม.นั้นถือมั่นในสัม | มะจารีตจำ | ||
| ประพฤติ์มิตัดดัดแปลง | |||
| ๏ สี่.ใครเปนใหญชะจง | โอวาทศาสน์แสดง | ||
| ก็ยอมและน้อมบูชา | |||
| ๏ ห้า.นั้นอันบุตริ์ภิริยา | ผู้อื่นก็หา | ||
| ประทุษฐ์กระทำข่มเหง | |||
| ๏ หก.ที่เจดีย์ชนเกรง | เคารพยำเยง | ||
| ก็เส้นก็บวงสรวงพลี | |||
| ๏ เจ็ด.พระอรหันต์อันมี | โนรัฏฐ์วัชชี | ||
| ก็คุ้มก็ครองปัองกัน | |||
| ๏ พร้อมสรรพสัปดพิธนิจนิรันตร์ | สามัคคีธรรม์ | ||
| ณหมู่กระษัตริย์ลิจฉวี | |||
| ๏ อชาตศัตรูภูมี | ทรงทราบโดยคดี | ||
| ดั่งนั้นก็ครั่นคร้ามขาม | |||
| ๏ ศึกใหญ่หากจะพยายาม | หาญหัก อาตาม | ||
| กำลังก็หนักนักหนา | |||
| ๏ จำจักหักด้วยปัญญา | รอก่อนผ่อนหา | ||
| อุบายทำลายมูลความ | |||
๔
| อุปชาติฉันท์ ๑๑ | |||
| ๏ บรมกระษัตริย์ปรา | รภะการะปราบปราม | ||
| กับวัสสการพราหม | ะณพฤฒิอาจารย์ | ||
| ๏ ปฤกษาอุบายดำ | ริหะทำไฉนการ | ||
| จะสมนิยมภาร | ธุระปราถนาเรา | ||
| ๏ สมัคคิ์สมานมิตร์ | คณะลิจฉวีเขา | ||
| มั่นคงจะคิดเอา | ชนะด้วยประการใด | ||
| ๏ ท่านวัสสการผู้ | ทิชะครูฉลาดใน | ||
| อุบายคนึงไป | ก็ประจักษ์กระจ่างจินตน์ | ||
| ๏ เสนอสนองทูล | กละมูลยุบลรบิล | ||
| แต่องคภูมิน | ทอชาตศัตรู | ||
| ๏ ตกลงและทรงนัด | แนะกะวัสสการครู | ||
| ตริเพื่อเผต็จมู | ละสมัคคไมตรี | ||
| ๏ สมัยเสด็จว่า | กิจะราชะการี | ||
| เสนาธิบดี | มุขะมวญูอมาตย์ผอง | ||
| ๏ โดยศักดิฐานัน | คระชั้นอนันต์นอง | ||
| ณท้องพระโรงทอง | ขณะเฝ้าพระบทมาลย์ | ||
| ๏ สดับปกาสิต | วระกิจวโรงการ | ||
| จึ่งราชะสมภาร | พจนาตถ์ประภาษไป | ||
| ๏ เราคิดจะใคร่ยก | พยุห์พลสกลไกร | ||
| ประชุมประชิดไชย | รณะรัฏฐวัชชี | ||
| ๏ ฉนี้แหละเสนา | ปติฐานะมนตรี | ||
| คอใครจะใคร่มี | พจะคานประการไร | ||
| ๏ ฝ่ายพราหมณ์ก็กราบทูล | อติศูริย์ณทันใด | ||
| นยาธิบายไข | วจนัตถทัดทาน | ||
| ๏ พระราชปรารม | ภนิยมมิควรการณ์ | ||
| ขอองคภูบาล | พิเคราะห์เหตุจงดี | ||
| ๏ อันซึ่งจะกรีฑา | พละทัพและไปดี | ||
| กระษัตริย์ณวัชชี | ชนบทสมหมาย | ||
| ๏ มิแผกมิผิดพา | กยะข้าพระองค์ทาย | ||
| ไป่ได้สดวกตาย | และจะแพ้เพราะไพรี | ||
| ๏ พวกลิจฉวีขัต | ติยรัชชวัชชี | ||
| ละองค์ละองค์มี | มิตระพันธะมั่นคง | ||
| ๏ และแสนจะสามารถ | พละอาจกระทำสง | ||
| ครามยุทธยรรยง | มิระย่อมิเยงใคร | ||
| ๏ เราน้อยจะย่อยยับ | ดละอัปราไชย | ||
| ฉนี้แหละแน่ใน | มนะข้าพยากรณ์ | ||
| ๏ และอีกประการเล่า | ผิวะเขาสิคิดคลอน | ||
| แคลนพาลระราญรอน | ทุจริตผจญเรา | ||
| ๏ เป็นก่อนกระนั้นชอบ | ทุษะตอบก็ทำเนา | ||
| มิมีคดีเอา | ธุระเห็นบเปนธรรม | ||
| ๏ และโลกจะล่วงวา | ทะติว่าพระองค์จำ | ||
| นงเจตนาดำ | ริห์วิรุธประทุษฐ์เขา | ||
| ๏ กระนี้พระจุ่งปรา | รภะภาระแบ่งเบา | ||
| เพื่อกล่อมถนอมเกลา | มิตระภาพสงบงาม | ||
๕
| อีทิสังฉันท์ ๒๐ | |||
| ๏ ภูบดินทร์สตับอุปายะตาม | |||
| ณวาทะวัสสการะพราหมณ์ | และบังอาจ | ||
| ๏ เกินประมาณเพราะการละเมิดประมาท | |||
| มิควรจะขัตบรมราช | ชโยงการ | ||
| ๏ ท้าวก็ทรงแสดงพระองคะปาน | |||
| ประหนึ่งพระราชหทัยธดาล | พิโรธจึง | ||
| ๏ ผันพระกายกระทีบพระบาทและอึง | |||
| พระศัพทะสีหนาทะพึง | สยองภัย | ||
| ๏ เอออุเหม่นะมึงชิช่างกระไร | |||
| ทุทาษสถุลฉนี้ไฉน | ก็มาเปน | ||
| ๏ ศึกบถึงและมึงก็ยังมิเห็น | |||
| จะน้อยจะมากจะยากจะเย็น | ประการใด | ||
| ๏ อวดฉลาดและคาดแถลงเพราะใจ | |||
| ขยาดขยั้นมิทันอะไร | ก็หมิ่นกู | ||
| ๏ เล่หะกากะหวาดขมังธนู | |||
| บห่อนจะเห็นธวัชริปู | ก็ท้อถอย | ||
| ๏ พ่ายเพราะไภยะตัวสิกลัวจะพลอย | |||
| พินาศชิพิตร์ประดิษฐ์ประดอย | ประเด็นขัด | ||
| ๏ กูก็เอกอุดมบรมกษัตริย์ | |||
| วิจาระถ้วนบควรจะทัด | จะทานคำ | ||
| ๏ นี่ก็เห็นเพราะเปนอมาตย์กระทำ | |||
| พระราชการะมาฉนำ | สมัยนาน | ||
| ๏ ใช่กระนั้นละไซร้จะให้ประหาร | |||
| ชิวาตม์และหัวจะเสียบประจาน | ณทันที | ||
| ๏ นัคราภิบาลสภาบดี | |||
| และราชบุรุษฮะเฮ้ยจะรี | จะรอไย | ||
| ๏ ฉุดกระชากกะลีอปรีชะไป | |||
| บพักจะต้องกะรุณอะไร | กะคนคด | ||
| ๏ ลงพระราชอาชะญา ณ บท | |||
| พระอัยการพิพากษะกฎ | และโกนผม | ||
| ๏ ไล่มิให้สถิตย์ณคามนิคม | |||
| นครมหาสิมานิยม | บุรีใด | ||
| ๏ มันสมรรคสวามิภักดิใน | |||
| อมิตตะลิจฉวีก็ไป | บห้ามกัน | ||
| ๏ เสร็จประกาศพระราชธูระสรรพ์ | |||
| เสด็จนิวัติศุขาภิมัณฑ์ | มหาคาร | ||
๖
| อินทรวิเชียร ฉันท์ ๑๑ | |||
| ๏ ควรสุดจะสมเพช | จิตระเวทนาการ | ||
| ที่ท่านพฤฒาจารย์ | พะกระทบประสบทัณฑ์ | ||
| ๏ โตยเต็มกตัญูญู | กตเวทิตาอัน | ||
| ใหญ่ยิ่งและยากครัน | ขรการณ์จะทานทน | ||
| ๏ ยินดีนิยมเพี่อ | สละเนี้อและเลีอดตน | ||
| ยอมรับอดูรผล | จะพะพ้องพะพานกาย | ||
| ๏ ไป่เห็นกะเจ็บแสบ | ชีวะแทบจะทำลาย | ||
| มอบสัตย์สมรรถหมาย | มนะมั่นมิหวั่นไหว | ||
| ๏ หวังการ ณ แผ่นดิน | จะสดวกเพราะฉันใต | ||
| ให้กิจในฤทธิ์ไป | บมิเลี่ยงฤเบี่ยงเบือน | ||
| ๏ เหลือที่จะมีใคร | ทมะในหทัยเหมีอน | ||
| กัดฟันบฟั่นเฟีอน | สติอดสกดเอา | ||
| ๏ พวกราชมัลล์โดย | พละโบยมิใช่เบา | ||
| สุดหัตถะแห่งเขา | ขณะหวดสิพึงกลัว | ||
| ๏ ยลเนื้อก็เนื้อเต้น | พิศะเส้นก็สั่นรัว | ||
| ทั่วร่างและทั้งตัว | ก็ระริกระริวไป | ||
| ๏ แลหลังก็หลั่งโล | หิตโอ้เลอะลามไหล | ||
| พ่งผาดอนาถใจ | ตละล้วนระรอยหวาย | ||
| ๏ เนี่องนับอเนกแนว | ระยะแถวตลอดลาย | ||
| เฆี่ยนครบสยบกาย | ศิระพับพะกับคา | ||
| ๏ ทั้งหลายสหายมิต | ตะอมัจจะเสนา | ||
| ทัศน์เหตุทุเรศสา | หศะแสนสลดใจ | ||
| ๏ สุดที่จะกลั้นโท | มนะโศกะอาลัย | ||
| ถ้วนหน้ามิว่าใคร | ขณะเห็นบเว้นคน | ||
| ๏ แก้ไขและได้คืน | สติฟื้นประทังตน | ||
| จึ่งราชบุรุษกล | ปกกรณ์ก็โกนหัว | ||
| ๏ เสื่อมศีศะผมเผ้า | พิศะเปล่าประจานตัว | ||
| เปนเยี่ยงประหยัดกลัว | ผิมะลักจะหลาบจำ | ||
| ๏ เสร็จอาชะญาทัณฑ์ | กิจะพลันประกาศทำ | ||
| ปัพพาชนีย์กรรม | ดุจะราชโองการ | ||
| ๏ บรรดาประชาชน | ขณะยลทิชาจารย์ | ||
| สุดแสนจะสงสาร | สรแซ่ประสาสันทน์ | ||
| ๏ บางคนกมลอ่อน | อุระข้อนพิไรพรรณน์ | ||
| บางเหล่าวิสัยอัน | กุธะเกลียดก็เสียดสี | ||
| ๏ บางพวกก็เปนกลาง | ยละข้างพิจารณ์ดี | ||
| บางหมู่กะรุณมี | ณหทัยก็ให้ของ | ||
| ๏ พราหมณ์วัสสการเส | กละเล่หะทำนอง | ||
| ท่าทางละอย่างผอง | นระสิ้นบสงสัย | ||
| ๏ ออกจากนครรา | ชะคฤห์รีบจรัลไป | ||
| สู่เทศสถานไกล | บุระรัฏฐัวัชชี | ||
๗
| วิชชุมมาลาฉันท์ ๘ | |||
| ๏ แรมทางกลางเถี่อน | ห่างเพื่อนหาผู้ | ||
| หนึ่งใดนึกดู | เห็นใครไป่มี | ||
| หลายวันถั่นล่วง | เมืองหลวงธานี | ||
| นามเวสาลี | ดุ่มเดาเข้าไป | ||
| ๏ ผูกไมตรีจิตร์ | เชิงชิดชอบเชื่อง | ||
| กับหมู่ชาวเมีอง | ฉันท์อัชฌาสัย | ||
| เล่าเรี่องเคืองขุ่น | ว้าวุ่นวายใจ | ||
| จำเปนมาใน | ด้าวต่างแดนตน | ||
| ๏ เขาแสนสังเวช | สังเกตอาการ | ||
| แห่งท่านอาจารย์ | ท่าทีทุกข์ทน | ||
| ภายนอกบอกแผล | แน่แท้ทุพพล | ||
| เห็นเหตุสมผล | ให้พักอาศรัย | ||
| ๏ ข่าวคราวกล่าวกัน | เปนทันแพร่หลาย | ||
| ลือล่ำกำจาย | จนแจ้งทั่วไป | ||
| มนตรีกราบทูล | เค้ามูลขานไข | ||
| แด่องค์ท้าวไท | แหล่งหล้าลิจฉวี | ||
| ๏ ทรงทราบข่าวสาสน์ | โดยราชตำรัส | ||
| สัญญาอาณัติ | ทุ่มฆาฏเภรี | ||
| ทุกไท้ราชา | อาณาวัชชี | ||
| มาชุมนุมมี | การตฤกปฤกษา | ||
| ๏ แน่นเนีองเนื่องนับ | ลำดับโดยหมู่ | ||
| ทันใดราชผู้ | เปนใหญ่ในสภา | ||
| เริ่มอารัมภ์พจน์ | ตามบทมีมา | ||
| ชี้แจงจักปรา | รพภ์กันฉันใด | ||
| ๏ พราหมณ์หนึ่งซึ่งเขา | เปนเปาโรหิตย์ | ||
| พวกปัจจามิตร์ | มาคธเขตร์ไผท | ||
| ต้องราชอาชญูา | หนีมาอาศรัย | ||
| จำไล่ให้ไป | ฤๅรับเลี้ยงดู | ||
| ๏ พร้อมตกลงเปน | ความเห็นเดียวกัน | ||
| บ้านเมีองของมัน | นั้นเปนศัตรู | ||
| แห่งรัฏฐ์วัชชี | แม้มีแต้มคู | ||
| คิดมาตร์คาดมู | ลารัมภ์ทำกล | ||
| ๏ เพื่อส่อไส้ศึก | ลับลึกสนธิ์สาย | ||
| หากเห็นแยบคาย | ผิดอย่างแผกยล | ||
| ไล่มันทันที | แต่นี่ในฉงน | ||
| ยากหยังยังปน | ไปข้างสงสัย | ||
| ๏ รอไว้ให้หา | เข้ามาจักมี | ||
| ถ้อยท่าพาที | เท็จจริงฉันใด | ||
| สุดแท้แต่การณ์ | ตามฐานเปนไป | ||
| สมควรอย่างไร | บัญชาคราหลัง | ||
๘
| อินทรวงศ์ฉันท์ ๑๒ | |||
| ๏ ราชาประชุมดำ | ริหะโดยประการะดัง | ||
| ดำรัสตระบัดยัง | วจนัตถ์ปวัตติพลัน | ||
| ๏ ให้ราชภัฏโป | ริสะไปขมีขมัน | ||
| หาพราหมณ์ทุพลอัน | บุระเนระเทศะมา | ||
| ๏ เขาพลันจรัลริบ | จระรุตประตุจประกา | ||
| สิตนำทิชาจา | ริยะสู่พระราชฐาน | ||
| ๏ จึ่งลิจฉวีรา | ชะสภาบดีประธาน | ||
| มีราชโองการ | นยะปุจฉนีย์คตี | ||
| ๏ เยียใดไฉนตู | กะระครูธล่วงกะลี | ||
| ข้อใหญ่อะไรมี | ทุระเหตุจะเสียจะหายน์ | ||
| ๏ จึ่งดาลอดูรพ้อง | ขรข้องระคนระคาย | ||
| หลังไหล่สิรอยหวาย | คณนาอนันต์ประมาณ | ||
| ๏ ต้องทัณฑะบรรพา | ชนิย์มาก็ไกลสถาน | ||
| พรากพันธุวงศ์วาน | บุตรทาระมิตร์สหาย | ||
| ๏ มาอยู่นครเรา | จะเสาะเอารหัสอุบาย | ||
| ฤๅไรก็ ยากหมาย | อนุมานะครันนะครู | ||
| ๏ อันราชอชาตสัต | คุณรัฏฐู์มคธริปู | ||
| แห่งเราจะเอาภู | มิกะกันและกันประสงค์ | ||
| ๏ หลากเหลือจะเชี่อจิตร์ | ผิวะคิดประหวั่นพะวง | ||
| เมตตาและเต็มปลง | จิตระจักประคับประคอง | ||
| ๏ หนักข้างระคางอยู่ | บมิรู้จะรับจะรอง | ||
| ภายหลังก็ตั้งตรอง | ตริฤเว้นระวังระแวง | ||
| ๏ ฝายวัสสการครู | ก็มธูระทูลแถลง | ||
| ให้เชื่อและชี้แจง | อภิยาจนาภิปราย | ||
๙
| วสันตดิลกฉันท์ ๑๔ | |||
| ๏ ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ | บริสุทธิกำจาย | ||
| ปรากฎพระยศระบุระบาย | กิติเบิกระบือบุญ | ||
| ๏ เมตตาทยาลุศุภะกรรม | อุปถัมภะการุญ | ||
| สรรเสริญเจริญพระคุณะสุน | ทระภาพพิบูลย์งาม | ||
| ๏ เปรียบปานมหรรณพะนที | รมะที่ ประทังความ | ||
| ร้อนกายกระหายอุทกะยาม | นระผู้ประสบเห็น | ||
| ๏ เอิบอิ่มกระหยิมหทยะคราว | กระอุผ่าวก็ผ่อนเย็น | ||
| ยังอุณหะมุญจนะและเปน | ศุขะปีติดีใจ | ||
| ๏ อันข้าพระองค์กษณะนี้ | บมิมีจะร้อนใด | ||
| ยิ่งกว่าและหามนุษไหน | ฤเสมีอนเสมอตน | ||
| ๏ ใคร่เปลื้องประเทืองประนุทะทุกข์ | ภยะมุขจะมาดล | ||
| ไร้ญาติและขาตมิตระสกล | นฤผู้จะดูดาย | ||
| ๏ โดยเดียวอดักอดุระแด | และก็แก่ชรากาย | ||
| ที่ซึ่งจะพึงสรณะหมาย | อนุศรบห่อนเห็น | ||
| ๏ ทราบข่าวขจรพระกิติบา | ระมิว่าพระองค์เปน | ||
| เอกอรรคกระษัตริย์สุขุมะเพ็ญ | กรุณามหาศาล | ||
| ๏ หวังเพื่อพะพิงบพิตระพึ่ง | อภิโพธิสมภาร | ||
| มอบกายถวายชิพิตตระปราณ | นิจะกาละปรารมภ์ | ||
| ๏ คิดไว้บได้ประดุจะเจตน์ | เฉภาะเหตุบเห็นสม | ||
| ขืนทำก็เท่ากะจะนิยม | คติผิดพิจารณ์ดู | ||
| ๏ ขึ้นชื่อกระฉ่อนบุรุษะกัก | ขละอักกตัญญู | ||
| คิดคดขบถประทุษะภู | วะประเทศผไทตน | ||
| ๏ จำเปนเพราะเหลีอจะทุมนัศ | บมิน่าจะรับผล | ||
| แห่งราชภัยพิบัติดล | ดุจะนี้พินิจดู | ||
| ๏ เหตุเดิมก็โดยบรมะรา | ชอชาตะศัตรู | ||
| ปฤกษากะข้ายุคละมู | ลิกะมุขมนตรี | ||
| ๏ จักยาตร์พยู่ห์พหละยุท | ธะประทุษฐะย่ำยี | ||
| เขตร์แดนพระองค์นิยมะนี | ระประโยชน์พยายาม | ||
| ๏ ข้าบาทบจงจิตระอสัตย์ | พิเคราะห์ชัดถนัดความ | ||
| จริงอ้างกระจ่างพจนะตาม | อธิบายรบิลแจง | ||
| ๏ วัชชีนครบวระสรร | พะจะขันจะเข้มแขง | ||
| รี้พลสกลพิริยแรง | รณะการะกล้าหาญู | ||
| ๏ มาคธผไทรัฐะนิกร | พละอ่อนบชำนาญ | ||
| ทั้งสินจะสู้สมระราญ | รึปุนั้นไฉนไหว | ||
| ๏ ดั่งอินทโคปกะผวา | มุหะฝ่า ณ กองไฟ | ||
| หิ่งห้อยสิแข่งสุริยะไหน | จะมิน่าชิวาลาญ | ||
| ๏ เห็นการณ์ก็ควรยบละขัต | พจนัตถะทัดทาน | ||
| บัดดลบดินทร์หทยะตาล | ลพิโรธะสำแดง | ||
| ๏ ลงราชทัณฑะพิธะทา | รุณะการะร้ายแรง | ||
| ไม่ควรเฉลยนยะแถลง | เพราะพระองค์ก็ทรงเห็น | ||
| ๏ กราบทูลประมูลบทะประมวญ | ตละล้วนตลอตเปน | ||
| ความจริงบแต่งกละประเด็น | นิระสาระพาที | ||
| ๏ ทีดับระงับอตุระผ่อน | ก็บห่อนจะเห็นมี | ||
| นอกจากพระองค์อดุละสี | ตลเมตตะคุณมัย | ||
| ๏ มุ่งมาก็หมายกมละมี | สรณียะเปนไป | ||
| ครองชีวะสืบศุขะพิสัย | อนุสนธิอาสัญ | ||
| ๏ มั่นปองสนองวระคุณา | ธิมหากะรณครัน | ||
| ในราชกิจนิจะนิรัน | ดระตราบสลายกาล | ||
| ๏ สุดแต่จะทรงพระกรุณา | ทนข้าพระบทมาลย์ | ||
| ผู้ถืออภัพพ์ทุพพละซาน | เสาะอุสาหะมาถึง | ||
๑๐
| วังสัฏฐฉันท์ ๑๒ | |||
| ๏ ประชุมกระษัตริย์รา | ชะสภาสดับคนึง | ||
| คเรณทุกข์รึง | อุระอัตถ์ประวัติประวิง | ||
| ๏ ประกอบระกำพา | หิระกายะน่าจะจริง | ||
| มิใช่จะแอบอิง | กละอำกระทำอุบาย | ||
| ๏ และทุกพระองค์ใน | คณะไป่ฉงนฉงาย | ||
| ก็เชื่อฌแยบคาย | คะรุวัสสการะพราหมณ์ | ||
| ๏ ตระบัตธรับสั่ง | ผิวะดั่งวจีนิยาม | ||
| ละล้วนก็ควรความ | และมิร้ายมิแรงอะไร | ||
| ๏ อชาตะศัตรู | จุฬะภูว์มคธผไท | ||
| มิควรจะมีใจ | กุธะเกรี้ยวกระนี้สิหนอ | ||
| ๏ และเหตุก็เท่านั้น | ผิจะผันจะผ่อนก็พอ | ||
| ระงับพิโรธรอ | พิเคราะห์เห็น บ เปนกระไร | ||
| ๏ เถอะเราก็เอนดู | ทิชะครูและเศร้าหทัย | ||
| เพราะที่ธมีใจ | สุจริตวินิจวิจารณ์ | ||
| ๏ พะพ้องพระอาชญา | บมิน่าจะเปนจะปาน | ||
| มิหนำนิเทสการ | ทวิวิธลุทัณฑะทวน | ||
| ๏ จะรับและเลี้ยงท่าน | อุปการ ณ ฐานะควร | ||
| ก็จงละเว้นมวล | มละโทษประพฤติสุธรรม์ | ||
| ๏ ประดุจขนบข้า | ธุระราชะกิจจสรรพ์ | ||
| ทิชงคะน้อมอัญ | ชลิเช่นจะชื่นจะชู | ||
| ๏ และมีพระปุจฉา | นยะว่าก็ครา ณ ครู | ||
| ฉลองพระคุณภู | ธระรับพระราชธูร | ||
| ๏ สถิตย์ ณ ฐานัน | ดระชั้นอะไรจะปูน | ||
| ประกอบและเกื้อกูล | ดุจะดั่งบุราณะมา | ||
| ๏ ทวิชแถลงไท | กิจะในสมัยณะกา | ||
| ละอยู่นครรา | ชคฤห์ศักดิข้าธุลี | ||
| ๏ สเถียรอมาตย์ฐา | นะพิจารณาคดี | ||
| พิฉินทะธารี | ดุละกิจพิพากษะการ | ||
| ๏ กระษัตริย์กเษตร์ลิจ | ฉวิหล้าพระราชะทาน | ||
| สถาปนาฐาน | ยศะเทอดธุโรปถัมภ์ | ||
| ๏ และเห็นเพราะเปนครู | วุฒิรู้วิชาและชำ | ||
| นิพลปศาสตร์คัม | ภิระเพทพิเศษพิศาล | ||
| ๏ ประสิทธิดำแหน่ง | คะรุแห่งพระราชกุมาร | ||
| นิพัทธะเอาภาร | อนุสิฏฐะวิทยา | ||
๑๑
| มาลินีฉันท์ ๑๕ | |||
| ๏ กษณะทวิชะรับฐา | นันดร์และที่วา | ||
| ทกาจารย์ | |||
| ๏ นิระอลสะประกอบการ | พีริโยฬาร | ||
| และเต็มใจ | |||
| ๏ จะพินิจยะคดีใด | เที่ยง ณ บทใน | ||
| พระธรรมนูญู | |||
| ๏ ละมนะอคติสีสูญู | ยุกติบาฐบูรณ์ | ||
| ณคลองธรรม์ | |||
| ๏ ลุสมยะจะแนะนำพรรค์ | ราชกุมารสรรพ์ | ||
| ธพรำสอน | |||
| ๏ หฤทยปริอาทร | ชี้วิชากร | ||
| ก็โดยดี | |||
| ๏ เพราะตริจะทนุถนอมปรี | ตามิไห้มี | ||
| ระแวงใด | |||
| ๏ ผิวจะวิรุธะแคลงใน | ราชหทัยไท | ||
| ธลิจฉวี | |||
| ๏ เพราะปกรณะวิธีมี | เล่หะลับนี | ||
| ระสงสัย | |||
| ๏ คณะขัติยะและใครใคร | ต่างก็ไว้ใจ | ||
| ทิชาจารย์ | |||
๑๒
| ภุชงคปยาตรฉันท์ ๑๒ | |||
| ๏ ทิชงค์ชาติ์ฉลาดยล | คเนกลคนึงการ | ||
| กษัตริย์ลิจฉวีวาร | ระวังเหือดระแวงหาย | ||
| ๏ เหมาะแก่การจะเสกสัน | ปวัตติ์วัญจะโนบาย | ||
| มล้างเหตุพิเฉทสาย | สมัคคิ์สนธิ์สโมสร | ||
| ๏ ณ วันหนึ่งลุถึงกา | ละศึกษาพิชากร | ||
| กุมารลิจฉวีวร | เสด็จพร้อมประชุมกัน | ||
| ๏ ตระบัดวัสสการมา | สถานราชะเรียนพลัน | ||
| ธแกล้งเชิญกุมารฉันท์ | สนิทหนึ่งพระองค์ไป | ||
| ๏ ลุห้องหับระโหฐาน | ก็ถามการณะทันใด | ||
| มิลี้ลับอะไรใน | กถาที่ธปุจฉา | ||
| ๏ จะถูกผิดกระไรอยู่ | มนุษผู้กระทำนา | ||
| และคู่โคก จูงมา | ประเทียบไถมิใช่หรือ | ||
| ๏ กุมารลิจฉวีขัติย์ | ก็รับอัตถะอออือ | ||
| กะสิกชนกระทำคือ | ประดุจคำพระอาจาย์ | ||
| ๏ ก็เท่านั้นธเชิญให้ | นิวัติในมิช้านาน | ||
| ประสิทธิ์ศิล์ปประสาสน์สาร | ตลอดเลิกลุเวลา | ||
| ๏ อุรสลิจฉวีสรร | พะชวนกันเสด็จมา | ||
| และต่างซักกุมารรา | ชะองค์นั้นจะเอาความ | ||
| ๏ พระอาจารย์สิเรียกไป | ณ ข้างใน ธ ไต่ถาม | ||
| อะไรเธอเสนอตาม | วจีสัตย์กะพวกเรา | ||
| ๏ กุมารนั้นสนองสา | ระวากย์วาทะตามเลา | ||
| เฉลยกับพระครูเปา | รุหิตย์โดยคดีมา | ||
| ๏ กุมารอื่นก็สงสัย | มิเชี่อในพระวาจา | ||
| สหายราชธพรรณ์นา | และต่างองค์ก็พาที | ||
| ๏ ไฉนเลยพระครูเรา | จะพูดเปล่าประโยชน์มี | ||
| เลอะเหลวนักละล้วนนี | ระผลเห็นบเปนไป | ||
| ๏ เถอะถึงถ้าจะจริงแม้ | ธกล่าวแท้ก็ทำไม | ||
| สิชวนเข้า ณ ข้างใน | จะถามนอกบยากเย็น | ||
| ๏ ชรอยว่าทิชาจารย์ | ธคิดอ่านกะท่านเปน | ||
| รหัสเหตุประเภทเห็น | ละแน่ชัดถนัดความ | ||
| ๏ และท่านมามุสาวาท | บกล้าอาจจะบอกตาม | ||
| พจีจริงพยายาม | ไถลแสรงแถลงสาร | ||
| ๏ กุมารราชมิตร์ผอง | ก็สอดคล้องและแคลงดาล | ||
| พิโรธกาจวิวาทการ | อุบัติขึ้นเพราะขัดเคือง | ||
| ๏ พิพิธพันธะไมตรี | ประดามีนิรันดร์เนือง | ||
| กะองค์นั้นก็พลันเปลีอง | มลายปลาศท์พินาศปลง | ||
๑๓
| มาณวกฉันท์ ๘ | |||
| ๏ ล่วงลุประมาณ | กาลอนุกรม | ||
| หนึ่ง ณ นิยม | ท่านทวิชงค์ | ||
| เมื่ออนุสิฏฐ์ | วิทยะยง | ||
| เชิญูวระองค์ | เอกะกุมาร | ||
| ๏ เธอจระตาม | พราหมะณะไป | ||
| โดยเฉพาะใน | ห้องรหุฐาน | ||
| จึ่งพฤฒิถาม | ความพิศดาร | ||
| ขอธประทาน | โทษะและไข | ||
| ๏ อย่าติคะรู | หลู่พจะเลย | ||
| ท่านสิเสวย | ภัตต์กะอะไร | ||
| ในทินะนี้ | ดีฤไฉน | ||
| พอหฤทัย | ยิ่งละกระมัง | ||
| ๏ ราชธก็เล่า | เค้าณประโยค | ||
| ตามบริโภค | แล้วขณะหลัง | ||
| วาทะประเทือง | เรึ่องก็ประทัง | ||
| อาคมะยัง | สิกขะสภา | ||
| ๏ เสร็จอนุสาสน์ | ราชอุรส | ||
| ลิจฉวิหมด | ต่างธก็มา | ||
| ถามนยะอัน | ท่านวุฒิอา | ||
| จาริยะปรา | รพภะอะไร | ||
| ๏ เธอก็แถลง | แจ้งกิจะมวล | ||
| ความตละล้วน | จริงณหทัย | ||
| ต่างก็มิเชื่อ | เมื่อตริไฉน | ||
| จึ่งผละใน | เหตุบมิสม | ||
| ๏ ขุ่นมนะเคือง | เรื่องนฤสาร | ||
| เช่นกะกุมาร | ก่อนก็ระดม | ||
| เลิกสละแยก | แตกคณะกลม | ||
| เกลียวบนิยม | คบดุจะเดิม | ||
๑๔
| อุเปนทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ | |||
| ๏ ทิชงค์เจาะจงเจตน์ | กละห์เหตุยุยงเสริม | ||
| กระหนำและซำเติม | นฤพัทธะก่อการ | ||
| ๏ ละครั้งระหว่างครา | ทินะวาระนานนาน | ||
| เหมาะท่าทิชาจารย์ | ธก็เชิญเสด็จไป | ||
| ๏ บห่อนจะมีสา | ระฤหาประโยชน์ใด | ||
| กระนั้นเสมอไน | ยะธแสร้งเสาะสนถาม | ||
| ๏ และบ้างก็พูดว่า | น่ะแน่ะข้าสตับตาม | ||
| ยุบลระบิลความ | พจะแจ้งกระจายมา | ||
| ๏ ลเมิตติเตียนท่าน | ก็เพราะท่านสิแสนสา | ||
| ระพัดทลิทท์ภา | วะและสุดจะขัดสน | ||
| ๏ จะแน่มิแน่เหลีอ | มนะเชี่อเพราะยากยล | ||
| ณที่บมีคน | ธก็ควรขยายความ | ||
| ๏ และบ้างก็กล่าวว่า | น่ะแน่ะข้าจะขอถาม | ||
| เพราะทราบคดีตาม | วจะลือระบือมา | ||
| ๏ ติฉินเยาะเย้ยท่าน | ก็เพราะท่านสิแสนสา | ||
| ระพรรณพิกลกา | ยะพิลึกประหลาดเปน | ||
| ๏ จะจริงมิจริงเหลีอ | มนะเชื่อเพราะไป่เห็น | ||
| ผิดข้อบลำเค็ญู | จิตระควรขยายความ | ||
| ๏ กุมาระองค์เสา | วนะเค้าคดีตาม | ||
| กระทู้พระครูถาม | ธก็แสนจะสงสัย | ||
| ๏ ก็คำบกอบการณ์ | คะรุท่านจะถามไย | ||
| ธซักเสาะสืบใคร | ระบุแจ้งกะอาจารย์ | ||
| ๏ ทวิชก็บอกว่า | พระกุมาระโน้นขาน | ||
| ยุบลกะข้ากาล | เฉภาะอยู่กะกันสอง | ||
| ๏ กุมารพระองค์นั้น | ธมิทันจะตฤกตรอง | ||
| ก็เชื่อณคำของ | วุฒิครูและวู่วาม | ||
| ๏ พิโรธกุมารอง | คะเจาะจงพยายาม | ||
| ยุครูเพราะเอาความ | บมิดีประเดตน | ||
| ๏ ก็พ้อและต่อว่า | ทิฐิมานะเกิดจน | ||
| ลุโทษะสืบสน | ธิวิวาทเสมอมา | ||
| ๏ และฝ่ายกุมารหมู่ | ทิชะครูบเรียกหา | ||
| ก็แหนงประดารา | ชะกุมารทิชงค์เชิญ | ||
| ๏ พระราชบุตร์ลิจ | ฉวิมิตตจิตร์เมิน | ||
| กะกันและกันเหิน | คณะห่างก็ต่างถือ | ||
| ๏ ทนงชนกตน | วุฒิล้นประเสริฐลือ | ||
| ก็หาญกระเหิมฮือ | มนะฮึกบนึกขาม | ||
๑๕
| สัทราฉันท์ ๒๑ | |||
| ๏ ลำดับนั้นวัสสการพราหมณ์ | ธก็ยุศิษยะตาม | ||
| เล่ห์อุบายงาม | ฉงนงำ | ||
| ๏ ปวงโอรสลิจฉวีตำ | ริหะวิรธะและสำ | ||
| คัญประดุจคำ | ธเสกสัน | ||
| ๏ ไป่เหลือเลยสักพระองค์อัน | มิละปิยะสหฉันท์ | ||
| ขาดสมรรคพันธ์ | ก็อาดูร | ||
| ๏ ต่างองค์นำความมิงามทูล | พระชนกะอดิศูริย์ | ||
| แห่งธโดยมูล | ปวัตติ์ความ | ||
| ๏ แตกร้าวกร้าวร้ายก็ป้ายปาม | ลุวระบิตระลาม | ||
| ทีละน้อยตาม | ณเหตุผล | ||
| ๏ ที่เชื่อฟังพจน์อุรสตน | นฤวิเคราะหะเสาะสน | ||
| สืบจะหมองมล | เพราะฉันใด | ||
| ๏ แลทั้งท่านวัสสการใน | ขณะยละจะเหมาะไฉน | ||
| เสริมเสมอไป | สดวกดาย | ||
| ๏ หลายอย่างต่างกลธขวนขวาย | ระบิละยุปริยา | ||
| วัญูจโนบาย | บเว้นครา | ||
| ๏ ครั้นล่วงสามปีประมาณมา | คณขัติยะประดา | ||
| ลิจฉวีรา | ชะทั้งหลาย | ||
| ๏ สามัคคีธัมมะทำลาย | มิตระภิทนะกระจาย | ||
| สรรพะเสื่อมหายน์ | ก็เปนไป | ||
| ๏ ต่างองค์ทรงแคลงระแวงใน | พระหฤทยะนิสัย | ||
| ผู้พิโรธใจ | ระวังกัน | ||
๑๖
| สาลินีฉันท์ ๑๑ | |||
| ๏ พราหมณ์ครูรู้สังเกต | ประจักษ์เหตุตระหนักครัน | ||
| ราชาวัชชีสรร | พะจักสู่พินาศสม | ||
| ๏ ยินดีบัดนี้กิจ | จะสัมฤทธิ์มนารมณ์ | ||
| ทำมาด้วยปรากรม | และอุตสาหะแห่งตน | ||
| ๏ ให้ลองตีกลองนัด | ประชุมขัตติ์ยมณฑล | ||
| เชิญูซึ่งส่ำสากล | กษัตริย์สู่สภาคาร | ||
| ๏ วัชชีภูมีผอง | สดับกลองกระหึมขาน | ||
| ทุกไท้ไป่เอาภาร | ณกิจเพื่อเสด็จไป | ||
| ๏ ต่างทรงรับสั่งว่า | จะเรียกหาประชุมไย | ||
| เราใช่เปนใหญู่ใจ | ก็ขลาดกลัวบกล้าหาญ | ||
| ๏ ท่านใดที่เปนใหญ่ | และกล้าใครบเปรียบปาน | ||
| พอใจใครในการ | ประชุมชอบก็เชิญเขา | ||
| ๏ ปฤกษาหาฤๅกัน | ไฉนนั้นก็ทำเนา | ||
| จักเรียกชุมนุมเรา | บแลเห็นประโยชน์เลย | ||
| ๏ รับสั่งผลักไสส่ง | และทุกองค์ธเพิกเฉย | ||
| ไป่ได้ไปดั่งเคย | สมรรคเข้าสมาคม | ||
๑๗
| อุปัฏฐิตาฉันท์ ๑๑ | |||
| ๏ เห็นเชิงพิเคราะห์ช่อง | ชนะคล่องประสบสม | ||
| พราหมณ์เวทะอุดม | ธก็ลอบแถลงการณ์ | ||
| ๏ ให้วัลลภะชน | คมะดลประเทศฐาน | ||
| กราบทูลนฤบาล | อภิเผ้ามคธไกร | ||
| ๏ แจ้งลักษณะสา | สนะว่ากระษัตริย์ใน | ||
| วัชชีบุระไก | วละหล้าตลอดกัน | ||
| ๏ บัดนี้สิก็แตก | คณะแผกและแยกพรรค์ | ||
| ไป่เปนสหะฉัน | ทะเสมือนเสมอมา | ||
| ๏ โอกาศเหมาะสมัย | ขณะไหนประดุจครา | ||
| นี้แล้วก็ยากหา | จะลุได้สดวกดี | ||
| ๏ ขอเชิญวระบาท | พยุห์ยาตร์เสด็จกรี | ||
| ฑาทัพพละพี | ริยะยุทธะโดยไว | ||
๑๘
| สุรางคณางค์ ๒๘ | |||
| ๏ บพิตร์อชา | |||
| ตะสัตตรา | ชะรัฏฐะไกร | ||
| สดับณสาสน์ | พระราชหทัย | ||
| ธปรีดิใด | บเปรียบบปาน | ||
| ๏ พระเผยประภาษ | |||
| กะมุขอมาตย์ | บดีประธาน | ||
| ตระเตรียมสกล | พหลทหาร | ||
| สมรรถะชาญ | ประดังประตา | ||
| ๏ สพรึบสพรั่ง | |||
| ณหน้าและหลัง | ณซ้ายและขวา | ||
| ละหมู่ละหมวด | ก็ตรวจก็ตรา | ||
| ประมวญกะมา | ก็มากประมาณ | ||
| ๏ นิกายเสบียง | |||
| ก็พอก็เพียง | พโลปการ | ||
| และสัตถะภัณ | ฑะสรรพะภาร | ||
| จะยุทธะราญ | กะเรียกระดม | ||
| ๏ ประชุมพยูห์ | |||
| กระเกริกกระกรู | กระหยิ่มนิยม | ||
| ละล้วนสง่า | มนาภิรมย์ | ||
| บขามระทม | มิท้อริปู | ||
| ๏ สมานสมัคคิ์ | |||
| ระเริงและรัก | จะรบศัตรู | ||
| ฉลองพระคุณ | พระจุฬภูว์ | ||
| พิไชยะชู | พระเกียรดิ์ไผท | ||
| ๏ จะดีจะงาม | |||
| เพราะเข้าสนาม | ประยุทธะไกร | ||
| เหมาะนามทหาร | ละคร้านไฉน | ||
| และสมกะใจ | บุรุษสมัญญู์ | ||
| ๏ ก็โห่และฮึก | |||
| ประหัฏฐ์คะคึก | ประกวดประชัน | ||
| ณ ท้องพระลาน | ประมาณอนันต์ | ||
| อเนกะสรร | พะเตรียมคระไล | ||
๑๙
| โคฏกฉันท์ ๑๒ | |||
| ๏ ประลุฤกษะมหุดิ์ | ทินะอุตตมะไกร | ||
| รณรงคะวิไช | ยะดิถีศภะยาม | ||
| ๏ ทิชะพฤฒิปุโร | หิตโกวิทะพราหมณ์ | ||
| ก็ประกอบกิจะตาม | นิติไสยยะพิธี | ||
| ๏ ทนุเพึ่ออภิมง | คละสงเคราะห์ทวี | ||
| ศิริวัฑฒนะกรี | ฑะเผด็จดัษกร | ||
| ๏ บุรพัณหะสมัย | ลุอุทัยระวิวร | ||
| นฤนารถอดิศร | ธเสด็จสระสนาน | ||
| ๏ วรองค์อภิมัณฑ์ | ศุภะสรรพะประการ | ||
| ดุจะขัตติย์บุราณ | รณะยุทธะนิยม | ||
| ๏ พระเสด็จรัฐะยา | บทะคลาอนุกรม | ||
| ฐิตะเกยชยะชม | พละพฤนทะนิกร | ||
๒๐
| ฉบงง ๑๖ | |||
| ๏ เนมิตต์เชษฐวิทยุตดร | รอพอบวร | ||
| มหุติ์อุดมดีดล | |||
| ๏ ให้ฆาฏฆ้องไชยมงคล | คำรบสามหน | ||
| เฉลิมพระฤกษ์เบิกธง | |||
| ๏ ทุ่มอินทรเภรีเร่งคง | คาบลาล้วนลง | ||
| มะโหระทึกคฤกโครม | |||
| ๏ ดุริยางค์ดนตรีนี่ประโคม | สังข์แตรแซ่โหม | ||
| กระหึมสนั่นบรรสาน | |||
| ๏ ราชามาคธภูมิบาล | เถลิงหลังคชาธาร | ||
| ประเสริฐสง่างามทรง | |||
| ๏ ควรขัตติยยานยรรยง | เพียงพาหนาศน์องค์ | ||
| สหัสสนัยน์ใดปาน | |||
| ๏ ครบเต็มเครื่องตั้งหลังสาร | กูบแพรแลลาน | ||
| ละล้วนบรรเจิดเฉิดฉัน | |||
| ๏ โอภาษอาภรณ์อรรคภัณฑ์ | คชลักษณ์ปิลันทน์ | ||
| ก็เลิศก็ล้ำลำยอง | |||
| ๏ แพร้ว ๆ พราย ๆ ข่ายกรอง | ก่องสกาวดาวทอง | ||
| และพู่สุพรรณสรรถกล | |||
| ๏ สองพลุกสุกวะลัยเลอยล | ลาดพัตถ์รัตคน | ||
| และปกขนองซองหาง | |||
| ๏ งวงเสยเงยเศียรส่ายพลาง | เทอดทันต์ท่าทาง | ||
| สง่าบล้ากำลัง | |||
| ๏ ขุนคอคชคุมกุมอัง | กุษกรายท้ายยัง | ||
| ขุนควาญประจำดำรี | |||
| ๏ เครื่องสูงครบสรรพ์อันมี | ตามบุรพประเพณี | ||
| พยุหบาตรยาตรา | |||
| ๏ จาตุรังคิกะแสนเสนา | เนึ่องสุดสายตา | ||
| ตลอดตลึงแลลาน | |||
| ๏ ขุนคชขึ้นคชชินชาญ | คุมพลคชสาร | ||
| ละตัวกำแหงแขงขัน | |||
| ๏ เคยเศิกเข้าศึกฮึกครัน | เสียงเพรียกเรียกมัน | ||
| คำรนประดุจเดือดดาล | |||
| ๏ อร่ามเรืองต้วยเครื่องอลังการ | นายขอหมอควาญ | ||
| ก็ขี่กะรีดำเนิน | |||
| ๏ พลหัยพิศเห็นเช่นเหิน | หาวเหาะเหยาะเดิน | ||
| เดาะเตือนก็เต้นตีนซรอย | |||
| ๏ ต่างตัวดีดโลดโดดลอย | เลิงเล่นแผ่นคอย | ||
| จะควบประกวดอวดพล | |||
| ๏ สีกายฝ้ายแซมแกมขน | ดำบ้างด่างปน | ||
| กระเลียวและเหลืองแดงพรรณ | |||
| ๏ โสภาอัศวากรณ์สรรพ์ | ตาบหน้าพร่าวรร | ||
| ณะเด่นดำกลกาญจน์มณี | |||
| ๏ ยาบย้ายห้อยพู่ดูดี | ขลุมสวมกรวมศี | ||
| ศะคาดกนกแนมเกลา | |||
| ๏ สายถือสายง่องถ่องเพรา | คล้องสอดสายเหา | ||
| งามทั้งพะนังโกลนอาน | |||
| ๏ ขุนอัศว์อาตม์โอ่โอหาร | รำทวนเทอดปาน | ||
| ประหนึ่งจะโถมโจมแทง | |||
| ๏ ต่างขับแสะขี่เข้มแขง | ควงแส้สำแดง | ||
| ดุรงค์วิธีโรมรณ | |||
| ๏ ดาษดาคลาคล่ำส่ำพล | บทจรอนนต์ | ||
| อเนกคแนนคัณนา | |||
| ๏ ปลุกเศกเลขยันต์ว่านยา | อาคมคาถา | ||
| ประสิทธิขลังทั้งกาย | |||
| ๏ เสื้อผ้าสารพัดจัดหลาย | หมู่หมวดมากมาย | ||
| ก็มละอย่างต่างกัน | |||
| ๏ แรงหัตถ์กวัดแกว่งซึ่งสรรพ์ | ศัสตราวุธอัน | ||
| วะวาบวะวาวขาวคม | |||
| ๏ พลรถแหล่ล้วนควรชม | แอกงอนอ่อนสม | ||
| สง่าประกอบดุมกง | |||
| ๏ เล็งสูงลิ่วสวยชวยธง | ชายโบกชวนบง | ||
| สบัดระริ้วปลิวปลาย | |||
| ๏ ปีนไฟใส่ล้อเลื่อนราย | หามลากมากหลาย | ||
| และลูกกระสุนดินดำ | |||
| ๏ พร้อมสรรพกองทัพโดยลำ | ดับล้วนควรยำ | ||
| ระย่อสยองเยงยล | |||
| ๏ เคลื่อนคลายพลนิกายสกล | เต็มสองฟากสถล | ||
| อุโฆษผสานศัพท์ฟัง | |||
| ๏ เสียงสารแสะร้องก้องดัง | เสียงโกลนเตือนพะนัง | ||
| และเสียงพยู่ห์โยธี | |||
| ๏ เสียงแซ่สังคีตตีตสี | พาทย์กลองฆ้องตี | ||
| สิกัมปนาทหวาดไหว | |||
| ๏ ผงคลีมืดคลุ้มกลุ้มไป | ปานพี้นแผ่นไผท | ||
| ทำลายถล่มจมเอียง | |||
| ๏ ออกจากราชคฤห์เขตร์เวียง | มุ่งแคว้นแดนเชียง | ||
| วัชชีประชิดชิงไชย | |||
๒๑
| กมลฉันท์ ๑๒ | |||
| ๏ อนุมัคคะกรีฑา | พละคลาคะคล่ำไป | ||
| ณระหว่างวนาลัย | ละเลาะทุ่งและนาเนิน | ||
| ๏ อนุจรสิขรเขา | บถะเต้าวิถีเถิน | ||
| ระยะทางสไกลเกิน | ก็คะค้อยคระไลคลา | ||
| ๏ ผิวะกาละมัชฌัน | ติกะอันระวีสา | ||
| หัศะร้อนและอ่อนกา | ยะสกนธ์พหลหาญ | ||
| ๏ ก็มิรีบมิรัดเอื้อ | ทนุเพื่อสบายบาน | ||
| พละปรีดิสำราญ | ศุขะพอก็ต่อไป | ||
| ๏ สุริยงคะสายัณห์ | ผิจะดั้นจะเดินใน | ||
| พนะยากก็อาศรัย | นิทระแรมระวังกัน | ||
| ๏ บุรพัณหะเพลา | ลุก็คลาก็ขับสัญ | ||
| จระต่อวนารัญ | ญปถานุกรมไป | ||
| ๏ เพราะประสงค์จะปลุกกล้า | อุปการะเอาใจ | ||
| บ ระอิดระอาใด | ขณะเมี่อมิจำเปน | ||
| ๏ กิจะสรรพะทั้งหลาย | มนะนายตระหนักเห็น | ||
| อุระใพร่จะลำเค็ญ | และจะควรวินุทไฉน | ||
| ๏ ก็จะมีกะใจภัก | ดิสมรรคและชิงไชย | ||
| อริหมู่ริปูใน | รณะภูมิเต็มพล | ||
| ๏ จระโดยวนันดร | และระรอนระแรมจน | ||
| ลุกระทั่งนทีดล | ดิระดิตถะขอบคัน | ||
| ๏ ธุระจำจะต้องข้าม | ชละยาตร์พยู่ห์ขันธ์ | ||
| พละไกรคระไลบรร | สุวิสาลิธานี | ||
๒๒
| วิชชุมมาลาฉันท์ ๘ | |||
| ๏ ข่าวเศิกเอิกอึง | ทราบถึงบัดดล | ||
| ในหมู่ผู้คน | ชาวเวสาลี | ||
| แทบทุกถิ่นหมด | ชนบทบูรี | ||
| อกสั่นขวัญหนี | หวาดกลัวทั่วไป | ||
| ๏ ตื่นตาหน้าเผือด | หมดเลีอดสั่นกาย | ||
| หลบลี้หนีตาย | วุ่นหวั่นพรั่นใจ | ||
| ซุกครอกซอกครัว | ซ่อนตัวแตกไภย | ||
| เข้าดงพงไพร | ทิ้งย่านบ้านตน | ||
| ๏ เหลือจักห้ามปราม | ชาวคามล่าลาศน์ | ||
| พันหัวหน้าราษฎร์ | ขุนด่านดำบล | ||
| หาฤๅแก่กัน | คิดผันผ่อนปรน | ||
| จักไม่ให้พล | มาคธข้ามมา | ||
| ๏ จึ่งให้ตีกลอง | ป่าวร้องทันที | ||
| แจ้งข่าวไพรี | รุกเบียฬบีฑา | ||
| เพื่อหมู่ภูมี | วัชชีอาณา | ||
| ชุมนุมบัญูชา | ป้องกันฉันใด | ||
| ๏ ราชาลิจฉวี | ไป่มีสักองค์ | ||
| ที่ทรงจำนง | เพื่อจักเสด็จไป | ||
| ต่างองค์ดำรัส | เรียกนัดทำไม | ||
| ใครเปนใหญ่ใคร | กล้าหาญเห็นดี | ||
| ๏ เชิญเทอญท่านต้อง | ขัดข้องข้อไหน | ||
| ปฤกษาปราไส | ตามเรี่องตามที | ||
| แต่ส่วนเราใช่ | เปนใหญ่แลมี | ||
| ใจอย่างผู้ภี | รุกห่อนอาจหาญ | ||
| ๏ ต่างทรงสำแดง | ความแขงอำนาจ | ||
| สามัคคีขาด | แก่งแย่งโดยมาน | ||
| ภูมิศร์ลิจฉวี | วัชชีรัฏฐบาล | ||
| ไป่ชุมนุมสมาน | แม้แต่สักองค์ | ||
๒๓
| อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ | |||
| ๏ ปิ่นเขตร์มคธขัต | ติยะรัชชธำรง | ||
| ยั้งทัพประทับตรง | นคเรศวิสาล | ||
| ๏ ภูธรธสังเกต | พิเคราะห์เหตุณธานี | ||
| แห่งราชะวัชชี | ขณะเศิกประชิดแดน | ||
| ๏ ดูดั่งบรู้ศึก | และมินึกจะเกรงแกลน | ||
| ฤๅคิดจะตอบแทน | รณะเพึ่อระงับไภย | ||
| ๏ นิ่งเงียบสงบงำ | บมิทำประการใด | ||
| ปรากฎประหนึ่งใน | บุระว่างและร้างคน | ||
| ๏ แน่โดยมิพักสง | สยะคงกระทบกล | ||
| ท่านวัสสการจน | ลุกระนี้ประจักษ์ตา | ||
| ๏ ภินท์พัทธะสามัค | คิยะพรรคพระราชา | ||
| ชาวลิจฉวีวา | ระจะพ้องอนัตถ์ไภย | ||
| ๏ ลูกข่างประดาทา | รกะกาละขว้างไป | ||
| หมุนเล่นสนุกไฉน | ดุจะกันฉนั้นหนอ | ||
| ๏ คูรวัสสการเเส่ | กละแหย่ยุดีพอ | ||
| ปั่นป่วนบเหลือหลอ | จะมิร้าวมิรานกัน | ||
| ๏ ครั้นทรงพระปรารพภ์ | กิจะจบธจึ่งบัญ | ||
| ชานายนิกายสรร | พะทแกล้วทหารหาญู | ||
| ๏ เร่งทำอุลุมป์เว | ฬุคเนกะเกณฑ์การ | ||
| เพื่อข้ามนทีธาร | จระเข้านครบร | ||
| ๏ เขารับพระบัณฑูร | อดิศูริย์บดีศร | ||
| ภาโรปกรณ์ตอน | ทิวะรุ่งสฤทธิ์พลัน | ||
| ๏ จอมนารถพระยาตรา | พยุหาธิทัพขันธ์ | ||
| โดยแพและพ่วงปัน | พละข้ามณคงคา | ||
| ๏ จนหมดพหลเนือง | ยละเนืองขนัดคลา | ||
| ขึ้นฝั่งลุเวสา | ลิบุเรศสดวกดาย | ||
๒๔
| จิตรปทาฉันท์ ๘ | |||
| ๏ นาคะระธา | นิวิสาลี | ||
| เห็นริปุมี | พละมากมาย | ||
| ข้ามติระชล | ก็ลุพ้นหมาย | ||
| มุ่งจะทลาย | พระนครตน | ||
| ๏ ต่างก็ตระหนก | มนะอกเต้น | ||
| ตื่นบมิเว้น | ตละผู้คน | ||
| ทวบุระคา | มะจลาจล | ||
| เสียงอลวน | อลเวงไป | ||
| ๏ สรรพะสกล | มุขะมนตรี | ||
| ตรอมจิตระภี | รุกะเภทไภย | ||
| บางคณะอา | ทระปราไส | ||
| ยังมิกระไร | ขณะนี้หนอ | ||
| ๏ ควรบริบาล | พระทวารมั่น | ||
| ต้านประทะกัน | อริก่อนพอ | ||
| ขัตติยะรา | ชะสภารอ | ||
| ดำริหะขอ | วระโองการ | ||
| ๏ ทรงตริไฉน | ก็จะได้ทำ | ||
| ตามนยะดำ | รัสะภูบาล | ||
| เสวกะผอง | ก็เคาะกลองขาน | ||
| อาณติปาน | ดุจะกลองพัง | ||
| ๏ ศัพทะอุโฆษ | ลุพระโสตร์ท้าว | ||
| ลิจฉวิด้าว | ขณะทรงฟัง | ||
| ต่างธก็เฉย | และละเลยตัง | ||
| ไท้นฤกัง | วละอย่างไร | ||
| ๏ ต่างบมิคลา | ณสภาคาร | ||
| แม้พระทวาร | บุระทั่วไป | ||
| รอบทิศะด้าน | และทวารไหน | ||
| ห่อนนระใด | ธุระปิดมี | ||
๒๕
| สัททุลวิกีฬิตฉันท์ ๑๙ | |||
| ๏ จอมทัพมาคธะราษฐ์ธยาตร์พยุหะกรี | |||
| ฑาสู่วิสาลี | นคร | ||
| ๏ โดยทางอันพระทวาระเปิดนระนิกร | |||
| ไป่รอจะต่อรอน | อะไร | ||
| ๏ เบื้องนั้นท่านคะรุวัสสการทิชะก็ไป | |||
| นำทัพชเนนทร์ไท | มคธ | ||
| ๏ เข้าปราบลิจฉวิขัติย์ณรัฏฐะชนบท | |||
| สู่เงื้อมพระหัตถ์หมด | และโดย | ||
| ๏ ไป่พักต้องจะกะเกณฑ์นิกายพหละโรย | |||
| แรงเปลืองระดมโปรย | ประยุทธ์ | ||
| ๏ ราบคาบเสร็จธเสด็จลุราชะคฤหะอุต | |||
| ดมเขตร์บุเรศดุจ | ะเดิม | ||
| ๏ ตามเรื่องต้นยุติแต่จะต่อพจนะเติม | |||
| ภาษิตระจิตร์เสริม | ประสงค์ | ||
| ๏ ปรุงโสตร์เปนคติสุนทราภรณะจง | |||
| จับข้อประโยชน์ตรง | ตริดู | ||
๒๖
| อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ | |||
| ๏ อันภูบดีรา | ชะอชาตะศัตรู | ||
| ดลิจฉวีภู | วะประเทศสดวกดี | ||
| ๏ แลสรรพะบรรตา | วระราชะวัชชี | ||
| ถึงซึ่งพิบัตบี | ฑะอนัตถ์พินาศหนา | ||
| ๏ เหี้ยมนั้นเพราะผันแผก | คณะแตกและต่างมา | ||
| ถือทิฏฐิมานสา | หศะโทษพิโรธจอง | ||
| ๏ แยกพรรคสมรรคภิน | ทนะสิ้น บ ปรองดอง | ||
| ขาดญาณพิจารณ์ตรอง | ตริมะลักประจักษ์เจือ | ||
| ๏ เชื่ออรรถยุบลเอา | รสะเล่าก็ง่ายเหลีอ | ||
| มากโมหะฟั่นเฝีอ | บมิฟอกคดีมูล | ||
| ๏ จึ่งตาลประการหา | ยนะภาวะอาดูร | ||
| เสียแดนผไทสูญ | กิติศัพทะเสื่อมนาม | ||
| ๏ ควรชมนิยมจัด | คะรุวัสสการพราหมญ์ | ||
| เปนเอกอุบายงาม | กละงำกระทำมา | ||
| ๏ พุทธาทิบัณฑิต | ยละคิดพินิจปรา | ||
| รพภ์สรรเสริญสา | ธุสมัคคภาพผล | ||
| ๏ ว่าอาจจะอวยผา | ศุกะภาวะมาดล | ||
| ดีสู่ณหมู่ตน | บนิราศนิรันดร | ||
| ๏ หมู่ใดผิสามัค | คิยะพรรคสโมสร | ||
| ไปปราศนิราศรอน | คุณะไร้ไฉนดล | ||
| ๏ พร้อมเพรียงประเสริฐครัน | เพราะฉนั้นแหละบุคคล | ||
| ผู้หวังเจริญูตน | กิจะเกี่ยวกะหมู่เขา | ||
| ๏ พึงหมายสมัคคิ์เปน | มุขะเปนประธานเอา | ||
| ธูรทั่วและตัวเรา | บมิเห็น ณ ฝ่ายเดียว | ||
| ๏ ควรยกประโยชน์ยื่น | นระอื่นก็แลเหลียว | ||
| ดูบ้างและกลมเกลียว | มิตระภาพผดุงครอง | ||
| ๏ ยั้งทิฏฐิมานหย่อน | ทมะผ่อนผจงจอง | ||
| อารีมิมีหมอง | มนะเมี่อจะทำใด | ||
| ๏ ลาภผลสกลบรร | ลุก็ปันก็แบ่งไป | ||
| ตามน้อยและมากใจ | ยุติเที่ยงนิยมธรรม์ | ||
| ๏ พึงมาระยาตร์ยึด | สุประพฤติ์สงวนพรรค์ | ||
| รื้อฤษยาอัน | อุปเฉทะไมตรี | ||
| ๏ ดั่งนั้นณหมู่โด | ผิบไร้สมัคคิ์มี | ||
| พร้อมเพรียงนิวัทธ์นี | ระวิวาทระแวงกัน | ||
| ๏ หวังเทอญมิต้องสง | สยะคงประสบพลัน | ||
| ซึ่งศุขกเษมสันต์ | หิตะกอบทวีการ | ||
| ๏ ใครเล่าจะสามารถ | จิตระอาจจะรานหาญ | ||
| หักล้างบแหลกลาญ | ก็เพราะพร้อมเพราะเพรียงกัน | ||
| ๏ ป่วยกล่าวอะไรฝูง | นระสูงประเสริฐครัน | ||
| ฤๅสรรพะสัตว์อัน | เฉภาะมีชิวีครอง | ||
| ๏ แม้มากผิกิ่งไม้ | ผิวะใครจะใคร่ลอง | ||
| มัตกำกระนั้นปอง | พละหักก็เต็มทน | ||
| ๏ เหล่าไหนผิไมตรี | นฤมีณหมู่ตน | ||
| การ ใดจะขวายขวน | บมิพร้อมมิเพรียงกัน | ||
| ๏ อย่าปราถนาหวัง | ศุขะทั้งเจริญอัน | ||
| จักมาอุบัติบรร | ลุไฉนบได้มี | ||
| ๏ ปวงทุกข์พิบัติสรร | พะภยันตรายกลี | ||
| แม้ไป่นิยมปี | ติประสงค์ก็คงสม | ||
| ๏ ควรชนประชุมเปน | คณะเปนสมาคม | ||
| สามัคคิปรารม | ภะนิพัทธคำนึง | ||
| ๏ ไป่มีก็้ไห้มี | ผิวะมีก็จงพึง | ||
| ให้ยิ่งภิโยจึง | จะประสบศุขาลัย | ||
๒๗
| ฉบงง ๑๖ | |||
| ๏ พร่ำพรรณน์ฉันทพากย์โดยโจ | เพียรจบตามนัย | ||
| นิทานบุราณเปนมูล | |||
| ๏ นามสฤษดิ์ นายชิต ชวางกูร | เชลงเฉลาเอาธูร | ||
| สลัดอาลัสย์อันมี | |||
| ๏ ไว้ปากไว้วากย์วาที | ไว้วงศ์กระวี | ||
| ไว้เกียรติ์และไว้นามกร | |||
| ๏ ไว้เฉลิมเสริมศรีพระนคร | คือพิทยาภรณ์ | ||
| พิเศษประดับดูงาม | |||
| ๏ ค่อยคิดติดต่อโดยความ | มิคลายพยายาม | ||
| กระวีผิเพ่งเล็งเห็น | |||
| ๏ ฉันทภาคยากล้ำลำเค็ญ | ถ้อยคำจำเป็น | ||
| เพราะศัพท์บังคับหนักเบา | |||
| ๏ พึงอภัยข้าผู้วัยเยาว์ | วิทย์หย่อนอ่อนเชาวน์ | ||
| มิใช่จะคิดแข่งขัน | |||
| ๏ อาศรัยใจชอบเชิงประพันธ์ | กิจอื่นว่างครัน | ||
| ก็เครื่องจะเปลืองเวลา | |||
| ๏ จำเนียรแต่เพียรอุตสา | หะพจน์พรรณนา | ||
| สฤทธิ์ด้วยจิตร์จงพลัน | |||
| ๏ ฝากไว้ในน่าแห่งบรรณ | เพื่อเชื้อเชิญสรรพ์ | ||
| สุภาพมหาชนชม | |||
| ๏ สถิตย์เสถียรเทียรฆ์กาละนิยม | ถ้อยเสริญเทอญสม | ||
| ประสาทะพรพาจา | |||
| ๏ ขอจุ่งอิฏฐผลนานา | ลุดั่งปราถนา | ||
| ณผู้พิจารณ์อ่านฟัง ฯ | |||
