สิบสองชีวิตที่จากไปเป็นปัญหาใหญ่ให้ทุกคนต้องปวดหัว พลตรีพระยาพิไชยชาญฤทธิ์ หัวหน้าทูตทหารพิเศษแวะมาเยี่ยมเมืองนอยสตัสส์อย่างเร่งด่วน เขาอยากสร้างกำลังใจให้กับผู้ใต้บังคับบัญชาที่พากันขวัญเสีย จึงเล่าเรื่องราวต่างๆ ที่ตัวเองรับรู้ผ่านเอกสารราชการให้รับฟัง เริ่มต้นจากกองร้อยย่อยที่ 1 ซึ่งได้หยุดพักไม่ต้องส่งกำลังบำรุงเป็นเวลาหนึ่งวัน
“ตอนนี้ธงชัยเฉลิมพลอยู่ระหว่างการเดินทาง”
“ฝรั่งจะมอบตราครัวซ์ เดอะ แกรร์ให้กับธงชัยเฉลิมพล”
“วันที่ 7 มีนาคม ร้อยโทวัน ชูถิ่นกับทหารกองบินทหารบกยี่สิบหกนาย จะไปฝึกการบินขับไล่ที่โรงเรียนฝึกขั้นสูงตำบลบลาแบร์”
ข่าวดีจากพลตรีพระยาพิไชยชาญฤทธิ์มีผลเพียงน้อยนิด ทหารทุกนายเกิดความเครียดจากการทำงานใต้สภาวะอากาศหนาวเย็น จำเป็นต้องนำประสบการณ์จากการรับราชการมาอย่างยาวนานในการแก้ไข
“ผมจะเล่าเรื่องการรบที่แวร์เดิงให้ฟัง”
คำพูดประโยคเดียวเรียกความสนใจจากทหารอาสาทุกนาย
เพิ่ม จรูญ นพ รวมทั้งชื่นพากันขยับตัวเข้าใกล้มากกว่าเดิม
“การรบครั้งสำคัญในสงครามโลกมีด้วยกันสองสมรภูมิ หนึ่งการรบที่แวร์เดิงและสองการรบที่แม่น้ำมาร์น การรบที่ป้อมแวร์เดิงเป็นการรบครั้งสำคัญมากที่สุด ทหารทั้งสองฝ่ายต่อสู้กันอย่างทรหดสมศักดิ์ศรีชาตินักรบ
แวร์เดิงคือหมู่ป้อมปืนหลายป้อมรวมกัน มีการจัดวางตำแหน่งอย่างสลับซับซ้อนยากในการโจมตี ทันทีที่ข้าศึกบุกยึดป้อมใดป้อมหนึ่งได้ จะตกเป็นเป้าหมายให้ป้อมที่เหลือระดมโจมตี ที่ตั้งแวร์เดิงค่อนข้างเหมาะสมทำการสู้รบมีความยุ่งยากซับซ้อน ทหารทั้งสองฝ่ายเกิดความสูญเสียค่อนข้างหนัก ทั้งในด้านกำลังพลและด้านยุทธปัจจัยจำนวนมหาศาล”
หัวหน้าทูตทหารพิเศษเกริ่นนำเล็กน้อยก่อนเข้าสู่เนื้อหา
“ป้อมสำคัญที่มีชื่อเสียงมากที่สุดคือป้อมดูโอมองค์ สร้างด้วยแบบแปลนทันสมัยคล้ายเมืองเล็กๆ เมืองหนึ่ง อยู่ใต้ดินลึกลงไปตั้งแต่ยี่สิบถึงสี่สิบเมตร ยอดป้อมถูกเจาะช่องไว้ยิงปืนใหญ่กับปืนกลรอบทิศทาง โผล่เหนือพื้นดินเพียงเล็กน้อยและถูกป้องกันด้วยหินเหลี่ยมและหนา
ทหารเยอรมันกับฝรั่งเศสผลัดกันครอบครองป้อมดูโอมองค์ ในป้อมมีกระสุนปืนตกเกลื่อนกลาดจำนวนมาก ผู้บัญชาการป้อมชาวฝรั่งเศสเคยอธิบายว่า เยอรมันจะเริ่มโจมตีด้วยปืนใหญ่อย่างต่อเนื่อง ก่อนส่งทหารราบเข้ามาจู่โจมระยะประชิด กระสุนปืนใหญ่เยอรมันทำให้ตัวเองรู้สึกโคลงเคลงไปมา ราวกับว่าป้อมดูโอมองค์คือเรือกลไฟลอยลำอยู่ในทะเล
