”เพลงออกเทศ‘‘ กับความรนทตของชาวจีนโพ้นทะเล

[ภศุสรร อมร]

สวัสดีครับทุกท่าน วันนี้กระผมจะขอนำเสนอเพลงพื้นบ้านโบราณของชาวจีนฮกเกี้ยนมาแปลเป็นกลอนไทยให้ฟังสักหน่อยครับ
เพลงนี้มีนามว่า 过番歌 ( กเว้ฮวนกวา ในสำเนียงจีนฮกเกี้ยน) แปลเป็นไทยได้ว่า ‘เพลงออกเทศ‘ ครับ เพลงนี้มีอายุน่าจะไม่ต่ำกว่าช่วงปลายราชวงศ์ชิง ประมาณร้อยกว่าปีมาแล้ว เล่าถึงความลำบากของประชาชนชาวจีนและความจำเป็นที่ต้องจากบ้านเมืองมายังหลายประเทศในภูมิภาคนี้ มาเลเซีย ไทย อินโดๆ เป็นต้น เพลงมีเนื้อหาเป็นคำกลอน เล่าถึงการสนทนากันระว่างชายหนุ่มคนหนึ่งกับพ่อแม่ของเขา เกี่ยวกับการตัดสินใจ ‘‘ออกเทศ‘‘ หรือการย้ายถิ่นฐานไปยังประเทศอื่นครับ

https://youtu.be/hnMvxxrfbfA?si=CN1S3Qru8VhI7U9Z

วีดิโอนี้เป็นบันทึกเสียงการร้องเพลงนี้แบบสดๆ โดยชายชราชาวจีนฮกเกี้ยน ผู้หนึ่งในสิงค์โปร์ครับ

[ภศุสรร อมร]

ส่วนเนือหาของเพลงผมได้แปลเป็นคำกลอนแบบไทยแนวนี้ ผมเองต้องการอนุรักษ์ฉันทลักษณ์กลอนจีนเดิมเอาไว้ ชึ่งเสียงจะพ้องกันในทุกวรรค อาจไม่ถูกหลักกลอนไทย ผมต้องขออภัยด้วยครับ

[ภศุสรร อมร]

คนเราเกิดมานั้นไม่ต่าง
หากแต่จนรวยทำให้ห่าง
โลกเรามีเหตุให้เห็นผ่าง
ทุกท่านจงฟังให้กระจ่าง

ไร้เงินพูดมาไร้คนเชื่อ
มีเงินกล่าวได้ถูกทุกเมื่อ
ไม่เชื่อจงดูเขาเลี้ยงเหล้า
รินก่อนให้แต่เถ้าแก่เขา

เหตุการณ์เรื่องโลกพูดไม่หมด
มีแต่ข้ามน้ำออกเทศให้จำจด
เมืองจีนบ้านเรานั้นอยู่ยาก
จึงสัญญาร่วมกันให้ไปจาก

คิดดูมีหนี้ติดเงินทอง
ขี้คร้านอยู่เสียหน้าให้เขามอง
ใจคอมีแผนไม่อยากกล่าว
หัวใจหนักอึ้งไม่ว่างเปล่า

ยินยอมออกนอกไปหากิน
ด้วยเมืองจีนบ้านเราลำบากจริง
ครานั้นคิดได้เห็นเจือดเจื้อง
จึงรีบบอกพ่อแม่ให้รู้เรื่อง

ลูกอยากออกนอกหาเงินทรัพย์
มิอาจอยู่ข้างกายให้แม่จับ
ลูกนั้นได้ยี่สิบโตเต็มกาย
ขืนอยู่เมืองจีนต่อก็เสียดาย

พ่อแม่ได้ฟังน้ำตาไหล
อยู่นี้เถอะลูกอย่าไปไหน
เงินทองเมืองเทศถึงเร็วพลัน
แต่ต้องนั่งเรือเป็นหลายวัน

แดนไกลคนป่านั้นมีชุม
ลำบากกว่าบ้านเรานั้นหลายขุม
เงินทองเมืองนอกไม่อยากมี
หอยขมจมน้ำอยู่ได้เป็นสามปี*1

พ่อแม่โปรดฟังลูกเหลือทน
ด้วยบ้านเรานั้นแลแสนยากจน
ติดนี้สินเงินเขาไปทุกหน
ถูกเขาด่าว่าให้ต่ำตม

เราอยู่ทุกวันต้องดิ้นรน
ติดนี้เขาเสียเป็นทุกปี
บ้านเราลำบากโดนกดขี่
ถูกเขาดูถูกให้อดสี

หากลูกไม่ออกไปนอกเหย้า
หาเงินที่ไหนมาคืนเขา
พ่อแม่ได้ยิดไร้หนทาง
บอกลูกโตแล้วก็โผงผาง

บัดนี้พ่อแม่ก็แก่หน่า
ลูกอย่าไปไหนจะดีกว่า
เมืองเทศถึงจะได้งานดี
แค่ค่าลงเรือก็สิบจิ๊*2
ออกไปทนลมทนฟ้าฝน
อยู่บ้านเรานี่ไม่ขัดสน

พ่อแม่โปรดฟังลูกพูดจา
อยู่บ้านเรานี้เติบโตมา
มีแต่โดนคนเขาล้อเลียน

ว่ายากจนอดสูให้ระเหียน
คนเขาพูดกันให้ลือโลด
ว่าบ้านเรานั้นจนมากี่โคตร
พ่อแม่ได้ยินก็ห้ามไม่

คิดเห็นมาได้แสนปวดใจ
ลูกเอ๋ยหากมีใครมาล้อเจ้า
ก็มีแต่ชะตาไม่หาเรา
ไม่ถึงยามโชคลาภก็ไม่เข้า

ในใจไม่ฟังให้ชัดเจน
ฟังได้ถึงครึ่งก็ลนเลน
นอนหลับยิ่งคิดใจเยือกเย็น
จึงคิดออกเทศให้อยู่เป็น

จนรวยอดอยากแค้นดวงชะตา
ทุกสิ่งฟ้าล้วนกำหนดมา
ยิ่งคิดข้ามน้ำยิ่งเหมะเมง
ดีร้ายให้ท่านไปคิดเอง

ฟังพ่อแม่พูดให้ใจเขวง
ดวงจิตดั่งเล่นขิมยุ่งโหยงโหยง
เงินทองค่าเรือไปหาไหน
พรุ่งนี้เช้าตรู่ต้องรีบไป

คนไปออกเทศนั้นมีมาก
ขอพ่อแม่อย่าได้ทุกข์ใจหากได้จาก
ลูกไปเมืองนอกไม่เป็นไร
ขอพ่อแม่โปรดอยู่ดีลูกห่วงใย

ลูกออกนอกบ้านไร้คนช่วย
ขอพ่อแม่ดูแลตัวเองด้วย

ลูกเอ๋ยไปเทศขอให้แขงแรง
คำสอนพ่อแม่จงจำให้แจ่มแจ้ง
ไปเมืองนอกทำงานต้องขยัน
มีเพื่อนต้องรู้ดีจึงคบกัน

โบราณว่าอย่าคบแต่คนตรง
มีเพื่อนต้องรู้ดีจึงคบลง
หากมีเหตุจึงรู้ถึงแห่งหน
คบนานย่อมรู้ถึงใจคน

เนื้อหนังเห็นง่ายแค่ผิวเผิน
กระดูกนั้นแลหาเห็นไม่
ดั่งคนเรารู้หน้าไม่รู้ใจ
ข้อนี้นั้นแลเป็นความจริง
ขอลูกจงจำไว้ให้รู้เถิด

พ่อแม่พร่ำสอนให้เห็นชัด
ใจลูกบัดนี้เงียบสงัด
โลกเรามีคนทุกหมู่เหล่า
หาใด้มีผู้ใดสู้ใจเรา

เราหาได้เป็นคนผู้มักง่าย
เหตุใดถึงจนเท่านี้ใด้
หาได้ก่อกรรมเป็นอาจิณ
เหตุใดจึงลำบากไม่รู้จริง

[ภศุสรร อมร]

หมายเหตุ:

*1: เปรียบเปรยให้เห็นถึงความสำคัญของการอดทน ดั่งหอย
*2 แปลว่าเงิน คำนี้ฮกเกี้ยน แต้จิ๋วออกเสียงแทบจะเหมือนกัน

[ภศุสรร อมร]

ต้นฉบับภาษาจีนเดิมเป็นดังนี้ครับ
เพลงนี้ใช้อักษรเฉพาะของภาษาฮกเกี้ยน
ผู้ที่รู้แต่จีนกลางเข้ามาอ่านไม่มีทางเข้าใจได้ทั้งหมดครับ
นอกจากฮกเกี้ยนแล้ว ภาษากวางตุ้ง แคะ และแต้จิ๋วก็มีตัวอักษรเฉพาะสำหรับใช้เขียนเหมือนกัน
แต่จะใช้กันแพร่หลายเฉพาะสำหรับภาษากวางตุ้งในฮ่องกง สำหรับภาษาอื่นล้วนเป็นการใช้อย่างไม่เป็นทางการ ไม่มีองค์กรใดกำหนดชัดเจนครับ

天地生人一样心，固体贫富拙分明。

人间出有几样景，大家听我说原因。

无钱说实无人信，有钱说虚句句真。

呣信且看筵中酒，杯杯先敬有钱人。

其余世事说袂尽，且说当年过番平。

在咱唐山真无康，只着相招过番邦。

想着侵欠人钱项，失志无面通见人。

想起有古呣爱讲，心头沉重袂轻松。

甘心出外来去趁，在咱唐山实在难。

当时心中思想起，禀过双亲得知机。


儿子：想卜外出求财利，早暗不能在身边。

年纪算来廿一二，在咱唐山无了时。

父母：爹娘听说目箍红，出外千万是呣通。

番平虽然恰好趁，一条水路十外工。

过番的人有在讲，比咱唐山恰重难。

番银好趁咱无映，田螺含水过三冬。

儿子：爹娘听囝说因伊，咱厝趁无五十钱。

侵欠人债满满是，被人辱骂无了时。

年年侵欠人钱米，咱无家伙受人欺。

若是呣敢出外趁，欠债何时通还人。

父母：父母听说想无步，说汝大汉心肝粗。

如今两人年又老，汝卜出门是如何？

番平虽是好头路，船税也着十外箍。

出外受风又受雨，呣比咱厝翻田塗。

儿子：爹娘听我说原因，在咱家中袂成人。

互人耻笑袂长进，看咱万代袂出身。

父母：爹娘听说不得已，一时想起心头悲。

有人说汝呣食志，是咱字运未到时。

儿子：心头呣愿想袂尽，也无半时的清闲。

暝日逾想心逾冷，只着甘心过番平。

富贵贫贱介恨命，千般万事总由天。

父母：若想番平好景致，由汝自己去主持。

儿子：一时听说答双亲，心肝亲像弹月琴。

船税托人去代认，明早初三卜起程。

出外的人真大阵，爹娘在厝免烦心。

我去出外袂要紧，须着介顾恁一身。

父母：汝去出外着勤谨，细心结交朋友人。

人说莫信直中直，又着提防人不仁。

古今路遥知马力，方知事久见人心。

画虎画皮难画骨，知人知面不知心。

这条情理大要紧，千万记得我言因。

儿子：爹娘哈哈即言因，心肝怠烦呣清荣。

说着人间几样景，别人袂比咱的心。

咱是并袂乱开用，因何家内会拙穷。

平生无做毒心行，今日落难真袂明。

[ภศุสรร อมร]

ที่มา https://m.toutiao.com/article/6907491248958161411/?upstream_biz=toutiao_pc

กลอนดั่งเดิมยาวกว่านี้ครับ บทกราบลาพ่อแม่ที่ผมได้แปลเป็นเพียงบทแรกในหกบท เล่ายาวมาถึงตอนชายคนนี้มาถึงสิงค์โปร์และชีวิตหลังจากนั้นเลยครับ
แต่ต้องสารภาพอย่างจริงใจว่าถ้าจะให้กระผมแปลทั้งหมดก็คงไม่ไหวครับ กระผมอ่อนทางกวีนัก เห็นทีคงจะลมใส่เสียก่อน มีความสามารถอันน้อยนิดเพียงแค่แปลมาให้ทุกท่านได้เพียงเท่านี้ครับ

[ภศุสรร อมร]

แต่ถึงกระผมว่ากลอนบทนี้แสดงให้เห็นถึงชีวิตคนจีนโผ้นทะเลในสมัยนั้นได้ดียิ่ง เห็นภาพชัดเจนครับ