บางกลางหาวกับทางช้างเผือก

[CrazyHOrse]

หลายปีก่อน(ไม่ช้านาน แค่เกือบจะ 20 ปีเท่านั้นเอง) ในเรือนไทยเราเคยคุยกันเรื่องชื่อพ่อขุนบางกลางหาว อยู่ในกระทู้ บางกอกมาจากไหน(อีกแล้ว)

ครั้งนั้นผมลังเลใจว่าบางกลางหาวคืออะไร จะเป็นดาวหาง ดาวตก รุ้งกินน้ำ หรือทางช้างเผือกก็ไม่แน่นัก

หลังจากนั้นไม่นานผมค่อนข้างจะปลงใจว่าน่าจะเป็นทางช้างเผือก โน้ตเอาไว้ว่าอยากจะชวนสมาชิกเรือนไทยคุยกันเรื่องนี้ แล้วก็ลืมไปเลย เผลอแพล็บๆผ่านไปสิบกว่าปี เปิดมาเจอโน้ตเก่า จึงคิดได้ว่าดองไว้ได้ที่ สมควรแก่เวลาแล้วครับ

ประเด็นที่ทำให้ผมคิดว่าน่าจะเป็นทางช้างเผือก หลักๆคือสำรวจจากชื่อเรียกในวัฒนธรรมอื่น พบว่าบางกลางหาวเป็นทางช้างเผือกนั้นเข้าเค้ากว่าอย่างอื่น เพราะการเรียกทางช้างเผือกว่าลำน้ำบนฟ้า(บางกลางหาว) พบในภาษาที่มีอิทธิพลกับไทยเรามากทั้งสองฝั่ง คือทางจีนเรียกว่า 天河 เทียนเหอ แปลตามตัวอักษรว่าแม่น้ำบนฟ้า (ชื่อเรียกทางช้างเผือกในภาษาเกาหลี ญี่ปุ่นและเวียดนาม ต่างได้อิทธิพลจีนมา) ส่วนอินเดียเรียกว่า आकाशगंगा อากาศคงคา แปลว่าแม่น้ำคงคาบนฟ้า หรือจะเป็นแม่น้ำบนฟ้าโดยไม่ต้องเจาะจงชื่อก็ย่อมได้ครับ

ท่านใดยังไม่เคยอ่านกระทู้เก่าต้นเรื่อง เชิญก่อนเลยครับ

[เทาชมพู]

ลืมกระทู้ไปเลยค่ะ  คุณม้าจำได้แม่นมาก

 พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔  ให้ความหมายของคำว่า  กลางหาว ไว้ว่า
น. กลางแจ้ง, นอกชายคา ในความว่า รองนํ้าฝนกลางหาว, บนฟ้า เช่น เครื่องบินรบกันกลางหาว, กลางเวหา ก็ว่า.

[เพ็ญชมพู]

คำว่า "บาง" ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ให้ไว้หลายความหมาย หนึ่งในนั้นคือ "ทางนํ้าเล็ก ๆ"

"บางกลางหาว" อาจมีความหมายว่า "ทางน้ำบนท้องฟ้า" อันหมายถึง "ทางช้างเผือก" อย่างที่คุณม้าคาดเดาก็ได้

 จิตร ภูมิศักดิ์ ได้วิเคราะห์ลิลิตโองการแช่งน้ำ ในหนังสือ โองการแช่งน้ำและข้อคิดใหม่ในประวัติศาสตร์ ว่ามีส่วนที่กล่าวถึงทางช้างเผือกในชื่อ "คลองฟ้า" *

* spaceth.co

ที่สำคัญคือ พ่อขุนท่านเกี่ยวข้องอะไรกับ "ทางช้างเผือก"❓

[SILA]

พาชม นภสินธุ์ - คงคา  ผ่านตากามนิต วาสิฏฐี

จาก  บนลานอโศก

      คืนอันน่าพิศวงคืนหนึ่ง พระจันทร์กำลังเต็มดวง -ซึ่งข้าพเจ้านึกถึงในเวลานี้ ดูเหมือนว่าพึ่งล่วงไป
เมื่อวานนี้- ข้าพเจ้ายืนอยู่ใต้ต้นอโศกกับวาสิฏฐีคู่รัก. ถัดออกไปทางหุบเขาซึ่งมืดครึ้มด้วยเงาไม้
เราทั้งสองมองชมภูมิประเทศที่เลยพ้นออกไปจนสุดสายตา, เห็นแม่น้ำสองสายไหลคดเคี้ยวขนานกันไป
ดูดั่งแถบเงินอันอร่าม แผ่ไปบนที่ราบ, แล้วก็ไปประจบกันตรงที่ศักดิ์สิทธ์แห่งหนึ่ง ชาวบ้านเรียกกันว่า
“จุฬาตรีคูณ” เพราะเชื่อว่า “แม่คงคาแดนสวรรค์” ลงมาร่วมกับแม่น้ำทั้งสองที่ตรงนี้.
      อันว่าทางช้างเผือกที่เห็นเป็นทางขาวในท้องฟ้า ที่ในเมืองนั้นเขาเรียกกันว่า “สวรรคงคา.”
วาสิฏฐียกมือขึ้นชี้ไปณที่เห็นเป็นทางสว่างขาวอยู่เหนือยอดไม้.
      ครั้นแล้ว เราพูดถึงมหาบรรพตหิมพานซึ่งอยู่ไปทางทิศเหนือ และซึ่งแม่คงคาไหลลงมาทางนั้น.

และ  บนฝั่งคงคาสวรรค์

     ออกจากเขตต์ป่าตาลมาแล้ว, เห็นคงคาสวรรค์อยู่ข้างหน้า มีกระแสน้ำแผ่ไปดั่งเงินยวงจนจดขอบฟ้า
ริมฝั่งมีระลอกน้อยๆ เป็นประกายราวกับดาวร่วงลอยมาติดบนหาดทรายฉายแสงพร่างพราวเป็นประพาล
ส่วนท้องฟ้านั้นเล่า ตามปกติควรจะแจ่มใสขึ้นเมื่อจวนจะถึงขอบฟ้า, แต่ในที่นี้ตรงกันข้าม ในชั้นต้นเป็น
สีครามอ่อนแล้วเข้มเข้าทุกที จนในที่สุดถึงตอนขอบฟ้าเลยทึบเป็นสีดำสนิท จดกับสายน้ำซึ่งมีแสงขาว
เห็นเป็นแนวชัด.
     กลิ่นหอมแห่งดอกฟ้า ในที่นี้ไม่มีเลย, ไม่เหมือนกับในหุบเขาซึ่งมีต้นปาริชาต อันมีความหอมอบอวลอยู่
ทั่วไป. แต่ว่าในที่นี้ มีแม่น้ำแห่งสกลจักรวาล ซึ่งประกอบด้วยอากาศเย็นสดชื่น กลืนเอากลิ่นหอมไปเสียสิ้น
คงเหลือแต่ความบริศุทธิ์อันแท้อยู่เท่านั้น. วาสิฏฐีพยายามตั้งหน้าสูดอากาศอันสดชื่นนี้เสียจริงๆ,
ส่วนกามนิตรู้สึกว่าหายใจแทบไม่ทัน.
     อีกอย่างหนึ่ง ในสถานที่นี่ เสียงดนตรีชาวสวรรค์มิได้ยินมาแม้แต่น้อย, มีแต่เสียงกระแสน้ำที่ทดถั่ง
หลั่งไหลดังราวกับฟ้ากระหึม.
.....วาสิฏฐี - “แดนอันหาเขตต์มิได้” แล้วนางเหม่อมองดูไปทางแม่คงคาจนสุดสายตาเห็นเป็นเส้น
เขตต์ดำจดขอบฟ้า

(สะกดตามหน้าวชิรญาณ)

ทางช้างเผือก เขาหลวง สุโขทัย สมัยปัจจุบัน (MickeyMoMo)

[เพ็ญชมพู]

"คลองฟ้า" ผ่านสายตาของกวี

อุปัฏฐิตาฉันท์ ๑๑

ครามืดคคนางค์
ธ สว่างทิฆัมพร
"คลองฟ้า"อดิศร
รุจิชอนพิไลตา

หมู่ดาวมหะพราว
สุจิราวกษีรา
ทอดยาว ณ นิศา
มหิมาวิลาวัณย์

เกินถ้อยภณะอ้าง
ศิวะสร้างประดิษฐ์สรรค์
งดงามชุติอัน
ฉลุฟ้าสะบัดแปรง

คราแสงสุริยา
ปะทะฟ้าก็บังแสง
"คลองฟ้า"บ่มิแข่ง
ศิวะแต่งทิวากร

หมู่เมฆวิจิมี
สกุณีปโยธร
โดยหัตถ์ศิวะกร
ทวิซ้อนนภาลัย

สมาชิกพันทิป หมายเลข ๗๓๓๘๗๓๗

[CrazyHOrse]

เรื่องคลองฟ้านี่ผมยังแปลกใจอยู่ครับ เพราะจำไม่ได้จริงๆว่าเคยเห็นผ่านตาที่ไหน เคยเปิดหนังสือโองการแช่งน้ำและข้อคิดใหม่ในประวัติศาสตร์ พลิกหาดูไป 2 รอบ(ต่างกรรมต่างวาระ) ยังหาไม่เจอว่าจิตรพูดถึงคลองฟ้าอยู่ตรงไหนเลยครับ น่าสงสัยว่ามันมีจริงๆ แต่ผมหาไม่เจอเองหรือเปล่า

ลองถามคุณกุ๊กดู เหมือนเรื่องนี้จะปรากฏครั้งแรกในกระทู้พันทิพเมื่อปี 2560  หรือว่ามีคนอ้างผิด แล้วถูกอ้างผิดต่อกันไปเป็นทอดๆ กันแน่ครับ

ในโองการแช่งน้ำ มีแค่ความว่า ครูมคลองแผ่นช้างเผือก ซึ่งอันนี้น่าสนใจอยู่ ผมมีข้อสังเกตบางประการ แต่ขอติดไว้พูดถึงทีหลังนะครับ

[CrazyHOrse]

คำว่ากลางหาว ไม่มีปัญหาครับ พบใช้ในจารึกสุโขทัยหลายหลัก โดยเฉพาะจารึกหลักที่ 2 (เป็นหลักเดียวที่พูดถึงพ่อขุนบางกลางหาว) ก็มีใช้คำว่ากลางหาวอยู่หลายแห่งในด้านที่ 2 ดังนี้

- พระเกศธาตุเสด็จมีหมู่หนึ่งชีดังสายฟ้าแมลบดังแถวนํ้าแล่นในกลางหาวอัศจรรย์
- เสด็จมาแต่กลางหาวลงมาฉวัดรอบตนท่านแล จึงเสด็จขึ้นอยู่เหนือหัวแล
- รุ่งนั้น พระมหาธาตุสองลูกเรือง...ดังดาวค่อยเสด็จไปกลางหาวก่อนพระศรีศรัทธาราชจุฬามุนี จึงข้ามนํ้าคงคาไป

ความหมายชัดเจนครับ