เรียนท่านอาจารย์เทาชมพู ตลอดจนท่านสมาชิกผู้ทรงคุณวุฒิแห่งเรือนไทยที่เคารพยิ่งทุกท่านครับ
อันที่จริง ความสงสัยเกี่ยวกับอุดรทิศนั้น เกิดขึ้นแก่ผมตั้งแต่ต้นปี พ.ศ. ๒๕๖๖ แล้ว แต่เพราะหมกตัวอ่านหนังสือจากเว็บไซต์ห้องสมุดดิจิทัลวชิรญาณจนเพลิน ทำให้หลงลืมไปชั่วระยะหนึ่ง จนวันนี้ กลับไปทบทวนอ่าน “ตำราฉันท์มาตราพฤติ” พระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส อีกรอบ จึงทำให้นึกขึ้นได้ครับ
ตั้งแต่ผมยังเด็ก คุณยายจะสอนเสมอว่า ทิศอปมงคลคือทิศตะวันตก เพราะเป็นทิศของคนตาย ผมก็เชื่อฝังหัวมาตลอด กระทั่งได้อ่านข้อความบางตอนในตำราฉันท์มาตราพฤติ: อริยชาติฉันท์ และ อริยจะปะลาฉันท์ ถึงกับร้อง เอ๊ะ! ดังๆในใจ เพราะกรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส ทรงพระนิพนธ์โดยทรงอ้างอิงคัมภีร์ราชนิธิศาสตร์ บางช่วงบางตอน ข้อความปรากฏดังนี้ครับ
(อริยชาติฉันท์)
“๏ เบื้องว่านรชนจะประสงค์
ชิพิตรยืนยงแลจะบมิพลันสิ้นสูญ
สืบวงษถาวรตระกูล
ผันภักตร์ ทิศบูรรพบริภุญชนา
๏ ผิวะประโยชน์ธนะศิริส่ำสรรพ์
ทักษิณภักตร์ผันเฉพาะณทิศห่อนคลาศคลา
บริโภคโภชนโดยปรา
รพภอเนกภัณฑ์บรรลุกระมล
๏ แม้หวังวิบุลยยศศักดิ์
ปัจฉิมะผินภักตร์ฉะเพาะทิศตำบลยล
ภักษ์โภชนจะลุลาภผล
ศิริศักดิ์จักดลประดุจจำนง
๏ อย่าผินภักตร์ภุกดากิจ
ด้าวตำบลทิศอุดรบเปนศุภมง
คลโหดประโยชนปลดปลง
โภคาบมิคงจะพินาศฤนาน”
ถ้าผู้ใดอยากมีอายุยืน ไม่ตายเร็ว สามารถสืบวงศ์ตระกูลได้อย่างมั่นคง ให้หันหน้าไปทางทิศตะวันออกขณะรับประทานอาหาร
ถ้าประสงค์ทรัพย์สินเงินทอง สรรพศุภสวัสดิ์ทั้งปวง รับประทานอาหารให้หันหน้าไปทางทิศใต้ ก็จะสมปรารถนา
ถ้าหวังมียศศักดิ์และทรัพย์มาก บริโภคอาหารให้หันหน้าไปทางทิศตะวันตก
อย่าหันหน้าไปทางทิศเหนือเวลารับประทานอาหาร (เพราะ) ไม่เป็นสิริมงคล (หากขืนทำ) ประโยชน์ต่างๆก็จะสูญสลาย ทั้งทรัพย์สินก็จะพินาศในเวลามินาน
(อริยจะปะลาฉันท์)
“๏ หนึ่งแม้มนุษยชาติ์ชน
นิปัชนาศิระหนบุรพทิศหมาย
ปรีชาจะเลอศประเสรอฐชาย
ฉลาดธิบายสุขุมอรรถยุบส* (สันนิษฐานว่า ต้นฉบับพระนิพนธ์น่าจะเป็น “ยุบล)
๏ เบื้องบ่ายศิโรดมะโดยทิศ
ณทักษิณาภาคยสถิตยนิทราดล
จีรายุศมจะสืบชนม์
จะแผ้วจะพ้นภยอุปัทวะไกษย์
๏ เศียรสู่ประฉิมทิศาสถาน
จะร้อนกระมลเสมอสมานสิขีจีใจ
อาดูรก็ภูลพยาธิ์ไภย
บบานฤไทยนฤศุขเขษมสรร
๏ โผอนอุตตมางคเนานอน
ณะด้านทิศาดลอุดรนบห่อนเว้นวัน
ถั่นถับจะดับชีวาพลัน
ชีวาตมทันมรณะบมิรางนาน
อนึ่ง บุคคลใดนอนหันศีรษะไปทางทิศตะวันออก จะเป็นผู้มีสติปัญญาเฉลียวฉลาดยิ่ง สามารถอธิบายข้อความอันลึกซึ้งได้แจ่มแจ้ง
หากนอนหันศีรษะไปทางทิศใต้ จะอายุยืน ปราศจากสิ่งเลวร้ายรวมถึงภยันตรายนานัปการ
หากนอนหันศีรษะไปทางทิศตะวันตก จะร้อนอกดั่งไฟเผา มีแต่เรื่องทุกข์เข็ญ โรคภัยไข้เจ็บ ปราศจากใจยินดีปรีดา และ (ข้อนี้น่าจะร้ายแรงสุดครับ)
หากเอนศีรษะลงนอนโดยหันไปทางทิศเหนือมิเว้นวัน จะตายเร็ว มิอาจดำรงชีวิตอยู่ยืนนานได้เลย
ผมจึงพอเข้าใจรางๆครับ ว่าเหตุใด วรรณคดีสมัยสุโขทัยจึงเรียกทิศเหนือว่า “ด้านตีนนอน” เรียกทิศใต้ว่า “ด้านหัวนอน” กระนั้นก็ยังคลางแคลงถึงอาถรรพ์ทิศเหนือครับ ด้วยมิเคยได้ยินมาก่อน แม้ท่านใดทราบสาเหตุว่า ทำไมทิศเหนือจึงเป็นอปมงคลในสมัยครั้งกระโน้น โปรดอวยวิทยาทานเปลื้องความเขลาให้ผมคนทาสปัญญาด้วยเถิดครับ
ขอแสดงความนับถือ
นายชูพงค์ ตรีวัฒน์สุวรรณ
แหล่งข้อมูลอ้างอิง: ตำราฉันท์วรรณพฤติและมาตราพฤติ พระนิพนธ์สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส จากเว็บไซต์ห้องสมุดดิจิทัลวชิรญาณ
https://vajirayana.org/%E0%B8%89%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B9%8C%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%9E%E0%B8%A4%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%A4%E0%B8%95%E0%B8%B4
