โคลงนิราศท้าวสุภัติà¸à¸²à¸£à¸ ัà¸à¸”ี
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
การปรับปรุง เมื่อ 15:49, 7 สิงหาคม 2553 โดย CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
เนื้อหา |
ข้อมูลเบื้องต้น
แม่แบบ:เรียงลำดับ พระราชนิพนธ์: พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
บางแห่งเรียกว่านิราศกาญจนบุรี
บทประพันธ์
ร่าย
๏ ศรีศรีสุภสวัสดิ์ พิพัฒน์พูลเพิ่ม เริ่มเรื่องรงงสฤษดิ์สาร จากสถานราชธานี โดยพระภูบดีผ่านเกล้า เจ้าจอมภพเสด็จดล ด้าวกาญจนบุรี ตามวิถีสถลมารค จากจวบกลับคืนกรุง ผดุงอยุทธเยศหล้า สนุกนิ์ผ้างแผ่นฟ้า ฟากโพ้นดุจกัน แลแฮ ฯ
| ๑ | |||
| ๏ เขตรขันธ์อยุทธเยศล้ำ | เลอสฐาน | ||
| เสพศุขกระเษมสานต์ | เสื่อมเศร้า | ||
| สมบัติบริบูรณบาน | ใจราษ ฎรแฮ | ||
| สรรพสิ่งสินค้าเข้า | ออกอ้างเหลือตรา ฯ | ||
| ๒ | |||
| ๏ นานาประเทศค้า | ของขาย | ||
| แพตึกสินค้าราย | เนื่องแหน้น | ||
| สกลมารคสอาดทราย | โรยเรียบ | ||
| เรือเล็กเรือไฟแหล้น | ฝ่ายน้ำอึงอล ฯ | ||
| ๓ | |||
| ๏ ดลเดือนมาฆะสิ้น | วสันต์ | ||
| เสด็จแดนพนมวัน | ป่ากว้าง | ||
| ชมพฤกษ์อรัญบรร | พตใหญ่ น้อยแฮ | ||
| สนั่นพยุห์ม้าช้าง | เพียบพื้นภูวดล ฯ | ||
| ๔ | |||
| ๏ แถลงปางบำราศเจ้า | จากเวียง | ||
| แสนเสนาะสำเนียง | นุชพร้อง | ||
| หนักทรวงพี่หนักเพียง | เทคว่ำ ลงแม่ | ||
| จำจิตรจำละน้อง | นาฎไว้เนาวัง ฯ | ||
| ๕ | |||
| ๏ เสียดายขนิษฐน้อย | นงพาน พี่เอย | ||
| งามดั่งดวงกุสุมาลย์ | คลี่คล้อย | ||
| ละนุชแม่เนาสฐาน | แต่เอ่ องค์แฮ | ||
| ชายเฉียดหญิงชิดน้อย | หนึ่งซ้ำเสียใจ ฯ | ||
| ๖ | |||
| ๏ โฉมแม่จักฝากไว้ | แห่งใด ดีฤๅ | ||
| ฝากกับใครฤๅใคร | จักเว้น | ||
| ฟ้าดินพี่ตรวจไตร | ดูหมด มาแม่ | ||
| โฉมแม่ชอบแต่เร้น | อยู่ห้องนฤพาน ฯ | ||
| ๗ | |||
| ๏ โลมลานุชนาฎแล้ว | จักลา แม่นา | ||
| ไปนานกี่เดือนคลา | ...... | ||
| ....................... | มาสู่ แม่แม่ | ||
| ขอเทพรักษ์น้องไว้ | ตราบข้าคืนคง ฯ | ||
| ๘ | |||
| ๏ ยกย่างห่างกึ่งก้าว | ดำเนิน | ||
| ดุจย่องคล้องบาทเดิน | ไป่ได้ | ||
| ริวริวจิตพันเอิน | อ่อนอก แลแม่ | ||
| ร้อนกระมลหม่นไหม้ | จากหน้าเหลียวหลัง ฯ | ||
| ๙ | |||
| ๏ เหลียวเหนสายสวาดิเจ้า | ตามมา ส่งแฮ | ||
| ดั่งจะทอดกายา | ล่มล้ม | ||
| น้ำตาบ่อขาดตา | ไหลหลั่ง ลงแม่ | ||
| กลืนกล้ำน้ำเนตรก้ม | ภักตรเต้าดำเนิน ฯ | ||
| ๑๐ | |||
| ๏ ย่างลงนาเวศว้า | หวั่นสมร | ||
| แลบ่พบภักตรถอน | จิตรท้อ | ||
| รุ่มรุ่มจิตรรอนรอน | เรือแล่น มานา | ||
| เฉกดั่งน้ำร้อยหม้อ | ติดต้มกลางทรวง ฯ | ||
| ๑๑ | |||
| ๏ อรุณอาราเมศแม้น | อันใด ดีฤๅ | ||
| คือสุริยอุไทย | เถือกฟ้า | ||
| แสงแดดส่งแสงใส | เสมอโอษฐ แม่นา | ||
| ปากแม่แดงดูหน้า | แม่หน้าเอ็นดู ฯ | ||
| ๑๒ | |||
| ๏ กัลยานิมิตรอ้าง | อาราม พระนา | ||
| เสมอมิตรเราสองงาม | เงื่อนพร้อง | ||
| เรียมคิดคู่ครองความ | สุจริต นาแม่ | ||
| น้องรักพี่รักน้อง | เล่ห์เพี้ยงอาราม ฯ | ||
| ๑๓ | |||
| ๏ ร้านแพแลเพียบล้วน | ของขาย | ||
| โหมดเทดตาดทองพราย | เพริศพร้อย | ||
| รฦกศรีสไบสาย | สมรมิ่ง | ||
| ดาษนอกทรับสุดย้อย | สอดช้อนชมภู ฯ | ||
| ๑๔ | |||
| ๏ วัดยานนาเวศล้ำ | เรือกล | ||
| พาพระโพธิสัตวดล | ฝั่งแล้ว | ||
| วานเวียนประเวศวน | กลับน่อย เรือเฮย | ||
| เรือช่วยเร็วรับแก้ว | เนตรน้องตามมา ฯ | ||
| ๑๕ | |||
| ๏ บ้านชาวยุโรปล้วน | ตึกราย เรียงแฮ | ||
| เป็นระยะริมชาย | ฝั่งน้ำ | ||
| บางแห่งก็ห้างขาย | ของมาก มีนา | ||
| ชมประชาชนปล้ำ | กลุ่มซื้อสับสน ฯ | ||
| ๑๖ | |||
| ๏ นพคุณอาวาศใกล้ | ชลธาร | ||
| งามแต่ชื่อแลชาน | รกเรื้อ | ||
| อ้าโฉมแม่ดวงมาลย์ | นพมาศ กูเฮย | ||
| ผุดผาดผิวผ่องเนื้อ | แม่แม้นนพคุณ ฯ | ||
| ๑๗ | |||
| ๏ บัดเดี๋ยวบันลุด้าว | ดาวคะนอง | ||
| นั่งนิ่งคเนตรอง | เรื่องนี้ | ||
| เรือเร็วยิ่งม้าผยอง | พยศย่าง ใหญ่แฮ | ||
| ลอยลิ่วลีแล่นจี้ | ล่วงพ้นดาวคะนอง ฯ | ||
| ๑๘ | |||
| ๏ บางคอแหลมเล่ห์เสี้ยม | นามบาง | ||
| เสมอเชี่ยมเสียบอุระพางค์ | พี่ข้อง | ||
| ยามค่ำพี่ลานาง | นุชพร่ำ สั่งแฮ | ||
| แหลมระฦกคำน้อง | ทราบล้านเสียวกระสัน ฯ | ||
| ๑๙ | |||
| ๏ เรือไฟใช้จักรคว้าง | คือปาน ลมเฮย | ||
| ถึงสมุทรปราการ | ปากน้ำ | ||
| พระสมุทรเจดียสฐาน | ที่นมัส การแฮ | ||
| ขอเดชพระช่วยค้ำ | คู่ข้าคืนครอง ฯ | ||
| ๒๐ | |||
| ๏ ป้อมเสือซ่อนเล็บใกล้ | ชลธาร | ||
| สำหรับดัษกรการ | ศึกสู้ | ||
| ซ่อนฤทธิ์กำแหงหาญ | เสมอซ่อน รักนา | ||
| ซ่อนรักลักซ่อนชู้ | พี่ช้ำใจตาย ฯ | ||
| ๒๑ | |||
| ๏ หลังเต่าบอเติ่งตั้ง | กลางชล | ||
| ฤๅเต่าเที่ยวซุกซน | หลบลี้ | ||
| เต่าเอยฝากนุสนธิ์ | แก่เต่า ไว้นา | ||
| เท่าแม่มาทางนี้ | เต่าเต้นนำจร ฯ | ||
| ๒๒ | |||
| ๏ เรือออกปากอ่าวอ้าง | ว้างใจ จริงนอ | ||
| แลลิ่วทิวไม้ไกล | ฝั่งแล้ว | ||
| เห็นเรือนตะเกียงใน | อรรนพ | ||
| เรือแล่นเลยแคล้วแคล้ว | คลาดคล้อยโดยทาง ฯ | ||
| ๒๓ | |||
| ๏ บัดดลเรือติดตื้น | กลางดอน | ||
| กรรมพิบัติจำนอน | นอกนั้น | ||
| ทุกขทับหฤทัยถอน | ทนเทวศ | ||
| เรือติดจิตวนอั้น | ห่างหน้าไกลหลัง ฯ | ||
| ๒๔ | |||
| ๏ รอนรอนสุริย์เยื้อง | สายันห์ | ||
| เรื่อเรื่อรัศมีจันทร์ | แจ่มฟ้า | ||
| รายรายพระพายผัน | พัดเมฆ หมดเฮย | ||
| เรื่อยเรื่อยดาเรศกล้า | เคลื่อนคล้อยพาโยม ฯ | ||
| ๒๕ | |||
| ๏ ดวงดาวราวเนตรน้อง | นงค์พงา พี่เอย | ||
| ภักตรเทียบดวงจันทรา | จิ่มลิ้ม | ||
| ขนงเปรียบอ่าวคงคา | กันเรียบ เสมอฤๅ | ||
| โฉมแม่งามยั่วยิ้ม | ยิ่งแย้มอัปศร ฯ | ||
| ๒๖ | |||
| ๏ หอมกลิ่นการเกษทั้ง | อรองค์ ออนเอย | ||
| เนื้อสนิทนวลผจง | เจิดหล้า | ||
| งามจริตระทวยทรง | เสาวภาค พี่เอย | ||
| เนื้ออุ่นยามหนาวหน้า | เร่าร้อนผ่อนเย็น ฯ | ||
| ๒๗ | |||
| ๏ ลมทะเลพัดผ่าวต้อง | สกนธ์กาย | ||
| ผ้าห่มฤๅห่อนหาย | สั่นสะท้าน | ||
| เนื้อนิ้วกิ่งก้อยสาย | สุดสวาดิ์ | ||
| แม้นพยุห์ร้อยด้าน | ดีดนิ้วเดียวหาย ฯ | ||
| ๒๘ | |||
| ๏ เคยสายสมรแนบเนื้อ | แนมนอน | ||
| พลางพี่ตระกองกร | กอดเกี้ยว | ||
| ยามค่ำร่ำอ่านกลอง | ฉันทกาพย์ โคลงแฮ | ||
| พลางพี่ลอดแล่นเลี้ยว | ไขว่คว้าในเชิง ฯ | ||
| ๒๙ | |||
| ๏ ป่านนี้นาเรศรั้ง | แรมวัง | ||
| จักหลับฤๅเยาวยัง | นั่งเหล้น | ||
| จากแม่มาอยู่หลัง | จักเงียบ เหงานา | ||
| ละที่เคยขาดเว้น | ค่ำเช้าคอยหา ฯ | ||
| ๓๐ | |||
| ๏ จากมาแม่นแม้นว่า | ตัวตาย | ||
| ใจบออยู่กับกาย | แยกไว้ | ||
| เร่าร้อนธุรนราย | ฤๅหลับ เลยแม่ | ||
| หนาวแต่นอกในไหม้ | หม่นเศร้าทรวงศลาย ฯ | ||
| ๓๑ | |||
| ๏ ย่ำรุ่งสุริเยศขึ้น | พันชล | ||
| ฟื้นจากนิทรามนท์ | มืดหน้า | ||
| ลุกยืนก็เวียนวน | จักคว่ำ ลงแฮ | ||
| เรือก็โคลงเคลงคว้า | เชือกได้เดินเซ ฯ | ||
| ๓๒ | |||
| ๏ นั่งชมบอได้เพราะ | คลื่นเหียน | ||
| ยินแต่เสียงอาเจียน | กึกก้อง | ||
| นอนนิ่งก็วิงเวียน | ค่อยสร่าง | ||
| พลางพิงเอกเขนกจ้อง | จักชี้ชมปลา ฯ | ||
| ๓๓ | |||
| ๏ เหนโป๊ะปักเรียบรั้ว | ร้วมปลา | ||
| ปลาบอรู้ตัวมา | ติดหมั้น | ||
| เฉกโฉมวนิดา | งามเงื่อน โป๊ะแฮ | ||
| ชายเฉียดชักติดอั้น | อัดกล้ำจำตาย ฯ | ||
| ๓๔ | |||
| ๏ ปลาวานวนว่ายค้าง | ดอนทราย | ||
| กระดิกกระเดือกกาย | ขัดข้อง | ||
| ดุจพี่จากนุชวาย | สวาสดิ์ มาแม่ | ||
| ดานระเด่าดิ้นร้อง | เรียกเจ้าในใจ ฯ | ||
| ๓๕ | |||
| ๏ เรือมาน้ำลึกได้ | สามวา เศษแฮ | ||
| เห็นแต่ฟ้ากับชลา | ฝั่งบ้าง | ||
| งูเงือกเต่าปูปลา | บอผุด พบเลย | ||
| แต่จะคอยชมค้าง | เช่นค้างชมนาง ฯ | ||
| ๓๖ | |||
| ๏ จำจากพรากพลัดเจ้า | มาคืน หนึ่งฤๅ | ||
| ช้อนตักเข้าเต็มกลืน | ติดแค้น | ||
| เจ็บจิตรแต่จำขืน | กลืนกลับ ลงแฮ | ||
| ลมประทะสะท้อนแหน้น | คั่งแค้นคืนคาย ฯ | ||
| ๓๗ | |||
| ๏ คิดวันเรียมจากเจ้า | จักลา มานา | ||
| ทอดแต่ดวงไนยนา | บอกร้อน | ||
| จะสั่งออกวาจา | จวนแก่ แล้วแม่ | ||
| กลัวพวกสาวจักข้อน | แคะได้คำคม ฯ | ||
| ๓๘ | |||
| ๏ พอสายสุริเยศแล้ว | ลุถึง | ||
| ปากอ่าวแม่กลองจึง | แซ่ซ้อง | ||
| เจ็บจิตรดังปืนยึง | ยันอก กูเฮย | ||
| บอตลอดเลยต้อง | ยักย้ายลำเรือ ฯ | ||
| ๓๙ | |||
| ๏ ชาวบ้านปากอ่าวตั้ง | ทำปลา | ||
| สาวแก่เด็กเล็กมา | กลาดกลุ้ม | ||
| อายอบสบนาสา | เหม็นโฉ่ | ||
| หน้าดังเนื้อติ่งตุ้ม | ติดก้อยท้าวนาง ฯ | ||
| ๔๐ | |||
| ๏ เยียมามาลุแล้ว | อำพวา | ||
| ตาสอดลอดแลหา | แห่งหั้น | ||
| วังอัมพวันนา | รามราช วังแฮ | ||
| ขอพระเดชพระกางกั้น | เกษพ้นภัยกษัย ฯ | ||
| ๔๑ | |||
| ๏ ราชบุรีใดราชได้ | แรมวัง นี้นา | ||
| ใยบ่อยลสนมยัง | อยู่บ้าง | ||
| ชรอยราชแต่ปางหลัง | จักพราก มาฤๅ | ||
| ราชนิราศแรมร้าง | ร่วมรู้ใจเรียม ฯ | ||
| ๔๒ | |||
| ๏ หยุดยั้งยังท่าขึ้น | แรมเมือง | ||
| สามราษราตรีเคือง | สวาดิ์ไหม้ | ||
| ทุกขทับบอประเทือง | คลายคลี่ เลยนา | ||
| เดินเที่ยวชมไม้ไหล้ | ผักหญ้าสารพัน ฯ | ||
| ๔๓ | |||
| ๏ ยอแสงสุริเยศเยื้อง | เวหา | ||
| ยามพระลบสนทยา | คล่ำคล้อย | ||
| เหนจันทรแจ่มนภา | พ้นเมฆ มาฤๅ | ||
| คิดว่านวลน้องน้อย | นาฏเจ้าตามเรียม ฯ | ||
| ๔๔ | |||
| ๏ ดวงเดือนเหมือนพักตร์ | กลอยกมล | ||
| ใจอยู่วังแต่ตน | ห่างร้าง | ||
| ดาวดาษดื่นนภดล | ดวงเด่น | ||
| แม้แม่มาแนบข้าง | จักชี้ชวนชม ฯ | ||
| ๔๕ | |||
| ๏ หมู่หนึ่งนักขัตรขึ้น | เปนปถม | ||
| ชื่ออัศวนีนิยม | เยี่ยงไว้ | ||
| เชยดาวพี่ขาดชม | โฉมชื่น เชยแม่ | ||
| ดาวแข่งม้าจงได้ | รับน้องมาเร็ว ฯ | ||
| ๔๖ | |||
| ๏ ฤกษ์สองดาวก้อนเซ่า | ภรณี นามแฮ | ||
| หรุบหู่ดูรัศมี | หม่นเศร้า | ||
| หมองเหมือนพี่ไกลศรี | เสาวลักษณ์ | ||
| จำจากพรากพลัดเจ้า | พี่ช้ำใจมอง ฯ | ||
| ๔๗ | |||
| ๏ ฤกษสามนามออกอ้าง | กฤติกา | ||
| ลูกไก่เป็นกลุ่มมา | พรั่งพร้อม | ||
| เรียมไกลวนิดา | ดวงสวาดิ์ เดียวนอ | ||
| พลไพร่นับพันห้อม | พี่เพี้ยงมาเดียว ฯ | ||
| ๔๘ | |||
| ๏ จมูกม้าฤกษสี่นั้น | โรหินี | ||
| ดูเด่นดวงแดงสี | สดล้ำ | ||
| คนึงนุชพี่โสกี | ทุกค่ำ คืนแม่ | ||
| สองเนตรแดงคล้ำช้ำ | แม่นแม้นโรหินี ฯ | ||
| ๔๙ | |||
| ๏ มฤคเศียรคำรพห้า | ดาวหัว เนื้อเฮย | ||
| ชรมุกชรมนมัว | หริบหรี้ | ||
| จากวังก็แต่ตัว | ใจจิตร ห่วงนา | ||
| ร้างรักบอรู้กี้ | เมื่อไซ้จักสม ฯ | ||
| ๕๐ | |||
| ๏ กฤษฉัฐอัทรเรื้อง | นพภา ดลเฮย | ||
| ปลิวลิ่วตามดารา | เต่าเต้า | ||
| ใจเรียมว่ายเวหา | หานุช แลแม่ | ||
| แม่จักศุขฤๅเศร้า | อยู่ห้องหนหลัง ฯ | ||
| ๕๑ | |||
| ๏ บุรณพัสดุสัตฤกษพร้อม | ดวงเพรา พรายนา | ||
| แลเล่ห์ลำสำเภา | ลิ่วคว้าง | ||
| สำเภาจักพาเยาว | มิ่งแม่ มาฤๅ | ||
| คอยยิ่งคอยเปล่าค้าง | คิดค้างคอยหาย ฯ | ||
| ๕๒ | |||
| ๏ ฤกษแปดไป่แจ่มแจ้ง | มัวมน | ||
| นามบุษป์ดอกบัวกล | กล่าวไว้ | ||
| หวลคิดคู่ยุคล | บัวมาศ แม่เฮย | ||
| ยามพี่ไกลกลิ่นไซ้ | จักช้าดีไฉน ฯ | ||
| ๕๓ | |||
| ๏ อัศเลศเนาวกฤษเต้า | ตามบัว มาฤๅ | ||
| เยียวว่าปูวิ่งรัว | ไล่ไกล้ | ||
| บัวเอยจงเกลียดกลัว | ปูลอบ ดมนา | ||
| บัวอย่าน้อมก้านให้ | เหล่าเปี้ยวปูหอม ฯ | ||
| ๕๔ | |||
| ๏ มาฆะฤกษ์สิบนี้ | พานร | ||
| ฤๅทหารรามรอญ | ราพร้าย | ||
| วานพาพี่เหาะจร | สมสู่ แม่แล | ||
| ดาวบอพาผาดผ้าย | ใช่เชื้อหณุมาน ฯ | ||
| ๕๕ | |||
| ๏ บุพผคุณกฤษไซร้ | เอกา ทศเฮย | ||
| คำเก่าเรียกสืบมา | แรดผู้ | ||
| รอยแรดฤทธิ์เรืองพา | หนพระ เพลิงฤๅ | ||
| ร้อนรักเกรงแรดรู้ | เรื่องร้อนรนใจ ฯ | ||
| ๕๖ | |||
| ๏ อุตรผลฤกษ์นี้ | สิบสิง | ||
| นางแรดตามผู้ปอง | ชื่นชู้ | ||
| พี่ร้างฤแม่ตรอง | ตรึกเคียด พี่ฤๅ | ||
| จึงไม่ตามมาสู้ | นิ่งแค้นอยู่วัง ฯ | ||
| ๕๗ | |||
| ๏ สิบสามนามหัษฐอ้าง | ฝ่าหัดถ์ | ||
| ไพโรจเรืองจำรัส | รุ่งเร้า | ||
| เรียมร้องหัดถ์แม่ปัด | หัดถ์พี่ | ||
| คิดบอลืมหัดถ์เจ้า | หัดถ์คว้าหาหาย ฯ | ||
| ๕๘ | |||
| ๏ สิบสี่ศรีเพริศแพร้ว | พรายหาว หนแฮ | ||
| ฤกษจิตรคือดวงดาว | ต่อมน้ำ | ||
| จิตรพี่เยือกเย็นหนาว | นึกแนบ นุชนา | ||
| ชลชุ่มเต็มเนตรช้ำ | เพียบเพี้ยงตุ่มชล ฯ | ||
| ๕๙ | |||
| ๏ เบ็ญจรัสสวัสดิแก้ว | ชัชวาลย์ | ||
| พิศพ่างดวงประพาฬ | แจ่มจ้า | ||
| โฉมน้องติดเนตรปาน | มณีเนตร เรียบฤๅ | ||
| ไกลกว่าไกลนึกหน้า | ห่อนเว้นเห็นโฉม ฯ | ||
| ๖๐ | |||
| ๏ ไพศาขดาวบ่อน้ำ | โสฬศ | ||
| ดาดาษดวงปรากฏ | เกลื่อนกล้ำ | ||
| เรียมไกลกลิ่นเสาวรศ | นานเนิ่น แล้วแฮ | ||
| บ่อเนตรเต็มชุ่มซ้ำ | เช่นน้ำบ่อดาว ฯ | ||
| ๖๑ | |||
| ๏ อนุราชสิบเจ็ดนี้ | ดาวหงอน นาคเฮย | ||
| กลาดเกลื่อนอัมพรสลอน | กล่นกลุ้ม | ||
| ร้อนรักพี่ร้อนสมร | เสมอพิษ นาคนา | ||
| บัดนั่งบัดนอนคลุ้ม | จิตรร้อนหายหิว ฯ | ||
| ๖๒ | |||
| ๏ อัฐสรัสเชษฐฤกษเรื้อง | แสงฉาน | ||
| หัวนาคเผ่นทยานหาร | เหาะเหล้น | ||
| ปานนี้นุชเนาสถาน | คิดพี่ บ้างฤๅ | ||
| คิดที่เคยขาดเว้น | ว่างเว้นวายชนม์ ฯ | ||
| ๖๓ | |||
| ๏ สิบเก้าดาวท้องนาค | นามมูล ฤกษแฮ | ||
| งามดังดวงไพทูริย์ | เทียบแท้ | ||
| ผิวภักตรแม่เพ็ญบูลณ์ | ใดเปรียบ ได้เลย | ||
| พิศเพ่งดาวเดือนแพ้ | พ่ายหน้านวลนาง ฯ | ||
| ๖๔ | |||
| ๏ ฤกษยี่สิบช้างชื่อ | บุรพา สานแฮ | ||
| พลายคชร้างพังคลา | คลาศเต้า | ||
| เรียมก็จากขวัญตา | มาเถื่อน | ||
| ละแม่เดียวอยู่เหย้า | ขาดแล้วโลมสงวน ฯ | ||
| ๖๕ | |||
| ๏ เอกเพศพังคชเต้า | ตามพลาย มาฤๅ | ||
| ชื่ออุตราสานหมาย | ฤกษไว้ | ||
| เหลียวหาห่อนเห็นสาย | สวาดิ์พี่ ตามเลย | ||
| ก้มภักตร์ตรมอกไหม้ | นึกหน้าอายคเชนทร์ ฯ | ||
| ๖๖ | |||
| ๏ อุภาพิศชี้ชื่อ | สาวัน | ||
| ดาวหลักไชยใครสรรพ์ | เศกไว้ | ||
| โรครักสลักยัน | ตรึงแน่น ทรวงนา | ||
| ถอนบอได้กลับได้ | แต่ร้อนรนกระสัลย์ ฯ | ||
| ๖๗ | |||
| ๏ ไตรพิศชนิดรู้ | ดาวกา | ||
| บินร่อนมาเวลา | ดึกแล้ว | ||
| นำข่าวขนิษฐานา | รีรัตน มาฤๅ | ||
| กาบอกข่าวแก้ว | พี่ได้สักคำ ฯ | ||
| ๖๘ | |||
| ๏ จคุเพศสัตพิศแม้น | มังกร | ||
| แผลงฤทธิ์เผ่นอัมพร | แล่นเลี้ยว | ||
| คิดเคยแอบองค์อร | อุ่นอก | ||
| กรพี่เคยตระกองเกี้ยว | กอดแก้วกับสกนธ์ ฯ | ||
| ๖๙ | |||
| ๏ บัญจเพศบุร์พภัทรพ้น | หาวหน มาแฮ | ||
| คือพิศจะบังบน | บดฟ้า | ||
| รันทวดระทวยทน | เทวศร่ำ รักแม่ | ||
| ลมว่าวผ่าวพัดกล้า | นึกก้องอนาถหนาว ฯ | ||
| ๗๐ | |||
| ๏ เพดารลำดับด้าว | อุตรา ภัทรฤๅ | ||
| ยี่สิบหกฤกษ์มา | ล่วงแล้ว | ||
| หวิวหวิวประวิงผวา | พวงหวั่น ใจนา | ||
| ไก่ป่าขันแจ้วแจ้ว | หวาดว้าทรวงเสียว ฯ | ||
| ๗๑ | |||
| ๏ สับตาพิศสิ้นฤกษ | เรวดี ปลานอ | ||
| บันจบจักรราสี | รอบฟ้า | ||
| จวนพระสุริยสี | ลาส่อง โลกยแฮ | ||
| เบิกอุไทยเถือกกล้า | จวบแจ้งปัจุสมัย ฯ | ||
| ๗๒ | |||
| ๏ คิดไปใจป่วนเพี้ยง | ลอยปลิว | ||
| เสียงดุเหว่าแว่วหวิว | หวาดว้า | ||
| อ่อนอกระทวยหิว | มึนเมื่อย | ||
| หนาวหนักนอนคลุมผ้า | สก็อกกลิ้งหลับไป ฯ | ||
| ๗๓ | |||
| ๏ ถึงวันกำหนดแล้ว | จักเดิน บกนา | ||
| เสียงพวกพลเกรียวเกริน | กู่ก้อง | ||
| ตราตรอมตระโหมดเหิน | หวลสวาดิ์ | ||
| ไตรตรวจทุกหน้าจ้อง | จบแล้วฤๅเห็น ฯ | ||
| ๗๔ | |||
| ๏ เดินทางกลางป่ากว้าง | ลำละเมาะ | ||
| ถึงทุ่งนามนำเราะ | ราษฎร์รู้ | ||
| ชื่อนาหากเฉพาะ | คำกล่าว | ||
| ฤๅว่าน้องนางสู้ | เราะรั้วหาเรียม ฯ | ||
| ๗๕ | |||
| ๏ ท่าเล่นเห็นท่าเหลี้ยน | แลตลุย | ||
| แม้นอยู่กรุงจักกรุย | เกร่อก้อ | ||
| พาน้องแม่ฉายฉุย | มาแล่น | ||
| มาแต่เดียวนึกท้อ | จากเจ้าหนาวจริง ฯ | ||
| ๗๖ | |||
| ๏ ถึงช่องเขาทลุเลี้ยว | เลยมา | ||
| แลละลิ่วเพิงผา | โหว่โหว้ | ||
| กระทิงถึกพยัคฆา | เคยสู่ สิงแฮ | ||
| เขาทลุโล่งโต้ | ตอบด้วยทรวงเรียม ฯ | ||
| ๗๗ | |||
| ๏ เขาทลุฤาใหญ่เหยี้ยง | อกเรา | ||
| กว้างกว่าขอบเขตรเขา | วากวุ้ง | ||
| ทุกแทบสัตวร้ายเนา | ในอก | ||
| นอนแต่นอนสดุ้ง | ยิ่งร้อยสัตวเดิน ฯ | ||
| ๗๘ | |||
| ๏ หนองบัวค่ายเก่าตั้ง | แต่เดอม | ||
| หวนฤาหายหื่นเหอม | อึดอั้น | ||
| หนองบัวยิ่งมาเตอม | แต่โศก | ||
| บัวว่าบัวนุชปั้น | เปลี่ยนไว้ให้ชม ฯ | ||
| ๗๙ | |||
| ๏ สระบัวบงกชช้อย | ชูดวง | ||
| บานเบิกเรณูรวง | ร่วงรุ้ง | ||
| คิดถันยุคลพวง | มาลาศ กูเฮย | ||
| หอมระรินกลิ่นฟุ้ง | ทราบเนื้อยังหอม ฯ | ||
| ๘๐ | |||
| ๏ ฝุ่นทรายปรายประถั้ว | สบสกนธ์ | ||
| พิศภักตรพี่ฦๅยล | เยี่ยงงิ้ว | ||
| อายแดดแผดเผาลน | กายก่ำ ไหม้นา | ||
| โรครักรอบรัดติ้ว | คิดอื้อเต็มเอือม ฯ | ||
| ๘๑ | |||
| ๏ ท่านางนางนิ่มน้อย | เดินมา พี่ฤๅ | ||
| เพื่อจะสรงกายา | ส่างร้อน | ||
| เชิญนุชแม่ลีลา | หาพี่ เทอญแม่ | ||
| คอยบเห็นงนางข้อน | อกโอ้อาดูร ฯ | ||
| ๘๒ | |||
| ๏ ห้วยด้วนด่วนจากเจ้า | จำเป็น | ||
| ห้วยก็ด้วนดุจเห็น | หดห้วน | ||
| เห็นห้วยหากคิดเอ็น | ดูอก ตูนา | ||
| ดึงเด็ดสวาดิ์ด้วน | ขาดด้วยด่วนมา ฯ | ||
| ๘๓ | |||
| ๏ พนมรักนามแห่งห้วย | ชลธี | ||
| รักพี่รักแสนทวี | กว่าฟ้า | ||
| จากรักพ่างเพียงชี | พิตรมอด แลแม่ | ||
| รักช่วยแบ่งรักข้า | ควบด้วยพนมดง ฯ | ||
| ๘๔ | |||
| ๏ ทับตะโกพฤกษชาติเชื้อ | สูงรหง | ||
| เซ็งแซ่เสียงบุหรง | ร่ำร้อง | ||
| นางเก้งระบือดง | ทรายถึก กทิงนา | ||
| เสียงพยัฆคำรนก้อง | ปีบเปรี้ยงรงมไพร ฯ | ||
| ๘๕ | |||
| ๏ ค่ายใหญ่อยู่ใกล้ท่า | นัทที | ||
| ลำแม่ภาชีมี | ชื่ออ้าง | ||
| น้ำใสสนิทดี | ดูดุจ กรองนา | ||
| นึกระกำยามร้าง | ถูกร้อนฤาเย็น ฯ | ||
| ๘๖ | |||
| ๏ นางเนืองกะเหรี่ยงทั้ง | หญิงชาย | ||
| บ่าแบกของถวาย | อยู่ซ้อง | ||
| โอ่อวดประกวดกาย | ตามเพศ เขานา | ||
| เมียลูกหลานพี่น้อง | บ่าวข้าหญิงชาย ฯ | ||
| ๘๗ | |||
| ๏ สาวสาวเหล่ากะเหรี่ยง | สวยสวย | ||
| ปักปิ่นเกล้าผมมวย | แช่มช้อย | ||
| เงินไพลูกปัดรวย | ร้อยรอบ คอนา | ||
| ขมิ้นขัดผัดหน้าชม้อย | ม่ายเหลี้ยงเอียงอาย ฯ | ||
| ๘๘ | |||
| ๏ ขับลำทำเล่นได้ | หลายกล | ||
| เขาชิดเฉียดตำทน | ส่ายอู้ | ||
| เสื้อแสงที่สวมตน | เต็มหยาบ คายนา | ||
| พูดอะไรไป่รู้ | เรื่องเบ้อเบิ่งควาย ฯ | ||
| ๘๙ | |||
| ๏ เดินทางกลางป่าไม้ | ดงดอน | ||
| เห็นแต่เต็งรังสลอน | สลับสล้าง | ||
| ไผ่รวกรกทางจร | รานกิ่ง ลงแฮ | ||
| ปะมะขามป้อมบ้าง | หยุดยั้งเก็บอม ฯ | ||
| ๙๐ | |||
| ๏ กล้วยไม้ไต่ไม้ข้าง | รัถยา | ||
| ส่งกลิ่นตระหลบมา | เฟื่องฟุ้ง | ||
| กลกลิ่นขนิษฐนา | รีรัตน์ เรียมเอย | ||
| หอมตระหลบอบมุ้ง | รุ่งเช้ายังหอม ฯ | ||
| ๙๑ | |||
| ๏ ผ้านางนางห้อยคบ | พฤกษา ไว้ฤๅ | ||
| คือว่าตาษพัตรา | หนุ่มเหน้า | ||
| ทองกวาวผาดแลมา | แดงดาษ ตานา | ||
| คิดว่าทรับในเจ้า | แสดพื้นชมภู ฯ | ||
| ๙๒ | |||
| ๏ ลมชายไม้แผกต้น | ดงรัง | ||
| ใบผลัดร่วงโรยรัง | พ่างพื้น | ||
| ยามแรมนิราศวัง | มาเถื่อน | ||
| ม่นหมกออกราชื้น | เช่นไม้รังโรย ฯ | ||
| ๙๓ | |||
| ๏ ใบไม้โรยร่วงพื้น | ปัถวี | ||
| จ่อจุดเปลวอัคคี | ลวกไม้ | ||
| ดุจจิตรพี่จากศรี | เสาวลักษณ์ | ||
| เพลิงราคร้อนลวกไส้ | สุดสิ้นฉันใด ฯ | ||
| ๙๔ | |||
| ๏ มะขามเตี้ยชาวด่านตั้ง | รักษา | ||
| ขามรุ่นร่มสาขา | กิ่งค้อม | ||
| พื้นลาดสอาดตา | ดุจปราบ ไว้แฮ | ||
| หญ้าขึ้นปกคลุมล้อม | รอบต้นขามดง ฯ | ||
| ๙๕ | |||
| ๏ คิดความยามจากเจ้า | มาเดียว | ||
| เห็นสนุกนิ์จักเหลียว | เปล่าค้าง | ||
| หวั่นหวั่นอุระเสียว | สายสวาดิ์ พี่เอย | ||
| แรมเริศรศรักร้าง | ใคร่กลั้นใจตาย ฯ | ||
| ๙๖ | |||
| ๏ ถึงท่าตะคร้อครั่น | ครื้นดง | ||
| มารถคชเกวียนกง | กึกก้อง | ||
| ลงท่าเรียบริมคง | คาแน่น เรือนา | ||
| เสียงเรียกเสียงกู่ร้อง | ค่ำแล้วยังอึง ฯ | ||
| ๙๗ | |||
| ๏ ยินเสียงสุโนกร้อง | กังวาน | ||
| ไก่เถื่อนส่งเสียงขาน | เจื่อยแจ้ว | ||
| จำจรจากสถาน | ถิ่นที่ นั้นนา | ||
| เรือจวบแจวคลาศแคล้ว | เคลื่อนคล้อยโดยทาง ฯ | ||
| ๙๘ | |||
| ๏ มากลางแม่น้ำเชี่ยว | ชลปรึง ปรีนา | ||
| แจวกระดิกเต็มตึง | ตืดแท้ | ||
| ดึงดันดุจเรียมดึง | เด็ดสวาดิ์ มานา | ||
| ดึงบอหลุดเลยแล้ | สุดสิ้นแรงโรย ฯ | ||
| ๙๙ | |||
| ๏ ยามร้อนร้อนยิ่งล้ำ | เหลือทน | ||
| ดุจพิษอัคนีลน | ลวกไหม้ | ||
| ร้อยกายฤๅร้อนกล | เสมอจิตร ร้อนแฮ | ||
| ร้อนยิ่งพิษไข้ไข้ | ขาดร้อนยังมี ฯ | ||
| ๑๐๐ | |||
| ๏ ปรานีนุชนาฏน้อง | เนาวสถาน | ||
| แม้นแม่มาจักลาน | จิตรขึ้น | ||
| ชมหาดสอาดปาน | ปูนเปรียบ ใดเลย | ||
| สรงสนานน้ำตื้น | คิดแล้วคงลง ฯ | ||
| ๑๐๑ | |||
| ๏ เหนฝูงมยุเรศฟ้อน | ฟายหาง | ||
| รางหมูมยุรนวลนาง | แวดล้อม | ||
| คิดองค์อัปศรสุรางค์ | รายรอบ เรียมนา | ||
| ยามเริศไร้นางห้อม | พี่เพี้ยงอายยูง ฯ | ||
| ๑๐๒ | |||
| ๏ ริมริมนาเวศล้อม | กลาดำ มากนา | ||
| ปลายปีกมีเดือยประจำ | จ่อจ้อง | ||
| เจี๊ยบเจี๊ยบจี๊บจี๊บทำ | กระดุก กระดิกนา | ||
| ดังจะถามข่าวร้อง | เรียกให้หยุดเรือ ฯ | ||
| ๑๐๓ | |||
| ๏ นกตะกรุมสุ้มเที่ยว | หาปลา | ||
| หัวโม่งเหม่กายา | เย่อนเย้อ | ||
| ใครมาศสวดิ์นา | รีรัตน เรียมแฮ | ||
| ขอจุ่งกลับกลายเก้อ | คาดแม้นนกตะกรุม ฯ | ||
| ๑๐๔ | |||
| ๏ ฝูงพิหกริมมากแล้ | หลายพรรณ | ||
| บ้างร่อนบ้างราผัน | ผาดร้อง | ||
| จับไม้ร่ายเรียงรัน | คล้ายคู่ เคียงนา | ||
| ดังจะชวนชักน้อง | พี่ยิ้มยามครวญ ฯ | ||
| ๑๐๕ | |||
| ๏ บุญใดมาได้เที่ยว | แสนสนุกนิ์ | ||
| ฤๅบาปมาทำทุกข์ | โทษให้ | ||
| จากมาฤๅมีศุข | สุกครู่ เดียวนา | ||
| ก่นแต่ให้เล่าให้ | เล่าล้ำเหลือทน ฯ | ||
| ๑๐๖ | |||
| ๏ เรือล่องระลิ่วล้ำ | ตำบล | ||
| บัดลุแก่งหลวงยล | ย่านแท้ | ||
| ชลเชี่ยวฉวางวน | เวียนวิ่ง มานา | ||
| หินเกิดเกะกะแก้ | กีดค้างกลางทรวง ฯ | ||
| ๑๐๗ | |||
| ๏ เกิดแก่งกีดกั้นท่า | ทางจร | ||
| อกพี่จากจอมสมร | กว่านั้น | ||
| ร้อยแก่งประกับถอน | มาเทียบ เสมอฤๅ | ||
| ยังแต่สองกำปั้น | ทุกก้อนแก่งทรวง ฯ | ||
| ๑๐๘ | |||
| ๏ หลายคืนหลายค่ำเช้า | ขวบเดือน | ||
| เช่าค่ำไป่รู้เลือน | เลอะหวุ้น | ||
| แสนโศกยิ่งซ้ำเตือน | แต่กลับ แลแม่ | ||
| มัวมืดอกชรหมุ้น | หมกไหม้หัวใจ ฯ | ||
| ๑๐๙ | |||
| ๏ น้ำไหลไหลรีบรอน | เร็วไป น่อยนา | ||
| เยียวล่วงบอทันใจ | จอดช้า | ||
| เขาตกนี่ตกใด | ดุจอก เรานา | ||
| เจ็บดังตกเขาห้า | สิบครั้งยังระบม ฯ | ||
| ๑๑๐ | |||
| ๏ แควใหญ่ใหญ่ยิ่งด้วย | อันใด | ||
| ใหญ่เพราะชลเชี่ยวไหล | คัดกว้าง | ||
| เชิญเร็วช่วยพาไคล | คลาล่วง ไปนา | ||
| ร่วมพี่รักแรมร้าง | เริศไว้ไกลนาน ฯ | ||
| ๑๑๑ | |||
| ๏ น้ำไหลจักลากให้ | ลอยลง ไปนา | ||
| ยังจักแจวขืนคง | คึ่นเหล้า | ||
| ถึงกาญจนบูรีตรง | กันฟาก หนึ่งนา | ||
| เรือจอดจักชวนเจ้า | ยาตรขึ้นไหนนาง ฯ | ||
| ๑๑๒ | |||
| ๏ ครางครวญคร่ำเนตรฉุ้ม | ชลไนยน์ | ||
| เที่ยวทุกแห่งหนไหน | ห่อนเว้น | ||
| กี่เดือนกี่วันไกล | สวาดิ์แม่ มาแม่ | ||
| สิ่งแต่นาสิกเฟ้น | ฟกช้ำก่ำแดง ฯ | ||
| ๑๑๓ | |||
| ๏ ไฉนแม่ถอดรูปไว้ | ไนยตา พี่ฤๅ | ||
| เสียดแซกดวงชีวา | เวี่ยด้วย | ||
| จับจิตรพี่จึงอา- | ดูรคร่ำ ครวญแฮ | ||
| จรจากจำม้วยม้วย | มอดแล้วฤๅลืม ฯ | ||
| ๑๑๔ | |||
| ๏ หลวงยวนอยู่ถ้ำที่ | เงื้อมเขา | ||
| เหนศุขสงัดเงา | เงียบคลึ้ม | ||
| ยามยากวิโยคเยาว | มาเปลี่ยว กายแฮ | ||
| คิดจะบวชสวดพรึ้ม | พวกพ้องหลวงยวน ฯ | ||
| ๑๑๕ | |||
| ๏ พุรางทางน้ำหน่อย | หนึ่งไหล | ||
| ไหลบ่อหยุดเย็นใส | เซาะซึ้ง | ||
| ซึ้งสุดเสมอไนย | เนตรหลั่ง ไหลแฮ | ||
| หลั่งลึกล้นตุ่มครึ่ง | วิดแล้วยังเหลือ ฯ | ||
| ๑๑๖ | |||
| ๏ ไปเขาชนไก่บ้าน | กาญจนบุรี | ||
| ที่อยู่ทองประศรี | สอบเหล้า | ||
| ไม่เห็นสักคนมี | อยู่ที่ นั้นนา | ||
| มีแต่สิงสัตว์เข้า | หยุดยั้งอาไศรย ฯ | ||
| ๑๑๗ | |||
| ๏ เที่ยวไปพบแม่น้ำ | ลำตะเพิน | ||
| ทางทัพข้าศึกเดิน | สู่ด้าว | ||
| ตลิ่งสูงเสมอเนิน | เขาหนึ่ง แลนา | ||
| เพียงแต่ยกบาทก้าว | ฝุ่นฟุ้งมัวมน ฯ | ||
| ๑๑๘ | |||
| ๏ เรือล่องดูยิ่งช้า | บอทัน ใจแฮ | ||
| เยียวว่าเหาะได้พลัน | สู่เหย้า | ||
| บอนานบอเนิ่นวัน | ทนเบื่อ นาแม่ | ||
| เรือรีบระเห็จเข้า | สู่ห้องหานาง ฯ | ||
| ๑๑๙ | |||
| ๏ จากมาหมายมอดม้วย | ฤๅคง คืนเลย | ||
| นับแต่รอบสกัดวง | ทุกครั้ง | ||
| จ่อจิตรประจวบจง | เจียนรอบ ปีแม่ | ||
| ยืนนั่งนอนเดินตั้ง | แต่ร้อนฤๅเสบย ฯ | ||
| ๑๒๐ | |||
| ๏ กำสรวญกำสรดสร้อย | เสน่หา | ||
| แม้นจักลงเลขา | ห่อนสิ้น | ||
| ร้อยกัลป์กัลปเกิดมา | ฤๅร่ำ เขียนแฮ | ||
| ร้อยหัดถ์ร้อยโอษฐสิ้น | ลอกไว้ยังเหลือ ฯ | ||
| ๑๒๑ | |||
| ๏ ร่ำเรื่องนิราศไห้ | หาศรี | ||
| ท้าวสุภัติการภักดี | กล่าวอ้าง | ||
| แสดงศักดิ์กระสัตรี | ตรองตริ ทำแฮ | ||
| ไร้เพื่อนภิรมย์ร้าง | รักเร้นแรมไกล ฯ | ||
| ๑๒๒ | |||
| ๏ ใดใดนิราศเบื้อง | เบาราณ | ||
| ล้วนแต่ชาวชายชาญ | แต่งแต้ม | ||
| แถลงเลศลักษณ์โวหาร | หญิงร่ำ รักแฮ | ||
| ปวงปราชญ์ไป่ควรแย้ม | เยาะเย้ยยิ้มหยัน ฯ | ||
| ๑๒๓ | |||
| ๏ คิดการไป่ว่างเว้น | วันวาร | ||
| ดูเครื่องนำการงาน | มากแท้ | ||
| จักแต่งเรื่องพิศดาร | เหนื่อยนัก นาแม่ | ||
| เต็มบ่อหร่อป้อแป้ | สุดสิ้นแรงโรย ฯ | ||
| ๑๒๔ | |||
| ๏ แม้นมีวันมากได้ | ตรองทำ | ||
| คงจะคิดสู้คำ | เก่าได้ | ||
| ตกค่ำง่วงงึมงำ | ม่อยหลับ ไปนา | ||
| ผิเกียจเข้าสิงไส้ | ซิบซื้อเลยลืม ฯ | ||
เชิงอรรถ
ที่มา
ประชุมนิราศคำโคลง รวบรวมโดย พ. ณ. ประมวลมารค พิมพ์ครั้งแรก กันยายน ๒๕๑๓ แพร่พิทยา
