ฉันท์พาลีสà¸à¸™à¸™à¹‰à¸à¸‡
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
(หน้าที่ถูกสร้างด้วย '== ข้อมูลเบื้องต้น == หมวดหมู่:วรรณคดีไทย [[หมวดหมู่…')
(หน้าที่ถูกสร้างด้วย '== ข้อมูลเบื้องต้น == หมวดหมู่:วรรณคดีไทย [[หมวดหมู่…')
รุ่นปัจจุบันของ 13:09, 29 กันยายน 2552
เนื้อหา |
ข้อมูลเบื้องต้น
พระนิพนธ์: สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส (โดยสันนิษฐาน)
ไม่ปรากฏนามผู้แต่ง จารึกติดไว้ที่ผนังด้านในศาลาหน้าพระมหาเจดีย์หลังใต้วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เรื่องพาลีสอนน้องเป็นคำสอนที่มีมาตั้งแต่สมัยอยุธยา โดยใช้โครงเรื่องจากรามเกียรติ์ตอนพาลีถูกศรพระราม เมื่อใกล้จะสิ้นชีวิต พาลีได้เรียกสุครีพซึ่งเป็นน้อง และองคตซึ่งเป็นบุตรมาสั่งสอน เนื้อหาคำสอนมาจากวสติวัตร ซึ่งเป็นคำสอนในอรรถกถาชาดกเรื่อง วิธุรบัณฑิตชาดก เป็นคำสอนข้าราชการถึงแนวทางปฏิบัติในการรับราชการ
บทประพันธ์
| ๏ ปางปิ่นขีดขินบุเรศ | ผู้สมเยศพาลี | ||
| สู้เสียสละชี | พิตรเพื่อสงวนกาย | ||
| ๏ แผลแผลงแท่งพรหมาสตร์ | แต่ผมพาดฤาพานรคาย | ||
| กุมศรตรัสเรียกสาย | สวาทคู่คัพโภทร | ||
| ๏ สุครีพพระนุชน้อง | ธพร่ำพร้องนุสนธ์สอน | ||
| อ้าพี่จะเมื่อมรณ์ | อาลัยหลั่งจักสั่งสาร | ||
| ๏ สูเนากับโอรส | คือองคททั้งอาว์หลาน | ||
| ฉลองเรณุบทมาลย์ | บำเรอรักษ์พระจักรา | ||
| ๏ เฝ้าแหนอย่าห่างองค์ | พิศณุพงศกระษัตรา | ||
| ว่างเว้นทิวาผา | สุกกิจนิทรานาม | ||
| ๏ เล่นหลงพวงพวัก | สนุกนักมักก่อการ | ||
| ทุกขโทษภัยพาล | พึงระมัดประหยัดยำ | ||
| ๏ ยามท้าวบัณฑูรถาม | อย่าขานความแต่เบาคำ | ||
| แถลงถ้วนบควรอำ | อรรถแสร้งจักแบ่งบัง | ||
| ๏ เฝ้าไท้อย่าโอ่โถง | ณพระโรงระแวงระวัง | ||
| พระสนมอย่านึกหวัง | ชำลักลอบชำเลืองแล | ||
| ๏ ทูลสนองคดีใด | เมื่อพักตร์ไท้ธผันแปร | ||
| สบเนตรอย่าห่างแห | เสนอถ้อยคอยสำราญ | ||
| ๏ ชอบช่องจึงพร้องพจน์ | ใช่ช่องงดอย่าทูลสาร | ||
| เกรงเกลือกรำคาญดาล | อดูรไหม้หทัยหมอง | ||
| ๏ อลงกรบัณฐรอาศน์ | รัตนราชบรรลังก์ทอง | ||
| อย่าหวังขึ้นนั่งลอง | พนักอิงแลพิงเขนย | ||
| ๏ ยามเฝ้าอย่าใกล้องค์ | ทระนงว่าคุ้นเคย | ||
| ไกลนักจักล่วงเลย | พระเนตรลับรับสั่งหา | ||
| ๏ สถิตสถานประมาณกลาง | บชิดห่างพอเสวนา | ||
| นุสนธ์ซึ่งพระบัญชา | ทุกสิ่งทราบสนองทูล | ||
| ๏ ปางท้าวธรางวัล | ผู้ใดบันบำเหน็จปูน | ||
| พึงอวยพึงอนุกูล | โองการตรัสอย่าทัดทาน | ||
| ๏ เข้าเฝ้าพึงเพลายักษ์ | อย่าอิ่มนักภุดดาหาร | ||
| เหลือล้นกังวลการ | อุทรทุกขจักขุกเคือง | ||
| ๏ ราชทรัพย์สำหรับคลัง | อันมูงมังอเนกเนือง | ||
| หน่ายขวนจักปล้นเปลือง | ประโยชน์ถวิลเป็นสินตน | ||
| ๏ แขกเมืองอย่าหมายมิตร | สนิทสนองนุสนธ์สน | ||
| ทนาแหนงรแวงกล | รังเกียจไท้ฤทัยราน | ||
| ๏ แถวทางระหว่างฉนวน | บมิควรจักเหื่อมหาญ | ||
| เที่ยวท่องลำพองพาล | อำเภอแผกอย่าแปลกปลอม | ||
| ๏ ห่อนเกินโองการประกาศ | บันโดยราชมโนถนอม | ||
| ควรขลาดอาชญาจอม | จักรพรรดิกระษัตรีย์ | ||
| ๏ สิงหาศน์บัญชรไชย | อย่าร่วมไท้ทฤษฎี | ||
| พูนภัยจัญไรมี | ประหยัดยิ่งเร่งกลัวเกรง | ||
| ๏ คิดคุณผู้ผ่านเผ้า | ทุกค่ำเช้าพึงยำเยง | ||
| บุญพระแต่โพ้นเพรง | มาอำรุงผดุงไท | ||
| ๏ เป็นปิ่นจุธาธเรศ | ธำรงเศวตฉัตรไชย | ||
| ควรนบเคารพใน | บทรัชนิรันดร | ||
| ๏ อย่าขัดพระอัชยา | อิศราธิเบศร | ||
| ฤาก่อกระลำพร | ทุรยศในบทมูล | ||
| ๏ ห่อนเหอมอหังการ | บริบาลบดีศูรย์ | ||
| สวามีภักดีนุกูล | กิจกอปกตัญญู | ||
| ๏ อีกกัตเวที | พิรภาพค้ำชู | ||
| เฝ้าแหนบห่างภู | ธรราชฤาคลาดคลา | ||
| ๏ เจ้าเคียดอย่าเคียดตอบ | บมิชอบประทุษฐทา | ||
| รุณโทษพิโรธสา | หัสอดพึงอดใจ | ||
| ๏ ปางท้าวธบรรหาร | ให้พิจารณ์คดีใด | ||
| ผดุงกิจพินิจฉัย | บัญชาชอบรบอบธรรม์ | ||
| ๏ ทูลแถลงแสดงกล | ยุบลราชแต่สัตย์สรรพ์ | ||
| สนองเนตรสนองกรรณ | มกุฎเกล้าธมดล | ||
| ๏ อย่าถวิลว่าท้าวรัก | กำเริบศักดิ์สูงสกนธ์ | ||
| จิตรเจียมเสงี่ยมตน | ประพฤติต่ำยำเยงไท | ||
| ๏ ยามเฝ้าสำรวมองค์ | ฤาทรนงฤทัยใน | ||
| ทำชอบธขอบใจ | จักโปรดปรานบำนานปูน | ||
| ๏ ชุบเลี้ยงภิญโญยศ | ปรากฏเกียรติเพ่อมพูน | ||
| เพื่อผลไพบูลย์ | ภักดีบาทบขาดแคลน | ||
| ๏ อาสาเมื่อมีศึก | บแหนงนึกจักกลัวแกลน | ||
| ต่อสู้ริปูแทน | พระคุณท้าวฤาหนาวภัย | ||
| ๏ ไป่คิดชีวิตวอด | แม้เมื่อมอดบอาลัย | ||
| เชิดชื่อระบือไตร | ภพเลื่องบันฤาแถลง | ||
| ๏ จงจำนุสาสน์สาร | สองอาว์หลานกูแจ้งแจง | ||
| มาตยานุวัตรแสดง | สำหรับเสวกาการ ฯ | ||
| ๏ พา ลีกระบี่ราชผู้ | พงศ์พา นรินทร์ฤา | ||
| ลี ลาศคลาดหาวหา | พระน้อง | ||
| สอน แสดงแห่งมาตยา | นุวัตรเร่ง เรียนพ่อ | ||
| น้อง สดับรับรสพร้อง | พร่ำแล้วลาญชนม์ ฯ | ||
