พระนลคำฉันท์
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
การปรับปรุง เมื่อ 08:52, 4 พฤศจิกายน 2553 โดย CrazyHOrse (พูดคุย | เรื่องที่เขียน)
ข้อมูลเบื้องต้น
พระนิพนธ์: พระนิพนธ์พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ
ขาดสรรคที่ ๒๑ - ๒๕
บทประพันธ์
สดุดี
| วสันตติลกฉันท์ | |||
| ๏ อัญขยมประนมนขประณาม | พระสยามสวามี | ||
| เชลงฉันท์ประพันธสดุดี | นรเทพเถกิงไกร | ||
| ๏ จักรพรรดิขัตติยนรินทร์ | ปถพินทร์ทิพาลัย | ||
| ดั่งรามราฆพไผท | กิติศักดิ์ประจักษ์จินต์ | ||
| ๏ สมเด็จปรเมนทรมหา | วชิราวุธาวนินทร์ | ||
| เอกองค์พระมงกุฏสิริน | ทสุคันธ์สมัญญา | ||
| ๏ นามเมืองก็เรืองกิติวิมล | เพราะยุบลพระราชา | ||
| นามราชก็เรืองกิติประภา | กรเหตุประเทศเรือง | ||
| ๏ โสภาวิชาภรณแพร้ว | กลแก้วกำจายเมือง | ||
| โสภณพิมลสตยเนือง | นิติธรขจรธรรม์ | ||
| ๏ ในสรวงก็แสงสุริยส่อง | ทิวก่องณะกลางวัน | ||
| สิ้นสูรย์ก็แสงศิศิรจัน | ทรจ้าณะราตรี | ||
| ๏ สูรย์จันทร์ก็ปันทินนิศา | จกรานุจรมี | ||
| เวรเปลี่ยนและเวียนศศิรวี | ปริวัตระผลัดกัน | ||
| ๏ อันองค์พระมงกุฏกษัตริย์ | ทนุรัฐนครฃัณฑ์ | ||
| วันคืนพระยืนจิตกระสัน | ธุรม่งพระองค์เดียว | ||
| ๏ เชอดชาติพระราชประยุรรัก | มนภักดิกลมเกลียว | ||
| เสนาประชานรก็เหนียว | จิตรักสมัคคุณ | ||
| ๏ ครองดินอรินทมนเรนทร์ | ประเมนทร์มฆาดุลย์ | ||
| เดชเปรื่องกระเดื่องพระยศบุณ | ยโศลกสิเรนทร | ||
| ๏ สรวมคุณพระไตรย์สรณรัตน์ | สิริภัทร์อุบัติพร | ||
| ยิ่งกี้พระกีรติขจร | ทิศเทอดคุณาธาร | ||
| ๏ พุทธานุภาพผริตผล | สุขดลอดูลย์ดาล | ||
| ธรรมานุภาพพิมลภูล | ชยเชอดชลอธรรม์ | ||
| ๏ จำเริญพระชนม์ธนสุขี | พลศรีสอางพรรณ | ||
| ไร้โรคนิราศภยนิรัน | ตรทุกขถอยไกล | ||
| ๏ ฃ้าบาทประดิษฐ์พจประพันธ์ | บทฉันท์ชลอใจ | ||
| ดำเนิรนิทานพระนลไน | ษธเบื้องฉบับบรรพ์ | ||
| ๏ ทูลแทบพระราชบทมาลย์ | มหิพาลวิบูลย์ธรรม์ | ||
| หวังเสริมสราญกมลกรรณ | พระนราธิราชา ฯ | ||
สรรคที่ ๑
| วสันตติลกฉันท์ | |||
| ๏ ยังมีกษัตริย์นิษธราษฎร์ | นลราชสมัญญา | ||
| ลือฃามพระนามนลนรา | ธิปทั่วไผทศรี | ||
| ๏ เฉกฉัตรอุบัตินิษธร่ม | อภิรมยะลาภี | ||
| สมบัติพิพัฒนะธนี | ธรณีระบือบุญ | ||
| ๏ ทรงศักดิ์ประจักษ์จิตประจำ | รสธรรมธิราดุลย์ | ||
| นานาคุณานุคุณจุน | จิตเหิมเฉลิมรมย์ | ||
| ๏ ทรงเดชวิเศษศรวิสิฎฐ์ | อภิฤทธิ์ปรากรม | ||
| เลี้ยงราษฎร์พระราชอุปสดมภ์ | อดิเรกอเนกนันท์ | ||
| ๏ ทรงโฉมประโลมจิตประเจิด | สิริเลิศะรังสรรค์ | ||
| อำไพประพลพิมลพรรณื | ผิวพิศก็ติดตา | ||
| ๏ แคล่วคล่องทำนองอศวชาติ | จรผาดผยองพา | ||
| เปนปิ่นมหารถมหา | รถอื่นบ่ขืนแขง | ||
| ๏ รู้หลังประจักษ์จตุรเวท | นรเศรษฐะกำแหง | ||
| เชิงชั้นพนันนลระแวง | จิตรักตระหนักนัย | ||
| ๏ อวยทานอุทารอุทยเทอด | นรเลิศสุฃาลัย | ||
| บรรเทิงสเริงสริระไภ | ยพิบัติบ่บีฑา | ||
| ๏ เสนาพลาธิกพหล | นรชนระบือชา | ||
| เหิ่มหาญทยานหทยทา | นพแทตย์บ่เทียมทาน | ||
| ๏ เกริกเกียรติ์กระหลบพิภพแม้น | ภพแมนมโหฬาร | ||
| เสมอศักดิ์ศักระมฆวาน | สุรสิทธิ์รังสรรค์ ฯ | ||
| ๏ ยังมีพระภีมะมรุเดช | นคเรศวิทรรภ์ฃัณฑ์ | ||
| ครองราชย์บำราศบรถวัล | ยเถลิงเถกิงศรี | ||
| ๏ ไพร่ฟ้าประชากรเกษม | สุขเหมหทัยทวี | ||
| เรืองรมยะร่มนิคมมี | พิตภัทระภูลเพ็ญ | ||
| ๏ แต่องค์พระภีมะนิรรม | ยะระทมระทวยเข็ญ | ||
| หมายปองและหมองมนลำเค็ญ | เพราะบ่สิทธิสมหมาย | ||
| ๏ เหตุไร้พระราชบุตระบุตรี | มหิษีฤดีดาย | ||
| กำศรดระทดหทยวาย | อุระร้อนบ่ห่อนมี | ||
| ๏ บำเพ็ญกุศลผลก็ไร้ | มนไหม้มลายศรี | ||
| หลายหลากประจากธนมณี | พรพิตก็นิษผล | ||
| ๏ วันหนึ่งมนีวิริยกล้า | ตละฌานะโกศล | ||
| สู่ราชสถานถิรถกล | ชชวาลตระการตา | ||
| ๏ จึ่งภีมะราชและมหิษี | จิตปรีดิหรรษา | ||
| ซาบซ่านสราญกมลมา | นิตน้อมประฌามเธอ | ||
| ๏ เชิญองค์พระดาบสสถิต | ยณะอาศน์อุไรเลอ | ||
| สององคะทรงบำรุบำเรอ | ปฏิบัิติพระโยคี | ||
| ๏ เมื่อนั้นมุนีสถิรธรร | มอรัญยะวาสี | ||
| เปี่ยมปิติในหทยมี | มนเหมเกษมศานติ์ | ||
| ๏ อวยพรถวายนฤบดี | มหิษีวิมลมาลย์ | ||
| จงทรงพระราชสิริสราญ | สุรฤทธิธำรง | ||
| ๏ อันใดพระใคร่จิตกระสัน | สุขหรรษะจำนง | ||
| อันนั้นประสบศุภประสงค์ | พรสิทธิสมบูรณ์ | ||
| ๏ หมายมีบุตรีบุตระประเสริฐ | ฉวิเฉิดฉมามูรธ์ | ||
| เปนศรีมหานครคูณ | กิติเลื่องระบือไกร | ||
| ๏ จงสบมโนรถประสง | คจำนงมนุญใน | ||
| ไป่คลาดพระราชหฤทัย | ดุจอาตมะอวยถวาย | ||
| ๏ ครั้งเสร็จประสิทธิ์พระพิพัฒน์ | พระวนัสถะผันผาย | ||
| ทูลลานราธิปและหมาย | ทิศถิ่นพนาลัย ฯ | ||
| ๏ ฝ่ายองค์พระปินนรวิทรร | ภสุธรรมะธรไท | ||
| อีกนางพระยายุวประไพ | อภิลาษลออองค์ | ||
| ๏ จำเดิมมุนีวิริยเดช | วรเวทธำรง | ||
| เธอช่วยอำนวยพระพรมง | คลสิทธิสมปอง | ||
| ๏ แต่นั้นสุรางคะมหิษี | ธก็มีบุตรีสนอง | ||
| สวาดิ์แสนเสน่ห์สนิทสอง | ปฏิพัทธะเพียงใจ | ||
| ๏ อีกมีพระราชดนุชสาม | ทมะนามเกรียงไกร | ||
| หนึ่งทานตะหนึ่งทมนะไช | ยะยศาภิศักดิ์ศรี | ||
| ๏ ฝ่ายราชบุตรีสิริยโศ | ธรทัมะยันตี | ||
| พรายเพราพระเยาวะดรุณี | สุขุมาลละลานเลอ | ||
| ๏ ทรงศรีฉวีวรวิลาส | กลวาดวิมลเสมอ | ||
| ใครยลก็ดลจิตเลมอ | มนถึงคนึงศรี | ||
| ๏ ในฟ้าจะหาอรสุรางค์ | ดุจนางก็ห่อนมี | ||
| ในดินจะหาอรยุพี | กลนุชก็สุดหา | ||
| ๏ ความงามณะสามภพเสนอ | จะเสมอบ่มีมา | ||
| ทรามไวยประไพพรศุภา | ผิวเห็นก็เปนบุญ ฯ | ||
| ๏ ฝ่ายองค์นิษัธฃติยนาถ | นลราชระลือคุณ | ||
| ภๅโฉมประโลมนยนะสุน | ทรทั่วไผทศรี | ||
| ๏ ทราบศัพท์ยุบลนลอนันต์ | ณะวิทรรภะธานี | ||
| จวบองค์พระราชวรบุตรี | ธก็รู้ระหัสสาร | ||
| ๏ ปางปวงประชานิษธราษฎร์ | ก็นินาทะพิสดาร | ||
| ภๅลักษณ์ยุบลวิมลมาลย์ | พระวิทรรภะนารี | ||
| ๏ จวบจนพระนลธก็ตระหนัก | วรลักษณ์พระบุตรี | ||
| ต่างองค์ก็ต่างกมลมี | ปฏิพัทธะผูกพัน | ||
| ๏ ยิ่งยินระบินยุบลภๅ | ก็ระบือหทัยศัลย์ | ||
| นางใคร่จะยลพระนลครัน | นลใครจะยลนาง ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนลพิมลโฉม | อุระโซมระคางขนาง | ||
| หมายน้องและหมองกมลหมาง | เพราะบ่เหมือนกมลหมาย | ||
| ๏ วันหนึ่งพระจึ่งจรประพาศ | พนราชสราญกาย | ||
| องค์เดียวพระเที่ยวทุรณะทาย | บทท่องระโหฐาน | ||
| ๏ ยลหงส์หิรญวิมลเมิล | มนเพลินพิบูลย์บาน | ||
| สำเริมประเทิงหทยะลาน | จิตเล่นบ่เห็นองค์ | ||
| ๏ ปางนั้นนราธิปกษัตริ์ | ยนิษัธะธำรง | ||
| ซอกซอนและซ่อนคณะพิหง | คและหงสะหลงเผลอ | ||
| ๏ เมียงเมิลดำเนิรบทบ่แกรบ | จรแอบกำบังเฌอ | ||
| จับได้สุโนคพระนลเธอ | ก็แจร่มจรูญปรีดิ์ | ||
| ๏ ฝ่ายหงสะเหมวรวิหค | ก็สทกสท้านมี | ||
| ใจกลัวระรัวสริระตี | อุระข้อนคนึงครวญ ฯ | ||
| ทูลพระนลว่า | |||
| ๏ อ้าองค์พระทรงสุรมเห | ศรศักดิ์นเรศวร | ||
| ภูวนาถพระบาทยุคลควร | ภพพึ่งสำนึงนาน | ||
| ๏ แม้นทรงพระคุณกรุณโปรด | สละโทษมิสังหาร | ||
| ขอรองลอองพระบทมาลย์ | กลทูตนำทูลเสนอ | ||
| ๏ แด่นางพระราชปิยยุพา | พระธิดาวิทรรภ์เธอ | ||
| สำแดงพระคุณอดุลเลอ | นรราชนเรสูร | ||
| ๏ นางทราบยุบลพระนลแล้ว | ฤจะแคล้วอุราดูร | ||
| จักครวญจะใคร่หททภูล | จิตเล่ห์เสนหา ฯ | ||
| ๏ ฟังหงส์ทำนูลมธุรวาท | นลราชหรรษา | ||
| ปลดปล่อยพิหคพิหคลา | จรรีบระเห็จหน | ||
| ๏ พาพวกพิหงคะคณะหมาย | มนบ่ายโพยมบน | ||
| ฉิวฉิวละลิ่วอำพรดล | ณะวิทรรภะธานี | ||
| ๏ ลงยังพระราชอุทยาน | ยุวมาลย์พระบุตรี | ||
| ชมพรรณ์กุสุมสุขุมปรี | ดิจรัสจรูงราม | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระองค์อรธิดา | ทศนาสุโนคงาม | ||
| คิดใคร่จะได้ก็จรตาม | บริษัทก็ตามองค์ | ||
| ๏ แอบอ้อมแลล้อมคณะสุโนค | และกระโชกจะจังหงส์ | ||
| หวุดหวิดกระชิดจิตพวง | ผิวใกล้วก็ไป่ทัน | ||
| ๏ ปางราชยุพาพรประไพ | จรไล่พิหคหัน | ||
| หนีนางและห่างคณะกำนัล | ก็สุโนคเสนอสาร ฯ | ||
| หงส์ทูลนางว่า | |||
| ๏ อ้าองค์พระราชวรบุตรี | ศุภศรีฉวีกาญจน์ | ||
| เพ็ญพักตร์พิมลกลสุมาลย์ | อรเอี่ยมอุไรพรรณ์ | ||
| ๏ อันในนิษัธฃติยะนาถ | อธิราชยะรังสรรค์ | ||
| ไพศาลพิศลย์ผลอนันต์ | นลผู้ผดุงเมือง | ||
| ๏ อันองค์พระนลพิมลเฉิด | ฉวิเลิศวิไลยเรือง | ||
| บุญญาภิฤทธิ์พิชิตเปลือง | ปรภาพบ่พึงเผยอ | ||
| ๏ คนธรรพ์อุรุคสุรและราก | ษสมากบ่มีเสมอ | ||
| ดาวเดือนบ่เหมือนพระนลเธอ | นิติธรนิกรพิง | ||
| ๏ ฉันใดพระองค์อรประเสริฐ | สิริเลิศณเหล่าหญิง | ||
| ฉันนั้นพระนลวิมลจริง | จิตรเลิศณะเหล่าชาย | ||
| ๏ ชายเลิศผิร่วมสมรเลิศ | จะประเสริฐะแหล่หลาย | ||
| โลกหล้าจะหาอุภยะผาย | ภทระเหมือนมิพึงมี ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นยุพาพรลำเภา | อรเยาวะสุนทริ | ||
| ปางทรงสดับสกุณปรี | ดิก็ตอบยุบลไป | ||
| ๏ ดูราพิหคกนกหงส์ | จะประสงค์ประการใด | ||
| จงเร่งระเห็จอำพรไคล | ณะนิษัธนครฃัณฑ์ | ||
| ๏ บรรยายยุบลกลประสงค์ | ดุจหงส์จำนงสรร | ||
| ทูลองค์พระนลพลอนันต์ | กลที่ทำนูนเรา ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นสุโนคสิรประณต | วรนุชนงเยาว์ | ||
| ทูลลายุพาอรลำเภา | จรเหิรระเห็จคลา | ||
| ๏ ถ่องทูลพระนลนรบดี | ธก็ปรีดิหรรษา | ||
| ปลื้มเปรมเกษมกมลมา | ลยะแผ้วพิมลศรี ฯ | ||
สรรคที่ ๒
| อินทรวงศ์ฉันท์ | |||
| ๏ เมื่อนั้นพระไภมี | ยุวดีกำดัดฤดี | ||
| คำนึงพระนลมี | นยะหงส์พิหงคะทูล | ||
| ๏ หมองหมายบ่วายว่าง | สุขนางก็ส่างก็สูญ | ||
| อาดูรอดูลย์ภูล | พิศวาสบ่คลาดบ่คลาย | ||
| ๏ ยามนิทร์บ่นิทร์เนา | นิทระเศร้าทุรนทุราย | ||
| ร้อนรนสกลกาย | บ่มิเหือดก็เดือดกมล | ||
| ๏ โภชน์ตั้งก็นั่งเฉย | บ่เสวยกระยาสุคนธ์ | ||
| กลุ้มกลัดสบัดตน | อุระเข็ญลำเค็ญรำคาญ | ||
| ๏ พักตร์พิมพะพริ้มเพรา | พิศเศร้าบ่เบิกบ่บาน | ||
| ขุ่นข้นกมลมาลย์ | มลหมางระคางระคาย | ||
| ๏ เคยสรวลบ่สรวลสันต์ | จิตซั้นระส่ำระสาย | ||
| แค้นคิดระคายหมาย | มนแล้วก็แคล้วก็คลา | ||
| ๏ เคยมีฉวีฉ่อง | สิริผ่องประไพประภา | ||
| บัดนี้ฉวีวา | มก็หมองบ่รองบ่เรือง | ||
| ๏ เผลอ ๆ มะเมอมน | จิตจนก็ข่นก็เคือง | ||
| ผิวพักตร์ก็ชักเหลือง | วรรูปก็ซูปก็ผอม | ||
| ๏ บัดนั้นพระพี่เลี้ยง | ทนุเคียงยุพาถนอม | ||
| เห็นราชธิดาตรอม | จิตหม่นกระวนกระวาย | ||
| ๏ หนักใจก็ไปเฝ้า | ณะพระเจ้าวิทรรภะฉาย | ||
| ทูลว่าธิดาสาย | จิตไท้มิใครเสบย | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระจอมธรร | มะวิทรรภะฟังเฉลย | ||
| ห่อนรู้ระหัสเผย | ธก็ร้อนอุราสลาย | ||
| ๏ ลูกกูก็ชีพกู | จิตกูบ่รู้สบาย | ||
| ใจกูบ่ดูดาย | อุระเดือดบ่เหือดทำงน | ||
| ๏ หนักในหทัยท้าว | อุระร้าวบ่รู้จะทน | ||
| จึ่งองค์พระทรงพล | ก็ละห้อยละเหี่ยหทัย | ||
| ๏ รำลึกพระชนมา | ยุยุพาประภาพิไลย | ||
| นงเยาว์ลำเภาไว | ยะก็รุ่นเจริญจรูญ | ||
| ๏ สมควรสยุมพร | อรชรพิธีพิทูร | ||
| สมศักดิ์สมบูรณ์ | วรเกียรติ์ขจายขจร | ||
| ๏ ตรึกเสร็จก็ตรัสสั่ง | กิจดังมนานุสร | ||
| เสนาพลากร | สุมนัสก็จัดก็ปัน | ||
| ๏ ส่งข่าวและป่าวทั่ว | นคเรศเฃตตะฃัณฑ์ | ||
| ทุกรัฐกษัตริย์อัน | จิตหวังพระอังคนา | ||
| ๏ ทราบข่าวสยุมพร | อรไทยประไพประภา | ||
| เสียวศัลย์กระสันหา | กลยาณิ์ประภาประไพ | ||
| ๏ ต่างองค์ทนงฤทธิ์ | มนคิดจะสมสมัย | ||
| ต่างองค์ทนงใจ | จรหมายจะได้สมร | ||
| ๏ ร้อนรักตะหนักมาด | พิศวาสพระนางบวร | ||
| เวียนหวังพระบังอร | อุระเต้นบ่เว้นทิวา | ||
| ๏ ไฝ่ถึงยุพาภี | มะลุตรีสุโลจนา | ||
| ฝันถึงยุพาภา | ดรุณีพระภีมะพงศ์ | ||
| ๏ ต่างเตรียมพลากร | อภิฤทธิเรืองณรงค์ | ||
| เนืองแน่นณะแดนดง | จรโดยวิทรรภ์วิถี | ||
| ๏ ถั่นถึงนครรัตน์ | ก็กษัตร์สุภัทร์พลี | ||
| เฝ้าภีมะราชภี | มะก็รับก็เลี้ยงก็ดู ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นมุนีนา | ทรญาณวิธานวิทู | ||
| เชี่ยวณานวิศาลบู | รณะก่องเถกิงถกล | ||
| ๏ อีกทั้งมุนีบรร | พตอันวิชาวิมล | ||
| สองเหิรระเห็จหน | จรโดยอำพรพิถี | ||
| ๏ ถั่นถึงสวรรค์เวียง | อมราวะดีมณี | ||
| จึ่งสองพระโยคี | จรไปณะไวชยันต์ | ||
| ๏ เฝ้าองค์พระวาสพ | อมเรนทร์วฤตระหัน | ||
| สมเด็จพระจอมสวรรค์ | ก็คำรพไชมมุนี | ||
| ๏ ถามทุกข์แลสุขใน | ภพโลกมนุษยะมี | ||
| เจริญจรูญพิบูลย์ปรี | ดิสวัสดิ์ฤาฤษี | ||
| ๏ จึ่งสองมุนีน้อม | มนทูลทิวัสบดี | ||
| ในโลกมนุษย์มี | สุขเปรมเกษมกมล | ||
| ๏ บรรดาพระราชา | ฃติยาธิเกียรติ์ถกล | ||
| ทุกที่มหรีดล | ก็สวัสดิ์พิพัฒน์ประพันธ์ | ||
| ๏ เมื่อนั้นสุราธิป | ทิพราชมไหศวรรย์ | ||
| ฟังทูลพระทรงธรร | มะก็ปริ่มหทัยะปรีดิ์ | ||
| ๏ ตรัสถามพระนักสิท | ธมหิทธิเวททวี | ||
| ดูราพระโยคี | พรตผู้พิสุทธพิสัย | ||
| ๏ อันเหล่าพระราชา | ธิกษัตริย์วิวัฒน์วิชัย | ||
| ครองเวียงกำเรียงไกร | อภิชิตมหิทธิ์มหัน | ||
| ๏ ต่างองคะต่างทรง | สุรภาพอเนกอนันต์ | ||
| ทุกองค์ทรงธรรม์ | สุจริตวิสิฏฐ์วิศาล | ||
| ๏ ต่างองคะหายพักตร์ | บ่มิยาตรณะคัคะณานต์ | ||
| ตูห่อนจะพบพาน | ภพนาถนรินทะใด | ||
| ๏ เหตุใดกษัตรา | ธิกอานุภาพะไกร | ||
| จึ่งหายพระพักตร์ไป | บ่มิสู่สวรรคะเลย | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนารท | พจพร้อมฉลองเฉลย | ||
| อันซึ่งกษัตริย์เคย | จรชั้นสวรรค์ก็หาย | ||
| ๏ ด้วยเหตุสยุมพร | อรชรสุพรรณราย | ||
| กานดายุพาสาย | จิตภีมะวีระวงศ์ | ||
| ๏ ทุกเทศเกษตรรัฏ | ฐกษัตริย์ก็เตร็จก็ตรง | ||
| สู่เวียงวิทรรภ์จง | มนมุ่งวิมลสุมาลย์ | ||
| ๏ เหตุนี้บ่มีใคร | จรเฝ้าพระมัฆะพาน | ||
| สมเด็จมรุตวาน | ธตระหนักหทัยเทอญ ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระโลกบาล | แลพระอัคนีเจริญ | ||
| เสด็จเยือนพระอินทร์เมิล | พระฤษีสุมนต์ยุคล | ||
| ๏ ต่างองค์ก็ยินความ | มุนิงามแถลงยุบล | ||
| ต่างองค์ก็มุ่งกมล | จะเสด็จณะเมทินี | ||
| ๏ เพื่อการสยุมพร | กลยาณิ์ประภาฉวี | ||
| ต่างองค์ประสงค์ศรี | อรราชพาลิกา | ||
| ๏ องค์อินทร์วรุณยม | และพระเพลิงเถกิงประภา | ||
| ต่างทรงมหาวา | หนะเหิรระเห็จทยาน | ||
| ๏ หมายมุ่งวิทรรภ์รัต | นะนครบวรวิศาล | ||
| พรึบพร้อมพหลหาญ | พลแห่อำพรสลอน ฯ | ||
| ๏ กล่าวฝ่ายพระนลราช | นลนาถนิษัธนคร | ||
| ทราบฃ่าวสยุมพร | อรนุชก็สุดกระสัน | ||
| ๏ รีบจัดพลากร | บทจรนครวิทรรภ์ | ||
| คำนึงพระนุชพลัน | พระก็เร่งพหละคลา | ||
| ๏ นึกนุชบ่เหนื่อยนึก | อุระทึกระลึกยุพา | ||
| หมายนางบ่หมางมา | นเสน่ห์วิมลสมร ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระวัชรี | อัคนีเถกิงบวร | ||
| ยมราชวรุณจร | พลผองผยองโพยม | ||
| ๏ ต่างยลพระนลทรง | สิริลักษณ์พิไลยประโลม | ||
| ตรูตาสง่าโฉม | ภพหล้าจะหาบ่เหมือน | ||
| ๏ สี่เทพธอยุดพา | หนเด่นประดุจจะเดือน | ||
| ลงจากโพยมเยือน | นลราชณะแนวพนม | ||
| ๏ มีเทพกถาสุน | ทรชื่นบ่ขื่นบ่ขม | ||
| ถ้อยคำก็ฉ่ำฉม | ผิวฟังก็ดังจะกลืน | ||
| ๏ ดูราพระทรงศักดิ์ | ปรปักษ์บ่ฝ่าบ่ฝืน | ||
| ขันแขงพระแสงปืน | อภิศักดิ์ตระหนักสวรรค์ | ||
| ๏ ทรงโฉมประโลมลัก | ษณะพักตร์ประจักษะพลัน | ||
| ทรงศรีฉวีวรรณ | วรเดชวิเศษวิมล | ||
| ๏ เชิญองค์นิษัธนาถ | นลราชพลีพหล | ||
| กอบกิจประกอบผล | ดุจเราจะกล่าวถวาย ฯ | ||
สรรคที่ ๓
| อินทรวิเชียรฉันท์ | |||
| ๏ เมื่อนั้นพระนลนน | ทะกมลวิมลฉาย | ||
| น้อมก้มประนมผาย | พจเผยเฉลยวอน | ||
| ๏ อ้าองค์พระทรงฤทธิ์ | สุรสิทธิ์มหิศร | ||
| โลกหล้านรากร | กรก้มประนมคัล | ||
| ๏ ฃ้านี้เสมอฃ้า | อมราภิฤทธิ์อัน | ||
| เฉกฉัตรอุบัติกัน | ภพรมยะร่มเย็น | ||
| ๏ สี่องค์ประสงค์ใช้ | กิจใดบ่ลำเค็ญ | ||
| หมายปองสนอมเปน | ดุจฃ้าพระบาทบงส์ | ||
| ๏ แต่ฃ้าจะทูลถาม | พจตามคะดีตรง | ||
| เทพช่วยอำนวยมง | คลเพื่อพราทร | ||
| ๏ สี่เทพธคือใคร | สุรไกรอลงกรณ์ | ||
| เลิศหล้าสถาพร | ทิพลักษณ์วิไลยไร | ||
| ๏ สี่เธอจะใช้ฃ้า | กิจภาระฉันไหน | ||
| โองการประการใด | สุรเทพประทานเทอญ ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นสุราธิป | ทิพราชจำเริญ | ||
| อวยอัตถ์ดำรัสเชิญ | มธุรสพระพจมาน | ||
| ๏ เรานั้นพระอินทร์นี่ | อคนีมณีฉาน | ||
| นั่นคือพระโลกบาล | ยมรักษะทักษิณ | ||
| ๏ โน่นวาริโลมลัก | ษณะพักตระโศภิน | ||
| เปนเจ้ากระแสสินธุ์ | พระวรุณวรางค์เรือง | ||
| ๏ สี่เราเสด็จมา | พสุธามลังเมลือง | ||
| มุ่งใจจะไปเมือง | ระบุฃ่าวสยุมพร | ||
| ๏ ใคร่ได้ธิดาราช | อภิลาษลอออร | ||
| หวังพายุพาจร | ภพเทวะเขมี | ||
| ๏ ขอเชิญพระนลจร | ณะสมรสุมาลย์ศรี | ||
| ทูลทัมะยันตี | กลทูตทำนูลความ | ||
| ๏ ว่าองค์พระวาสพ | สุรภพพิไลยราม | ||
| มาดินถวิลทราม | วยะใคร่จะได้นาง | ||
| ๏ อีกองค์วรุณลัก | ษณะพักตระโศภางค์ | ||
| หมายชวนพระนวลปราง | อภิรมยะชมขวัญ | ||
| ๏ หนึ่งองค์พระยมใคร่ | จิตได้พระเพ็ญจันทร์ | ||
| หวังพาพระลาวัณย์ | กรคล้องตระกององค์ | ||
| ๏ ทั้งองค์พระเจ็ดกร | อรชรขจรทรง | ||
| หมายโลมพระโฉมยง | สุภคาประภาการ | ||
| ๏ สี่สู่สมาคม | ณะสยมพโรฬาร | ||
| หวังองคะนงคราญ | ศุภลักษณ์ประจักษ์ใจ | ||
| ๏ นางจงประจงสรร | สุรฉันทะอาลัย | ||
| เลือกหนึ่งพระองค์ใน | จตุเทพธหมายมา ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนลยิน | พระมหินทะเจรจา | ||
| ยิ่งฟังก็กังฃา | อุระขุ่นรำคาญเคือง | ||
| ๏ อ้าองค์สุเรศร | อสุเรศร์บ่รอเรือง | ||
| รอบราบประภาพเปลือง | พิษพาลบ่ทานทน | ||
| ๏ ฃ้ายกนิการชาญ | ชวหาญระเห็จหน | ||
| ด่วนโดยสถลกล | จะกระหืดกระหอบเห็น | ||
| ๏ เพื่อการสยุมพร | พระยุพาประภาเพ็ญ | ||
| หมายมิตรบ่คิดเข็ญ | ทุรทางณะกลางไพร | ||
| ๏ บัดนี้พระเปนเจ้า | ธจะให้ระเห็จไป | ||
| ทูลความณะทรามไวย | กลสื่อสำนารนาย | ||
| ๏ ฃ้าเองประสงค์นาง | นุชพางอุราผาย | ||
| ทุกเวรบ่เว้นวาย | อุระหม่นกมลหมอง | ||
| ๏ โปรดให้อภัยฃ้า | ธุระภาระอื่นปอง | ||
| ใช้ฃ้าและฃ้าจอง | จิตให้พระใช้เจียว ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระมัฆวาน | พจมานธฉุนเฉียว | ||
| ดูดู๋ประเดี๋ยวเดียว | พระก็กลับก็กลายไป | ||
| ๏ เมื่อกี้พระนลว่า | กิจภาระฉันไหน | ||
| โองการประการใด | ก็บ่คิดจะบิดเบือน | ||
| ๏ ครั้นเราดำรสวาน | มหิบาลก็แชเชือน | ||
| เกลื่อนกลบจะลบเลือน | ดุจนี้มิบังควร | ||
| ๏ ไปเถิดพระนลไป | จรไวบ่เรรวน | ||
| ตัดโศกวิโยคครวญ | ผิวโศกจะสื่อไฉน ฯ | ||
| ๏ เมื่อนนั้นพระนลอิด | อุระอัดระอาใจ | ||
| จำเปนก็จำไป | ดุจเทพจำนง | ||
| ๏ หวนมีมนาดูร | ธก็ทูลพระอินทร์องค์ | ||
| เวียงวังยุพาวง | พลแขงกำแพงกัน | ||
| ๏ ฃ้าฤาจะเฃ้าได้ | กลใดพระทรงธรรม์ | ||
| แน่แล้วบ่แคล้วอัน | พจฃ้าทำนูลความ ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระพันตา | อมราธิเบนทร์งาม | ||
| ตรัสตอบพระนลตาม | จิตหวังพระบังอร | ||
| ๏ ดูราพระนลภู | ธรผู้สถาพร | ||
| เธออย่ามนาวรณ์ | กิจนั้นมิพรั่นพรึง | ||
| ๏ เราอาจอำนวนให้ | จรเตร็จเสด็จถึง | ||
| ผู้คนประตูกรึง | บ่มิบังมิกั้นกาง | ||
| ๏ เธอจงเสด็จไป | ดลในนิเวศน์นาง | ||
| พริบเนตระเดียวทาง | ทุรถั่นก็ถึงองค์ | ||
| ๏ พออินทะโองการ | พจมานธหมดลง | ||
| นลราชระเห็จตรง | กลวายุพาไป | ||
| ๏ ลัดนิ้วพระหัตถ์เดียว | พระก็ดลณะวังใน | ||
| ทวยหาญทหารใคร | ก็บ่ห่อนจะเห็นองค์ | ||
| ๏ ปราการตระการกั้น | บ่มิกันพระนลยง | ||
| แวดป้อมและล้อมวง | ก็ประหนึ่งบ่มีตา ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นนิษัธนาถ | ยลราชกานดา | ||
| นวลนงพงาวา | มวิลาสวิไลยศรี | ||
| ๏ โศภางค์สอางอ่อน | อรชรสุพรรณี | ||
| เพราพร้อมมลม่อมมี | สิริเลิศสราญตา | ||
| ๏ เอวองคะอ้อนแอ้น | อุระแม้นประทุมมา | ||
| ลัยแย้มยะยวนยา | มะกมุทบดีเชย | ||
| ๏ เพ็ญจันทร์บ่เพ็ญจริง | ดุจหญิงฉนี้เลย | ||
| ใครใดจะได้เคย | ยลนางสำอางเหมือน | ||
| ๏ รำพึงตลึงเล็ง | พิศเพิ่งพระเพ็ญเดือน | ||
| ดวง:-)็แชเชือน | กิจทูตมิพึงทำ | ||
| ๏ หวนหักหทัยท้อ | จิตแท้ทวีรำ | ||
| คาญขุ่นระคายคำ | สุรเทพธใช้มา ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นกำนัลนาง | บ่มิห่างยุพาภา | ||
| ล้อมเล่หะดารา | กรล้อมพระจันทร | ||
| ๏ เห็นองค์พระไนษัธ | สิริรัตน์วราภรณ์ | ||
| เลอล้ำนรากร | ทินกรบ่เทียมทัน | ||
| ๏ ต่างนางก็ออเออ | มนเผลอมะเมอฝัน | ||
| ยักษ์นาคะคนธรรพ์ | สุรทิพยาคม | ||
| ๏ ใครหนอลออทรง | อรองค์อำเรอชม | ||
| งอนงามอร่ามรมย์ | ภพนี้บ่มีสอง | ||
| ๏ พิศรูปก็เลิศลักษณ์ | พิศพักตร์ก็เพ็ญผอง | ||
| พิศองค์ลออออง | พิศมาดสวาดิ์หมาย | ||
| ๏ ต่างนางก็งวยงง | พิศวงพระทรงฉาย | ||
| อยากผายบ่อาจผาย | พจถามพระภูธร | ||
| ๏ ต่างนางก็บังคม | สิรก้มประนมกร | ||
| อ้ำอึ้งอุราอร | บ่มิอาจจำนรรจา ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนงเภา | อรเยาวะโสภา | ||
| หากในหทัยมา | นพมาณะวังใน | ||
| ๏ งามดังอนงค์ทรง | สิริโฉมประโลมใจ | ||
| ใครหนอฉนี้ใคร | ฤจะเทพเสด็จมา | ||
| ๏ นลยิ้มพระนางยิ้ม | พิศพริ้มประไพตา | ||
| พลางองค์พระนงพา | ลก็ถามพระนลไป | ||
| ๏ ดูราพระทรงศักดิ์ | ศุภลักษณ์วิไลยไกร | ||
| เหตุหาญประการใด | พระเสด็จณะวังหลวง | ||
| ๏ จู่ถึงประหนึ่งเท | วะสุเรศะเลอสรวง | ||
| ไพร่พลพหลปวง | ก็บ่ห้ามบ่ปรามองค์ | ||
| ๏ มาได้ก็โดยฤท | ธิมหิศรธำรง | ||
| อันซึ่งพระองค์ทรง | สุรภาพคือใคร ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนลยิน | อรพินทะปราไสย | ||
| ตรัสตอบยุบลไป | ดุจเทพจำนง | ||
| ๏ ฃ้านามพระนลไน | ษธไอศวรรย์ทรง | ||
| มาโดยประสงค์องค์ | จตุเทพมาดิน | ||
| ๏ องค์เพลิงเถกิงกาจ | ยมราชวรุณอินทร์ | ||
| สี่องคะทรงจิน | ตะประสงค์จำนงใจ | ||
| ๏ หวังพายุพาจร | กลพายุพาไป | ||
| สู่ทิพย์สถานใน | ภพหล้าสง่าทรง | ||
| ๏ เสพย์สุขสถาวร | นิรชรถนอมองค์ | ||
| เพ็ญพรรณะบรรจง | มลไร้วิไลยราม | ||
| ๏ สี่เทพธใช้อา | ตมะมาทำนูลความ | ||
| เปนทูตแถลงตาม | ศุภอัตถ์อำนวยไข | ||
| ๏ นางจงประจงสรร | สุรฉันทะอาลัย | ||
| เลือกหนึ่งพระองค์ใน | จตุเทพธหมายมา ฯ | ||
สรรคที่ ๔
| พุชฌงคปยาตฉันท์ | |||
| ๏ พระลาวัณยะพรรณิ | บุตรีภีมะราชา | ||
| สดับวัจน์นิษัธนา | ถหลากจิตก็อิดใจ | ||
| ๏ ไฉนนั่นพระพันตา | สุเรนทราธิเบนทร์ไกร | ||
| เถลิงอาศน์ถวัลย์ไอ | ศวรรย์ในสวรรค์เวียง | ||
| ๏ ประดานางสุรางค์ทรง | สเอวองค์สอางเคียง | ||
| บำรุงเธอบำเรอเรียง | ประไพตาประภาเพรา | ||
| ๏ พระอินทร์ไซร้จะไร้นาง | สุรางค์แนบเสน่ห์เนา | ||
| ก็เหลือเชื่อและเหลือเดา | จะเปนได้ไฉนเนอ | ||
| ๏ พระกาลกาญจน์ตระการเพริศ | วิลาสเลิศวิไลยเลอ | ||
| สรีล้อมบำเรอเธอ | ประเล้าโฉมประโลมฉาย | ||
| ๏ พระเพลิงเริงเถกิงกาจ | วโรภาสสุพรรณ์พราย | ||
| ประเสริฐศักดิ์ตระหนักหมาย | บ่ไร้ร้างสุรางค์โลม | ||
| ๏ วรุณไซร้วิไลยทรง | สอางองค์ลออโฉม | ||
| ก็ย่อมมีสุรีโลม | สุภัทร์แพร้วศุภาดูลย์ | ||
| ๏ พระอินทร์ยมวรุณเพลิง | เถกิงกาญน์วิมานมูรธ์ | ||
| พิพัฒน์แผ้วพิพิธภูล | พิชัยฤทธิ์พิชิตชาญ | ||
| ๏ ไฉนจงประสงค์เรา | ฉนี้เล่าบ่เปนการ | ||
| คำนึงพลางยุพาพาล | ก็ทูลตอบพระนลไป | ||
| ๏ พระทรงฤทธิ์อดิศวร | ประมวลศรีระวีไกร | ||
| เถลิงรัฐนิษัธไอ | ศวรรย์เอี่ยมอลงกรณ์ | ||
| ๏ สยุมพรพิธีนี้ | จะมีเพื่อพระภูธร | ||
| สมาคมสโมสร | กษัตริย์สิ้นณะดินแดน | ||
| ๏ ประสงค์ตรงพระองค์เธอ | พระนลเลอเสมอแมน | ||
| บุรุษอื่นผิหมื่นแสน | จะหมายชมบ่สมหมาย | ||
| ๏ เพราะเหตุหงส์พิหงค์ทอง | ยุบลถ่องแถลงปราย | ||
| ประลือโฉมประโลมฉาย | พระนลเฉิดประเสริฐทรง | ||
| ๏ จำเดิมกาละนั้นมา | ก็จึงฃ้าคำนึงองค์ | ||
| จำนงในหทัยตรง | ถวายแด่พระทรงศรี | ||
| ๏ ผิแม้นองค์พระทรงศร | มนาทรบ่ห่อนมี | ||
| ก็ตัวฃ้าจะพาชี | วะก้มหน้าอำลาตาย ฯ | ||
| ๏ พระนลยินยุบลตรึก | คเนนึกคนึงหมาย | ||
| จะเล้าโลมพระโฉมฉาย | ประดุจเทพประสงค์มา | ||
| ๏ พระนางเอยอุไรนง | พงาองค์อำเรอตา | ||
| ก็เมื่อสี่สุเรนทรา | คนียมวรุณเรือง | ||
| ๏ เสด็จสู่สยุมพร | ธิดาภีมะศรีเมือง | ||
| มนุษย์แน่นอเนกเนือง | จะเทียมเทพกระไรเธอ | ||
| ๏ จะเลือกคนดำเนิรดิน | บ่เลือกอินทร์ระบินเลอ | ||
| ก็ผัวคนไฉนเนอ | จะเทียมผัวพระอินทร์ไกร | ||
| ๏ มิเลือกอินทร์ก็เลือกยม | มิเลือกยมก็เลือกไฟ | ||
| วรุณเกียรติกำไร | ก็ล้ำเลิศประเสริฐสาร | ||
| ๏ มนุษย์หยิ่งเผยอยง | จะเทียมองค์พระโลกบาล | ||
| บ่ทันเทียบจะเปรียบปาน | ลอองบาทก็ห่อนมี | ||
| ๏ มนุษย์ต่ำบ่ยำเยง | บ่กริ่งเกรงพระวัชรี | ||
| วรุณยมวราคนี | ก็แท้โทษจะถึงมรณ์ | ||
| ๏ ผิขัดเทวะบัญชา | ก็คือพาทุฃากร | ||
| และทั้งทิ้งทิพาภรณ์ | สถานทิพย์บ่พึงถึง | ||
| ๏ ผิโดยดังหทัยแมน | จะแสนสุขสวรรค์สึง | ||
| เกษมใจณะไตรตรึงษ์ | เสวยทิพย์สถาวร | ||
| ๏ สตรีมีณะที่ใด | มิอยากได้สุเรนทร | ||
| สตรีใดณะดินดอน | มิคิดใคร่วรุณฉาย | ||
| ๏ สตรีใดณะใต้หล้า | มิใฝ่หาพระเพลิงพราย | ||
| สตรีใดบ่แดดาย | คนึงสมพระยมยง | ||
| ๏ พระนางจงผจงสรร | ประสบฉันทะจำนง | ||
| ณะเหล่าเทพสี่องค์ | พระองค์หนึ่งพระองค์ใด ฯ | ||
| ๏ ยุพายินยุบลตัน | หทัยอั้นอุราใน | ||
| ทำนูลตอบพระนลไป | พระเนตรน้ำก็คลอคลอง | ||
| ๏ ประดาเทพเสด็จมา | และบรรดากษัตริย์ผอง | ||
| ก็ฃ้าน้อยประณตปอง | ประณามก้มประนมกร | ||
| ๏ พระองค์อื่นพระองค์ใด | ก็ฃ้าไม่มนาทร | ||
| จะหมายเรียงจะเคียงหมอน | มิสมแท้จะแดดาย | ||
| ๏ พระองค์เธอพระองค์เดียว | พระนลเชี่ยววิชาชาย | ||
| ผิหมายชมจะสมหมาย | เพราะฃ้าหมายถวายตัว | ||
| ๏ มิเลือกองค์พระนลได้ | ก็ฃ้าไซร้บ่มีผัว | ||
| มิยำเยงมิเกรงกลัว | จะเปนไรก็เปนไป | ||
| ๏ อำนาจสัตย์อธิษฐาน | สำเร็จสารสำราญใจ | ||
| ประสบส่งประสงค์ไป | ประดุจฃ้าจำนงหวัง ฯ | ||
| ๏ พระนลยินยุพาพร้อง | อุราข้องคนึงฟัง | ||
| ดำรัสตอบพระนางดัง | หทัยธัมมะสำนึง | ||
| ๏ สมรเอยเฉลยอัตถ์ | ก็โดยสัตย์บ่พรั่นพรึง | ||
| ตระหนักในหทัยตรึง | เสน่ห์หาญประทานตู | ||
| ๏ ก็ฃ้านี้ณะกาลนี้ | มิอาจที่จะชี้ชู | ||
| จะเล้าโลมพระโฉมตรู | ประสงค์เพื่อประโยชน์ตน | ||
| ๏ ก็ห่อนได้เพราะสัญญา | จะมาสื่อแสวงผล | ||
| ถวายเทพถกลพล | เถกิงเกียรติ์ตระการไกร | ||
| ๏ ณะกาลอื่นผิมาได้ | จะมาใหม่ลำพังใจ | ||
| จะทูลความณะทรามไวย | เสน่ห์หมายถวายนาง ฯ | ||
| ๏ ยุพาแย้มพระโอษฐ์ยิ้ม | พระพักตร์พร้อมพิไลยพลาง | ||
| คำณวนถึงคำนึงทาง | จะแก้ยากวิบากเบา | ||
| ๏ พระนางทูลพระราชา | ผิสัญญาก็ทำเนา | ||
| อุบายอันจะบันเทา | ก็พอเห็นจะเปนการ | ||
| ๏ ณะวันซึ่งสยุมพร | อลงกรณ์มโหฬาร | ||
| กำหนดถ้วนคำณวนวาร | สมาคมสโมสร | ||
| ๏ สุเรนทราคณีกาล | วรุณชาญชโลทร | ||
| เสด็จสู่สยุมพร | ประสงค์ฃ้าธิดาหลวง | ||
| ๏ พระองค์จงเสด็จด้วย | บ่งงงวยทำงนทรวง | ||
| กษัตริย์เทพสุทัศน์ปวง | ประชุมพร้อมพยานเรา | ||
| ๏ ก็จึ่งฃ้าจะเลือกองค์ | พระนลทรงทรงวิชาเชาวน์ | ||
| ทำนองโทษจะหนักเบา | บ่มีแก่พระภูมี ฯ | ||
| ๏ พระนลฟังบ่กังขา | ก็อำลายุพาศรี | ||
| เสด็จจากนิเวศน์ภี | มะเฝ้าเทพสี่องค์ | ||
| ๏ พระพันตาสุราธิป | ประทับพร้อมพิไลยทรง | ||
| พระยมงามประสามชงฆ์ | วรุณเรื่องวราภรณ์ | ||
| ๏ ดำรัสถามพระนลไป | กระไรปิ่นนรินทร | ||
| พระพานพบยุพาพร | พระนางฃานประการใด | ||
| ๏ เสด็จได้สดวกดี | สดังศรีแสดงใจ | ||
| จะเลือกเราฤเลือกใคร | พระนลเร่งแถลงสาร ฯ | ||
| ๏ พระนลยินยุบลเล่า | เสนอเค้าสนองฃาน | ||
| สุเรนทราทิบรรหาร | ตระบัดฃ้าก็สู่วัง | ||
| ๏ ประตูคนก็พรั่งพร้อม | กำแพงป้อมก็ล้อมบัง | ||
| ทนายเฒ่าก็เฝ้าฟัง | ทนายหนุ่มก็คุมดู | ||
| ๏ ประดาพลพหลใด | บ่มีใครจะเห็นตู | ||
| ระเห็จถึงพธูตรู | ยุพาแผ้วพิมลมาลย์ | ||
| ๏ กำนัลแวดระวังองค์ | ธิดาทรงฉวีกาญจน์ | ||
| ประหนึ่งโสมะสำราญ | ระหว่างโชติดารา | ||
| ๏ พระนางทอดพระเนตรฃ้า | ก็ถามว่าพระราชา | ||
| บ่ฃามเฃ็ดเสด็จมา | เพราะเหตุหาญประการใด | ||
| ๏ อนึ่งฃ้าพระองค์ทรง | ณรงค์ฤทธิคือใคร | ||
| พหลพลสกลไกร | กำแพงกั้นบ่บังกัน | ||
| ๏ ก็จึ่งฃ้าทำนูลตอบ | ยุบลชอบชลอฉันท์ | ||
| แถลงซึ่งพระทรงธรร | มะสี่ท้าวธจงใจ | ||
| ๏ ประสงค์พายุพาจร | ประหนึ่งพายุพาไป | ||
| ณะถิ่นทิพย์สถานไอ | ศวรรย์หล้าสง่างาม | ||
| ๏ และสี่เทพธใช้ฃ้า | เสด็จมาทำนูลความ | ||
| ประหนึ่งทูตแถลงตาม | ยุบลอัตถ์อำนวยไข | ||
| ๏ พระนางประจงสรร | ประสบฉันทะอาลัย | ||
| พระองค์หนึ่งพระองค์ใด | ณะสี่เทพธจำนง | ||
| ๏ ยุพาตอบยุบลว่า | จะเลือกฃ้าพระนลยง | ||
| มิยอมเลือกสุเรนทร์องค์ | วรุณอัคะนีกาล | ||
| ๏ ณะวันซึ่งสยุมพร | สโมสรมโหฬาร | ||
| กษัตริย์ชัชะวาลดาล | เสน่ห์หาธิดาหลวง | ||
| ๏ ณะท่ามกลางสมาคม | พระอินทร์ยมวรุณปวง | ||
| พระเพลิงเพริศพิไลยสรวง | เสด็จพร้อมพยาาเยาว์ | ||
| ๏ ก็จึ่งนางจะเลือกฃ้า | พระนลกล้าวิชาเชาวน์ | ||
| ทำนองโทษจะหนักเบา | บ่เกิดได้ไฉนเลย | ||
| ๏ ฉนี้แลสุเรนทร | สมรพร้องฉลองเฉลย | ||
| พระวาจายุพาเผย | ประดุจฃ้าทำนูลความ | ||
| ๏ ยุบลทราบพระบทมาลย์ | พระกฤตานตะเรืองราม | ||
| พระเจ็ดลิ้นพระอินทร์งาม | วรุณวาริโลมศรี ฯ | ||
สรรคที่ ๕
| วสันตติลกฉันท์ | |||
| เมื่อนั้นวิทรรภะอธิราช | นรนาถภูมี | ||
| กำหนดพระราชพรพิธี | ศุภฤกษ์อุดมวาร | ||
| ๏ เชิญปวงประชาธิปประชุม | ณสยุมวราคาร | ||
| เรืองศรีมณีรตนกาญ | จนะแจ่มเจริญตา | ||
| ๏ ราชานุราชนรพยัค | ฆตระหนักหทัยอา | ||
| ดูรใคร่จะได้พระวนิดา | ก็เสด็จสมาคม | ||
| ๏ งามราชนิเวศน์รุจิรจิตร | สุประดิษฐ์ดำรูรมย์ | ||
| โรงคัละกาญจนะสดมภ์ | ผิวพิศก็พิศวง | ||
| ๏ งามเหล่ากษัตริย์พฒนพงศ์ | พรองคะอาจอง | ||
| ดั่งสิงหะสิงสิขรทรง | สุรภาพอนันต์เนือง | ||
| ๏ งามราชวราภรณรา | ชยะรามอร่ามเมือง | ||
| กุณฑลหิรญรตนเรือง | ผิวแมนก็แม้นกัน | ||
| ๏ งามทรงสุมาลยะมณี | สุรศรีระพีพรรณ | ||
| พิศพาหะเปรียบปริฆอัน | ปรภาพจะราบลาญ | ||
| ๏ เพ็ญพักตร์ก็นักษตระนภาง | คะกระจ่างเจริญมาน | ||
| เกศาสุนาสิกสคราญ | และพระเนตรก็ฃำคม | ||
| ๏ งามราชสมาคมนรา | อธิเลิศวโรดม | ||
| อ่าโอ่สโมสรวิกรม | ชชวาลตระการตา | ||
| ๏ ดังนาคณะกรุงอุรุคโภ | ควตีสมัญญา | ||
| แม้เสือสถิตย์คิริคุหา | นรศาระทูลเหมือน ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระราชอรธิดา | กลยาณิเด่นเดือน | ||
| โสภาประภาพิมลเตือน | จิตแจ่มเจริญชม | ||
| ๏ อาภรณ์ประไพพรพิพิธ | ชวลิตชลอรมย์ | ||
| แสงศรีมณีกนกสม | อรสุทธะโสภา | ||
| ๏ ยาตรสู่สโมสรสมา | คมเหล่าพระราชา | ||
| ยลนางและต่างขติยะตา | จะกระพริบก็ห่อนมี | ||
| ๏ ดูไหนก็ดูบ่มิเขยื่อน | ผิวศกก็ศกศรี | ||
| ดูเนตรก็เนตรกลมณี | ผิวกรรณก็กรรณนาง | ||
| ๏ ดูเอวก็เอวอรสุรางค์ | ผิวปรางก็เพียงปราง | ||
| ดูอกก็อกอรสอาง | ผิวกรก็กรตรู | ||
| ๏ พิศไหนก็เพ่งกมลพิศ | บ่มิคิดจะเปลี่ยนดู | ||
| เฉาจิตบ่พิศอรพธู | วรภาคอื่นเลย ฯ | ||
| ๏ ปากราชยุพาพรสวัส | ดิสุภัทร์กำดัดเชย | ||
| นานเนืองชำเลืองนยนะเงย | ยลราชสมาคม | ||
| ๏ เฃาฃานพระนามนฤปถ้วน | ยศล้วนวิไลยสม | ||
| บูรณ์ศักดิ์วิสิฎฐ์กิติอุดม | นรศาระทูลปวง | ||
| ๏ ถึงนามพระนลพิมลราช | นรนาถนิษัธหลวง | ||
| หลากในหทัยสมรทรวง | ดุจศัสตระตัดเถือ | ||
| ๏ เหตุเห็นพระไนษธประจักษ์ | อภิศักดิ์เสมอเสือ | ||
| ห้าองค์บ่ผิดวิจิตรเหลือ | จิตซึ่งจะพึงเดา | ||
| ๏ ดูโน่นก็นลถกลศัก | ดิประจักษ์อุราเยาว์ | ||
| ดูนี่ก็นลพิมลเชา | วนะนั่นก็นลจริง | ||
| ๏ ห้านลสกนธะวรลัก | ษณะพักตร์บ่เพี้ยนพิง | ||
| อกเอ๋ยไฉนหทยหญิง | ก็จะทราบประการใด | ||
| ๏ ไหนแน่พระนลนรพยัคฆ์ | อุระจักทลายไป | ||
| นงลักษณ์ตระหนักพระหฤทัย | จตุเทพธแปลงมา | ||
| ๏ เหตุเราจะเลือกพระนลไน | ษธผู้ประไพตา | ||
| สี่เทพธทราบยุบลสา | ระรหัสก็ดัดตน | ||
| ๏ เทพหนึ่งก็เปนพระนลหนึ่ง | จตุเทพสี่นล | ||
| รวมทั้งพระนลพลถกล | และก็ห้าพระภูธร | ||
| ๏ ไหนหนอพระนลนิษธนาถ | นรราชอดิศร | ||
| ไหนหนอพระนลพลขจร | สุจริตจิโรดม | ||
| ๏ อัดอั้นอุราอรอุไร | ระอุไหม้หทัยกรม | ||
| อ้ำอึ้งคนึงจิตะระงม | ทุนนัสวิบัติกรรม | ||
| ๏ ตรึกพลางพระนางนุชระลึก | มนนึกทำนองธรรม | ||
| วอนเทพผิเทพอุปถัมภ์ | ก็จะสิทธิสมหวัง | ||
| ๏ หมายพึ่งสุรานิมิษทั้ง | จตุเทพจำบัง | ||
| สี่ท้าวจะอาทรกระมัง | ผิววอนอชรชาญ | ||
| ๏ คิดพลางยุพาพรประนม | กรก้มกมลบาน | ||
| วาจามนัสนมสการ | พจนาตถ์ทำนูลไป | ||
| ๏ อ้าองค์สุเรศระสถา | พรอานุภาพไกร | ||
| ภูลศักดิ์พิสิฏฐ์พิชิตไช | ยอสูรก็สูญปราณ | ||
| ๏ อันฃ้าธิดานรบดี | พรภีมะภูบาล | ||
| จำเดิมกนกพิหคฃาน | พจพร้องทำนองสาร | ||
| ๏ กล่าวโฉมพระนลพิมลศักดิ์ | ศุภลักษณ์ประจักษ์มาน | ||
| มาดหมายบ่หน่ายถวิลดาล | จิตน้อมเสน่ห์ไป | ||
| ๏ มอบกายถวายนลนเรศร์ | กลเจตนาใน | ||
| เสี่ยงจิตผิผิดพระนลใคร | จะประสงค์บ่ปลงมาน | ||
| ๏ ด้วยเหตุระหัสสตยวาท | จิตมาดสมาทาน | ||
| จงสัตย์อุบัติผลพยาน | สตยานุกูลไกร | ||
| ๏ สรวมเทพสุธรรมอธิตย์ | ผิวจิตจำนงใน | ||
| ความตรงก็จงกรุณใจ | ระบุแจ้งแสดงองค์ | ||
| ๏ องค์ไหนพระไนษธสถา | พรศาระทูลยง | ||
| เชิญเทพธกอบกรุณทรง | คุณชี้พระภูธร | ||
| ๏ หนึ่งฃ้าจำนงนฤปมั่น | บ่มิพรั่นทุฃากร | ||
| หนักแน่นบ่แคลนหทัยคลอน | บ่มิเคลื่อนมิคลายใจ | ||
| ๏ ชั่วตากระพริบก็บ่คนึง | จิตถึงบุรุษใด | ||
| ความจริงบ่กริ่งกมลใน | นยะนี้บ่มีแหนง | ||
| ๏ สรวมสัตย์อุบัติผลสนอง | กลปองหทัยแจง | ||
| สรวมสิทธิ์สุเรศรแสดง | นลให้ประจักษ์ตา | ||
| ๏ หนึ่งฃ้าจำนงพระนลภู | ธรผู้ระบือชา | ||
| มุ่งในพระไนษธนชา | ธิปแผ้วภิย์โยเย็น | ||
| ๏ เหตุด้วยสุราธิปมเห | ศรเดชะภูลเพ็ญ | ||
| จัดไว้จะให้อุบติเปน | ดุจนั้นก็เปนไน | ||
| ๏ สรวมสัตย์อุบัติผลสนอง | กลปองจำนองใจ | ||
| เชิญเทพธชี้พระนลไน | ษธเพื่อภโรปถัมภ์ | ||
| ๏ หนึ่งฃ้าจำนงสตยจ่อ | จิตต่อพระนลสำ | ||
| เหนียกสัตย์ก็จำจิตจะทำ | ดุจสัจจะวาจา | ||
| ๏ สรวมสัตย์อุบัติผลสนอง | กลปองกมลมา | ||
| เชิญเทพธชี้นลนรา | ธิปให้ประจักษ์องค์ | ||
| ๏ สรวมเทพธทรงสตยจุ่ง | จิตมุ่งกมลตรง | ||
| สำแดงพระองค์อมรทรง | สุรลักษณ์ประจักษ์ตรู | ||
| ๏ เพื่อฃ้าจะเลือกพระนลได้ | ดุจใจจำนงตู | ||
| สรวมทรงพระคุณกรุณชู | สตยาภิวาจา ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นสุเรศระสดับ | วนศัพทะกานดา | ||
| วิงวอนอมรอมรปรา | กฏเห็นก็เอ็นดู | ||
| ๏ ร่ำไรพิไรพจนนาง | บ่ระคางระคายหู | ||
| พักตรผ่องลำยองยุพพบู | ก็บ่ผ่องเพราะหมองมน | ||
| ๏ ตั้งสัตย์และมีมนสสา | ระอุสาหะกังวล | ||
| รักสัตย์และทรงสตยทน | บ่มิทอดมิทิ้งไป | ||
| ๏ มุ่งรักประจักษ์จิตบ่จาก | อนุราควราภัย | ||
| หมายจิตและจิตตะนิศจัย | บ่มิพรั่นมิพรึงกลัว | ||
| ๏ น้ำใจก็ไสกลมณี | และบ่มีจะหม่นมัว | ||
| ภักดีบ่มีกมลกลัว | กลนี้บ่มีเหมือน | ||
| ๏ คิดแล้วสุราชรสุทัศน์ | ก็ตระบัดบ่บังเบือน | ||
| พรรณเพ็ญก็เด่นประดุจเดือน | สุรสุทธะโสภา | ||
| ๏ ศรีแสงแสดงอมรลัก | ษณะพักตร์ประจักษ์ตา | ||
| จึ่งองค์พระราชอรธดา | ก็ตระหนักหทัยนาง | ||
| ๏ สี่ท้าวธเท้าบ่ดลดิน | อมรินทะรางชาง | ||
| เนตรห่อนกระพริบพรศุภางค์ | ผิวเหื่อก็ห่อนมี | ||
| ๏ สรวมทรงสุพรรณ์สุรภิมา | ลยะไร้ธุลีศรี | ||
| หนึ่งองค์สุรามรบดี | ก็บ่ห่อนจะมีเงา | ||
| ๏ อันองค์พระนลนรพยัคฆ์ | ก็ประจักษ์หทัยเยาว์ | ||
| เหตุเหื่อและเงามนุชเรา | และพระบาทก็ดลดิน | ||
| ๏ ปางราชยุพาพระสวัส | ดิพิพัฒนะโศภิน | ||
| สำเหนียกตระหนักนลนริน | ทรเที่ยงหทัยนาง | ||
| ๏ ทันใดพระราชอรสุดา | กลยาณิโศภางค์ | ||
| ทรงเลือกพระไนษธวรางค์ | อธิราชยะธำรง | ||
| ๏ ฉวยชายพตราภรณพลาง | ก็พระนางธสวมทรง | ||
| มาลัยถวายพระนลปลง | จิตกายถวายไท ฯ | ||
| ๏ ปางนั้นสุเรศะมฆพาน | ภควานวิบูลย์ไกร | ||
| บรรดาสุรามรวิไลย | ยศะมาสมาคม | ||
| ๏ เธอผองก็ซร้องสุรสำเนียง | วจเจรียงเจริญชม | ||
| เทพทวยก็อวยอุปสดม | ภประทานพระนลหลวง ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระไนษธสบาย | จิตหมายธิดาดวง | ||
| สมหมายและกายกมลทรวง | กธระรื่นระเริงปรีดิ์ | ||
| ๏ ทูลความณะทรามวยะประไพ | อรไทยพระไภมี | ||
| ดูราพระองค์อรยุพี | พนิดาประภาทรง | ||
| ๏ ซึ่งมองเสน่ห์นิตยน้อม | มนพร้อมประพันธ์ปลง | ||
| จิตมาดสวาดิ์วิมลองค์ | ยุวมาลย์ประทานเรียม | ||
| ๏ ท่ามกลางสุราธิปนรา | ธิปศาระทูลเทียม | ||
| เลือกเรียมและเรียกปิติก็เตรียม | จิตกายถวายนาง | ||
| ๏ ตราบชีวะมอดมรณหมาย | บ่สลายเสน่ห์หมาง | ||
| หมายออมถนอมพระนุชวาง | นุชไว้ณะใจตู | ||
| ๏ จง:-)ระแสพจนแจง | จิตแจ้งพระโฉมตรู | ||
| สรวมสุขสวัสดิ์อุบัติชู | กลสัจจะวาที ฯ | ||
| ๏ ปางนั้นพระองค์อรสุพรรณ | พระวิทรรภะนารี | ||
| ยินถ้อยพระนลนรบดี | ก็เกษมกมลมาน | ||
| ๏ นางปลื้มพระเปรมกมลปริ่ม | อรอิ่มอุราบาน | ||
| สององค์ก็ทรงนมสการ | อมเรนทราชร ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระวาสพสุเร | ศรเทวะเจ็ดกร | ||
| อีกองค์วรุณวรอมร | ยมเรืองทิพาภา | ||
| ๏ เห็นนางสอางอรวิลาส | ยุพราชพาลา | ||
| ทรงเลือกพระไนษธนรา | ธิบดินทร์ก็ยินดี | ||
| ๏ ต่างเทพก็อวยพรประทาน | นลชาญพิชัยศรี | ||
| ผาสุกสวัสดิ์วฒนะปรี | ดิวิเศษยโสธร | ||
| ๏ เทวาธิเบนทรวิชิต | สุรฤทธิ์ประสิทธิ์พร | ||
| แต่นลเนรทรบวร | นรสีหะราชา | ||
| ๏ หนึ่งให้พระไนษธประจัก | ษะตระหนักพระนัยนา | ||
| เห็นเทพณะเมื่ออมรมา | ดลเพื่อพิธียัญ | ||
| ๏ หนึ่งให้พระไนษธนริน | ทรปิ่นนครฃัณฑ์ | ||
| เดิรงามณะสามภพฤทัน | ยุรยาตระอาจหาญ | ||
| ๏ ฝ่ายองค์หุตาศะสุรฤทธิ์ | ก็ประสิทธิ์ประสาทสาร | ||
| สองพรพิสิฏฐะพิสดาร | นลรับก็จับใจ | ||
| ๏ หนึ่งแม้นพระนลพิมลทรง | จิตจงประสงค์ไฟ | ||
| องค์เพลิงเถกิงกิติจะไป | ดุจซึ่งพระพึงหมาย | ||
| ๏ หนึ่งให้อุดมนิคมรัฏ | ฐจรัสจรูญพราย | ||
| เรืองเมืองและเรืองอคนิฉาย | ก็วิเศษเสมอกัน | ||
| ๏ ฝ่ายองค์พระกาลจิตรตระการ | ชยะชาญสราญธรรม์ | ||
| อวยพรพิมลผลอนันต์ | นลยินก็ยินดี | ||
| ๏ หนึ่งให้พระรู้รสกระยา | ทิพโภชน์พิพิธมี | ||
| เอมโอษฐะโอชอุดมชี | วะก็แผ้วก็แพร้วพราว | ||
| ๏ หนึ่งให้สถิตย์สุขุมธรร | มะอนันตะยืนยาว | ||
| เลื่องชื่อระบือคุณณะหาว | และณะดินระบินธรรม | ||
| ๏ ฝ่ายองค์วรุณกรุณจิต | ก็ประสิทธิ์ประสาทคำ | ||
| สองพรสุภัทร์อุปสดัมภ์ | นลตรับสดับผล | ||
| ๏ หนึ่งแม้นพระนลพิมลทรง | จิตจงประสงค์ชล | ||
| วารีจะมีดุจกมล | นลใคร่หทัยหมาย | ||
| ๏ หนึ่งเธอประทานทิพยมา | ลยะรสสุคนธ์ปราย | ||
| ต่งอวยสุมงคลขจาย | พรสิทธิ์ประสาทสาร | ||
| ๏ เสร็จแล้วสุรามรเสด็จ | จรเตร็จอำพรชาญ | ||
| งามเทพพาหนะทยาน | พลผองผยองโพยม ฯ | ||
| ๏ ฝ่ายเหล่ากัษตริย์วิบติใน | หฤทัยไผทโกรม | ||
| หมายใจจะได้นุจตระโบม | ก็บ่ได้พธูอร | ||
| ๏ นางเลือกพระนลสิบ่มิหนำ | สรุซ้ำประทานพร | ||
| ต่างราชก็ต่างจนนคร | ทิศทั่วไผทศรี ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นวิทรรภ์อธิบดี | พรภีมะภูมี | ||
| จัดการวิวาหพระบุตรี | กลในหทัยจง ฯ | ||
| ๏ ฝ่ายองค์พระนลพิมลธรร | มิกพรรณรายทรง | ||
| ทูลลาพระภีมะบิตุรงค์ | จรจากนครศรี | ||
| ๏ สู่เวียงวิวัฒน์นิษธราช | พิศวาสพระไภมี | ||
| ดังศักระผู้ศจิบดี | ธตระกองพระน้องเธอ | ||
| ๏ ครองครองประชากรนิษัธ | ก็อุบัติวิบูลย์เลอ | ||
| บำเพ็ญกุศลผลเสมอ | สุขแผ้วพรากร | ||
| ๏ กอบกิจพิธีอศวเม | ธะมะเหศะกำธร | ||
| ดังองค์พระนาหษขจร | กิติเกริกณะธาตรี | ||
| ๏ ฝ่ายสายสมรบวรไน | ษธราชมเหษี | ||
| มีราชวโรรสบุตรี | ศุภลักษณ์วิไลยตา | ||
| ๏ นามราชธิดานรบดิน | ทรอินทะเสนา | ||
| นามราชวโรรสนรา | ธิปดินทะเสนยง | ||
| ๏ ฝ่ายองค์พระนลนฤปไน | ษธไอศวรรย์ทรง | ||
| ครอบครองประชากรธำรง | ยุติธรรม์นิรันดร ฯ | ||
สรรคที่ ๖
| สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ | |||
| ๏ เมื่อนั้นอินทร์อคนีวรุณยมอมร | ครั้งเสร็จสยุมพร | ||
| พิธี | |||
| ๏ สี่เทพอวยพรแด่พระนลนรบดี | ผู้ซึ่งพระไภมี | ||
| ธสรร | |||
| ๏ เสร็จแล้วสี่สุรเทพธจากนครพลัน | หันเตร็จระเห็จผัน | ||
| นภางค์ | |||
| ๏ พอพลท้าวกลิท้าวทวาปรณะกลาง | แถวเถื่อนวิถีทาง | ||
| จรัล | |||
| ๏ เมื่อนั้นองค์อมเรนทราธิปก็พลัน | เผยภัททะอัตถ์อัน | ||
| อุดม | |||
| ๏ ดูราองค์กลิทั้งทวาปรวิกรม | จักสู่สถานรม | ||
| ยใด | |||
| ๏ เมื่อนั้นท้าวกลิเธอก็ทูลสหสนัยน์ | ฃ้าม่งจะตรงไป | ||
| วิทรรภ์ | |||
| ๏ หมายมั่นปั้นจิตจงประสงค์พระทมยัน | ตีเลิศะลาวัณย์ | ||
| วิไลย | |||
| ๏ หวังออมองค์ยุวดีพระศรีสมรไว | ทรรภีฉวีไร | ||
| วิลาส | |||
| ๏ บัดนี้ภีมะบุตรีจะมีพิธิประกาศ | หวังพาพระพาลา | ||
| ตระกอง | |||
| ๏ เมื่อนั้นองค์อมรินทะยินกลิสนอง | จึ่งตอบยุบลสอง | ||
| ธไกร | |||
| ๏ ดูราองคืกลิจงระเห็จอำพรไคล | คลาคืนผิขืนไป | ||
| ก็เปล่า | |||
| ๏ มาป่านนี้และพิธีสยุมพรพระเยาว์ | แล้วเสร็จและสี่เรา | ||
| จะกลับ | |||
| ๏ ต่อหน้าเราจตุรางค์พระนางสิริวิทรรภ | สรรเสร็จประสงค์สรรพ | ||
| พิธี | |||
| ๏ องค์ไนษัธสุรพลพระนลนฤบดี | เปนราชสวามี | ||
| ตระกอง | |||
| ๏ เมื่อนั้นองค์กลิทราบก็ปลาบกมลตรอง | ตรึกกริ้วพระผิวทอง | ||
| ยุพา | |||
| ๏ เอิบอาฆาตทุจริตเพราะจิตตะริศยา | ดูดู๋สุดามา | ||
| นุษี | |||
| ๏ กำเริบเอิบจิตหมิ่นสุรินทรบ่มี | เคารพพระวัชรี | ||
| วิชัย | |||
| ๏ ดูหมิ่นทั้งพระวรุณพระเพลิงพระยมไกร | กำเริบลำพังใจ | ||
| บ่เกรง | |||
| ๏ บังอาจเลือกภสดามนุษย์นะมิเยง | อันองค์พระอินทร์เอง | ||
| บ่เลือก | |||
| ๏ เลือกผัวคนอรเธอเสมอจิตกระเสือก | หาทุกข์บ่ฉุกเกลือก | ||
| จะวาย | |||
| ๏ ทั้งผัวเทพอรเธอเสมอจิตสลาย | ทิ้งสุขบ่ฉุกหมาย | ||
| สวรรค์ | |||
| ๏ หยาบใหญ่หลวงบ่มิล่วงณะห้วงวิบุลทัณฑ์ | แท้โทษจะถึงอัน | ||
| ตราย | |||
| ๏ เมื่อนั้นองค์อมรินทร์ธยินก็อธิบาย | ตอบถ้อยแถลงปราย | ||
| ประโยชน์ | |||
| ๏ ดูราองค์กลิควรบ่ด่วนประทุฐโทษ | อันองค์พระนงโพธ | ||
| บ่ผิด | |||
| ๏ นางเลือกผัวสุรพลพิมลนลนริศร์ | เรืองบุญมนุญกิต | ||
| ติคุณ | |||
| ๏ สี่เราให้อนุมัติบ่ขัดจิตพระสุน | ทรีโศภนาดุลย์ | ||
| ดิลก | |||
| ๏ ชายเช่นไนษธอันถวัลยะอธิปก | พราหมโณปถัมภก | ||
| เถกิง | |||
| ๏ นางใดบ้างจะมิมาดสวาดิ์จิตประเทิง | เสน่ห์ภูปะผู้เชิง | ||
| ฉลาด | |||
| ๏ ใครบ้างทรงคุณธรรมประจำจิตบ่คลาด | ดังองค์นิษัธนาถ | ||
| นเรศร์ | |||
| ๏ ทรงเมตตากรุณาอุสาหะจตุเวท | อาฃยาน์ประชาเบศร์ | ||
| ก็เจน | |||
| ๏ ทรงสัตย์ปรีดิฤดีมหิ*ะนฤเบนทร์ | แท้เที่ยงบ่เอียงเอน | ||
| ลเอียด | |||
| ๏ เธอดีแล้วดุจนั้นและท่านสิจะกระเสียด | เบียดบ่งและจงเกลียด | ||
| มิชอบ | |||
| ๏ ใคร่แช่งผู้คุณเลิศประเสริฐจิตะระบอบ | เวรต่อก็เวรตอบ | ||
| บ่ผัน | |||
| ๏ คำแช่งนั้นจรปรวนและหวนดลณะมัน | ผู้แช่งแสวงทัณ | ||
| ฑกรรม | |||
| ๏ มันหยามอยาบผิวสาปจะตกนรกจำ | รึงรุมณะหลุมดำ | ||
| ดำงน | |||
| ๏ ดำรัสเสร็จสุรเตร็จระเห็จอำพรบน | เพ็ญผ่องอำพนพล | ||
| อำไพ | |||
| ๏ ทันใดเมื่อจตุเทวะเขจรกำไร | กลีกล่าวยุบลไป | ||
| บ่หึง | |||
| ๏ ดูราทวาปรผู้สหายสุหฤทพึง | ช่วยข้าบ่ช้าจึง | ||
| จะชอบ | |||
| ๏ ตูคิดแค้นนลแสนผิแหลนพิษประกอบ | เสียบกายมิหมายตอบ | ||
| กระไร | |||
| ๏ ฃ้าไซร้จักจรสู่และสิงพระนลไน | ษัธราชจะคลาดไป | ||
| บ่มี | |||
| ๏ เฃ้าสิงแล้วและก็ฃ้าจะพาพระนรสีห์ | สู่ชั่วบ่กลั้วดี | ||
| ดำงน | |||
| ๏ จักทำให้นลล้มและจมณะมหิดล | เสียเมืองกระเดื่องมนท์ | ||
| มลาย | |||
| ๏ อันองค์ไนษธเคยเสวยสุขสบาย | จักเสื่อมสลายกาย | ||
| ทุพลี | |||
| ๏ เคยชื่นฉมอภิรมยะชมพระรมณี | ทรามไวยพระไภมี | ||
| จะดาย | |||
| ๏ คิดคงสมจิตหนาทวาปรสหาย | มุ่งหวังจะดังหมาย | ||
| มิคลาด | |||
| ๏ เชิญช่วยอาตมะเถิดจะเกิดผลมิพลาด | เกลอสิงณะลูกบาศก์ | ||
| นะเกลอ | |||
| ๏ เกลอสิงอักขะและฃ้าจะสิงพระนลเธอ | ห่อนช้าจะพาเธอ | ||
| ทำงน ฯ | |||
สรรคที่ ๗
| อินทรวงศ์ฉันท์ | |||
| ๏ เมื่อนั้นกลีมี | วรมีกมลสมล | ||
| อาฆาตพระนลจน | จิตกร้าวจะร้าวจะราน | ||
| ๏ มุ่งร้ายและหมายขวัญ | มนมั่นจะหักจะหาญ | ||
| มาดจ้องทำนองพาล | นลพลาดจะฟาดจะฟัน | ||
| ๏ มั่วมิตรสนิทจิต | ทุจริตบ่ผิดบ่ผัน | ||
| สองเกลอเสมอกัน | จรสู่นิษัธสถาน | ||
| ๏ มุ่งหน้าจะหาช่อง | จิตจ้องประหัดประหาร | ||
| สิบสองฉนำนาน | นลพลาดเพราะฃาดพิธี | ||
| ๏ ถ่ายมูตรสำเร็จแล้ว | พระบ่บ้างพระบทศรี | ||
| ไป่ทันสอาดดี | จรสู่ณะสันธยา | ||
| ๏ ฝ่ายท้าวกลีทราบ | อวกาศอุจาดก็มา | ||
| สำนึงพระราชา | บ่มิหึงกระลึงพระนล | ||
| ๏ ดลใจพระไนษัธ | ก็วิบัติวิกัติวิกล | ||
| เชิงเชาวน์กำเลามนท์ | มนช้ำระกำวิกร | ||
| ๏ ครั้นองค์กลีสิง | มนสมมนานุสร | ||
| จึ่งองค์ทวาบร | จรตรงดำรงสกา | ||
| ๏ กลีทูลพระบุษกร | อรชรขจรวิชา | ||
| ผู้เปนพระภาดา | นลราชอำนาจมหัน | ||
| ๏ ดูก่อนพระบุษกร | จิตหาญชำนาญพนัน | ||
| เชิญชวนพระนลธรร | มิกราชประลองสกา | ||
| ๏ องค์ท่านสิชาญกล | ยลเล่หะเทวะนา | ||
| รู้หลักประจักษ์ปา | ศกะคล่องทำนองจะทำ | ||
| ๏ นลไซร้มิได้รู้ | ผิวสู้ก็เห็นจะกรรม | ||
| ตัวท่านชำนาญชำ | นะนริศร์บ่ผิดกมล | ||
| ๏ ศฤงคารสราญรม | ยะบรมบุราภินนท์ | ||
| สมบัติสุภัทร์ผล | พรราชมไหศวรรย์ | ||
| ๏ เราจักอำนวยให้ | ประลุท่านเพราะการพนัน | ||
| สมบัตินิษัธพลัน | จะวิเภทเพราะเหตุสกา | ||
| ๏ สิ่งใดมิได้เหลือ | กลเผือแถลงกถา | ||
| ด่วนดลพระนลนา | ยกเถิดจะเกิดสุผล ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระบุษกร | บทจรนครพระนล | ||
| ท้าทูลทำนองกล | กลิสอนบ่ห่อนจะแหนง | ||
| ๏ ดูราพระภาดา | ฃติยาธิคุณแสดง | ||
| ไววีระแวงแคลง | จิตหวั่นพระบารมี | ||
| ๏ เชิญนลพนันบาศก์ | นลอาจก็อาตม์บ่หนี | ||
| ตูอักขะเทวี | มนมั่นพนันจะลอง | ||
| ๏ ท้าแล้วก็ท้าเล่า | นลเศร้าหทัยะตรอง | ||
| คลองธัมมะทำนอง | ผิวเล่นก็เห็นบ่ดี | ||
| ๏ บัดเดี๋ยวก็หันหวน | จิตป่วนอำนาจกลี | ||
| ใคร่ขันพนันมี | มลจิตบ่คิดจะฃาม | ||
| ๏ บัดเดี๋ยวกลีดล | จิตนลก็เชือนก็แช | ||
| แดหมายก็ดายแด | บ่มิยั่งมิยืนมิยง | ||
| ๏ บุษกรทำนูลท้า | เฉภาะหน้าพระนางทนง | ||
| ไนษัธกษัตริย์ปลง | จิตผันพนันสกา | ||
| ๏ เสียทรัพย์บ่นับเหลือ | ธุระเบื่อจะไตรจะตรา | ||
| ทีนาระนานา | นิธิเนื่องอเนกอนันต์ | ||
| ๏ ลูกบาศก์อุบาทว์แท้ | นลแพ้บ่แผกบ่ผัน | ||
| หลายคืนและหลายวัน | นิธิสิ้นและสินกษัย | ||
| ๏ ส่ำเสวกามาตย์ | ก็มิอาจจะทำอะไร | ||
| จักทัดจะทานไน | ษธได้ก็ห่อนจะมี ฯ | ||
| ๏ ปางนั้นนรากร | ชนชาวนิษัธบุรี | ||
| อำมาตยะมนตรี | จรสู่นิเวศน์นรินทร์ | ||
| ๏ มั่วสุมประชุมกัน | จิตหวั่นเพราะภูบดินทร์ | ||
| มัวมนท์บ่ยลยิน | กิจราชวินาศวิการ | ||
| ๏ เช้าเย็นบ่เว้นว่าง | นลร้างเสวยสนาน | ||
| คืนค่ำมิสำราญ | พระบ่แนบพระนงพงา | ||
| ๏ จึ่งสูตะผู้เชา | วนะเฝ้าวรางคนา | ||
| ทูลองค์พระนงพา | ละวิทรรภะมานวี | ||
| ๏ แจงแจ้งแถลงลงเล่า | ดุจเค้ายุบลคดี | ||
| บรรดาประชาชี | จรสู่ประตูสภา | ||
| ๏ เหตุเหือดหทัยที่ | นรเทพธทรงสกา | ||
| หวั่นองสทกทา | หะถนัดวิบัติจะมี | ||
| ๏ ขอเชิญพระนางองค์ | อรอรรคะราชินี | ||
| ทูลภูบดีพลี | ดุจฃ้าทำนูลพระนาง | ||
| ๏ เชิญองค์ประชาเบศร์ | ฃติเยศร์วิไลยวรางค์ | ||
| เสด็จออกณะท่ามกลาง | ชนเฝ้าพระบทศรี ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระรามา | วนิดาสุวรรณินี | ||
| องค์ทัมะยันตี | จิตเจียนจะจากสกนธ์ | ||
| ๏ แสนโศกบ่สร่างศัลย์ | มนหวั่นวะว้าวะวน | ||
| ด่วนดลพระนลชล | นยนาก็พร่าก็พราย | ||
| ๏ เสียงสั้นรำพรรณ์ทูล | จิตภูลเทวศบ่วาย | ||
| อ้าองค์พระทรงฉาย | กษมาปะศารทูล | ||
| ๏ บัดนี้ประชาราษฎร์ | และอำมาตรย์จะมาทำนูล | ||
| เชิงชอบระบอบบูรพ์ | จิตภักดิรักพระองค์ | ||
| ๏ หวังเฝ้าพระเจ้าฉัตร | และประณตพระบทบงสุ์ | ||
| ภูมินทร์นรินทร์จง | จรให้นิกรประณาม | ||
| ๏ ทูลแล้วทำนูลเล่า | อรเศร้าหทัยะซาม | ||
| โฉมศรีฉวีงาม | ก็สลัวระรัวสกนธ์ | ||
| ๏ นลเฉยบ่เผยโอษฐ์ | ดุจโสตรบ่ยินยุบล | ||
| ลุ่มหลงพวงวน | จิตมั่นกระดาสสกา | ||
| ๏ นางทัมะยันตี | ยุวดีก็อ่อนอุรา | ||
| มนตรีนิกรมา | ครกรมระบมหทัย | ||
| ๏ โจษจรรสนั่นว่า | พระนราธิเบนทร์กระไร | ||
| กลับกลายสลายไป | ดุจนี้บ่มีคนึง | ||
| ๏ ฝ่ายองค์กลีดล | จิตนลกระหลบกระลึง | ||
| ไนษัธวิบัติกรึง | มนแน่วณะเทวนา | ||
| ๏ หลายปักษะหลายมาส | บ่มิคลาดกระดานสกา | ||
| หลายปักษะหลายมา | สะบ่ฟื้นบ่คืนพระองค์ ฯ | ||
สรรคที่ ๘
| อุปชาติฉันท์ | |||
| ๏ พระนางศุภางคี | มหิษีนิษัธทรง | ||
| รันทดบ่ปลดปลง | ธุระท้อทำนองการ | ||
| ๏ ไนษัธบ่คืนดี | ยุวดีฤดีดาล | ||
| ระอาอุราลาญ | กลศัสตระเสียบอร | ||
| ๏ ระโหยระหวยหวน | บ่สงวนพระองค์สมร | ||
| ยามนอนบ่เปนนอน | จะเสวยก็เฉยชา | ||
| ๏ ตรัสเรียกพระนมนาม | วฤหัตะเสนา | ||
| เฉลียวฉลาดสา | ระระเบียบก็เฉียบแหลม | ||
| ๏ พิทักษ์สมัคสมาน | กลกาญจน์บ่มีแกม | ||
| ภักดีบ่โรยแรม | ปฏิบัติบ่โรยรา | ||
| ๏ นางทัมยันตีตรัสว่า | |||
| อ้าท่านสราญสัตย์ | วฤหัตะเสนา | ||
| พระนลนเรนทรา | ธิปล่มจะจมพลัน | ||
| ๏ สภาจะพาพราก | จรจากมไหศวรรย์ | ||
| สมบัตินิษัธสัน | ติพิบูลย์จะสูญไป | ||
| ๏ เร่งเชิญวโรงการ | มหิบาลฉกรรจ์ไกร | ||
| ประหนึ่งพระนลไน | ษธสั่งบ่กังฃา | ||
| ๏ ประชุมประชามาตย์ | มนม่งมิสงกา | ||
| แจ้งเหตุวิเภทภา | ระจะล่มจะแหลกลง | ||
| ๏ เธอทรงสกาสิ้น | นิธิสินบ่คืนคง | ||
| อมาตย์ฉลาดจง | จรเฝ้านรินทร | ||
| ๏ มไหศวรรย์สูญ | ก็จะภูลเทวศถอน | ||
| เสนานรากร | ก็จะเดือดจะดายใจ | ||
| ๏ ท่านจงกระจายเล่า | ธนซึ่งพระเสียไป | ||
| จำแนกจำนวนใน | นิธิซึ่งพระยังมี ฯ | ||
| ๏ นรีฤดีมาศ | วรราชธาตรี | ||
| รับสั่งพระสุนทรี | จรเรียกอมาตย์มา | ||
| ๏ แจ้งกิจบ่ผิดซึ่ง | พระวิทรรภะกันยา | ||
| แถลงบ่แฝงกา | รณะอันจะพลันเปน | ||
| ๏ ตระบัดนิษัธเส | วกราชอมาตย์เห็น | ||
| เหตุล้ำจะลำเค็ญ | ก็เทวศทวีทรง | ||
| ๏ รู้ราชวโรงการ | ก็ทยานหทัยยง | ||
| เพราะเหตุพระรู้องค์ | พระดำรัสประชุมเรา | ||
| ๏ ประดาประชามาตย์ | จิตคาดคนึงเดา | ||
| เหตุร้อนจะผ่อนเบา | ก็ละเลิงละลาญใจ | ||
| ๏ กลุ่มกลุ่มประชุมชวน | จรด่วนดำเนิรไป | ||
| สพรึบสพร้อมใน | วรราชสภาพลัน ฯ | ||
| ๏ พระนางสอางมาศ | ยลราชอมาตย์อัน | ||
| มากหน้าประดากัน | จรสู่สมาคม | ||
| ๏ นางด่วนเสด็จดล | ณะพระนลนโรดม | ||
| ทำนูลยุบลกรม | จิตตรองทำนองความ | ||
| ๏ วะว้าวะหวั่นวอน | อดิศรขจรนาม | ||
| กานดาพยายาม | จะสกิดหทัยนล | ||
| ๏ อ้าองค์พระทรงศักดิ์ | ปฏิปักษ์แสยงพล | ||
| ประชาและสามนต์ | จรมาสมาคม | ||
| ๏ พระจงเสด็จเพื่อ | ชนชื่นนิยมชม | ||
| ยังให้นิกรสม | จิตเถิดพระภูธร | ||
| ๏ ทูลแล้วทำนูลเล่า | อรเศร้าอุราอร | ||
| ระทดระทวยถอน | จิตแทบทลายลาญ | ||
| ๏ พระเฉยบ่เผยโอษฐ์ | ดุจโสตรบ่ยินขาน | ||
| กานดาประภาการ | มหิษีก็หนีจร | ||
| ๏ สู่แทนผธมซบ | ศุภพักตระเหนือหมอน | ||
| ละอายบ่คลายคลอน | จิตโศกสยองภัย | ||
| ๏ สกาก็พาเธอ | มนเผลอมะเมอไป | ||
| ใครคิดสกิดใจ | พระบ่ยั้งบ่ยินยล | ||
| ๏ มีแต่จะแพ้บาศก์ | บ่มิคลาดจะสักหน | ||
| พระแพ้จะแก้ตน | ก็บ่ได้ประดุจแด | ||
| ๏ นิษัธนรินทร์ร้อน | บุษกรบ่แยแส | ||
| นลพลั้งจะรังแก | กลเจตนาจง ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระไภมี | ยุวดีกำศรดทรง | ||
| ประจักษ์วิถีองค์ | ภสดาถลาจร | ||
| ๏ พระนางคนึงใน | หฤทัยก็อาวรณ์ | ||
| ตรัสเรียกพระนมอร | วฤหัตะเสนา | ||
| ๏ อ้าท่านสราญธรรม์ | สติมั่นสุปัญญา | ||
| มหิประชา | ธบ่คืนบ่ฟื้นองค์ | ||
| ๏ มิไวมิได้การ | ผิวนานจะแหลกลง | ||
| เชิญวาร์ษเณย์ยง | และก็ฃ้าจะสั่งการ ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นพระนางนม | กรก้มกมลมาน | ||
| ดำรัสพระนงคราญ | จรรีบคระไลคลา | ||
| ๏ บ่รั้งบ่รอใช้ | ชนให้ตระบัดหา | ||
| จึ่งวาร์ษเณย์สา | รถิทราบพระเสาวนีย์ | ||
| ๏ รีบเฝ้าพระนางองค์ | อรราชมเหษี | ||
| พระสุนทรีมี | พจนาตถะสุนทร | ||
| ๏ นางทัมยันตีตรัสว่า | |||
| บุรุษวิสุทธเอย | จิตเคยบ่แคลนคลอน | ||
| ภูภฤตอดิศร | ธก็ไว้ก็วางใจ | ||
| ๏ บัดนี้สิมีเหตุ | จะวิเภทมหาภัย | ||
| พระนลนรินทร์ไน | ษธหลงพวงวน | ||
| ๏ พระแพ้พนันบาศก์ | พระบ่คลาดกระดานกล | ||
| ยิ่งแพ้จะแก้ตน | พระก็ยิ่งถลำไป | ||
| ๏ ฉันใดพระบุษกร | ชำนำบาศก์บ่คลาดใจ | ||
| ฉนั้นพระนลไน | ษธแพ้บ่แปรผัน | ||
| ๏ จะทัดจะทานเธอ | ก็มะเมอกมลมันท์ | ||
| ญาติวงศ์พระทางธรร | มะและมิตรก็อิดแด | ||
| ๏ แม้ตูมเหษี | อวนีศ์บ่แยแส | ||
| จะชี้จะแนงแปร | จิตไท้ก็เหลือทำ | ||
| ๏ จะแก้ก็เหลือแก้ | ทุระแท้วิถีกรรม | ||
| เจ็บจิตจะคิดจำ | จิตฝ่าทุสาธัย | ||
| ๏ เหลียวหน้าจะหาใคร | ก็บ่ได้ประดุจใจ | ||
| จะพึ่งพำนักใน | ธุระนี้บ่มีตน | ||
| ๏ จำนงพินิจใจ | หฤทัยแสวงผล | ||
| หาผู้พิทักษ์นล | นรราชชลอชู | ||
| ๏ เห็นตัวก็แต่ท่าน | จิตหาญกระตัญญู | ||
| ระบอบระเบียบบู | รพะเที่ยงหทัยตรง | ||
| ๏ สกุลพระนลภู | ประจะรอดธำรงคง | ||
| ไป่สูญประยูรวงศ์ | ก็เพราะท่านชำนาญรณ | ||
| ๏ จงเทียมดุรงค์รีบ | รถแทบวิถีพน | ||
| ดนุชธิดานล | จรพาบ่ช้าที | ||
| ๏ ลุแทบวิทรรภ์ทูล | ณะพระภีมะภูมี | ||
| ฝากราชกุมารี | และกุมารสราญองค์ | ||
| ๏ ฝากทั้งดุรคราช | รถมาศมณีรง | ||
| สำเร็จประสงค์จง | จรโดยจะปราถนา ฯ | ||
| ๏ พระนางสอางวรรณ | วจสรรจำนรรจา | ||
| จึ่งวาร์ษเณย์สา | รถิแจ้งวิจารณ์จง | ||
| ๏ ทูลลาพระรามา | จรรีบคระไลตรง | ||
| ประชุมอมาตย์ยง | ณมหาสภาปอง | ||
| ๏ ตริตรึกและปฤกษา | กิจว่าพระผิวทอง | ||
| มาดม่งจะส่งสอง | ยุพพ้นพระนลจร | ||
| ๏ เห็นชอบระบอบพร้อม | ชนน้อมถวายกร | ||
| ประชาอุราวรณ์ | จิตกรมระทมเกรียม | ||
| ๏ บ่รั้งบ่รอสา | รถิจัดตระบัดเตรียม | ||
| บรรจงดุรงค์เทียม | รถรีบคระไลคลา | ||
| ๏ เชิญราชดนัยราช | ดนยายุพาภา | ||
| พระอินทะเสนา | และพระอินทะเสนทรง | ||
| ๏ ลุราชนครกุณ | ฑินบุญอดุลย์ยง | ||
| ถ่องทูลยุบลองค์ | พระวิทรรภ์บดีศรี | ||
| ๏ มององค์กุมารราช | และพระราชกุมารี | ||
| พระภีมะภูมี | ก็ตระหนกหทัยปอง | ||
| ๏ ถนอมและกล่อมเกลี้ยง | ทนุเลี้ยงพระหลานสอง | ||
| สองเยาวะลำยอง | ก็เจริญจรูญเรือง ฯ | ||
| ๏ ฝ่ายวาร์ษเณย์ไข้ | จิตอยู่มิรู้เปลือง | ||
| รำพึงคนึงเคือง | อุระฃุ่นระคายคลอน | ||
| ๏ อำลาวิทรรภ์ราช | จรโดยพนาดร | ||
| ถึงถิ่นนรินทร | ฤตุบรรณะราชา | ||
| ๏ เธอครองนรากร | ณะนครอโยธยา | ||
| บำรุงประชาปรา | กฏเดชอดุลย์ยง | ||
| ๏ ระบือระบินบุณ | ยะพระคุณขจรองค์ | ||
| จึ่งวาร์ษเณย์จง | จิตพึ่งพระบารี | ||
| ๏ เฃ้าเฝ้าถวายตัว | ฤตุบรรณะเรืองศรี | ||
| พระภูบดีปรี | ดิก็เลี้ยงบำรุงเฃา ฯ | ||
สรรคที่ ๙
| วสันตติลกฉันท์ | |||
| ๏ ปานนั้นพระนลพิมลฤทธิ์ | พิปริตเลมอเมา | ||
| บ่มบ้าสกากลกำเลา | บ่มิฟื้นมิฝืนองค์ | ||
| ๏ มึนมนท์กมลทุมลมัว | มนมั่วอมิตรยง | ||
| หลงลมนิยมประยุรวงศ์ | บุษกรกระฉ่อนเชาวน์ | ||
| ๏ เหลิงเล่นบ่เห็นภยพิบัติ | ดุจศัสตระเสียบเอา | ||
| เซซุดประดุจดรุนเยาว์ | ผิวเสียบ่เสียดาย | ||
| ๏ ไอสูรย์พิสิฏฐิพิพิธภัณ | ฑสุวรรณะโพรงพราย | ||
| โภคพัตถุ์สุวัสตรกระจาย | จรเฝื่อบ่เหลือหลอ | ||
| ๏ คลังใหญ่และน้อยผิวจะนับ | ธนทรัพย์บ่เพียงพอ | ||
| มาตยค์ตุรงค์รถลออ | นิธิสินก็สิ้นเชิง ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระบุษกรกษัตริย์ | ชำนะฉัตรก็บรรเทิง | ||
| ไอสูรย์วิบูลย์กิติเถกิง | อภิศักดิรังสรรค์ | ||
| ๏ แย้มยิ้มพะพริ้มพจเฉลย | นลเอ๋ยบ่เปนอัน | ||
| เหมรัตน์สุวัตถุจะพนัน | นิธิผองก็ฃองตู | ||
| ๏ เหลืออยู่ก็แต่พระสุภคา | พนิดาพบูตรู | ||
| เอกรัตน์พระฃัตติยพธู | วรราชมเหษี | ||
| ๏ มาเราจะทอดทิวะพนัน | พระวิทรรภะนารี | ||
| ใครดีจะได้พระรมณี | นลจงบ่สงกา ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนลกมลเศร้า | จิตเฉาพระปัญญา | ||
| อ้ำอึ้งตลิงนยนะวา | ทะวิวาทบ่ออาจแสดง | ||
| ๏ นิ่งจ้องทำนองมนุชไบ้ | อุระไข้คนึงแหนง | ||
| มาตรว่าศราวุธสำแลง | พิษเหน็บบ่เจ็บปาน | ||
| ๏ ยินคำพระบุษกรดำรัส | นลอัดอุราลาญ | ||
| แสบแสนจะทนกมลมาลย์ | จะเลอียดเพราะเสียดแทง | ||
| ๏ ปลดเปลื้องพระภูษณะพิพิธ | วิรจิตะพึงแสวง | ||
| อาภรณ์ดิลกกนกแสง | มณิฉายกระจายเงา | ||
| ๏ เหมพัตถะรัตนะวิสิฏฐ์ | ชวลิตพรายเพราะ | ||
| อัมพรหิรญพิมลเกา | ศิกเลื่อมละลานตา | ||
| ๏ ทุกอย่างพระวางณะคฤหดล | และพระนลบ่เจรจา | ||
| เหลือผ้าจะพันพระวรกา | ยะก็แทบบ่มิดองค์ | ||
| ๏ ออกจากพระมนทิรเสทิน | มนเมินดำเนิรตรง | ||
| พักตรก้มระทมอุระธำรง | ทุขแทบจะจาบัลย์ | ||
| ๏ นวลนางพระราชสุพรตา | สุภคาชวาวรรณ | ||
| ได้ผ้าสพักสริระพลัน | จรรีบคระไลตาม | ||
| ๏ สององค์ธทรงมยุรยาตร | ณะตลาดถนนงาม | ||
| นอนนั่งณะร่มนิคมคาม | ดุจไพร่ดำเนิรดิน ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นประชานิกรรู้ | คุณผู้สวามินทร์ | ||
| นาครก็ถอนหทยจิน | ตะระทดระทวยทวี | ||
| ๏ ภักดีพระนลนฤปราช | และพระราชมเหษี | ||
| เอื้อเฟื้อเพราะเพื่อกรุณมี | จิตโอบอำรุงภาร | ||
| ๏ เลี้ยงดูพระภูธรบ่แคลน | ชนแสนจะสงสาร | ||
| สามวันพระบุษกรสราญ | ยศรู้ก็ขู่เขา | ||
| ๏ ป่าวในนครนิกรชน | ผิวนลเสด็จเนา | ||
| หนไหนและใครกรุณเอา | ธุระแวดถวายบาย | ||
| ๏ ไป่เกรงพระบุษกรพิโรธ | ก็และโทษจะถึงตาย | ||
| ทวยราษฎร์ตระหนกจิตก็วาย | ธุระเอื้ออำรุงนล | ||
| ๏ สิ้นที่พำนักพระนลหมอง | และพระน้องก็หม่นมน | ||
| สองจากนครจรณะพน | นิทระนอกกำแพงเมือง | ||
| ๏ อาหารก็จนพลก็ไร้ | อุระไข้ระคายเคือง | ||
| มันเผือกบ่เลือกรสประเทือง | ชิวะแทบทลายลาญ | ||
| ๏ โหยหิววะหวิวหทัยเวียน | และพระเศียรก็ซมซาน | ||
| โซมซุดประดุจทุพลพาล | อุระเอ๋ยบ่เคยซาม | ||
| ๏ หลายวันพระดั้นทุรดำเนิร | นุชเดิรผจงตาม | ||
| วันหนึ่งประสบสกุณงาม | นลใกล้ก็ไป่หนี | ||
| ๏ ไนษัธคนึงหทยนา | ยกว่าปตัตรี | ||
| มากหมู่และอยู่ณะปถพี | บ่ตระหนกหทัยบิน | ||
| ๏ เนื้อนกก็โภชนะพิเศษ | ผิวเจตนากิน | ||
| จับได้จะโดยกมลจินต์ | รสทิพโอชา | ||
| ๏ เผือกมันและสรรพะผลไม้ | ก็มิได้กระหายหา | ||
| ตราบวาระลาภและบุญมา | จรสบสสกุณพี | ||
| ๏ จำเราจะจับทวิชหมาย | มุทุชีพพาชี | ||
| แล้วเราจะเผาณะอคนี | บ่มิหึงจะถึงใจ | ||
| ๏ หนึ่งขนหิรญก็กลทรัพ | ยะจะนับอเนกนัย | ||
| คิดกินและคิดนิธิอุไร | ก็กระหายบ่หายจง | ||
| ๏ ตรึกพลางพระเปลื้องวสนะซึ่ง | นลทรงสพักองค์ | ||
| คลี่คลุมจะกุมคณะพิหงค์ | และพิหกก็เหิรบน | ||
| ๏ ปางนั้นนริศร์ก็พิศวง | เพราะพิหงคะทรงพล | ||
| พาผ้าระเห็จอำพรจน | พระจะไล่บ่ได้คืน | ||
| ๏ ไนษัธก็ทรงปริวิตก | ผิวนกกำลังยืน | ||
| เหลือร้ายลอายกมลกลืน | ทุขเที่ยงทิคัมพร | ||
| ๏ ปางนั้นพิหคกนกแกล้ง | จิตแสร้างจำแลงหลอน | ||
| ถาบถาชล่าอำพรจร | พจนาดถ์ทำนูลนล | ||
| ๏ ดูราพระนลพิมลศักดิ์ | ปรปักษ์สยองพล | ||
| นี่หรือระบือกิติถกล | วิทยานชำนาญเชาวน์ | ||
| ๏ รู้เท่าศกุนตะก็บ่รู้ | ดุจผู้กำเลาเมา | ||
| มัวโมหะม่นกมลเรา | จรล่อก็หลงกล | ||
| ๏ เรานี้มิใช่สกุณดอก | และจะบอกยุบลนล | ||
| เราคือสกาจรผจญ | นลไว้บ่ให้เกษม | ||
| ๏ อันเราสกาสกุณไซร้ | จะมิให้พระนลเปรม | ||
| แม้ผ้าจะพันสริระเอม | อุระได้มิให้มี | ||
| ๏ พูดพลางสกาศกุนิผัน | จรหันระเห็จหนี | ||
| ปานนั้นพระนลนฤบดี | ก็ระทดระทวยใจ | ||
| ๏ พลางทูลผอูนอรสอาง | นุชนางวิไลยไร | ||
| เทวีพระศรีสมรไว | ทรภีฉวีกาญจน์ | ||
| ๏ อ้าองค์พระนุชบุศยะรัตน์ | กุลฃัติย์มหาศาล | ||
| อันอักขะจ้องจรประหาร | ดุจนี้ก็มีกรรม | ||
| ๏ ตูเพลินสกาวิกลจิต | วิปริตเลมอมำ | ||
| สมบัตินิษัธวิบติจำ | จิตจากนครหลวง | ||
| ๏ ไป่เคยวิบากดลวิบาก | จรลากพระเพ็ญยวง | ||
| สู่ป่าและพาสมรดวง | จิตจากประยูรวงศ์ | ||
| ๏ อาหารก็อดบถก็ร้อน | บทจรณะดอนดง | ||
| หมดรู้จะสู้จรดำรง | อิหโลกไฉนใด | ||
| ๏ ตูแสนจะโศกจิตกำศรด | อปยศแสยงใจ | ||
| นานัปปการวิกลไภ | ยะจะจู่จะสู่นาง | ||
| ๏ โฉมตรูก็คู่ชนมพี่ | ยุวดีจะหม่นหมาง | ||
| ฟังพี่จะชี้สถลทาง | นุชจงประจงจำ | ||
| ๏ ในทักษิณาปถสถล | ผิวด้นดำเนิรสำ | ||
| เหนียกจิตบ่ผิดทิศจะนำ | จรกรุงอวันตี | ||
| ๏ นงพาลผิผ่านนครพ้น | ก็จะดลศิขรีศรี | ||
| นามฤกษะวัตคิริมหิ | ธรเงื้อมโชงกเงา | ||
| ๏ ทางนั้นก็บรรพตพิศาล | พิสดารตระการเพรา | ||
| วินธัยศิขรจรลำเนา | บถฝ่าพนาลี | ||
| ๏ ถัดนั้นนทีรยะชลา | ลยะชื่อปโยษณี | ||
| ไหลตรงและลงสมุทมี | ชลควั่งผะผังจร | ||
| ๏ มันเผือกจะเลือกรสนิยม | ก็จะสมอุราอร | ||
| อาศรมอุดมมุนินิกร | ตบะกล้าวิชาชาญ | ||
| ๏ ใครใครจะใคร่จรจรัล | ณะวิทรรภะปราการ | ||
| มุ่งหน้าณะมารคะประมาณ | ทิศนั้นจะพลันดล | ||
| ๏ ใครใครจะใคร่จรประเวศ | ณะประเทศโกศล | ||
| มุ่งหน้าณะมารคะสถล | ทิศนั้นจะพลันถึง | ||
| ๏ ต่อไปก็ทางจรณะทัก | ษิณเทศสำนึง | ||
| เนืองนรนครศิขรพึง | พิศชมนิยมใจ | ||
| ๏ ตรัสแล้วพระไนษธมหิ | ปติชี้นครไกล | ||
| ชี้แล้วพระนลนฤปไน | ษธตรัสทำนูลนาง | ||
| ๏ ตรัสเสร็จพระซ้ำพจนตรัส | และพระหัตถ์ก็ชี้ทาง | ||
| นวลน้องก็ข้องอุระระคาง | มนข้นคนึงใจ | ||
| ๏ รู้เท่าพระราชวรติยา | กลยาณิตรึกไตร | ||
| เห็นท่าทำนองนฤปไน | ษธเที่ยงจะเลี่ยงทาง | ||
| ๏ ชี้ทิศวิทรรภ์นครไท้ | ก็จะให้พระน้องนาง | ||
| สู่ภีมะผู้ชนกพลาง | นลแยกวิถีไป | ||
| ๏ คิดพลางพระนางนุชประนม | กรก้มทำนูลไท | ||
| ฃ้าแต่พระผู้สุรวิชัย | นฤเบนทรภูบาล | ||
| ๏ เศรียรตูจะแตกอุระจะแยก | จิตแหลกทำลายลาญ | ||
| ยิ่งตรองก็หมองพระพจมาน | นรเทพวาที | ||
| ๏ บัดนี้มหิกษิตร้ | สุขในพนาลี | ||
| ราชัยะไอศวรศรี | ธนทรัพย์ก็ยังเยิน | ||
| ๏ แม้ผ้าจะพันวรกษัตริย์ | ก็อุบัติโพยงเหิร | ||
| คราวขัดวิวัสตรดำเนิร | ดุจยาจนกนร | ||
| ๏ ฃ้าผู้พธูจะจรจาก | นลโดยพนาดร | ||
| ทิ้งนายกาธิปบวร | บทได้ไฉนเธอ | ||
| ๏ เธอมีกมลกลจะไหม้ | หฤทัยมะมัวเมอ | ||
| ฃ้าอยู่จะสู้จรบำเรอ | ปฏิบัตินรินทร | ||
| ๏ คราวทุกขะแทบทุระสถล | จรหนวนัชจร | ||
| ฤาเมื่อภยามยะวิกร | พิษพาดทุพลเพลีย | ||
| ๏ ยาใดผิไภษชประเสริฐ | ก็บ่เลิศเสมอเมีย | ||
| ชุ่มชื่นระรื่นกมลเคลีย | ภสดาพยาบาล | ||
| ๏ ผู้รู้และผู้ภิษชพร้อม | พจย่อมจะกล่าวฃาน | ||
| ดั่งฃ้าทำนูลพระบทมาลย์ | พระก็แจ้งประจักษ์ใจ | ||
| ๏ ฉันนี้ไฉนพระกษมา | ธิปศารทูลไกร | ||
| จักชี้วิถีสถลใน | พนพฤกษะไพศาล | ||
| ๏ ฃ้าฤาจะจากพระนลไป | ดุจไร้เสน่ห์นาน | ||
| แม้นมาตรมิเมื้อมรณะปราณ | ก็มิจากพระองค์จร ฯ | ||
| พระนลตรัสว่า | |||
| ๏ ดูรายุพาพรสวัสดิ์ | พระสุมัธยมาอร | ||
| จริงเจียวเฉลียววจสมร | ชนพลันจะสรรเสริญ | ||
| ๏ ผู้ไข้จะได้ภิษชฟ้า | ผิวยาจะหาวเหิร | ||
| โอสถบ่ปลดวิกรเกิน | ภริยามนาทร | ||
| ๏ อันอาตม์สวาดิ์วรพธู | นุชผู้มโนหร | ||
| มุ่งรักสมัคมิตรสมร | จะเสมอบ่ห่อนมี | ||
| ๏ นางอางขนางขณะวิบาก | จรจากบุรีศรี | ||
| เกรงพี่จะหนีพระยุวดี | สละทิ้งพระมิ่งเมือง | ||
| ๏ นางเอยเฉลยพจนเล่า | นุชเจ้าระคายเคือง | ||
| ขุ่นข้นระคนกมลเปลือง | ดุจนั้นเพราะฉันใด | ||
| ๏ ตูมาดบ่คลาดสมรมิตร | กลจิตบ่จากไป | ||
| แม้นกรรมและจำจะสละใคร | สละอาตมะก่อนอร ฯ | ||
| นางทัมยันตีตรัสว่า | |||
| ๏ อ้าองค์พระทรงสตยจิต | อวนิศร์นรินทร | ||
| แม้นมาดมิมุ่งกมลจต | สละน้องณะกลางไพร | ||
| ๏ ตั้งจิตบ่ผิดพจนกี้ | ก็พระชี้วิทรรภ์ไย | ||
| นึกนึกก็หนักหทยใน | นยะที่พระชี้ทาง | ||
| ๏ น้องนี้ก็ทราบสนิทจิต | พระบ่คิดจะอางขนาง | ||
| ลำพังพระนลพิมลวาง | จิตได้จะไม่เปน | ||
| ๏ แต่นี่กลีจรดำรง | ณะพระองคะขุ่นเข็ญ | ||
| ยังให้นริศร์จิตลำเค็ญ | มนมุ่นมะเมอเผลอ | ||
| ๏ ชี้ทิศวิทรรภ์บถแถลง | ระบุแหล่งศิขรเฌอ | ||
| ใจตูก็รู้หทัยเธอ | นลผู้สวามี | ||
| ๏ แม้ว่านราธิปประสง | คะจะส่งมเหษี | ||
| ฃ้าบาทพระราชสหจรี | จรทิศวิทรรภ์ตรง | ||
| ๏ ให้ไปนครบิดาอา | ตมะฃ้าก็ตกลง | ||
| แต่ฃ้าจะเชิญพระนลทรง | ยศด้วยสำรวยใจ | ||
| ๏ มาเถิดพระผู้หฤทเยศ | ณะประเทศสถานไกล | ||
| มาเราจะเต้าสถลไป | ณะวิทรรภะทางหลวง | ||
| ๏ ห่อนหึงจะถึงนครกุณ | ฑินบุญมนุญปวง | ||
| องค์ภีมะผู้บิดรทรวง | ก็จะปลื้มกมลเปรม | ||
| ๏ ยับยั้งณะวังวรวิศาล | บริหารหทัยเหม | ||
| ภูมีพระภีมะจะเกษม | สุขศานติสมานมน ฯ | ||
สรรคที่ ๑๐
| มานวกฉันท์ | |||
| พระนลตรัสว่า | |||
| ๏ ดูกรนุช | บุศยะรัตน์ | ||
| พงศะกษัตริย์ | ภัทระถกล | ||
| ๏ พี่จะมิไป | ในพนสณฑ์ | ||
| ทิ้งนิรมล | เอ้วรองค์ | ||
| ๏ อันพระบุรี | ภีมะนรินทร์ | ||
| ผู้ปถพินทร์ | ยินยศยง | ||
| ๏ ยิ่งปุรแมน | แสนสุขทรง | ||
| สิทธิประสงค์ | ศักดิ์ดุจสูรย์ | ||
| ๏ อาตมะไซร้ | ไข้จิตกรม | ||
| เดิมก็อุดม | สมบติบูรณ์ | ||
| ๏ มาตระจะเทียบ | เปรียบยศปูน | ||
| ทรัพยะอดูลย์ | ภูลนิธินอง | ||
| ๏ ศักดิ์ก็เสมอ | เลอยศปาน | ||
| ทรัพยะตระการ | กาญจนะกอง | ||
| ๏ เพียบบริพาร | หาญพลผอง | ||
| ครอบปุรครอง | รัฎฐะนิกร | ||
| ๏ ปรัตยุบัน | อันยศลี้ | ||
| จักจรลี | ภีมะนคร | ||
| ๏ พักตระจะก้ม | กรมอุระถอน | ||
| เหตุบทจร | เฉกชนซาม | ||
| ๏ เคยรถล้อม | ห้อมจรดล | ||
| เกลื่อนคชพล | กล่นหยะงาม | ||
| ๏ พรึบพยุห์เทียบ | เพียบพลหลาม | ||
| สมกิติทราม | ไวยะยุพา | ||
| ๏ อาตมะไม่ | ไปเพราะจะฃาย | ||
| หน้าอรฉาย | โฉมสุภคา | ||
| ๏ เฃาก็จะหัว | ผัวพระธิดา | ||
| เดินดุจยา | จกจรดิน ฯ | ||
| ๏ ไนษฑฃัติย์ | ตรัสดุจนี้ | ||
| ว่าจะบ่หนี | ศรีอรพินทร์ | ||
| ๏ องค์สุภคา | มานะก็ยิน | ||
| ดีและถวิล | เบาอุระลง | ||
| ๏ องค์นลจร | อรจรตาม | ||
| นวลนุชทราม | ไวยะระหง | ||
| ๏ วัสตรครึ่ง | ซึ่งนุชทรง | ||
| ปิดวรองค์ | แทบจะบ่มิด | ||
| ๏ เหตุนรนาถ | ชาตินรสีห์ | ||
| ผ้าพระบ่มี | ปกปุรปิด | ||
| ๏ จึ่งอรรัตน์ | ฃัติยะกนิษฐ์ | ||
| วัสตรติด | องค์ก็ถวาย | ||
| ๏ แด่นลครึ่ง | ซึ่งนลทรง | ||
| ครึ่งยุพยง | พันวรกาย | ||
| ๏ อำพรเดียว | เที่ยวทุรทาย | ||
| อัดอุระอาย | จำจิตจร | ||
| ๏ ไนษธเหนื่อย | เมื่อยวรองค์ | ||
| นวลนุชทรง | เสียงดุจศร | ||
| ๏ บาทะระบม | กรมอุระอร | ||
| กายะสมร | สุดจะธำรง | ||
| ๏ ไหนจะกระหาย | สายชลแห้ง | ||
| ในพนแล้ง | ชีพจะบ่คง | ||
| ๏ หิวฤก็หิว | หวิวจิตจง | ||
| ภักษะประสงค์ | เหลือจรหา | ||
| ๏ วาสรหนึ่ง | ถึงณะกระหม่อม | ||
| อันธุลิห้อม | ริมมรคา | ||
| ๏ จึ่งนรนาถ | ราชภริยา | ||
| สู่ณะสภา | พักวรกาย | ||
| ๏ เหนือปถพี | ศรีนิษธา | ||
| ธิปและพระวา | มาก็ระคาย | ||
| ๏ ดินบ่มินุ่ม | รุมอุระคาย | ||
| นั่งบ่สบาย | นอนบ่เสบย | ||
| ๏ จิตตะละเหี่ย | เปลี้ยวรองค์ | ||
| นวลนุชนง | เยาวะบ่เคย | ||
| ๏ เคยปจถรณ์ | อ่อนอุระเกย | ||
| นุ่มประเขนย | แนบสิระนาง | ||
| ๏ ผัวธก็เพลีย | เมียธก็อ่อน | ||
| สองธก็ผ่อน | พักสริรางค์ | ||
| ๏ แสนจะอนาถ | ดาดรชกลาง | ||
| ดินธก็วาง | กายนิทระเนา | ||
| ๏ นางและพระนล | ดลคุรุกรรม | ||
| เหตุกลิทำ | ทุกขะบ่เบา | ||
| ๏ นิทระณะทับ | หลับดุจเมา | ||
| ทั้งนุชเยาว์ | ทั้งนลยง | ||
| ๏ ครั้งพระสตี | ภีมะธิดา | ||
| องค์อพลา | อ่อนจิตทรง | ||
| ๏ นิทระสนิท | อิศระองค์ | ||
| นลธจำนง | ในหฤทัย | ||
| ๏ เหตุพระระแวง | แหนงมนะนึก | ||
| ตรงจิตตรึก | ควรฤไฉน | ||
| ๏ จักจรลี | หนีนุชใน | ||
| แนวพนไพร | พฤกษะพิศาล | ||
| ๏ จึ่งนลฟื้น | ตื่นบ่มิหึง | ||
| พิศนุชพึง | เดือดอุระดาล | ||
| ๏ โอ้อรเอย | เคยสุขศานติ์ | ||
| มิตระสมาน | มาลยะสมร | ||
| ๏ หนียุวดี | ดีฤบ่จร | ||
| โอ้อุระอาตม์ | มาตระศิขร | ||
| ๏ ทุ่มอุระถอน | ชีพก็บ่แหยง | ||
| อันพระยุพา | ยาจิตพี่ | ||
| ๏ มิ่งมิตระมี | ใจบ่ระแวง | ||
| มุ่งจะบ่คลาด | มาดจะบ่แหนง | ||
| ๏ ภักดิบ่แคลง | สัจจะบ่คลอน | ||
| ตูจรด้น | หนทุรใด | ||
| ๏ นางก็จะไป | เจ็บก็จะจร | ||
| ทุกข์ก็บ่บ่น | หม่นมนะอร | ||
| ๏ น้ำฤศิขร | ขวางก็บ่เยง | ||
| แม้นนุชเดียว | เปลี่ยวจิตกลาง | ||
| ๏ พงพนพลาง | นางก็จะเกรง | ||
| เปล่าจิตเฃ้า | เจ้าจรเอง | ||
| ๏ สู่สุขเพรง | รัฎฐะวิทรรภ์ | ||
| แม้นสละนาง | กลางวนอา | ||
| ๏ รัณยะพระลา | วัณยะสุวรรณ์ | ||
| คงจรดล | ด้นบทมรร | ||
| ๏ คาณะวิทรรภ์ | ภีมะบิดร | ||
| นางนะเกษม | เปรมหฤทัย | ||
| ๏ แผ้วนิรภัย | ในพระนคร | ||
| อาตมะเดียว | เที่ยวบทจร | ||
| ๏ ซอกพนซอน | ห่วงก็บ่มี | ||
| อันยุพยง | พงศ์จกระพรรดิ | ||
| ๏ เกษะกษัตริย์ | สัจจะธนี | ||
| สัตยะย่อม | ห้อมยุวดี | ||
| ๏ ดั่งกวจี | ภัยะบ่พาน | ||
| ไนษธคิด | ผิดดุจนี้ | ||
| ๏ เหตุกลี | มีวรหาญ | ||
| ดลจิตเธอ | เมอมลมาน | ||
| ๏ ตรึกก็วิการ | ตรองก็วิกล | ||
| จักจรลี้ | หนีนุชน้อง | ||
| ๏ คิดก็บ่คล่อง | ข้องจิตจน | ||
| เหตุเพราะผ้า | วาสะสมล | ||
| ๏ องค์สุรพล | เธอก็บ่มี | ||
| สองวรฃัติย์ | วัสตรเดียว | ||
| ๏ จักจรเดี่ยว | เหลือจรลี | ||
| ผ้าผิจะแบ่ง | แย่งยุวดี | ||
| ๏ เกรงพระสตี | ตื่นนิทระเนา | ||
| ไนษธตรอง | ข้องอุระขัด | ||
| ๏ มาตระจะตัด | วัสตรเยาว์ | ||
| ใหนุชครึ่ง | ครึ่งนลเอา | ||
| ๏ ยากบ่มิเบา | มีดก็บ่มี | ||
| องค์นลเดียว | เที่ยวจรดล | ||
| ๏ จองจิตด้น | ค้นกษุรี | ||
| จำเพาะเพอิน | เดิรจรลี | ||
| ๏ ในพนพี | พลฉุริกา | ||
| สมดุจหวัง | ดังจิตไท้ | ||
| ๏ เธอจรไป | ใกล้สุภคา | ||
| จึ่งนลตัด | วัสตร์วนิดา | ||
| ๏ องค์กลยาณิ์ | แน่วนิทระเนา | ||
| แล้วนลพลัน | พันวรองค์ | ||
| ๏ รีบจรจง | จากอรเยาว์ | ||
| หน่ายพระยุพี | หนีพระลำเภา | ||
| ๏ บ่ายบทเบา | เฃ้าพนไป | ||
| หันมนหน่วง | ห่วงมหิษี | ||
| ๏ หวนจะบ่หนี | ศรีสุวิไลย | ||
| กลับจรมา | หาอรไทย | ||
| ๏ พักตระประไพ | พิศนุชพลาง | ||
| โอ้ภริยา | อาตมะเอย | ||
| ๏ ทุกขะบ่เคย | เกยสริรางค์ | ||
| ลมบ่ระคาย | กายนุชนาง | ||
| ๏ แดดบ่ระคาง | กายนุชนวล | ||
| เคยศยนีย์ | ศรีสุขแผ้ว | ||
| ๏ พัสตรแพร้ว | เพราพิตบวรณื | ||
| กรรมจรแปร | แก้จนปรวน | ||
| ๏ โทษะคำณวน | ทุกขะคำณูน | ||
| โอ้อรเยาว์ | เพราะพิศวาส | ||
| ๏ มิตรกลมาศ | ภาสจรูญ | ||
| เคยสุขสันต์ | หรรษะพิบูลย์ | ||
| ๏ พร้อมพระประยูร | ภูลบริจาร์ | ||
| โอ้นุชนาง | พางนยนา | ||
| ๏ พี่พิศหน้า | น่ากรุณา | ||
| องค์อรอ่อน | นอนณะสภา | ||
| ๏ แทบพสุธา | เจียนจะประลัย | ||
| อำพรครึ่ง | ซึ่งนุชทรง | ||
| ๏ พันวรองค์ | มิดฤไฉน | ||
| โอ้รมณี | พี่จรไป | ||
| ๏ เมื่อนุชตื่น | ฟื้นนิทระนาน | ||
| เพ่งบ่มิพาน | พักตระพระนล | ||
| ๏ นางก็จะร่ำ | คร่ำจิตจน | ||
| จักจรหน | ใดก็บ่เห็น | ||
| ๏ เดียวจรด้น | หนทุรกัน | ||
| ดารณะอรัญ | อันคุรุเข็ญ | ||
| ๏ หมีมิคโค | โฆระลำเค็ญ | ||
| พักตร์กลเพ็ญ | จันทร์ก็จะหมอง | ||
| ๏ นวลก็จะเศร้า | เจ้าก็จะโศก | ||
| ยามวิประโยค | โรคก็จะครอง | ||
| ๏ โอ้พระปิยา | อาดุรปอง | ||
| ผิวกลทอง | หมองสิริครวญ | ||
| ๏ อ้าอชรินทร์ | จินตะประจักษ์ | ||
| ภักดิพิทักษ์ | รักษะสงวน | ||
| ๏ กอบกิจเอื้อ | เกื้อกิจนวล | ||
| โรคะบ่กวน | ภัยะบ่มี | ||
| ๏ เชิญอศวิน | อินทรอา | ||
| ทิจจะมหา | วายุพลี | ||
| ๏ อีกรุทระยง | องค์วสุศรี | ||
| รักษ์ยุวดี | ภีมะธิดา | ||
| ๏ อันยุพยง | ทรงคุณธรรม | ||
| สัจจะประจำ | จิตพระศุภา | ||
| ๏ สัจจะประเสริฐ | เลิศพสุธา | ||
| ดั่งสุรอา | วุธพลวาน | ||
| ๏ ย่อมจะสงวน | นวลนุชนาง | ||
| ภัยะณะกลาง | พนบ่มิพาน | ||
| ๏ องค์อรจง | ทรงพระสราญ | ||
| สู่ณะสถาน | ราชบิตุรงค์ ฯ | ||
| ๏ ฝ่ายกลิอิง | สิงจิตนล | ||
| เธอก็วิกล | มนทะจำนง | ||
| ๏ แหนงมหิษี | หนียุพยง | ||
| จิตนลจง | จักจรลี | ||
| ๏ หันมนะหัก | จักจรไป | ||
| หวนมนะไม่ | ไกลยุวดี | ||
| ๏ เหจิตหวน | ป่วนจิตมี | ||
| ทุกขะทวี | แทบจะประลัย | ||
| ๏ ครั้งกลิดล | นลธก็เผลอ | ||
| มุ่นมนะเมอ | เธอจรไกล | ||
| ๏ ดุ่มบถด่วน | ซวนบทไป | ||
| ทิ้งอรไทย | หลับณะสภา ฯ | ||
สรรคที่ ๑๑
| อินทรวิเชียนฉันท์ | |||
| ๏ เมื่อนั้นพระพรรณ์ไร | อรไทยะศัยยา | ||
| ชอกช้ำระกำกา | ยะก็นิทร์สนิทดี | ||
| ๏ ครั้งเมื่อพระทรงชัย | จรในพนาลี | ||
| ห่อนช้าพระนารี | ธก็ตื่นก็ฟื้นกาย | ||
| ๏ หวาดคว้าผวากอด | จิตวอดพระฦาฉาย | ||
| คว้าลมบ่สมหมาย | มิประสบสวามี | ||
| ๏ เหลียวแลชะแง้หา | พระมหากษัตริย์ศรี | ||
| เธอหายจะหน่ายหนี | สละน้องกระมังหนา | ||
| ๏ หวั่นเสียวจะเหลียวซ้าย | นลหายบ่เห็นมา | ||
| หวาดเสียวจะเหลียวขวา | ก็บ่สบพระทรงศิลป์ | ||
| ๏ อาดูรอดูลย์เดือด | ดุจเลือดละหลั่งริน | ||
| เผือดพักตร์ประจักษ์จิน | ตนะพรั่นภยันตราย | ||
| ๏ หวาดหวั่นรำพรรณ์เรียก | พจเพรียกณะแถวทาย | ||
| โอ้องค์พระทรงฉาย | จรดลณะหนไหน | ||
| ๏ ทิ้งเมียก็เสียคำ | พระบ่จำฤฉันไร | ||
| เหตุการณ์ประการใด | นรนาถปลาตเมีย | ||
| ๏ โอ้ปิ่นนริทร์เอย | พระบ่เคยฉนี้เยีย | ||
| เคยน้อมถนอมเคลีย | นุชคลอชลอรัมย์ | ||
| ๏ โอ้ปิ่นบดินทร์เอย | พระบ่เคยจะเสียคำ | ||
| สัตย์เลิศประเจิดจำ | จิตหมายบ่คลายคลอน | ||
| ๏ โอ้ปิ่นประชาเบศร์ | พระประเวศณะดงดอน | ||
| ร้างมิตรสนิทนอน | ศยยาณะป่าหลวง | ||
| ๏ ดังฤาระบือธัม | มะประจำบ่จากทรวง | ||
| สัตย์ในหทัยปวง | พระบ่ถือและฤาไฉน | ||
| ๏ สัยญามิคลาคลาด | นรนาถธคลาไคล | ||
| ตูเดียวณะแดนไพร | นลพรากก็จากปราณ | ||
| ๏ โอ้องค์พระทรงเดช | ฃติเยศร์มหาศาล | ||
| แม้นหั่นประหารผลาญ | ชิวะข้อยบ่น้อยใจ | ||
| ๏ เธอผู้ศตรูมาก | จรจากกนิษฐ์ไย | ||
| น้องใช่ริปูไภ | ยะประทุษฐะห่อนมี | ||
| ๏ คืนวันก็มั่นจิต | มนนิตยะภักดี | ||
| นลหน่ายสลายหนี | สละน้องณะไพรวัน | ||
| ๏ นี่หรือพระถือสัตย์ | ปิยะวัจนานันท์ | ||
| ในคราวอะคร้าวสัน | นิธิเทพสโมสร | ||
| ๏ อินทร์ยมวรุณเริง | และพระเพลิงประภากร | ||
| ชุมนุมสยุมพร | ณะวิทรรภะธาน | ||
| ๏ นลแจ้งแถลงอัตถ์ | ศุภสัจจะวาที | ||
| มุ่งมองกมลปรี | ดิสราญประทานนาง | ||
| ๏ ตราบชีวะมอดหมาย | บ่สลายเสน่ห์หมาง | ||
| หมายออมถนอมวาง | นุชไว้ณะใจตน | ||
| ๏ นี่หรือพระถือสัตย์ | ปิยะวัจนานนท์ | ||
| ทิ้งนางณะกลางพน | ภยะผองก็พ้องพาง | ||
| ๏ อันปวงประชาปรา | ณะจะดับจะอับปาง | ||
| แม้นชีพบ่วายวาง | ก็เพราะเหตุบ่ถึงกาล | ||
| ๏ ในเมื่อพระนลหนี | จรลีณะไพรสาณฑ์ | ||
| ตูไซร้มิวายปราณ | ก็เพราะชนม์บ่ดลขัย | ||
| ๏ หาไม่มิแคล้วคลาด | จะวินาศประลัยไป | ||
| ชนม์วายมลายใน | ขณะที่พระหนีจร | ||
| ๏ ฉุกคิดพระอิศเรศร์ | บ่ประเวศณะดงดอน | ||
| เธอหยอกและซอกซอน | พนซ่อนจะหลอนตู | ||
| ๏ อย่าเลยพระอย่าเล่น | จรเร้นณริมผลู | ||
| เฉกเช่นบ่เอ็นดู | จิตน้องสยองภัย | ||
| ๏ นั่นแน่ณะกอแฝก | พระจะแมกจะเมี้ยนไย | ||
| โน่นเวณุไหวไหว | พระจะเร้นก็เห็นองค์ | ||
| ๏ มาเถิดพระเกิดเกล้า | นลเผ้าพิบูลย์ยง | ||
| เล่นเร้นก็เช่นทรง | จิตหมายทำลายรมย์ | ||
| ๏ โอ้โอ๋พระโพรัตน์ | จรพลัดนครคมน์ | ||
| เวรทำระกำกรม | บทฝ่าณะกานน | ||
| ๏ น้องม่งจำนงโดย | พระเสด็จดำเนิรหน | ||
| แหวกป่าทุรารณ | ปฏิบัติพระภัตตา | ||
| ๏ เกรงเธอจะกรมทุกข์ | ภยะฉุกจะมีมา | ||
| ภัยกรายณะกายอา | ตมะเองมิเกรงฃาม | ||
| ๏ ร่ำพลางพระนางทอด | อรองคะนงราม | ||
| หมั่นมันยุซั้นทราม | วยะโศกบ่ส่างทรง | ||
| ๏ บัดเดี๋ยวก็ทอดองค์ | อรทุ่มณะธาตรี | ||
| บัดเดี๋ยวก็นิ่งตี | อุระกลืนสอื้นครวญ | ||
| ๏ ชลนัยนะไหลริน | ดุจสินธุกำศรวญ | ||
| โศกพลางพระนางนวล | นุชเผยพระพจมาน | ||
| ๏ ภูตใดหทัยหยาบ | อภิสาปพระภูบาล | ||
| ทุ่มทุกขะเทียมปราณ | จะประลัยกษัยสูญ | ||
| ๏ ภูตนั้นและมันจง | จรดลอนลกุณฑ์ | ||
| เทียมทุกข์ทวีคูณ | นรกาคนีแรง | ||
| ๏ สาปพลางพระนางหม่น | มนมันยุกรรมแสง | ||
| กำศรดบ่ปลดแปลง | ปริเทวะเหหวน | ||
| ๏ เที่ยวท่องทุรารัณ | ยะรำพรรณ์รำพึงครวญ | ||
| หมองคล้ำระกำนวล | นุชเพรียกณะแนวไพร | ||
| ๏ หาหาสวามี | อวนีศะเกรียงไกร | ||
| ภูมีจะหนีไป | สละสัตย์มิสมควร | ||
| ๏ เพรียกพลางพระนางข้อน | อุระร้อนระกำกวน | ||
| ฟังเพียงสำเนียงครวญ | กุรรีระลวงดาย | ||
| ๏ ฝ่ายงูณะผลูจร | อรครมหากาย | ||
| เห็นนางสอางกราย | บทใกล้ก็ได้ที | ||
| ๏ รวบรัดกระหวัดองค์ | ยุพยงพระไภมี | ||
| สมถวิลจะกินศรี | สุภคาสง่าพรรณ | ||
| ๏ นางดิ้นก็สิ้นแรง | อพลาก็จาบัลย์ | ||
| โอ้องค์พระทรงธรรม์ | จรด้นณะหนใด | ||
| ๏ น้องเดียวณะแดนดง | และอุรงค์กำลังไกร | ||
| รึงรึดสลัดไป | บ่มิหลุดก็สุดแรง | ||
| ๏ อ้าองค์พระทรงฤทธิ์ | อภิชิตกำแหง | ||
| เรืองเลอเสมอแสง | ทินกรขจรศรี | ||
| ๏ แม้นเมื่อพระพ้นสาป | กลิหยาบบ่ยำยี | ||
| เวียรวัฒน์สวัสดี | สุขศานติ์เสวยรมย์ | ||
| ๏ เธอตรึกระลึกฃ้า | ภริยาอุรารงม | ||
| แม้นร้างบุรีกรม | ทุฃมาณะอารัญ | ||
| ๏ หาพักตระห่อนพบ | บ่ประสบพระเมียขวัญ | ||
| เหตุตูสิสู่อัน | ตะเพราะคราหะคร่ากิน | ||
| ๏ เธอจักตระหนักโศก | วิปรโยคประวาสิน | ||
| ใครจักพิทักษ์จิน | ตะถนอมพระจมชน | ||
| ๏ คราวเธอถวิลทุกข์ | กษุธาณะกานน | ||
| โศกศรานติ์วิการกล | คุรุเขทะลำเค็ญ | ||
| ๏ ใครจักสมัครเอื้อ | จิตเฟื้อณะคราวเข็ญ | ||
| ยามร้อนจะผ่อนเย็น | ปฏิบิตกษัตริย์ศรี | ||
| ๏ พร่ำพลางพระนางพร้อง | พจก้องพนาลี | ||
| หาหาสวามี | พระมิช่วยจะม้วยชนม์ | ||
| ๏ ยังมีวยาธเหี้ยม | จิตห้าวณะราวพน | ||
| ลัดเลียบมหารญ | ก็สดับสำเนียงนาง | ||
| ๏ พรานป่าบ่ช้าที | จรลีตระบัดพลาง | ||
| เห็นองค์พระเอวบาง | อหิรัดณะริมผลู | ||
| ๏ พรานแขงก็แผลงศัส | ตรตัดชีวิตงู | ||
| แล้วล้างพระนางตรู | มลปราศสอาดตา | ||
| ๏ พรานหาผลาหาร | บริหารพระกานดา | ||
| นางเปลี้ยละเหี่ยกา | ยะก็เกิดกำลังทรง | ||
| ๏ ฝ่ายพรานชำนาญไพร | หฤทัยทยานยง | ||
| ทูลถามพระนามองค์ | อรอรรคนารี | ||
| ๏ ดูราศุภามา | ลยะภาวินีศรี | ||
| นามกรสมรมี | กุลถิ่นสถานไหน | ||
| ๏ เนตรนางและเนตรเนื้อ | ก็อะเคื้อเสมอใจ | ||
| เหตุการณ์ประการใด | จรดลณะหนดอน | ||
| ๏ เดิรดงดำรงทุก | ขะสำบุกสำบันจร | ||
| เอวองคะบังอร | ก็มิน่าดำเนิรไพร ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระไภมี | ยุวดีดำรัสไป | ||
| เล่าเรื่องณะเบื้องไน | ษธเสื่อมสลายลง | ||
| ๏ ซัดเซพเนจร | ระอุอ่อนระอาองค์ | ||
| ซอกซอนณะดอนดง | จรพลัดพระภัตตา | ||
| ๏ จวบงูกระหวัดองค์ | ยุพยงศุภาภา | ||
| ต่อนี้จะเดิรมา | รคะด้นสถลไป | ||
| ๏ ตามหาสวามี | บุญมีก็สมใจ | ||
| แม้นบุญบ่หนุนใน | พนดอมก็ยอมตาย ฯ | ||
| ๏ ฝ่ายพรานทยานใน | หฤทัยบ่เหือดหาย | ||
| หมายโลมพระโฉมฉาย | พิศรูปวิไลยวร | ||
| ๏ เอวอรสอางองค์ | ยุพยงปโยธร | ||
| บูรณ์จันทร์นิภากร | สุกุมารสคราญครัน | ||
| ๏ วาดวงขนงไน | ยนะสอลออกรรณ | ||
| โศภางค์สอางพรรณ | เสนาะพจนะภาษิน | ||
| ๏ พรานเพลินเจริญตา | กิริยาประมาทิน | ||
| เมามานะราคิน | ก็ทำนูลทำนองถาม ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนงเภา | อรเยาวะเรืองราม | ||
| ยินยลยุบลความ | กลเพลิงเถกิงลน | ||
| ๏ ดูดู๋เทมอไพร | ชนไพร่กำเดาดล | ||
| เหลิงหลงทนงตน | จะประสบเสน่ห์ตู | ||
| ๏ เรานี้อนาถา | ภสดาก็พลัดผลู | ||
| เดิรเดียวณะดงดู | ดุจไร้พิชัยพงศ์ | ||
| ๏ พรานดำจะปล้ำปลุก | ก็จะคลุกจะคลีองค์ | ||
| ชอกช้ำจะธำรง | อิธโลกฉันไร | ||
| ๏ จักอ้อนจะวอนมัน | ก็บ่กันมหาภัย | ||
| เหตุมันกระสันใน | มนะหมายทำลายเรา | ||
| ๏ แค้นขัดสหัสสา | นลโหมพระโฉมเฉลา | ||
| เผยพจน์สบถเผา | หินชาติวยาธดง ฯ | ||
| นางทัมยันตีสาปว่า | |||
| ๏ เหตุฃ้าจำนงจิน | ตะเสน่ห์พระนลยง | ||
| เนืองนิตย์สนิทจง | จิตจอดพระยอดใจ | ||
| ๏ ชั่วตากระพริบหนึ่ง | บ่คนึงบุรุษใด | ||
| แน่นแน่กมลใน | สตยาภิวาจา | ||
| ๏ สรวมสัตย์อุบัติให้ | ผลได้ประจักษ์ตา | ||
| พรานดงทนงมา | นตระบัดวิบัติชนม์ ฯ | ||
| ๏ สิ้นสาปอำนาจสัต | ยะอุบัติบ่แผกผล | ||
| ชีพพรานบ่ทานทน | ก็สลายมลายปราณ ฯ | ||
สรรคที่ ๑๒
| วสันตติลกฉันท์ | |||
| ๏ ปานนั้นพระราชสุพรตา | พระศุภาพิมลมาลย์ | ||
| พรานไพรประลัยชนมปราณ | นุชนางบ่ส่างศัลย์ | ||
| ๏ เสียงแสยงระแวงภยะดำเนิร | คิริเขินศิขรขัณฑ์ | ||
| ดอนเดียรถะด้นวิชนวัน | บทท่องทุราดูร | ||
| ๏ เสียงสีหะภีรุมยะเกริก | รุรุฤกษะศารทูล | ||
| โรหิษมหิษภิษมภูล | ภยะร้องลำพองพน | ||
| ๏ วาฬมิคคะไล่มฤคล่า | มฤคาริคำรน | ||
| โคโฆระโกกะจรปน | กบี่แล่นสเริงไพร | ||
| ๏ สำนักมิลักขะวนจร | ดสกรกำเรียงไกร | ||
| รากษสปิศาจอสุรไภ | ยะพิบากก็มากมาย | ||
| ๏ มากมีมหิรุหะมหา | รญศาระแหล่หลาย | ||
| อิงคุทกุมุทลพุชราย | อศวัตถ์เถกิงเกรียง | ||
| ๏ เกศร์เกตก์และกิงศุกกทัม | พและชัมพุรายเรียง | ||
| ศาลตาลปริยาลขทริเคียง | อรชุนพกุลสลอน | ||
| ๏ จิญจาและอามลกโลธร์ | นยโครธอุฑุมพร | ||
| เรียงรายขจายพนขจร | รสฉมอุดมฆาน | ||
| ๏ ยามร้อนก็เร่าสริระร้อน | ทินกรบ่สงสาร | ||
| แผดเผาบ่เบากิรณปาน | กระอุไหม้มลายโรย | ||
| ๏ ยามเย็นก็เยือกหทยเย็น | หิมเปนลอองโปรย | ||
| ลมชายก็เช่นอนิลโบย | บุรถมระทมใจ | ||
| ๏ อารัณยะบรรพตตระการ | คิริกุฎูนิกุญช์ไพร (กุฏ สระอู) | ||
| หลากธาตุอาศยะณะไศ | ละอเนกอนันต์มี | ||
| ๏ เหวห้วยลหานหิมอุทก | ก็พุตกณะศีขรี | ||
| ผังผังละหลั่งสลิละปรี | ดิสะเริงสราญรมย์ | ||
| ๏ นางมึนกมลอพลภาพ | บ่มิซาบฤดีชม | ||
| วันคืนสอื้นอุระระงม | บ่ระงับพระโศกา | ||
| ๏ ควายป่าวราห์มฤคร้าย | จรกรายบ่บีฑา | ||
| เหตุสัจจะในหทยมา | ลยะมิ่งสมรมี | ||
| ๏ โศกพลางพระนางจรจรัล | พนสัณฑะทุกขี | ||
| โหยหาสวามิศบดี | พหุภัยบ่ใกล้กราย ฯ | ||
| ๏ นางทมยันตีทรงรำพรรณ์ว่า | |||
| โอ้องค์พระผู้นรพยัคฆ์ | สุรศักดิ์กำจาย | ||
| ใจตูบ่รู้ระแคะระคาย | นลข้องทำนองไหน | ||
| ๏ จึ่งนาถปลาตสหจรี | ดุจนี้ณะแนวไพร | ||
| น้องด้นณะพนวิชนไภ | ยก็เบียดก็เบียนองค์ | ||
| ๏ เธอทำพิธีอศวเมธ | ดุจเวทประสาททรง | ||
| ท่อทักษิณากรจำนง | นิธิล้วนมโหฬาร | ||
| ๏ ทรงธรรมประจำจิตบ่คลาด | นรนาถคุณาธาร | ||
| ทรงสัตย์บ่เสื่อมพระพจมาน | บ่กระหลับกระหลอกคำ | ||
| ๏ บัดนี้พระวัจนะวิบัติ | ศุภสัตย์สลายรำ | ||
| คาญเข็ญลำเค็ญคุรุระกำ | วนกอบกราลภัย | ||
| ๏ นลเอยพระเคยทนุถนอม | นุชน้อมมโนมัย | ||
| มั่นหมายบ่หน่ายมนสใน | นิจจินต์ปฏิญญา | ||
| ๏ นลเอยพระเผยพจนภัทร์ | ปิยะวัจน์จำนรรจา | ||
| ต่อหน้าวรุณยมวรา | คนิทั้งสุเรนทร | ||
| ๏ แจ่มแจ้งแสดงปิยะกถา | ดุจผาบ่แคลนคลอน | ||
| แม้นเมื่อมิเมื้อชนมมรณ์ | พระมิร้างวรางคนา | ||
| ๏ ลืมแล้วและหรือพระนรเศรษฐ์ | อภิสัตยะสัญญา | ||
| หงส์เหมพิหงคะหิตกา | รกพร้องสนองเสนอ | ||
| ๏ สี่เวทและอังคะและอุปางค์ | ก็กระจ่างหทัยเธอ | ||
| ชั่วดีคำภีร์บุรพเลอ | ธประจักษ์ตระหนักใจ | ||
| ๏ ชั่งในหทัยพระนลเถิด | พระจะเริศจะร้างไป | ||
| ทิ้งน้องก็ทิ้งสตยใน | พจนาตถ์พระนลเอง | ||
| ๏ น้องไซร้มิใช่กนิฐหรือ | พระมิถือสุธรรมเพรง | ||
| เมียมาณะอารญก็เยง | พระบ่คุ้มบ่ครองภัย | ||
| ๏ น้องเรียกพระศัตรุฆนหาญ | พระบ่ฃานก็ลาญใจ | ||
| น้องใช่กนิษฐะฤไฉน | นรนาถนิราศหนี | ||
| ๏ ตูหวั่นอรัณยชะฉกาจ | วนราชศักดี | ||
| แยกเขี้ยวจะเคี้ยวพระปตนี | นลอยู่ก็สู้มัน | ||
| ๏ รักใครบ่รักประดุจฃ้า | นลว่าบ่เว้นวัน | ||
| รักแล้วจะแคล้าวพจนธรร | มิกได้ไฉนนา | ||
| ๏ ไนษัธบ่ทรงพระประติภาษ | พระก็คลาดปฏิญญา | ||
| ตูท่องก็ทุกข์ทุพลอา | ดุรแต่จะแลเหลียว | ||
| ๏ จาบัลย์วิวรรณะรลัก | ษณะรูปก็ซูบเซียว | ||
| ป่าเปลี่ยวก็เปล่าหทัยเดียว | จรดินมลินทรง | ||
| ๏ ผืนผ้าจะปกสริรปิด | ก็บ่มิดบ่เมี้ยนองค์ | ||
| โอ้อาตม์อนาถนฤปจง | จิตหมางก็ร้างไป | ||
| ๏ ด้นดั้นอรัณยะดรุเดียว | ก็เสยียวสยองภัย | ||
| เสือสีหะหมีมฤคใน | พนเสียงกำเรียงรณ | ||
| ๏ อ้าจิตระกายวนราช | มฤคาทคำแหงพล | ||
| โอษฐ์อ้ามหามุขพหล | อริล่าคุหาศัย | ||
| ๏ เปนใหญ่ณะหมู่มฤคพรร | คะอรัณยะราชัย | ||
| แกล้วกล้าศวาบทกำไร | อภิเดชกระเดื่องวัน | ||
| ๏ ฃ้าคือพระภีมะดนยา | พระบิดาดำรงฃัณฑ์ | ||
| โอบอ้อมถนอมนรวิทรร | ภะเกษตรเกษมศรี | ||
| ๏ ตูผู้ธิดานฤปนาม | กรทัมะยันตี | ||
| ตำแหน่งพระราชสหจรี | นรเทพธำรงขัณฑ์ | ||
| ๏ เธอทรงพระนามนลกษัตร | อริกรรษณ์กำไรธรรม์ | ||
| จำจากนครจรอรัญ | บทท่องทำนองจน | ||
| ๏ ตูพลัดกษัตริยะภสดา | จรหาณะกานน | ||
| หม่นเศร้ามิสร่างสิริวิกล | ปริเขทะลำเค็ญ | ||
| ๏ เสือเอยผิเคยจรประจักษ | นลพักตระพรรณเพ็ญ | ||
| เชิญช่วยอำนวยยุบลเปน | อุปถัมภะกำลูน | ||
| ๏ อยู่ไหนพระนลพิมลเชษฐ์ | นรเศรษฐ์เสมอสูรย์ | ||
| ตูรู้จะสู้จรจะปูน | ปถทุกข์ก็จำทน | ||
| ๏ แม้นเสือมิทราบยุบลไซร้ | จิตได้กรุณดล | ||
| ฆ่าฃ้าและฃ้ามรณชนม์ | ก็จะสิ้นศิฃาดูร | ||
| ๏ อ้าเสือสหัสพหลห้าว | จิตกร้าวกำลังภูล | ||
| ยินตูบ่ตสอบยุบลทูล | จรเลี่ยงเฉวียงเดิร | ||
| ๏ โอ้อาตม์นิราศพระนลพราก | ผิพยาฆร์ก็ยังเมิน | ||
| เชิญกินบ่กินประดุจเชิญ | อปยศสลดใจ | ||
| ๏ เห็นอยู่ก็แต่ศิขรโศ | ภนโอสถาลัย | ||
| อ้าท่านตระหง่ายอำพรไศ | ละสง่าสถาวร | ||
| ๏ ไพจิตรพิพิธอุบลราย | พิศพรายประภากร | ||
| แง่ง้ำชโลกธรณิธร | กลเกตุกระจายเจียร | ||
| ๏ เสือสีหะหมีมฤคหมู | คชอยู่คณาเกียรณ์ | ||
| ผาห้อมพิหงคมจำเนียร | นิจพึ่งสำนึงเนือง | ||
| ๏ อ้าไศละโศภณพิศาล | พิสดารสราญเรือง | ||
| ผาเผ่นผงานผงาชำเลือง | คิริราชสอาดตา | ||
| ๏ ฃ้าเปนธิดานฤปนาถ | อธิราชชายา | ||
| เปนวีระเสนะสุณิสา | สิริเลิศระบินวงศ์ | ||
| ๏ ท้าวภีมะผู้วิทรภา | ธิบดินทร์ธนินทรง | ||
| แกล้วกล้ามหารถรณงค์ | อริแล่นระบือชา | ||
| ๏ ราชสูยะอีกอศวเมธ | อภิเดชศักดา | ||
| เปนที่พำนักนิกรจา | ตุรวรรณนิรันดร | ||
| ๏ พรหมัณยะธรรมะวิทวี | รยะศีละสังวร | ||
| โลกหล้าประชาชนนิกร | ระบุฃามพระนามเสมอ | ||
| ๏ องค์นั้นและคือบิดรอา | ตมะฃ้าธิดาเธอ | ||
| นอบกายถวายกรเสนอ | นมะน้อมณะศีขรี | ||
| ๏ อนึ่งในนิษัธฃติยนาถ | อธิราชภูมี | ||
| ท้าววีระเสนอธิบดี | นลราชดนัยตรู | ||
| ๏ องค์วีระเสนสสรุฃ้า | นลกล้าพระผัวตู | ||
| ครองราชย์ดำรงนครชู | มรดกพระบิดร | ||
| ๏ เธอทรงพระคุณวิบุลสันต์ | ศตรุหันมหิศร | ||
| แสนเศิกบ่สู่นิษธรอน | อริฃามศยามนล | ||
| ๏ เดิรป่าและข้าสิจรพลัด | นลภัสดาตน | ||
| เปล่าเปลี่ยวจะเที่ยวทุรณะพน | ก็บ่พบพระสามี | ||
| ๏ ผาเอยผิเคยยลพระพักตร | นลศักดิสมศรี | ||
| เชิญแจ้งแถลงบทวิถี | ทิศถิ่นนรินทร์จร | ||
| ๏ อ้าไศละโอ้อจลเศรษฐ์ | คิริเชษฐะถาวร | ||
| ห่อนพร้องสนองพจนถอน | คุรุทุกขะทำงน | ||
| ๏ โอ้อาตม์อนาถนฤปทิ้ง | ดุจกลิ้งณะกลางหน | ||
| ภูผาบ่อาทรกมล | และมิบอกยุบลเรา | ||
| ๏ โอ้ปิ่นนิษัธสตยวาค | จรพรากพธูเยาว์ | ||
| แม้นมาตรพระบาทยุคลเนา | พนกว้างบ่ห่างไป | ||
| ๏ โปรดน้องสนองพจนตอบ | จิตกอบกรุณไกร | ||
| ว่านี่แน่ะพี่สถิตไพร | จะตระโลมพระโฉมตรู | ||
| ๏ น้อยยินนรินทรสำเนียง | ก็จะเพียงสุรินทร์ชู | ||
| ชวยชื่นระรื่นหทยตู | อมฤตก็ปานกัน | ||
| ๏ กายตูพธูก็จะดำรง | บ่มิปลงชิวาสัญ | ||
| เอองค์จะทรงชนมทัณ | ฑะก็ช้ำบ่จำนง | ||
| ๏ พร่ำพลางพระนางบทจรัล | พนสัณฑะโศกทรง | ||
| คืนวันก็พรั่นภยะณะพง | ทุรท่องวิถีไพร | ||
| ๏ บ่ายบาทแทบอุดรทิศ | ระดุอิดระอาใจ | ||
| อ่อนเปลี้ยละเหี่ยหทยใน | อุระก่นระกำกลืน | ||
| ๏ สามวันวิทรรภะกลยาณิ์ | จรฝ่าอรัญฝืน | ||
| สามคืนธขืนจรบ่คืน | บถมุ่งอุดรจรัล | ||
| ๏ พ้นพนก็ดลทิพยกา | นนตาปสารัญ | ||
| งามหมู่มหามุนิอนันต์ | ตละกล้าวิชาบุญ | ||
| ๏ เสมือนเสมอพระพมหมฤษิวิสุท | ธะวศิษฐ์วิศาลคุณ | ||
| เสมอเสมือนมุนีอะตริอดุลย์ | ภฤคุเดชกระเดื่องดิน | ||
| ๏ ปางราชินีนิษธรัฐ | สุมนัสสุนันทิน | ||
| เหตุสบสวัสดิ์ตปสวิน | พระวนัสถายี | ||
| ๏ อาศรมก็สมมุนิสถิตย์ | ตบะกิจพระโยคี | ||
| ศาฃามฤคมฤคมี | สุขเล่นสเริงรมย์ | ||
| ๏ นวลนางก็สร่างกมลเศร้า | อุระเร้าระบมกรม | ||
| ดำเนิรประณตนขประนม | กรสู่พระโยคี | ||
| ๏ งอนงามพระทรามวยปิยา | สุกุจาประภาศรี | ||
| ขนงเนตระเกศวิมลมี | ศุภลักษณ์ลออเพ็ญ | ||
| ๏ ปางหมู่มุนีสิริสถา | วรวานะปรัสถ์เห็น | ||
| นงคราญสุมาลยะสรเล็ญ | วนิกอบกรุณใจ | ||
| ๏ ทักว่าสวาคตและเอื้อ | จิตเกื้อกมลใน | ||
| เชิญนั่งและหวังกิจอะไร | จะประสงค์ก็จงแถลง ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระองค์อรสคราญ | พจมานบ่เคลือบแคลง | ||
| ถามว่าพระดาบสแสวง | ผลเผล็ดสำเร็จหรือ | ||
| ๏ กอบกิจพิธีอคนิโห | ตรโสมะยัญรบือ | ||
| บุญล้นกุศลผลกระพือ | คุณพัดณะปัถพี ฯ | ||
| ๏ ปางปวงมุนีมนสน้อม | กรุณาพระนารี | ||
| พร้อมพร้องสนองพระยุวดี | พิศพักตรพิมลพรรณ | ||
| ๏ ดูราศุภาพรสวัสดิ์ | พระสุภัททะลาวัณย์ | ||
| องค์เดียวธเที่ยวจรอรัญ | มนม่งจำนงใด | ||
| ๏ โฉมเฉลาจะเหงากมลหงอย | จะละห้อยละเหี่ยไย | ||
| ด่วนดับระงับทุฃะณะใจ | อรเถิดจะเกิดศรี | ||
| ๏ นางคือสุรางคะณะสวรรค์ | ฤอรัณยะเทวี | ||
| นางไม้ฤนาทยะสุรี | ระบุบอกยุบลเรา ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นวิทรรภะวนิดา | มนทุกขะบันเทา | ||
| ยินถามพระทรามวยะลำเภา | ก็ดำรัสยุบลไป | ||
| ๏ ฃ้าแต่พระดาบสสถา | พรสาธุตาลัย | ||
| ฃ้าใช่สุรางคะทิพไกร | ฤอรัญยะเทวี | ||
| ๏ ตูไซร้มิใช่อรมตา | ทิพยาธิศักดิ์ศรี | ||
| เปนมานุษีผิวมุนี | อนุญาตจะพรรณนา | ||
| ๏ อันในวิทรรภะวรรัฐ | อธฃัติยะราชา | ||
| ทรงราชย์ดำรงนครอา | ตมะนี้บุตรีเธอ | ||
| ๏ อนึ่งในนิษัธฃติยนาถ | อธิราชบ่อาจเผยอ | ||
| จักหามหาธิปเสมอ | นลไซร้ก็ไป่มี | ||
| ๏ สงครามะชิตวิวิธบุณ | ยะอดุลย์สวัสดี | ||
| ปราชญ์เปรื่องกระเดื่องปฤถิพี | พระวิศามบดีศวร | ||
| ๏ เปนที่พำนักทวิชชน | ธุระชอบระบอบควร | ||
| นอบนบคำรพสุรขบวน | ปฏิบัติพิพัฒน์ผล | ||
| ๏ เลี้ยงรักพิทักษ์นิษฑวงศ์ | ยศยงสถานนท์ | ||
| เดชานุภาพพลถกล | อธิเกียรติเถกิงพรรณ | ||
| ๏ โสภณพิพัฒน์สตยสันธ | อริหันอนันต์ธรรม์ | ||
| ชาญศัสตร์ฃจรปรปุรัญ | ชยะสิทธิศักดี | ||
| ๏ ฃ้าภารยายุคลบาท | บริจาริกามี | ||
| ใจน้อมพระนลนฤบดี | ภพนาถสวามินทร์ | ||
| ๏ อันองค์พระนลนฤปเศรษฐ์ | อภิศักดิ์เสมออินทร์ | ||
| สัตยธรรมปรายณะนรินทร์ | ระวิโสมเสมือนองค์ | ||
| ๏ มีผู้ชำนาญกลสกา | คติกอบจะโกงวงศ์ | ||
| ท้าเธอพระนลพิมลปลง | จิตเล่นก็เห็นผล | ||
| ๏ โภคทรัพย์ก็ยังธนก็ย่อย | นิธิน้อยบ่ติดตน | ||
| สมบัติก็หมดรถพหล | หยะคชก็ปลดไป | ||
| ๏ ไอสูรย์ก็สูญสิริก็สิ้น | นิษธินทะราชัย | ||
| พลัดจากนครจรณะไพร | กลพิษพระเพลิงกูณฑ์ | ||
| ๏ ฃ้าโดยเสด็จวรกษัตริย์ | นลภัสดาดูร | ||
| ด้นดั้นอรัณยะภยะภูล | ปฏิบัติกษัตริย์ศรี | ||
| ๏ บัดนี้ก็พลัดพระภสดา | จรหาสวามี | ||
| เขนเขาลำเนาวนนที | ทศทิศจะติดตาม | ||
| ๏ อันในนิวาสวนิสถาน | นลชาญณรงค์ราม | ||
| เสด็จมาฤเปล่าพระมุนิงาม | จิตกอบกรุณแถลง | ||
| ๏ ตามหาและฃ้ากลจะคลั่ง | กลไคล้ณไพรแวง | ||
| เที่ยวท่องณะทุ่งทรุแสยง | ภยะทุกขะทุกโมง | ||
| ๏ เสือสิงห์กระทิงอธิกทา | รุณพรานชำนาญโกง | ||
| หลอกล่อชลอจิตโชลง | ภยะคิดจะชิดตัว | ||
| ๏ ไม่ช้าผิฃ้าจรมิพบ | บ่ประสบพระพักตรผัว | ||
| ห่อนอยู่จะสู่มรณกลัว | ปรโลกบ่ห่อนมี | ||
| ๏ อยู่ไปใครก็จะสรเสริญ | ขณะเดิรพนาลี | ||
| นางงามบ่ตามนฤบดี | ปฏิบัติพระภัสดา | ||
| ๏ อยู่ไปก็เปล่าคุณประโยชน์ | ผิวโทษสินานา | ||
| เวรกรรมก็จำจิตจะคลา | มละชีวะดีเจียว | ||
| ๏ อยู่ไปก็ใครจะอภิรักษ | จรจักดำเนิรเดียว | ||
| ภูตผีปิศาจอนุรเกรียว | ภยะกราวณะราวไพร ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นประชุมวนิสดับ | วจศัพทะทรามไวย | ||
| ชี้ชอบก็ตอบยุบลไป | มุนิกอบมโนปการ | ||
| ๏ ดูราพระราชอรสุดา | จิตอย่ากำศรดศรานติ์ | ||
| จักหมายทำลายชนมปราณ | ก็บ่สมพระปราถนา | ||
| ๏ เราห็นประจักษะตบะญาณ | บ่มินานพระกานดา | ||
| จักพบพระพักตรพระนิษธา | ธิปผู้ริปูแสยง | ||
| ๏ อันองค์พระนลนรพยัคฆ์ | อภิศักดิ์เริงแรง | ||
| สิ้นบาปก็บุณยะจะแสดง | กิติเชิดชลอคุณ | ||
| ๏ คืนครองนครพรพิพัฒน์ | อริมรรทน์มนุญบุญ | ||
| ก่องแก้วกนกดิลกสุน | ทรแสงมไหสูรย์ | ||
| ๏ นางจักประสบพระภสดา | นิษธาธิเบนทร์จรูญ | ||
| ทรงอาสน์อำรุงนิกรภูล | สุขทั่วสุมณฑล | ||
| ๏ นางจุ่งบำรุงพระวรกาย | บ่มิหมายทำลายชนม์ | ||
| ห่อนฃ้าจะได้กลกมล | ดุจซึ่งมุนีทูล | ||
| ๏ พูดพลางนิกรมุนิก็ปราศ | วนวาสก็หายสูญ | ||
| พริบเดียวก็เปลี่ยวจิตอดูลย์ | ฤษิหลายก็หายพลัน | ||
| ๏ นงเพ็ญธเห็นวิปรยาส | ก็ประลาดหทัยครัน | ||
| อาศรมมณฑลก็อัน | ตรธานวิการกลาย | ||
| ๏ ดาบสก็หมดมิคก็สิ้น | ขคบินก็พริบหาย | ||
| พรรณ์พฤกษ์อำพนผลก็ดาย | มธุรสก็หมดไป | ||
| ๏ ไภมีก็มีจิตะระทวย | ประทะทุกข์ณแถวไพร | ||
| กำศรดระทดทุรคไภ | ยอรัณยะรัญจวน | ||
| ๏ พบต้นอโศกสถิตมั่น | พยุปั่นบ่หันหวน | ||
| ช่อช้อยยะย้อยยลยะยวน | รสรื่นระรวยลม | ||
| ๏ อ้าวีตะโศกะศุภวัฒน์ | กลฉัตรเฉลิมรมย์ | ||
| ฃ้าภารยานรวิกรม | นลราชนรินทร | ||
| ๏ ท่านไซร้วิโศกสุขประเสริฐ | สิริเลิศณะราวดอน | ||
| ตูโศกวิโยคนฤปจร | นลเริศณะราวดง | ||
| ๏ อ้าศรีอโศกะตรุเศรษฐ์ | ภยะเฉทฉวางพง | ||
| แม้นทราบยุบลพระนลทรง | ภพผู้ประภากร | ||
| ๏ จงช่วยอำนวยคุณแถลง | ระบุแจ้งวิถีจร | ||
| ทางใดจะพบพระมหิธร | ทุมบอกยุบลเรา | ||
| ๏ ตูโศกอโศกจะมิระงับ | ปริโศกบางเบา | ||
| ท่านไซร้สถิตย์พนลำเนา | ก็บ่สมสมัญญา | ||
| ๏ พร่ำพลางพระนางนุชพิลาป | ชลอาบพระนัยนา | ||
| เศร้าสร้อยละห้อยอรอุรา | จรสัณฑะรัญจวน | ||
| ๏ โคถึกอธึกมฤคร้าย | คณิควายบ่กรายนวล | ||
| หมูหมาณะกานนบ่กวน | อรหลีกก็หลีกอร | ||
| ๏ เฃาเขินดำเนิรบ่มิสดวก | พิษพวกภยังกร | ||
| เปือกตมและหล่มจะบทจร | บทก้าวก็ร้าวองค์ | ||
| ๏ ช้านานบ่พานพิมลพักตร | นลอรรคนรินทร์ยง | ||
| เมื่อยล้าอุสาหะจรดง | ดุจไพร่ดำเนิรพน | ||
| ๏ วันหนึ่งพระนางนิษธศรี | ยุวดีเสด็จดล | ||
| แทบท่านทีสริชชล | ก็สอ้านสอาดดี | ||
| ๏ เต่าปลาชล่าชลกระเพื่อม | คิริเงื้อมชโงกมี | ||
| น้ำไหลก็ไสกลมณี | จรเฃ้ชเลจร | ||
| ๏ เสียงเกราญจะเร้ากลจะเรียก | เสนาะเพรียกณะอำพร | ||
| ฝ่ายเหยี่ยวก็เฉี่ยวชลชงอน | นขยึดทยานบิน | ||
| ๏ จักรวากณะฟากชลก็ก้อง | เสนาะร้องณะริมสินธุ์ | ||
| บ้างฟ่องณะห้องสลิลกิน | ชลว่ายกระจายกัน | ||
| ๏ ยังมีประชุมพณิชสา | รถมาณอารัณย์ | ||
| เกวียนพาและม้าคชอนันต์ | คณะเนื่องดำเนิรมา | ||
| ๏ ถึงท่านทีชนบ่ฃาม | จรฃ้ามณะมรรคา | ||
| พ่อค้าก็คุมคณะคชา | ศวรถจะบทจร | ||
| ๏ ปานนั้นพระราชอรยุพี | มหิษีมหิศร | ||
| พานพลพณิชชนนิกร | ก็เสด็จแสดงองค์ | ||
| ๏ เผือดซูบพระรูปวรฉวี | มหิษีธทรุดทรง | ||
| เปือกเถื่อนก็เปื้อนสริระมง | คลปราศอนาถจน | ||
| ๏ ปานนั้นประชุมชนก็แปลก | จิตแรกจะเห็นคน | ||
| เหตุมาณะกานนวิชน | บ่ประสบมนุษย์ใด | ||
| ๏ บางผู้ตระหนกจิตก็ลี้ | จรลีณะพงไพร | ||
| บางผู้ก็หลายหทยใคร | จรเตร่และเอองค์ | ||
| ๏ บางผู้คนองมนก็กล่าว | ระบุหยาวพระโฉมยง | ||
| บางผู้ก็พร้องพจนจง | จิตโกรธพิโรธนาง | ||
| ๏ บางพวกก็กอบกรุณหมาย | บ่ระคายระคางขนาง | ||
| ปราไสยไฉนจรณะทาง | วนเปลี่ยวและเดียวองค์ | ||
| ๏ บ้างถามพระนามกรไฉน | และไฉนสกุลวงศ์ | ||
| ถิ่นบ้านสถานทิศณะพง | พนพฤกษะราวใด | ||
| ๏ แม้นเปนมนุษย์ประดุจเรา | ก็และเจ้าจะไปไหน | ||
| ฤาเปนสุรางคะทิพไกร | จรเล่นณะราวพน | ||
| ๏ สาวสวรรค์อรัณยะบริรักษ์ | ฤพิทักษ์นทีวน | ||
| เปนใหญ่ณะไศละนิรมล | ฤพระทิศเทวี | ||
| ๏ สาวสวรรค์ศรัณยะสุขทา | ทิพยาภิศักดิ์ศรี | ||
| เชิญช่วยอำนวยคุณธนี | ผลลาภอนันต์นัย | ||
| ๏ ฤารากษสีอสุรยัก | ษิณิจักประสงค์ใด | ||
| เชิญกันอนันตะพิษภัย | สิริภัทร์สวัสดี | ||
| ๏ สรวมศรายะสารถจะท่อง | บทท้องพนาลี | ||
| ลาภผลพิพัฒน์อุบติมี | ดุจในหทัยจง ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระภีมะดนยา | สุภคาประภาองค์ | ||
| ยินถามพระทรามวยะก็ทรง | อภิปรายประยายไป | ||
| ๏ ดูก่อนพณิกนิกรสา | รถวาหะหาญไพร | ||
| ตูใช่สุรางคะทิพไกร | ฤอรัณยะเทวี | ||
| ๏ เปนมานุษีพระดนยา | มนุชาธิเบนทร์พลี | ||
| ภารยาพระมานุษบดี | จรป่าจะหาเธอ | ||
| ๏ ปิ่นฃัณฑ์วิทรรภะอธิราช | ภพนาถพระนามเลอ | ||
| สัตยธรรมประจำจิตเสมอ | กิติศักิ์ประจักษ์ไกล | ||
| ๏ องค์นั้นพระราชชนกฃ้า | พระนราธิราชไกร | ||
| ครองกรุงอำรุงนิกรใน | ภพแผ้วสถาพร | ||
| ๏ อนึ่งในนิษัะฃติยนาถ | นรราชริปูหยอน | ||
| ทรงลักษณ์ประจักษ์นยนะนร | อภิรูประบือบน | ||
| ๏ ทรงนามพระนลนรพยัคฆ์ | ปรปักษ์บ่ปองรณ | ||
| พลัดฃ้าและฃ้าจรณะพน | บ่มิพลประสบองค์ | ||
| ๏ ท่านมาณะป่าผิยลพักตร | นลศักดิ์ประเสริฐจง | ||
| บอกฃ้าและว่านฤปทรง | บทท่องวิถีใด ฯ | ||
| ๏ บัดนั้นพณิกบุรุษสา | รถวาหะทูลไป | ||
| ฃ้าแต่พระราชอรไทย | กลยาณิลาวัณย์ | ||
| ๏ ฃ้ามาณะกานนวิชน | บ่มิยลพระนลอัน | ||
| เปนปิ่นสุรัฐนิษธฃัณ | ฑเถลิงเถกิงฉาย | ||
| ๏ ในป่าจะหาชนบ่มี | ผิวสีหะเสือหลาย | ||
| หมีหมาวราหะคชควาย | ก็อเนกณะกานน | ||
| ๏ มานุษบ่พบณะพนกว้าง | พนห่างนิคมคน | ||
| จงยักษะราชพลพหล | มณิภัทรพิทักษ์เรา | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนางนฤบดี | มหิษีศุภาเพราะ | ||
| ยินคำระกำจิตบ่เบา | อุระอัดดำรัสถาม | ||
| ๏ ดูก่อนประชุมพณิชจัก | จรมรรคนิคมคาม | ||
| จงจิตจะจรนครงาม | ทิศทุ่งสถานใด ฯ | ||
| พ่อค้าผู้นำหมู่เกวียนทูลว่า | |||
| ๏ ฃ้าแต่พระนางนิษธศรี | ยุวดีดำรูวัย | ||
| อันฃ้าและสารถจะไป | ณะประเทศะเจที | ||
| ๏ แว่นแคว้นสุพาหุอธิราช | จิตคาดจะค้าดี | ||
| ซื้อฃายและหมายธนทวี | ผลลาภกำไรเนือง ฯ | ||
สรรคที่ ๑๓
| ภุชฌงคปยาตฉันท์ | |||
| ๏ พระเอวบางศุภางคี | พระไภมีสิรีเรือง | ||
| บ่เปลื้องปลดกำศรดเปลือง | บ่แปรปรวนกำศรวญปลง | ||
| ๏ สดับถ้อยพณิชทูล | มนาดูรบ่เสื่อมทรง | ||
| จะเดิรเดียวณะแดนดง | ประโยชน์ใดก็ไป่มี | ||
| ๏ คำนึงในหทัยว่า | จะตามหากษัตริย์ศรี | ||
| ณะแถบเทศะเจที | ผิบุญสบก็พบเธอ | ||
| ๏ ก็ตามสารถิกจร | ณะดงดอนศิขรเฌอ | ||
| พระโฉมตรูบ่รู้เผลอ | พระเนตรค้นพระนลพราง | ||
| ๏ บ่พานพบประสบผัว | พระน้องมัวกมลหมาง | ||
| ปถินทุ่งสถานทาง | สถลถิ่นถวิลหมอง | ||
| ๏ ดำเนิรมาณะป่าจึง | ณะวันหนึ่งก็ถึงหนอง | ||
| ทุมลปราศสอาดปอง | จะอาบกลืนก็ชื่นฉม | ||
| ๏ สลาดโดดสโรชดื่น | สลิดชื่นสราญชม | ||
| ชเลชาตวิลาสรมย์ | วิไลยเลิศลออชล | ||
| ๏ อนันต์บุษบาบาน | อเนกก้านตระการผล | ||
| กระจายกลิ่นกระถินคน | ธะรสเร้าฤดีรมย์ | ||
| ๏ ผกากรรณิการ์กุณท์ | พิกุลกรุ่นกระหลบลม | ||
| พระพายชายรำพายชม | รำเพยชื่นกมลชน | ||
| ๏ สำเนียงนกสำนวนยวน | หทัยชวนชลอมน | ||
| ชล่าหล้าถลาบน | อำพรเพรียกสำเหนียกกัน | ||
| ๏ ประชุมเกวียนก็ยับยั้ง | ณะฝั่งท่าบ่ช้าพลัน | ||
| สอาดกายสบายครัน | สราญรื่นสเริงใจ | ||
| ๏ นิกรนรก็ผ่อนจิต | สนิทนิทร์ณะแนวไพร | ||
| พนานดรบ่ห่อนใคร | จะพรึงพรั่นภยันตราย | ||
| ๏ ณะเที่ยงคืนก็ช้างป่า | จะไตรตราก็เหลือหลาย | ||
| จำนงในหทัยหมาย | จะดื่มน้ำณะลำชล | ||
| ๏ กรีป่าประสบกลิ่น | กรินบ้านณะแนวพน | ||
| ก็ไล่บุกและรุกรน | ประหารชีพถีบแทง | ||
| ๏ กรีบ้านก็พล่านพลุก | ทลึ่งลุกถลันแรง | ||
| สอยงภัยหทัยแสยง | ก็เหยียบย่ำกระหน่ำกัน | ||
| ๏ ตุรงค์ตื่นก็แตกวิ่ง | มนุษย์กลิ้งณะกลางสัณฑ์ | ||
| สำเนียงเรียกสำเหนียกอัน | ตรายร้ายสลายชนม์ | ||
| ๏ ประชุมชนก็อลหม่าน | กรีพล่านณะไพรพน | ||
| กรินป่าก็ฆ่าคน | กรินบ้านก็ปราณวาย | ||
| ๏ ตุรงค์ย่ำมนุษย์ลง | มตงค์เหยียบตุรงค์ตาย | ||
| เสทื้อนก้องณะท้องทาย | สท้านป่าณะราตรี | ||
| ๏ อนันต์ทรัพยะยับย่อย | จะหาน้อยบ่มีดี | ||
| อเนกสินก็สิ้นชี | วะชนหลายมลายไป | ||
| ๏ วิเชียรช่วงเฉลาชม | เฉลิมรมยะไฉไล | ||
| วิทูรช์งามอร่ามไร | แอร่มรัตนะรังสี | ||
| ๏ อนัคฆ์บุษปราครัตน์ | อนันต์ปัทมาราคมี | ||
| วิมลมาลินีนี | ลนานาประภาชม | ||
| ๏ ประไพโชติมรกต | ฉวีสดขจีสม | ||
| ขจายศรีมณีรมย์ | มโนรถจรูญราย | ||
| ๏ แจร่มรัตนะโคเมท | เจริญเนตรวิเศษฉาย | ||
| วิสุทธฉานประพาลพราย | ประไพเพริศประเสริฐสม | ||
| ๏ ประสานสีมณีนา | มะมุกดาอุรารมณ์ | ||
| อุไรรัตน์จรัสชม | จรูญช่วงเฉลิมใจ | ||
| ๏ และทรัพย์อื่นก็หมื่นแสน | อเนกแน่นอนันต์นัย | ||
| สุพิตมาศศุภามัย | สุพรรณ์มากมณีเรือง | ||
| ๏ ก็สูญสิ้นณะถิ่นพน | ชิวิตคนก็ป่นเปลือง | ||
| กรินย่ำกระหน่ำเนือง | อนัคฆ์ทรัพยะยับลง ฯ | ||
| ๏ จะกล่าวองค์พระนงลักษณ์ | ผธมพักณะพื้นพง | ||
| สำเหนียกฉาวณะราวดง | ผวาผกตระหนกใจ | ||
| ๏ พระเนตรทัศนาพลาง | พระนางพรั่นอนันต์ภัย | ||
| ก็ลอดเล็ดเสด็จไป | ดำเนิรฝ่าณะป่าหลวง | ||
| ๏ กำลังดูณะหมู่ไม้ | บ่มีใครจะเห็นปวง | ||
| จะลืมเนตรก็เสียวทรวง | จะหลับเนตรก็เสียวใจ | ||
| ๏ พระกายสั่นพระขวัญหนี | มิรู้ที่จะทำไฉน | ||
| ก็นิ่งอยู่และดูไป | บ่จรจากกำบังพน | ||
| ๏ มตงค์ดงทนงชาญ | มตงค์บ้านบ่ทานทน | ||
| สำเร็จผลาญสำราญตน | กรีป่าก็คลาไคล | ||
| ๏ ประชุมชนก็ชุมนุม | ณะสุมทุมพนาศัย | ||
| สำรวจกันสนั่นไป | สลดเศร้าบ่เสื่อมคลาย | ||
| ๏ ก็เจรจาประสาโศก | วิโยคญาติวงศ์วาย | ||
| สหายเกลอเสมอกาย | ประลัยเกลื่อนณะเถื่อนไพร | ||
| ๏ พณิกหนึ่งก็จึ่งว่า | ฉนี้ฃ้าบ่เฃ้าใจ | ||
| กำเนิดเหตุวิเภทภัย | สลายกายมลายสิน | ||
| ๏ มิใช่ว่าดำเนิรป่า | บ่บูชาพระยักขินท์ | ||
| กุเวรเดชกระเดื่องดิน | ธเนศวรสราญทรง | ||
| ๏ มณีภัทร์ก็บูชา | มิใช่ว่าจะลืมหลง | ||
| กำเนิดภัยณะไพรพง | เพราะเหตุการณ์สถานใด | ||
| ๏ บุรุษหนึ่งก็จึ่งว่า | หทัยฃ้าก็สงสัย | ||
| สตรีเดียวณะแดนไพร | และสิงห์สัตว์มิกัดกิน | ||
| ๏ ก็ใครเล่าสตรีนั้น | ดำเนิรดั้นณะแดนดิน | ||
| ชรอยรากษสีจิน | ตนาหมายทำลายเรา | ||
| ๏ และหลอกว่าพระบุตรี | วิทรรภ์ภีมะพรายเพรา | ||
| พธูรัตน์กษัตริย์เสา | วะสมบัตินิษัธศรี | ||
| ๏ มเหษีมณีวงศ์ | จะเดิรดงบ่ห่อนมี | ||
| ชรอยว่าปิศาจี | จำนงแกล้งจำแลงมา | ||
| ๏ และเราหลายก็ตายใจ | มิรู้ภัยะมายา | ||
| วิบัติเหตุวิเภทพา | ธแหลกล่มละลายพลัน | ||
| ๏ ปิศาจีก็หนีหน้า | ผิรอช้าจะอาสัญ | ||
| กำลังเราก็เท่าทัน | จะฉีกเนื้อจะเถือหนัง ฯ | ||
| ๏ จะกล่าวฝ่ายพระสายสมร | สถิตย์ซ่อนสถานบัง | ||
| สดับถ้อยพณิชดัง | คธาวุธระดมตี | ||
| ๏ ลอายในหทัยนัก | พณิกว่าปิศาจี | ||
| ผรุสวาทประมาทมี | จำนงมั่นจะฟังแทง | ||
| ๏ แสยงภัยหทัยพรั่น | ก็ลี้ดั้นณะไพรแวง | ||
| พนาลีบ่มีแสง | ศะศินส่องสยองมัว | ||
| ๏ ดำเนิรพลางพระนางโศก | วิโยคญาตินิราศผัว | ||
| รำพึงพรั่นรำพรรณกลัว | ลำพังเกลือกกราญเข็ญ | ||
| ๏ อำเภออาตม์อนาถโอ้ | อเนกโฆระลำเค็ญ | ||
| เพราะบาปใดไฉนเปน | ฉนี้ปานจะลาญชนม์ | ||
| ๏ ทุศีลใดบ่ได้ทำ | ก็ผลกัมมะใดดล | ||
| พระผัวพรากวิบากตน | วิบัติเต้าพนาดร | ||
| ๏ ชรอยชาติก่อนฃ้า | ประกอบลามกากร | ||
| ฉนั้นชาตินี้รอน | หทัยลาญก็ปราณวาย | ||
| ๏ อนิจจาอนาถา | จะคิดไปก็ใจหาย | ||
| สุดารัตน์กษัตริย์ฉาย | เกษตรเชษฐ์เฉลิมวงศ์ | ||
| ๏ มเหษีมหาศักดิ์ | มไหสูรย์ประยูรยง | ||
| พระผัวหน่ายสลายทรง | สลดเศร้าสลักทรวง | ||
| ๏ มเหศวรมหาสิทธิ์ | มหาฤทธิ์ระบือสรวง | ||
| นิราศสัตย์ดำรัสลวง | ดำรงเล่ห์อุบายใด | ||
| ๏ ชรอยกรรมกระทำโทษ | กระทุ่มทุกข์กระท้อนใจ | ||
| เพราะบาปบรรพะทันภัย | พิบัติซัดก็พลัดเวียง | ||
| ๏ รำพรรณ์พลางพระนางทรง | สอื้นองค์อ่อนเอียง | ||
| หทัยหดสลดเพียง | สลบพางจะวางวาย | ||
| ๏ สอื้นพลางพระนางร่ำ | รำพรรณ์ช้ำระกำกาย | ||
| แสวงผัวผิตัวตาย | ก็ตามแต่จะแปรไป | ||
| ๏ อนิจจาธิดาภี | มะภูมีพลีไกร | ||
| อนาถาจะหาใคร | จะเห็นทุกข์ก็ห่อนมี | ||
| ๏ ประหนึ่งใช่พิชัยพงศ์ | พิชิตทรงสวัสดี | ||
| พระวงศาวลีศรี | วิไลยศักดิ์ประจักษ์ไกล | ||
| ๏ พระผัวมีก็ลี้ร้าง | พระญาติห่างบ่เห็นใจ | ||
| มหายศก็หมดไป | จะนอนนั่งบ่ดังเคย | ||
| ๏ พระลูกหญิงพระลูกชาย | จะดีร้ายมิรู้เลย | ||
| ธิดาเยาว์เฉลาเชย | แชล่มชื่นเฉลิมรมย์ | ||
| ๏ จะอ้วนพีบ่มีภัย | ฤเจ็บไข้หทัยกรม | ||
| กุมารเคยเสวยนม | กำพร้าแม่จะแลลาญ | ||
| ๏ อนาถกรรมระกำดล | จะคิดทนก็เหลือทาน | ||
| ดำเนิรป่าบ่ช้านาน | พระผัวร้างณะกลางหน | ||
| ๏ ประสบพวกพณิชหมาย | จะรอดตายมลายชนม์ | ||
| บ่เข็ดฃามจะตามจน | ประจวบหน้าสวามี | ||
| ๏ กรีป่าก็มาผลาญ | พณิชลาญบ่เหลือดี | ||
| เลอียดยับจะนับชี | วะชนวายก็หลายเจียว | ||
| ๏ ฉนี้ไซร้ก็ใช่อื่น | ชรอยบาปขวาบเขวียว | ||
| พณิชรู้เพราะตูเดียว | ดำรงกรรมกระทำผล | ||
| ๏ จะเปนด้วยพระโลกบาล | กำเรียงชาญพิชัยพล | ||
| ณะคราวเมื่อเสด็จดล | วิทรรภ์เพื่อสยุมพร | ||
| ๏ พิโรธฃ้าเพราะฃ้าเลือก | พระนลไนษธเธศร | ||
| บ่เลือกหนึ่งสุรามร | ณะเหล่าเทพสี่องค์ | ||
| ๏ ก็จึงเธอประทานทุกข์ | ทลายสุขสลายวงศ์ | ||
| ดำเนิรมาณะป่าดง | ก็ชอกช้ำระกำเกิน | ||
| ๏ มิสิ้นกรรมก็จำทน | จะดั้นด้นอรัญเดิร | ||
| จะวอดวายก็ตายเทอญ | จะอาไลยทำไมมี | ||
| ๏ รำพรรณ์พลางพระนางจร | ณะดงดอนพนาลี | ||
| ประสบวิปปะเวที | บ่ปองร้ายพระสายสมร | ||
| ๏ ก็ตามพราหมณ์ดำเนิรไพร | สอื้นไห้อุราวรณ์ | ||
| ระโหยหวนระทวยถอน | เทวศเศร้ากำศรดศรี | ||
| ๏ ณะวันหนึ่งก็ถึงเมือง | จรูญเรืองสวัสดี | ||
| กำไรรัฐะเจที | นิกรคั่งกำลังชาญ | ||
| ๏ พระโฉมเฉลาก็เฃ้าใน | นครไศละปราการ | ||
| ตระหง่านฟ้าสง่าปาน | จะเปรียบชั้นสวรรค์บน | ||
| ๏ ประชาราษฎร์ประหลาดจิต | ตลึงพิศพระนางฉงน | ||
| สตรีนี้พิกลคน | จะเปนบ้าฤว่าไร | ||
| ๏ จะนุ่งผ้าก็ครึ่งผืน | จะเดิรยืนก็แปลกใจ | ||
| ประชาชนก็กล่นไป | ดำเนิรหลามและตามดู | ||
| ๏ พระนางก้มพระพักตรเดิร | พระเนตรเมินเขม้นผลู | ||
| ประจวบน่านิเวศน์ภู | บดีสีหะราชา | ||
| ๏ ณะกาลนั้นพระพันปี | บรมราชมารดา | ||
| ประทับทอดพระทัศนา | ถนนนอกพระมณเฑียร | ||
| ๏ พระนางเยี่ยมพระบัญชร | นิกรนรคณาเกียรณ์ | ||
| ประชุมอยู่และดูเจียน | จะแน่นน่าพระลานหลวง | ||
| ๏ สตรีหนึ่งทำนองแปลก | ดำเนิรแหวกประชาปวง | ||
| มิใช่ชาวนครทรวง | ก็สั่งรัวเพราะกลัวคน | ||
| ๏ พระนางราชะชนนี | คนึงมีกมลฉงน | ||
| สตรีเที่ยวณะแถวถนน | และชนหลามก็ตามดู | ||
| ๏ ดำรัสเรียกพระธาตรี | นรีนี้พบูตรู | ||
| จะพิศรูปก็ราวภู | บดีพงศ์บ่สงกา | ||
| ๏ ไฉนท่องถนนเดียว | หทัยเหี่ยวอนาถา | ||
| จะนุ่งห่มบ่สมกา | ยะโคลนฝุ่นก็ขุ่นมัว | ||
| ๏ จะเรียกมาณะวังใน | จำนงใคร่จะถามตัว | ||
| ดำเนิรท่องทำนองกลัว | บุรุษกรายก็หน่ายไกล | ||
| ๏ จะว่าไพร่ก็ใช่ที่ | จะผู้ดีก็แปลกใจ | ||
| ประสงค์มาจะหาใคร | ถนนน่าพระมณเฑียร | ||
| ๏ พระธาตรีสดังอัตถ์ | ประนมหัตถะเหนือเศียร | ||
| ดำเนิรดลถนนเตียน | ก็โบกไล่ประชาชน | ||
| ๏ และแหวกมาพระไภมี | เสด็จหนีประชุมคน | ||
| บ่เนิ่นช้าก็มาดล | พระตำหนักพระชนนี | ||
| ๏ พระนางราชมารดา | ก็ปราไสยพระไภมี | ||
| คนึงดูจะผู้ดี | ชรอยซามณะยามจน ฯ | ||
| พระราชมารดาตรัสว่า | |||
| ๏ นรีเอยเฉลยเล่า | ไฉนเต้าลำพังตน | ||
| ดำเนิรมาประชาชน | ก็ห้อมล้อมและตอมดู | ||
| ๏ จะพิศรูปก็เลิศลักษณ์ | จะพิศพักตรก็เชิดชู | ||
| สเอวบางสอางตรู | สุรีเลอเสมอกัน | ||
| ๏ ผินุ่งห่มบ่สมกาย | และฝุ่นทรายทำลายวรรณ | ||
| บ่ชื่นแช่มแจร่มจันทร์ | เฉลารูปก็ซูบผอม | ||
| ๏ ก็ยังเห็นประจักษ์ได้ | มิใช่ไพร่ณะไพรพนอม | ||
| ฉวีคล้ำจะดำมอม | บ่ปกปิดพิศิษฎ์พรรณ | ||
| ๏ ประหนึ่งเมฆและหมอกมิด | บ่ปิดวิทยุตอัน | ||
| วะวาบแวบณะแถบสวรรค์ | ก็เห็นชัดถนัดตา | ||
| ๏ ก็นางนามกรใด | ตระกูลไหนวนิดา | ||
| มิเกรงชายจะกรายกา | ยะยทับถมและข่มเหง | ||
| ๏ ประไพเพราะเฉลาอง | คเดียวยงบ่ยำเยง | ||
| อเนกภัยมิได้เกรง | ดำเนิรด้นสถลทาง ฯ | ||
| นางทัมยันตีทูลตอบว่า | |||
| ๏ นริทร์ราชมารดา | พระกัลยาณิสำอาง | ||
| แสดงคุณกรุณรคาง | พระบาทบงสุ์เพราะสงสาร | ||
| ๏ ก็ฃ้านี้สิมีกรรม | ระทมช้ำอุรานาน | ||
| ธำรงทุกขะทุกวาร | บ่ว่างเว้นลำเค็ญถวิล | ||
| ๏ ดำเนิรป่าก็หามูล | ผลาหารตระการกิน | ||
| ลำพังกามะวาสิน | มิวายเศร้าสลดใจ | ||
| ๏ เพราะพลัดผัวและตัวเดียว | จะท่องเที่ยวณะแถวไพร | ||
| จำนงตามบ่ฃามใน | กมลหมายบ่หน่ายแหนง | ||
| ๏ จะทูลเรื่องณะเบื้องหลัง | บ่ปิดบังยุบลแถลง | ||
| วิบากกรรมจะสำแดง | ถวายความณะยามจน | ||
| ๏ สกุลหนึ่งอุดมลักษณ์ | อุดลศักดิ์อุดมพล | ||
| กำลังลือระบือรณ | ระบินฤทธิกำไร | ||
| ๏ และฃ้าไซร้ก็ได้สู่ | สำนักอยู่พำนักใน | ||
| สกุลนั้นสราญใจ | ตำแหน่งเสวิกาจน | ||
| ๏ มินานช้าสวามี | กำเนิดมีวิบัติตน | ||
| เพราะหลงเล่นสกากล | พนันทรัพยะยับเยิน | ||
| ๏ บ่อยู่ได้ก็ไปป่า | และตัวฃ้าก็ตามเดิร | ||
| จะเปนเพื่อนณะเถื่อนเขิน | ศิขรทุกขะทำงน | ||
| ๏ สพักพัสตระหนึ่งผืน | บ่มีอื่นจะติดตน | ||
| ดำเนิรป่าประสาจน | ลำบากบุกพนาลี | ||
| ๏ ณวันหนึ่งวิบัติกรรม | วิบากเกิดณะพงพี | ||
| เพราะผืนผ้าสวามี | สพักกายก็หายไป | ||
| ๏ ประจวบกรรมก็จำจร | ทิคัมพรพนาลัย | ||
| ลำเค็ญเคืองบ่เปลืองใน | กมลหม่นวิกลกลืน | ||
| ๏ และฃ้าไซร้บ่ได้ห่าง | มิเว้นว่างวิบากฝืน | ||
| จะนับคืนก็หลายคืน | บ่พักผ่อนก็อ่อนแรง | ||
| ๏ ละห้อยเปลี้ยละเหี่ยใจ | ก็หลับไหลณะไพรแวง | ||
| สนิทนิทร์บ่คิดแคลง | จะเริศร้างรคางรคาย | ||
| ๏ บ่ห่อนช้าก็ฃ้าฟื้น | ผวาตื่นหทัยหาย | ||
| มิเห็นผัวระรัวกาย | ระริกอกสทกถอน | ||
| ๏ ธตัดผ้าและฃ้าไซร้ | มเมอจิตสนิทนอน | ||
| บ่รู้ตัวและผัวจร | จรัลลับบ่กลับคืน | ||
| ๏ จะร่ำเรียกจะเพรียกพร้อง | จะร่ายร้องระบมกลืน | ||
| บ่สมหวังผิยังยืน | ชีวิตอยู่จะสู้ตาม | ||
| ๏ ดำเนิรดงพนาดร | ภยังกรก็เหลือหลาม | ||
| จะเตรีเตร็จบ่เข็ดฃาม | จำนงหาสวามี | ||
| ๏ เพราะธอกอปคุณากร | มนาทรหทัยดี | ||
| ผิแหนงหน่ายสลายหนี | สลัดภารยาตน | ||
| ๏ ก็เหตุบาปบ่มกรรม | กมลช้ำระกำกล | ||
| ณะคราวทุกข์ก็จำทน | ผิทั่วทิศจะติดตาม ฯ | ||
| ๏ พระมารดาสดับคำ | แสดงเค้าลำเนาความ | ||
| สอื้นไห้พิไรยาม | พิลาปร่ำระกำเกย | ||
| ๏ พระนางทรงพระเม็ตตา | ดำรัสว่าปิยาเอย | ||
| ดำรงเขตเพราะเหตุเคย | ประกอบกรรมกระลัมกร | ||
| ๏ อนาถาจะหาที่ | พำนักลี้ภยังกร | ||
| ก็ยากแสนผิแม้นจร | ลำพังตัวจะมัวหมาง | ||
| ๏ ก็จงอยู่สวัสดี | ณะวังนี้บ่มีรคาง | ||
| บำรุงตัวและผัวนาง | มินานช้าจะมาดล ฯ | ||
| ๏ พระไภมีทำนูลตอบ | พระองค์กอบกรุณกมล | ||
| และฃ้าไซร้ถวายตน | พำนักพึ่งพระบารมี | ||
| ๏ ผิแม้นทรงพระเม็ตตา | และสัญญาจะเลี้ยงดี | ||
| มิใช้ล้างพระบทศรี | มิกินเหลือนรีใด | ||
| ๏ บุรุษใดหทัยอาจ | จำจงมาดเสน่ห์ใน | ||
| ทนงหาญทยานใจ | มิให้คลาดพระราชทัณฑ์ | ||
| ๏ ผิแม้นเอิบกำเริบอีก | ก็ให้ฉีกชีวิตมัน | ||
| มิไว้ชนม์เพราะผลอัน | ทนงจิตบ่คิดกลัว | ||
| ๏ ประดาชายมิหมายใกล้ | มิมุ่งใคร่จะพันพัว | ||
| สงวนศักดิ์พิทักษ์ตัว | ทุมลใดมิให้พาน | ||
| ๏ ผิพบพราหมณ์ดำเนิรผลู | ก็จึงตูจะกล่างฃาน | ||
| กมลม่งจำนงมาน | จะสืบผัวบ่กลัวพราหมณ์ | ||
| ๏ บุรุษอื่นจะหมื่นพัน | ก็ฃ้ามั่นถนอมนาม | ||
| มิเจรจาพยายาม | สงวนพรตกำหนดใจ | ||
| ๏ พระนางทรงพระเมตตา | และสัญญาบ่ผิดไป | ||
| ก็จึงตูจะอยู่ใน | นิเวศน์ด้วยพระมารดา | ||
| ๏ บ่โปรดปรานประทานคำ | ก็ฃ้าจำจะทูลลา | ||
| ดำเนิรดงดำรงกา | ยซัดเซพเนจร ฯ | ||
| ๏ พระมารดาสดับคำ | พิลาปร่ำพิไรวอน | ||
| ดำเนิรป่าอนาทร | ลำพังองค์ก็สงสาร | ||
| ๏ ดำรัสว่าสุดาเอย | สุวัตตาภาจาร | ||
| ถนอมพรตและพจมาน | ก็ชื่นชอบระบอบบรรพ์ | ||
| ๏ ประสงค์ไฉนจะให้นาง | บ่อางขนางนะสาวสวรรค์ | ||
| พำนักเถิดประเสริฐสันต์ | อุดมสุขสวัสดี | ||
| ๏ ดำรัสพลางพระนางเรียก | พระนางราชกุมารี | ||
| วิไลยรามพระนามศรี | สุนันทาภิลาวัณย์ | ||
| ๏ สุนันทาแนะมานี่ | นรีนี้สคราญครัน | ||
| จะรุ่นราวก็คราวกัน | วิมลรูปลออทรง | ||
| ๏ เฉลียวเชาวน์ก็เกลาเกลี้ยง | บำรุงเลี้ยงณะโฉมยง | ||
| สขีชิดสนิทองค์ | ธิดาศรีบ่มีภัย ฯ | ||
| ๏ สุนันทาสุดารัตน์ | มนัสภัททะผ่องไส | ||
| สเริงมานสราญใจ | พระพักตรแช่มแจร่มจันทร์ | ||
| ๏ ดำรัสเรียกพระไภมี | และจรลีบ่ช้าพลัน | ||
| เสด็จสู่ตำหนักอัน | อุไรรัตนะรองเรือง | ||
| ๏ พระไภมีก็มีสุข | ประทังทุกขะขุ่นเคือง | ||
| จำนงนิตย์บ่ปลิดเปลือง | คนึงหาพระสามี ฯ | ||
สรรคที่ ๑๔
| ฉบัง | |||
| ๏ ปางนั้นพระนลนฤบดี | ได้ผ้านารี | ||
| ครึ่งผืนก็พลันพันกาย | |||
| ๏ รีรอท้อแท้แดดาย | เคืองขุ่นวุ่นวาย | ||
| ธทุกขะเท่าเฃาหลวง | |||
| ๏ ลำเค็ญเข็ญเข้มเต็มตวง | ตาวศัสตร์ตัดทรวง | ||
| บ่เจ็บบ่แสบแปลบปาน | |||
| ๏ อาไลยในห่วงดวงมาลย์ | สงไสยสงสาร | ||
| จะเร้นจะลี้หนีสมร | |||
| ๏ ไปแล้วมาเล่าเฝ้าจร | หน่ายแหนงแคลงคลอน | ||
| จะเริศจะร้างห่างไกล | |||
| ๏ อักอ่วนป่วนปั่นหวั่นใจ | หวนห่วงดวงใจ | ||
| เดียวเจ้าจะด้นดงเดิร | |||
| ๏ พี่อยู่พี่สู้พาเพลิน | พิศพฤกษ์เพราเนิน | ||
| พนมแพนกแปลกกัน | |||
| ๏ เสือสีห์หมีหมาสารพรรณ | พงไพรไภยัน | ||
| ตรายก็ร้ายหลายเจียว | |||
| ๏ ภูตผีมี่ฉาวกราวเกรียว | ทารุณฉุนเฉียว | ||
| เหลือบยุงบุ้งริ้นกินคน | |||
| ๏ เตร็จเตร่เอองค์ทรงทน | ทุกข์แทบแถบพน | ||
| จะเปลี่ยวจะเปล่าเศร้าจร | |||
| ๏ ปางนั้นกลีมีวร | ดลจิตอดิศร | ||
| ธขลาดธเขลาเมามนท์ | |||
| ๏ บุกชัฏลัดทางกลางหน | หลีกลี้หนีตน | ||
| มหิษีทรามไวยศัยยา | |||
| ๏ รีบร้นด้นดั้นมรรคา | ทอดเนตรทัศนา | ||
| แนวเพลิงเริงไหม้ในสัณฑ์ | |||
| ๏ ทันใดได้สดังศัพท์อัน | กองเพลิงเถกิงควัน | ||
| กระหลบบ่กลบสำเนียง | |||
| ๏ ดูราพระนลพลเกรียง | เผยเกียรติ์กำเรียง | ||
| กำไรวิลาสเลอวงศ์ | |||
| ๏ เร็วเฃ้าเราอยู่ในพง | เพลิงเร้าเผาองค์ | ||
| พางอาตม์พินาศในไฟ | |||
| ๏ เร็วเถิดเทอดฃ้าพาไป | เร็วเถิดภูวไนย | ||
| เร็วเถิดพระเลิศฦาดิน | |||
| ๏ ปางนั้นไนษัธปัถพินทร์ | แว่วศัพท์ตรับยิน | ||
| ก็โจนก็จู่สู่ไฟ | |||
| ๏ บุกพลางพลางพร้องร้องไป | อย่ากริ่งเกรงภัย | ||
| กลัวภิษม์ประเภทนานา | |||
| ๏ บัดนลยลนาคราชา | กำยำมายา | ||
| ขดอยู่บ่รู้หลีกตน | |||
| ๏ เมื่อนั้นอุรุคราชเรืองพล | เพลิงรอนร้อนรน | ||
| เร็วรีบประนมก้มทูล | |||
| ๏ ฃ้าแต่พระนลพลภูล | กำเรียงกำลูน | ||
| กำไรพระยศยืนยง | |||
| ๏ ฃ้านี้นาคนาถนามผจง | กรรโกฏกทรง | ||
| ทุกข์แทบจะทอดชนม์มรณ์ | |||
| ๏ เหตุฃ้าชล่าจิตคิดหยอน | ยักยอกหลอกหลอน | ||
| ล่อล้อนารถฤษี | |||
| ๏ เธอสาปตูสบทุกขี | กลางกองอัคคี | ||
| บ่พักบ่ผ่อนร้อนรน | |||
| ๏ ผิงเผาตราบเท่าพระนล | ภูวนาถสุรพล | ||
| สุรภิตพระเกียรติ์กำไร | |||
| ๏ เสด็จมาพบฃ้าพาไป | วางนอกแนวไฟ | ||
| จะสิ้นซึ่งสาปมุนี | |||
| ๏ เร็วเถิดนิษัธนรสีห์ | นรเศรษฐ์ศักดี | ||
| ศุภเดชกระเดื่องแดนไผท | |||
| ๏ ตูปองสนองคุณภูวไนย | ภพนาถเกรียงไกร | ||
| เกริงแกล้วพระเกียรติ์ดำเกิง | |||
| ๏ ช่วยตูสู่พนพ้นเพลิง | สำราญสำเริง | ||
| สำเร็จประสงค์ม่งหมาย | |||
| ๏ นานาเนกนาคหลากหลาย | ฤทธิ์เลิศเฉิดฉาย | ||
| จักหาเสมอฃ้าหาไหน | |||
| ๏ สามารถบำรุงกรุงไกร | บำเรอเสมอนัย | ||
| บำราบราบเสี้ยนเบียนบุญ | |||
| ๏ โปรดเถิดนรเทพธีรคุณ | ธุระฃ้าการุญ | ||
| และฃ้าจะช่วยภูบดี | |||
| ๏ ทำคุณตอบคุณหนุนทวี | ศัตรูภูมี | ||
| จะแพ้จะพ่ายมลายพล | |||
| ๏ ทูลแล้วอุรุคราชเรืองรณ | บันดาลกายตน | ||
| ขนาดกนิษฐ์อังคุลี | |||
| ๏ ปางนั้นพระนลนรสีห์ | เสด็จจากอัคคี | ||
| พานาคมาวางกลางดิน | |||
| ๏ เมื่อนั้นพระยานาคินทร์ | กรรโกฏกยิน | ||
| ดีได้พ้นสาปซาบตน | |||
| ๏ ทูลบุณยโศลกฦารณ | ดูก่อนพระนล | ||
| นฤปผู้ภูมี | |||
| ๏ พระองค์จงย่างบทศรี | เหนือแผ่นปัถพี | ||
| นับก้าวจำนงทรงเดิร | |||
| ๏ ดั่งตูกู้เกื้อเชื้อเชิญ | พระจักจำเริญ | ||
| จำรัสจรูญภูลศรี | |||
| ๏ เมื่อนั้นนิษธาธิบดี | บ่ายบาทจรลี | ||
| บ่ขุ่นบ่ข้องหมองเมิน | |||
| ๏ ก้าวย่างพลางนับดำเนิร | สิบก้าวบ่เกิน | ||
| จึ่งกรรโกฏกฉกนรินทร์ | |||
| ๏ อำนาจพระยานาคินทร์ | พระนลนฤบดินทร์ | ||
| พระรูปก็กลับกลายไกล | |||
| ๏ ผิดแปลกแผนเปลี่ยนเพี้ยนไป | พิศดูภูวไนย | ||
| บ่อาจรู้จักสักคน | |||
| ๏ นายกตกตลึงคนึงตน | หลากจิตคิดฉงน | ||
| บ่คัดบ่ค้านฃานคำ | |||
| ๏ ฝ่ายพระยานาเคนทร์เจนจำ | คืนรูปกำยำ | ||
| อุรงคะราชเลอไกร | |||
| ๏ พลางทูลมหิบาลชาญชัย | พระนลภูวไนย | ||
| นิษัธนเรศร์ลือณรงค์ | |||
| พระยานาคทูลพระนลว่า | |||
| ๏ ดูราพระองค์จงปลง | ใจเปลี่ยนเพี้ยนองค์ | ||
| ประสงค์มิให้ใครจำ | |||
| ๏ ใครคิดอิสสามาทำ | กอบเกิดกองกรรม | ||
| ก่อทุกข์ถนัดพลัดวงศ์ | |||
| ๏ แอบอิงสิงได้ในองค์ | ดลใจให้ทรง | ||
| ประพฤติบ่ชอบกอบการณ์ | |||
| ๏ บัดนี้พิษฃ้ากล้าหาญ | เต็มองค์ภูบาล | ||
| ใครสิงก็ยิ่งมฤตยู | |||
| ๏ คือหล่ออยู่ในพิษงู | จักพ้นพิษตู | ||
| ก็ต่อเมื่อพ้นกายนรินทร์ | |||
| ๏ ใครสิงให้สิงสมจินต์ | พิษฃ้านาคินทร์ | ||
| จะสิงอยู่บ้างล้างมัน | |||
| ๏ อันองค์พระองค์ทรงธรรม์ | พิษตูอยู่กัน | ||
| ริปูประทุฏฐ์ฤาสม | |||
| ๏ เสือสิงห์กระทิงแถวแนวพนม | เงือกเงี้ยวเขี้ยวคม | ||
| จะขบจะขวิดผิดองค์ | |||
| ๏ โพยภัยใดใดในดง | หนามเสี้ยนเบียนจง | ||
| จิตจ้องปองร้ายมลายลาญ | |||
| ๏ ไร้โรคาพาธพยาธิภยานต์ | เหี้ยมพหลพลวาน | ||
| อริบ่รอต่อกร | |||
| ๏ จงเสด็จด่วนโดยดงดอน | เดิรชัฏลัดจร | ||
| อโยธยาธานี | |||
| ๏ เฝ้าพระฤตุบรรณ์นฤบดี | ภูมีผู้มี | ||
| เชาวน์เชี่ยวชำนาญการสกา | |||
| ๏ ทูลว่าฃ้านี้นามวา | หุกผู้สา | ||
| รถีรถาศวาจารย์ | |||
| ๏ ขอรองลอองราชบทมาลย์ | มาดเอื้อมเอาภาร | ||
| พระองค์จงโปรดปรานี | |||
| ๏ เธอรับเลี้ยงดูอยู่ดี | จงมุ่งใจมี | ||
| จะแลกความรู้กู้ตน | |||
| ๏ วิชาม้าแลกวิชาสกากล | สแกราชชาญกมล | ||
| จะแม่นดั่งมาดปรารถนา | |||
| ๏ แคล่วคล่องลบองบาศก์อาจสา | มารถสู้สู่สถา | ||
| นสุขนิษัธสวัสดี | |||
| ๏ คืนครองไอสูรย์ภูลทวี | มหิศวรมหิษี | ||
| พระบุตรธิดาลาวัณย์ | |||
| ๏ จงจำคำฃ้าสารพรรณ | สารพัดจัดสรร | ||
| จะสบประสงค์ม่งหมาย | |||
| ๏ เสื้องนี้มีอยู่ตูถวาย | สงวนแนบแอบกาย | ||
| บ่ละบ่ร้างห่างไป | |||
| ๏ แม้นใคร่คืนรูปภูวไนย | สวมเสื้อสุรไกร | ||
| ระลึกถึงฃ้านาคินทร์ | |||
| ๏ พระจักคืนรูปนฤบดินทร์ | ระบือระบิน | ||
| พระบุพระนามฃามเธอ | |||
| ๏ ทรงสัตย์กระหวัดจิตสนิทเสนอ | ถนอมนิษัธสมรรถเสมอ | ||
| สมิทธิแกล้วกลางณรงค์ | |||
| ๏ ทูลพาลพระยางูผู้ทรง | สุรภาพเพ็ญพงศ์ | ||
| ก็หายวับกับตา ฯ | |||
สรรคที่ ๑๕
| อิทิสํฉันท์ | |||
| ๏ ปางนิษัะนรินทะยินพระยา | ภุชงค์ทำนูลก็ภูลมนา | ||
| ภินันท์พลัน | |||
| ๏ ฝ่ายอุรงคะราชอำนาจอนันต์ | สำเร็จประสงค์ภุชงค์ก็อัน | ||
| ตรธานไป | |||
| ๏ นลนราธิเบนทร์เจนณะไพร | ก็ด่วนดำเนิรณะเถินณะไศ | ||
| ละพฤกษ์สาณฑ์ | |||
| ๏ เลียบพนัสและลัดพนมพนานต์ | พนาชพนาลิกาตระการ | ||
| เถกิงรมย์ | |||
| ๏ ผองพิหคก็ผกก็โผพนม | พิหงค์พิราบพิลาบระงม | ||
| ระงายครวญ | |||
| ๏ เกราญจะเร้าจะเรียกสำเหนียกสำนวน | สำเนียงพระนางสอางกำศรวญ | ||
| กำศรดศัลย์ | |||
| ๏ สร้อยอิร้าก็ถาชล่าสวรรค์ | อิลุ้มอิแอ่นก็แล่นถลัน | ||
| ถลาไป | |||
| ๏ สาลิกาปรอดก็พลอดณะไพร | กระจอกกระจาบกระจิบกระไซ | ||
| กระสาดง | |||
| ๏ ยางกระหรอดกระเรียนกะลิงก็ลง | กระตั้วกระเต็นก็เต้นณะดง | ||
| ณะดินแดน | |||
| ๏ เหยี่ยวตะไกรตระไนกะเหล่ากะแวน | กะต้อยติวิตจะคิดแคนน | ||
| ก็มากมาย | |||
| ๏ ภูบดีบ่มีหทัยสลาย | คนึงพระนางบ่ว่างบ่วาย | ||
| บ่เว้นวัน | |||
| ๏ ทรงพระบทจรณะดอนอรัญ | ประเภทพฤกษ์พิลึกอนันต์ | ||
| เอนกมี | |||
| ๏ กรรณิการ์ผกาจำปาจำปี | ตะไคร้ตะคร้อสมอสมี | ||
| แสมเจือ | |||
| ๏ โมกมรุมมริดมะขวิดมะเขือ | มะฃามระกำมะกล่ำมะเกลือ | ||
| ก็เกลื่อนไป | |||
| ๏ ต้นตะบูนตะแบกก็แซกลำไย | ลำดวนพยอมก็หอมณะไพร | ||
| พนาธวา | |||
| ๏ ตาลมะตูมมะตาดก็ดาษฉมา | จะเลือกจะสรรจะพรรณะนา | ||
| ก็เหลือเกิน | |||
| ๏ เกษกษัตริย์นิษัธบดีก็เดิร | ณะห้วยณะไพรณะไศระเขิน | ||
| พนาดร | |||
| ๏ หมู่มฤคก็เล่นก็เร้นก็จร | พยัคฆะสีหะหมีสุกร | ||
| คณาเกียรณ์ | |||
| ๏ เหม้นระมั่งระมาดก็ดาษเดียร | สมันก็ล่าและขลาก็เบียน | ||
| ณะพงเพิง | |||
| ๏ ควายกระต่ายกระแตก็แส้กระเซิง | กระจงก็พลัดกระจัดกระเจิง | ||
| กระจายหนี | |||
| ๏ เหลือมก็เลื้อยและรัดกระหวัดชนี | กระรอกและลิงกระทิงก็มี | ||
| ก็มากครัน | |||
| ๏ นลดำเนิรณะเขินศิขรอรัญ | สกลสถานลหานอนันต์ | ||
| อเนกมี | |||
| ๏ มุ่งกมลและด้นมหาฏวี | บ่เบื่อดำเนิรบ่เพลินพิถี | ||
| ธรีบจร | |||
| ๏ สิบทิวาพระนลก็ดลนคร | อโยธยามหานิกร | ||
| อุดมศรี | |||
| ๏ สู่นิเวศน์และเฝ้าพระเจ้าบุรี | ทำนูลทำนองลบองคะดี | ||
| บ่ช้านาน | |||
| ๏ พระนลผู้แปลงเปนนายม้าชื่อวาหุกทูลว่า | |||
| ๏ ฃ้าพระองค์จำนงกมลสราญ | จะรองลอองพระบทมาลย์ | ||
| พระทรงศักดิ์ | |||
| ๏ ชาญวิชาวราศวาภิรักษ์ | จะฝึกจะหัดก็ปรัตะยักษ์ | ||
| บ่มีเสมอ | |||
| ๏ ทราบกิจานุกิจบ่ผิดบ่เผลอ | จะคิดจะทำสน่ำเสนอ | ||
| สนองสาร | |||
| ๏ อันนสังสการะฃ้าชำนาญ | จะต้มจะหุงประปรุงก็ปาน | ||
| อมรกฤติ์ | |||
| ๏ ทรงประสงค์ไฉนจะได้ประดิษฐ์ | ประดุจพระองค์จำนงบ่ผิด | ||
| บ่แผกไป | |||
| ๏ ขอพระภูบดีธมีหทัย | ประกอบกรุณสุคุณอภัย | ||
| พระภูธร ฯ | |||
| พระฤตุบรรณตรัสว่า | |||
| ๏ นี่แน่ะท่านทหารชำนาญสมร | สมรรถวิชากละมานคร | ||
| บ่คิดแคลง | |||
| ๏ ท่านก็สามิภักดิ์ตระหนักบ่แหนง | และตูก็ม่งจำนงแสวง | ||
| จะทำคุณ | |||
| ๏ จงพำนักพิทักษ์ตุรงค์กรุณ | และขี่และขับสนับสนุน | ||
| สนองกิจ | |||
| ๏ ทรัพยะไซร้จะให้อเนกชนิด | สุภักตะพัสตระภัทระพิต | ||
| ประไพพัฒน์ ฯ | |||
| ๏ ปางพระนลสดับกษัตริย์ดำรส | ธรับธรองบ่ข้องบ่ขัด | ||
| ก็ยินดี | |||
| ๏ อยู่อโยธยามหาบุรี | พำนักประชาปะบาระมี | ||
| พระราชา | |||
| ๏ หวนระลึกพระนางบ่ว่างทิวา | คนึงพระน้องก็ข้องอุรา | ||
| พระภูวไนย | |||
| ๏ เศร้ากำศรดระทดระทวยหทัย | บ่รู้จะปลดกำศรดกระไร | ||
| ก็ขับครวญ ฯ | |||
| พระนลทรงขับว่า | |||
| ๏ โอ้สมรเสมอสุมาลย์ประมวล | สุคุณสุธรรมประจำสงวน | ||
| เสงี่ยมศักดิ์ | |||
| ๏ ฝัวก็ร้างพธูบ่อยู่พิทักษ์ | อุราจะไหม้หทัยจะหัก | ||
| จะแตกพัง | |||
| ๏ เจ้าจะหิวจะโหยจะโรยกำลัง | จะเปนไฉนและใครระวัง | ||
| พิทักษ์นาง ฯ | |||
| ๏ นายม้าชื่อชีวละกล่าวแก่พระนลว่า | |||
| ๏ นี่แน่ะนายบ่คลายระคายระคาง | เพราะเหตุไฉนมิใครจะวาง | ||
| จะเว้นครวญ | |||
| ๏ จงแถลงแสดงยุบลขบวน | ระทวยระทดกำศรดกำศรวญ | ||
| เพราะนางไหน ฯ | |||
| พระนลตรัสว่า | |||
| ๏ จงสดับเถอะเจ้าและเราจะไข | ยุบลคะดีบ่มีระไว | ||
| ระวังพราง | |||
| ๏ มีสตรีสุคุณวิบุลย์วรางค์ | วิไลยวิลาสสอาดสอาง | ||
| สเอวอร | |||
| ๏ มีสวามิหมางและร้างสมร | เพราะโฉดเพราะเฉากำเลาวิกร | ||
| วิกลจิต | |||
| ๏ นางณะแนวพนมผธมสนิท | สมามิหนีบ่มีจะคิด | ||
| คนึงนาง | |||
| ๏ แสนลำบากณะไพรและภัยณะกลาง | พนัสก็ร้ายระคายระคาง | ||
| ลำเค็ญใจ | |||
| ๏ ทุกทิวานิศาสวามิไป | ณะเดียรถะดอนก็ถอนหทัย | ||
| และขับครวญ | |||
| ๏ โอ้สมรเสมอสุมารลย์ประมวล | สุคุณสุธรรมประจำสงวน | ||
| เสงี่ยมศักดิ์ | |||
| ๏ ผัวก็ร้างพธูบ่อยู่พิทักษ์ | อุราจะไหม้หทัยจะหัก | ||
| จะแตกพัง | |||
| ๏ เจ้าจะหิวจะโหยจะโรยกำลัง | จะเปนไฉนและใครระวัง | ||
| พิทักษ์นาง | |||
| ๏ ฝ่ายสมรก็จรณะดอนฉวาง | จะเปนจะตายจะวายจะวาง | ||
| มิรู้เลย | |||
| ๏ เรืองอำนัคฆะนุชประดุจเฉลย | สวามินางบ่ว่างเสวย | ||
| วิบากกรรม | |||
| ๏ เหตุวิชาวิบัติอสัตย์อธรรม | เพราะเขลาเพราะขลาดอุบาทว์ระยำ | ||
| ก็เปนไป ฯ | |||
| ๏ นลรำพรรณ์รำพึงคำนึงหทัย | บ่ลืมพระนางสองอุไร | ||
| อุราเคือง | |||
| ๏ อยู่อโยธยาบุราณะเรือง | กำศรวญบ่ปลดกำศรดบ่เปลือง | ||
| บ่แปรไป ฯ | |||
สรรคที่ ๑๖
| อินทรวิเชียรฉันท์ | ||||
| ๏ เมื่อนั้นวิทรรภ์ราช | ภพนาถนรินทร์ไกร | |||
| ทราบฃ่าวพระนลไน | ษธผู้พระเขยขวัญ | |||
| ๏ อีกองค์พระไภมี | มหิษีฉวีจันทร์ | |||
| สององค์ธำรงมัน | ยุวิโยคประยูรยง | |||
| ๏ ราชัยมไหสูรย์ | สุวิบูลย์จรูญรง | |||
| สูญสิ้นนรินทร์ทรง | จรป่าปิยาตาม | |||
| ๏ ตกยากลำบากบุก | ทุคทุกขะทุกยาม | |||
| สิงห์เสือก็เหลือหลาม | ภยะหลายก็กรายองค์ | |||
| ๏ ท้าวภีมะมีคนึง | พระธิดาณะป่าดง | |||
| เขินเฃาลำเนาพง | บทจรจะอ่อนแรง | |||
| ๏ สงสารพระเขยขวัญ | จะสัณฑะสำแลง | |||
| โพยภัยณะไพรแวง | พหุพิษก็พิสดาร | |||
| ๏ ตรึกพลางพระภูมี | ธก็มีพระโองการ | |||
| ให้หาคณาจารย์ | ทวิชาติชาญเชาวน์ ฯ | |||
| พระภีมะตรัสว่า | ||||
| ๏ ดูราทิชาจารย์ | อุระตูบ่รู้เบา | |||
| บุตรเขยบตรีเรา | จรจากมไหสูรย์ | |||
| ๏ ซัดเซพเนจร | ภยะขรศิฃาดูร | |||
| ใครเล่าจะเอาธูร | นิธินิดบ่ติดตน | |||
| ๏ พราหมณ์เร่งดำเนิรไพร | จิตใคร่แสวงนล | |||
| สืบหาณะอารญ | และนครบ่หย่อนเพียร | |||
| ๏ สืบทั้งพระไภมี | ยุวดีดำรูเจียร | |||
| สบองค์พระทรงเกียร | ติก็รีบทำนูลเชิญ | |||
| ๏ คืนสู่วิทรรภ์รัฎ | ฐสุภัททะภูลเพลิน | |||
| รีบดั้นอรัญเทอญ | ทวิชาติเชาวน์ชาญ | |||
| ๏ รางวัลอนันต์นับ | นิธิทรัพยะส่ำสาร | |||
| บรรดาคณาจารย์ | จะนิยมก็สมหมาย | |||
| ๏ เขยฃ้าผิหาพบ | ผิประสบสุดาฉาย | |||
| แก้วกาญจน์ประมาณหลาย | หยะช้างจะรางวัล | |||
| ๏ ปลาเฃ้าและเย่าใหญ่ | ก็จะให้บ่เกียดกัน | |||
| โคถ้วนจำนวนพัน | พิตหลากก็มากมาย | |||
| ๏ พราหมณ์ใดหทัยมุ่ง | ธุระจุ่งสำเร็จหมาย | |||
| รางวัลอนันต์หลาย | จะประสบประสงค์สรร ฯ | |||
| ๏ ปางปวงทิชาจารย์ | พนมานสดับพลัน | |||
| บ่ายหน้ามหารัญ | จรแยกดำเนิรไพร | |||
| ๏ เขินเขตประเทศสิ้น | ทิศถิ่นพนาลัย | |||
| มาดม่งจำนงใจ | จรสืบกษัตริย์สอง | |||
| ๏ หมายหาพระนารี | มหิษีฉวีทอง | |||
| หมายค้นพระนลจอง | จิตคิดจะติดตาม | |||
| ๏ ห่อนพบพระพรรณ์ไร | อรไทยะเรืองราม | |||
| เขินขัณฑ์นิคมคาม | จรสืบแสวงนาง | |||
| ๏ ห่อนพบพระทรงพล | บทต้นดำเนิรพลาง | |||
| สืบฃ่าวณะราวทาง | วนเทศธานี ฯ | |||
| ๏ ปางพราหมณ์สุพรตนา | มสุเทวะเวที | |||
| บุกฝ่าพนาลี | จรจวบนครไกร | |||
| ๏ เจทีบุรีรัฏ | ฐวิวัฒนะเวียงชัย | |||
| ราษฎร์ร่มนิยมใน | พระสุพาหุราชา | |||
| ๏ ปางนั้นกุมารี | ยุวดีสุนันทา | |||
| สาวสวรรค์กำนัลมา | มสน้อมประนมคัล | |||
| ๏ ผ่อนกายสบายองค์ | ยุพยงณะสวนขวัญ | |||
| ปรีดิ์เปรมเกษมสันต์ | สุขวัฒน์ณะวันบุญ | |||
| ๏ ไภมีนรีรัตน์ | วรฃัตติยาดุลย์ | |||
| เคียงข้างพระนางสุน | ทรทิพย์สุนันทา | |||
| ๏ ปางพราหมณ์สุเทพยล | อรรัตนะรามา | |||
| ทรงโฉมประโลมตา | จิตแจ้งบ่แคลงกมล | |||
| ๏ ว่าองค์พระไภมี | มหิษีศยามนล | |||
| เผือดซูบพระรูปยล | สิริหย่อนฉอ้อนองค์ | |||
| ๏ อ้าตูจำนงมา | นสมาณะป่าดง | |||
| จงหวังก็ดังจง | จรหาก็มาเห็น | |||
| ๏ โน่นนางสอางลัก | ษณะพักตระพรรณเพ็ญ | |||
| ฉันฉวีพระศรีเปน | สุรโลกกานดา | |||
| ๏ ช่วงโชติอุโรชเพื่อม | พิศเลื่อมละลานตา | |||
| บูรณ์จันทร์สุวรรณ์จา | รุจรัสสุสัตรี | |||
| ๏ กานดาประภาฉาย | ทิศหลายขจายศรี | |||
| มล้างมืดมลายมี | สิรินางสว่างดิน | |||
| ๏ ดังกามเทวี | พระรตีสุคันธิน | |||
| งามลบพิภพจิน | ตนห่วงพระดวงสมร | |||
| ๏ นวลนางวรางค์รัตน์ | กลปัทมะงามงอน | |||
| โศภาณะสาคร | อภิรมยะลำยอง | |||
| ๏ นางจากวิทรรภ์รัฐ | ดุจปัทมะพลัดหนอง | |||
| ทึ้งถอนกระฉ่อนฟอง | ชลฃุ่นฃจายตม | |||
| ๏ จันทร์ทองบ่ส่องแสง | ศศิแห้งระหวยกรม | |||
| คือราหุมาอม | ศศพินทุสิ้นแรง | |||
| ๏ หมองหมางเพราะร้างผัว | สิริมัวสลัวแสง | |||
| อ้างว้างระคางแคลง | จิตเศร้ากำเดาองค์ | |||
| ๏ เหมือนหนึ่งนทีแห้ง | ขณะแล้งก็ไหลลง | |||
| ลำน้ำระกำทรง | ชลเหือดก็เดือดดาล | |||
| ๏ เปรียบปัทมีมี | หสดีแสดงพาล | |||
| ขุดคุ้ยตลุยลาญ | บุษกรก็ถอนโยน | |||
| ๏ ปัทมีบ่มีปัท | มะกระจัดกระจายโคลน | |||
| วายวอดตลอดโคน | ผิวเง่าบ่เนาดิน | |||
| ๏ เคยงามบ่งามเลย | รสเคยสุคันธิน | |||
| หนองบัวสลัวสินธุ์ | เพราะสโรชสลายลง | |||
| ๏ อุปมาก็ฉันใด | อุปมัยฉนี้ตรง | |||
| ไภมีฉวีอง | คะสลัวเพราะผัวจร | |||
| ๏ พิศองค์ก็สงสาร | สุกุมารละลานสยอน | |||
| นวลนางสอางอร | ประทะกรรมก็ช้ำนวล | |||
| ๏ ควรแก่คฤหาสน์แก้ว | มณิแพร้วประไพสงวน | |||
| แสงแดดบ่แผดกวน | วนิดาประภามัย | |||
| ๏ ยามร้างสวามี | ดจุศรีสุมาลัย | |||
| แผ่ผึ่งรำไพไอ | กระอุเร้าก็เผาผกา | |||
| ๏ รูปวานอุทารคุณ | สุวิบุลยะกานดา | |||
| ดังจันทะเลฃา | นิลเมฆมาบดบัง | |||
| ๏ ห่อนมีมณีมัณ | ฑนอันอุไรรัง | |||
| อดสูจะดูดัง | ชนใช่พิชัยพงศ์ | |||
| ๏ เริศรักตระหนักโศก | วิปรโยคประยูรยง | |||
| ร้างผัวก็มัวมง | คลผองก็หมองหมาง | |||
| ๏ นางใดผิไร้ภู | ษณะชูพะบูนาง | |||
| มีคู่ก็ชูพาง | มณิภูษณาภรณ์ | |||
| ๏ แน่งนางผิร้างคู่ | ผิวภูษณากร | |||
| งามสรรพประดังอร | ก็บ่ชูพะบูเลย | |||
| ๏ อ้าองค์พระนลภู | ธรผู้พิบากเอ๋ย | |||
| ติดตามพระทรามเชย | ณะพนมนิคมไหน | |||
| ๏ ป่านนี้จะหนักทุกข์ | จรบุกพนาลัย | |||
| เศร้าส้อยละห้อยใจ | กลจิตจะจากกาย | |||
| ๏ เมื่อใดจะได้พบ | นุชนบพระนลฉาย | |||
| ดั่งโรหิณีพราย | จรพบพระจันทร์เพ็ญ | |||
| ๏ นลได้พระนางคืน | ก็จะรื่นอุราเย็น | |||
| ปลื้มเปรมเกษมเปน | สุขล้ำประจำใจ | |||
| ๏ ห่อนได้มไหสูรย์ | สุวิบูลยะราชัย | |||
| โภคทรัพยะยับไป | นลหากบ่ไยดี | |||
| ๏ พบนางก็พางพบ | สุขครบณะธาตรี | |||
| ได้เมทินีมี | ศุภศานติปานกัน | |||
| ๏ ชายใดณะไตรภพ | บ่มิลบนรินทร์อัน | |||
| ควรคู่พธูวรร | ณวิวัฒน์สวัสดี | |||
| ๏ หญิงใดณะไตรภพ | บ่มิลบพระนารี | |||
| ควรคู่พระภูมี | นลแกล้วณรงค์รอน | |||
| ๏ ใครอื่นบ่ควรคู่ | พระพธูพระภูธร | |||
| เธอศักดิ์เสมออร | อรศักดิ์เสมอเธอ | |||
| ๏ ตูมาประสบองค์ | ยุพยงวิไลยเลอ | |||
| จำด่วนบ่ควรเมอ | จิตอยู่บ่รู้การ | |||
| ๏ จักเฝ้าพระไภมี | ยุวดีทำนูลสาร | |||
| เพื่อนางสอางมาลย์ | มละเศร้ากำเดาใจ | |||
| ๏ ตรึกพลางสุเทพเข้า | จรเฝ้าพระพรรณ์ไร | |||
| ทูลความพระทรามไวย | ดุจเจตนามา ฯ | |||
| พราหมณ์สุเทวทูลนางทัมยันตีว่า | ||||
| ๏ อ้านางสอางรัตน | วรฃัตติยาภา | |||
| ฃ้าชาววิทรรภ์นา | มสุเทวะเวที | |||
| ๏ เที่ยวมาณะอารัณย์ | คิริขัณฑะธานี | |||
| รับสั่งพระภูมี | อธิราชชนกนาง | |||
| ๏ ให้สืบแสวงหา | พระธิดาณะดงขวาง | |||
| เฃตเฃาลำเนาทาง | ชนบทนครปวง | |||
| ๏ ปิ่นฃัณฑ์วิทรรภ์รัฎ | ฐะกษัตริย์กำศรดทรวง | |||
| ถวิลหาสุดาดวง | จิตพลัดณะพงไพร | |||
| ๏ อันองค์กษัตริย์ศรี | ชนนีชนกไกร | |||
| อยู่ดีบ่มีภัย | นิรโรคดำรง | |||
| ๏ ทั้งสามพระภาตา | พระธิดาพระบุตรทรง | |||
| ผาสุกทุกองค์ | สุสถิติ์ธำรงศรี | |||
| ๏ แต่องค์พระมารดา | ชนกาธิราชมี | |||
| คำนึงพระนารี | จิตห่วงพระดวงจันทร์ | |||
| ๏ ร้อยพราหมณะตามหา | พระธิดาณะไพรสัณฑ์ | |||
| ขอบเฃตประเทศอัน | นรราษฎร์ดำรงเรือง | |||
| ๏ ห้วยธารละหานทุ่ง | จิตมุ่งดำเนิรเนือง | |||
| อาศรมนิคมเมือง | จรสืบพระโฉมงาม ฯ | |||
| ๏ เมื่อนั้นพระรามา | วนิดาสดับพราหมณ์ | |||
| ทูลถ่องทำนองความ | อรพินทะยินดี | |||
| ๏ ซักไซ้มิใคร่สุด | วรบุตระบุตรี | |||
| โรคภัยบ่ได้มี | ฤพยาธิมาทรง | |||
| ๏ ถามฃ่าวพระภาดา | ชนิกาชนกวงศ์ | |||
| ไอสูรย์ประยูรองค์ | อรรัตน์ดำรัสถึง | |||
| ๏ ซักพลางพระนางโศก | วิปโยครำพึง | |||
| โศกซ้ำระกำกรึง | จิตศัลยะกรรแสง ฯ | |||
| ๏ เมื่อนั้นสุนันทา | พระธิดาคนึงแคลง | |||
| หลากใจไฉนแหนง | จิตทุกฃะเต็มตวง | |||
| ๏ พลางทูลพระพันปี | ชนนีพระนางหลวง | |||
| เห็นช้ำระกำทรวง | ยุพยงธสงสาร | |||
| ๏ ฃ้าแต่พระมารดา | กลยาณินงคราญ | |||
| นางนี้ฤดีดาล | ปริเทวะโศกา | |||
| ๏ ร้องไห้พิไรร่ำ | อุระช้ำกระมังหนา | |||
| สงสารจะลาญอา | ดุรเดือดบ่เหือดหาย | |||
| ๏ เรียกพราหมณ์และถามดู | ก็จะรู้คะดีปราย | |||
| ใจตูบ่ดูดาย | กรุณาอุราดูร | |||
| ๏ โปรดเถิดพระมารดา | กลยาณิจำรูญ | |||
| เรียกถามและพราหมณ์ทูล | ก็จะแจ้งประจักษ์ใจ ฯ | |||
| ๏ เมื่อนั้นพระพันปี | ชนนีนรินทร์ไกร | |||
| ฟังความพระทรามไวย | ดนยาพงางาม | |||
| ๏ ตรัสเรียกสุเทพเฃ้า | จรเฝ้าพระนางถาม | |||
| เหตุผลยุบลความ | อรไทยจะใคร่ยิน | |||
| ๏ อ้าพราหมณะงามพรต | วรพจนะภาษิน | |||
| นางนั้นรำพรรณ์จิน | ตวิบากเพราะพรากใคร | |||
| ๏ เกรียมกรมระทมกรรม | อุระช้ำประจำใจ | |||
| ฃุ่นเขตเพราะเหตุไร | ระบุบอกยุบลเรา | |||
| ๏ ใครเปนสวามี | ชนนีชนกเฃา | |||
| ถิ่นบ้านสถานเนา | ทิศไหนจะใคร่ยิน | |||
| ๏ นางใช่จะไร้วงศ์ | ยุพยงประวาสิน | |||
| ตกยากลำบากกิน | ผลไม้ณะไพรแวง | |||
| ๏ พราหมณ์ก็จงเล่า | ระบุเค้ายุบลแสดง | |||
| ย่นแยกจำแนกแจง | ดุจมีคะดีมา ฯ | |||
| ๏ ปางพราหมณ์สุเทพยิน | พระนรินทะมารดา | |||
| เริ่มต้นยุบลวา | ทะทำนูลพระนางไป ฯ | |||
สรรคที่ ๑๗
ฉบัง แล สุรางคณางค์
พราหมณ์สุเทวทูลพระราชมารดาว่า
| ๏ ฃ้าแต่พระราชอรไทย | สิริวิไลย | ||
| นรินทะราชมารดา | |||
| ๏ ยังมีภีมะราชเรืองปรา | กฎฃามนามมา | ||
| ถะทุกประเทศเฃตเมือง | |||
| ๏ ครองราษฎร์ครอบร่มรมย์เรือง | เรียบราบปราบเปลือง | ||
| บ่มีอริริรณ | |||
| ๏ ไอศวรรย์วิทรรภ์รัฐเลอบน | เลิศล้ำดำกล | ||
| พระเกียรติ์กระเดื่องแดนไกร | |||
| ๏ เธอมีบุตรีทรามไวย | เฉิดลักษณ์ไฉไล | ||
| พระรูปก็เลิศนารี | |||
| ๏ นางนี้คือนางไภมี | นางทัมะยันตี | ||
| วิทรรภะราชธิดา | |||
| ๏ อนึ่งในนิษัธฃัติยา | ธิบดินทร์ยินดา | ||
| นุภากระหลบภพไตร | |||
| ๏ พระนามพระนลภูวไนย | ริปูรู้ไป | ||
| บ่อาจประชิดฤทธี | |||
| ๏ นางนี้คือนางไภมี | ผู้พระมหิษี | ||
| พระนลนเรศร์เรืองณรงค์ | |||
| ๏ พระนลพระน้องสององค์ | สู่ป่าฝ่าพง | ||
| เพราะเหตุพนันมันนำ | |||
| ๏ ตกทุกข์ได้ยากตรากตรำ | แพ้สกาพาระกำ | ||
| มไหศวรรย์พลันผลาญ | |||
| ๏ ฃ้านี้ภีมะราชบรรหาร | หาองค์นงคราญ | ||
| นิคมศิขรดอนขวาง | |||
| ๏ ตูเดียวเที่ยวมาหานาง | สบองค์สำอาง | ||
| บ่พลาดบ่พลั้งดังทูล | |||
| ๏ คือนางองค์นี้ศรีบูรณ์ | แจ่มล้ำจำรูญ | ||
| เสมอเสมือนเดือนหงาย | |||
| ๏ มีพยานคือไฝประไพพราย | หว่างขนงทรงฉาย | ||
| กำเนิดก็เกิดกับองค์ | |||
| ๏ บัดนี้มลกลบลบลง | ไฝนางหว่างขนง | ||
| จะหาบ่เห็นเพ็ญศรี | |||
| ๏ เหมือนจันทร์ดั้นเมฆหมอกมี | มืดทั่วธาตรี | ||
| มิไสมิส่องผ่องพรรณ์ | |||
| ๏ แม้ฉนั้นพระธิดาลาวัณย์ | ลักษณ์เลิศเฉิดฉัน | ||
| บ่โหดบ่ห่อนหย่อนงาม | |||
| ๏ ผิวไร้เครื่องประดับวับวาม | โฉมยงนงราม | ||
| วิไลยะไร้ราคี | |||
| ๏ เทียบทองผ่องผุดสุดศรี | ขุดจากปถพี | ||
| ก็ชูก็เชิดเพริศพรรณ์ | |||
| ๏ นางนี้โศภาลาวัณย์ | ฃ้ารู้เร็วพลัน | ||
| ว่าพระธิดานารี | |||
| ๏ ความร้อนย่อมส่ออัคคี | ฉันใดเทวี | ||
| ก็แจ้งประจักษใจตู ฯ | |||
| ๏ เมื่อนั้นสุนันทาโฉมตรู | ฟังความงามดู | ||
| ดำริห์ระบอบสอบพยาน | |||
| ๏ ทรงอยิบขันทองรองพาน | พลางองค์นงคราญ | ||
| ก็ล้างพระพักตรไภมี | |||
| ๏ มลทินสิ้นไปไฝภี | มะธิดานารี | ||
| ก็เด่นประดุจดวงเพ็ญ | |||
| ๏ สมดังคำพราหมณ์งามเห็น | แม่นแท้แน่เปน | ||
| วิสุทธะลักษณ์ลานตา | |||
| ๏ จึงองค์พระราชมารดา | อีกทั้งสุนันทา | ||
| ก็ลูบก็ไล้ไภมี | |||
| ๏ ขณะนั้นพระราชชนนี | คำนึงคะดี | ||
| พระนางก็เดือดแดดาล | |||
| ๏ โศกพลางนางเผยพจมาน | ดูก่อนนงคราญ | ||
| วิไลยวิลาสเลอภู | |||
| ๏ อันองค์นงคราญหลานตรู | ลูกน้องของตู | ||
| มหิษีวิทรรภ์กันยา | |||
| ๏ คนอื่นคนไกลไหนมา | สาวสรรค์ขวัญตา | ||
| จงแจ้งประจักษ์ใจนาง | |||
| ๏ ป้ากับแม่เจ้าเยาวภางค์ | สององค์สำอาง | ||
| ธิดาแห่งท้าวสุทามัน | |||
| ๏ เปนปิ่นประเทศเฃตขัณฑ์ | ทศารณ์ไอศวรรย์ | ||
| สวัสดิ์วิบูลย์ภูลศรี | |||
| ๏ แม่เจ้าวิวาหะพระภี | มะผู้ภูมี | ||
| วิทรรภะรัฐราชา | |||
| ๏ ป้าสู่เจทีวิวาห์ | เปนราชชายา | ||
| พระวีรพาหุเหิมหาญ | |||
| ๏ ป้าไซร้ได้เห็นนงคราญ | เมื่อเจ้าเยาวมาลย์ | ||
| กำเนิดจากองค์ชนนี | |||
| ๏ ไฝนางหว่างเนตรมารศรี | สำคัญมั่นมี | ||
| ตระหนักบ่แหนงแจ้งจง | |||
| ๏ นงคราญหลานฃ้าอย่าทรง | โศกเศร้าเหงาองค์ | ||
| ประสบประเสริฐเถิดนาง | |||
| ๏ ปลดทุกข์ปลิดทิ้งสิ่งหมาง | หมองหมายคลายระคาง | ||
| และเสพย์แต่สุขสวัสดี ฯ | |||
| ๏ เมื่อนั้นอรไทยไภมี | ยินพระมาตุลี | ||
| ก็ชื่นก็แช่มแจ่มใจ | |||
| ๏ ประนมก้มกราบทูลไป | ฃ้าแต่อรไทย | ||
| นรินทะราชชนิกา | |||
| ๏ ฃ้านี้มีสุขทุกวา | ระพึ่งพระบา | ||
| รมีพระองค์ทรงคุณ | |||
| ๏ แผ่ผลล้นเหลือเกื้อหนุน | อรไทยใจบุญ | ||
| บ่รู้จักฃ้าว่าใคร | |||
| ๏ ยังทรงเม็ดตาอาไลย | เอาอกเอาใจ | ||
| บ่ชอกช่ช้ำรำคาญ | |||
| ๏ บัดนี้รู้ว่าฃ้าหลาน | เสริมส่งสงสาร | ||
| จะทรงพิทักษ์รักษา | |||
| ๏ ฃ้าฃอพระคุณกรุณา | โดยเหตุเจตนา | ||
| จะใคร่คืนสู่บูรี | |||
| ๏ เฝ้าองค์พระชนกชนนี | ดรุณดรุณี | ||
| ลูกฃ้าทากรทั้งสอง | |||
| ๏ กำพร้าพ่อแม่แดหมอง | หม่นล้ำลำยอง | ||
| จะโศกจะเศร้าเหงาทรวง | |||
| ๏ พระป้าการุณคุณปวง | โปรดเรียกวอหลวง | ||
| และโปรดให้ฃ้าลาไป | |||
| ๏ คืนสู่วิทรรภ์เวียงชัย | สมหวังดังใจ | ||
| โดยเจตนาฃ้าเทอญ ฯ | |||
| ๏ เมื่อนั้นพระนางล้ำจำเริญ | ฟังคำซ้ำเพลิน | ||
| พระพจมานหลานขวัญ | |||
| ๏ พระนางพลางเรียกวอสุวรรณ์ | พร้อมพหลพลสรร | ||
| แต่ล่ำแต่เรี่ยวแรงณรงค์ | |||
| ๏ ฝ่ายพระราชบุตรยุทธยง | พระสุพาหุองค์ | ||
| นรินทะปิ่นเจที | |||
| ๏ อำนวยช่วยพระชนนี | ส่งพระไภมี | ||
| คืนสู่วิทรรภ์เวียงชัย | |||
| ๏ พงไพรไพร่พลกล่นไกล | แห่หามตามไป | ||
| สพรึบสพร้อมล้อมนาง ฯ | |||
| ๏ เมื่อนั้นพระวิทรรภ์กันยางค์ | เลิศล้ำสำอาง | ||
| วิไลยวิลาสเลอศรี | |||
| ๏ สมถวิลอรพินท์ยินดี | เฝ้าพระชนนี | ||
| พระบิตุราชเรืองไกร | |||
| ๏ ยงยศฃัติยาธิปตัย | อ่าเอี่ยมอำไพ | ||
| ศุภาภิรมย์สมบูรณ์ | |||
| ๏ พรั่งพร้อมพันธ์พงศ์วงประยูร | เอื้อเฟื้อเกื้อกูล | ||
| สนับสนุนเนืองนัย | |||
| ๏ นางตระกองสองบุตรสุดใจ | กอดทับกับหทัย | ||
| ประคับประคองสองศรี | |||
| ๏ บูชาสุรารักษ์ศักดี | ประณามพราหมณ์ชี | ||
| บ่บกบ่พร่องคลองธรรม | |||
| ๏ ร้อยสุขทุกข์หนึ่งพึงนำ | สุขหลายมลายลำ | ||
| เค็ญข้อที่ก่อกองเข็ญ | |||
| ๏ พรากพระสวามีพีรเพ็ญ | คำนึงพึงเห็น | ||
| จะสุขจะสันต์ฉันไร | |||
| ๏ รำลึกพระนลพลไกร | นงรามทรามไวย | ||
| ก็กอบระกำช้ำแด | |||
| ๏ รำพึงตลึงลาญแล | กรรมกั้งรังแก | ||
| ละห้อยละเหี่ยเปลี้ยองค์ | |||
| ๏ ปางพระชนนีมีจง | ในจิตคิดพวง | ||
| พระราชธิดาลาวัณย์ | |||
| ๏ เห็นนางระคางจาบัลย์ | ทรงถามความพลัน | ||
| เพราะหตุไฉนใคร่ยิน | |||
| ๏ ฝ่ายราชธิดาอาจิน | จงหาสวามินท์ | ||
| ก็ทูลพระราชมารดา | |||
| ๏ ฃ้าแต่พระแม่มีกา | รุณเอื้อเอาภา | ||
| ระไฝ่และเฝ้าเช้าเย็น | |||
| ๏ แม้นพระชนนีมีเอ็น | ดูตูผู้เข็ญ | ||
| จำนงสงวนชีวี | |||
| ๏ จงตามพระวิศามบดี | คืนมาธานี | ||
| และฃ้าจะยิ่งชนม์ยืน | |||
| ๏ พรากนลพรั่งน้ำตากลืน | โศกซั้นวันคืน | ||
| มิช้าจะวอดชนม์วาย | |||
| ๏ ปางนั้นพระแม่แดดาย | ฟังคำซ้ำระคาย | ||
| ก็เฝ้าพระราชสามี | |||
| ๏ ทูลความตามข้อคะดี | ดังทัมยันตี | ||
| ทำนูลจำนงองค์นาง | |||
| ๏ เมื่อนั้นวิทรรภ์ราชเรืองวรางค์ | ยินฃ่าวร้าวระคาง | ||
| กรุณพระราชบุตรี | |||
| ๏ รับสั่งให้ตามพราหมณ์ที | ชะเชี่ยวเชาวน์ชี | ||
| นรินทะเล่าเลาความ | |||
| ๏ เฃาทราบประสงค์นงราม | ทุกผู้ทุกพราหมณ์ | ||
| สดังก็รับอาสา | |||
| ๏ ต่างด่วนชวนกันพลันลา | ไปเฝ้าเยาวะภา | ||
| พระราชบุตรีศรีสมร | |||
| ๏ ทูลว่าฃ้าจักลาจร | เดิรป่าฝ่าดอน | ||
| ลำเนาละเมาะเสาะนล | |||
| ๏ เมื่อนั้นพระบุตรีนิรมล | ฟังความตามยุบล | ||
| ก็มีพระราชเสาวนีย์ | |||
| ๏ ดูราคณาจารย์ชาญวี | รยะว่องเวที | ||
| จะเสาะพระนลพลไกร | |||
| ๏ พบชนชุมนุมกลุ่มใด | จงเดิรเฃ้าไป | ||
| และกล่าวฉนี้เนืองเนือง | |||
| ๏ โอ้โอ๋นักเลง | ||||
| ลืมคำพร่ำเพรง | เล่นเบี้ยเสียเมือง | |||
| เริศร้างกลางไพร | ห่อนไฝ่ชำเลือง | |||
| ว้าวุ่นขุ่นเคือง | คับแค้นแสนใจ | |||
| ๏ ทิ้งเมียกลางป่า | ||||
| ทรามไวยศัยยา | ตัดผ้าพาไป | |||
| สงสารกานดา | น้ำตาหลั่งไหล | |||
| อ้างว้างกลางไพร | กลัวพิษนานา | |||
| ๏ นุ่งผ้าครึ่งผืน | ||||
| จาบัลย์วันคืน | สอื้นโศกา | |||
| เดิรเปลี่ยวเดียวปลง | จิตม่งมองหา | |||
| ห่อนพบภรรดา | เปือกฝุ่นขุ่นเคือง | |||
| ๏ โอ้โอ๋นักเลง | ||||
| ลืมคำพร่ำเพรง | เล่นเบี้ยเสียเมือง | |||
| ทิ้งเมียเสียได้ | ห่อนไฝ่ชำเลือง | |||
| เคยกล่าวเนืองเนือง | ให้สัตย์แก่นาง | |||
| ๏ ว่าตราบม้วยมรณ์ | ||||
| หมายออมสมร | ฤาห่อนอางขนาง | |||
| บัดนี้หนีไป | อยู่ไหนอย่าพราง | |||
| น้องน้อยคอยกลาง | ดงเดือดอาดูร | |||
| ๏ เม็ตตานางน้อง | ||||
| ชอกช้ำร่ำร้อง | ราวในไฟกูณฑ์ | |||
| หมองมัวผัวร้าง | ทุกข์นางร้อยคูณ | |||
| คืนค้ำกำลูน | ปลดทุกข์ประเทือง | |||
| ๏ โอ้โอ๋นักเลง | ||||
| ลืมคำพร่ำเพรง | เล่นเบี้ยเสียเมือง | |||
| เมียอยู่กลางไพร | เชิญไฝ่ชำเลือง | |||
| ปลดเศร้าเปล่าเปลือง | อย่าปราศเม็ตตา | |||
| ๏ ดูราอาจารย์ชาญมา | รคะทั่วทิศา | ||
| นุทิศประเทศแถวทาย | |||
| ๏ จงจำคำฃ้าบรรยาย | พบชุมนุมชาย | ||
| จงขับดังซึ่งตูสอน | |||
| ๏ แล้วยั้งสังเกตทวยนร | ใครได้ยินกลอน | ||
| จะเงี่ยสดังคำฃาน | |||
| ๏ ใครพร้องสนองพจมาน | จงจำอาการ | ||
| และคำที่พูดตอบมา | |||
| ๏ สังเกตอากัปกิริยา | ชนชนิดใดภา | ||
| ระกิจประกอบการใด | |||
| ๏ มั่งมีดีจนเข็ญใจ | ประสงค์สิ่งไร | ||
| จำมาให้แจ้งใจเรา ฯ | |||
| ๏ ปางนั้นปวงพราหมณ์งามเชาวน์ | รับสั่งโฉมเฉลา | ||
| ก็ลาและรีบจรจรัล | |||
| ๏ บุกชัฎลัดป่าอารัญ | ทุกเทศเฃตขัณฑ์ | ||
| นิคมนครดอนฉวาง | |||
| ๏ พบคนพราหมณ์ขับกลอนพลาง | ดังซึ่งพระนาง | ||
| ธสอนให้ขับจับใจ | |||
| ๏ ห่อนพลพระนลพลไกร | ใครฟังห่อนใคร | ||
| จะรู้ระหัสชัดดี ฯ | |||
สรรคที่ ๑๘
| สัทธราฉันท์ | |||
| ๏ เมื่อนั้นกัลยาณินารี | วรรตนสตรี | ||
| ทัมะยันตี | กำศรดทรวง | ||
| ๏ เนาวังนั่งแลชะแง้ดวง | จิตพระนุชระลวง | ||
| พรากพระนลหลวง | ก็แลลาญ | ||
| ๏ เวียนหวังตั้งตาก็ช้านาน | ยุบลพระนลหาญ | ||
| ใครจะมาฃาน | บ่มีเลย | ||
| ๏ วันหนึ่งจึงพราหมณะงามเงย | มธุรพจนเผย | ||
| ทูลพระทรามเชย | มเหสี | ||
| ๏ ฃ้าแต่นวลนางศุภางคี | วรฃติยนรี | ||
| ราชธิดาภี | มะภูธร | ||
| ๏ ฃ้านามบรรณาทคเนจร | วนนิคมนคร | ||
| หานเรศร | พระไนษัธ | ||
| ๏ วันหนึ่งถึงเมืองกระเดื่องรัฐ | วิบุลยศสุภัทร์ | ||
| นามนครฃัติย์ | อโยธยา | ||
| ๏ ฃ้าพเจ้าเฃ้าเฝ้าพระภางคา | สุริมหิปติปรา | ||
| กฎกระเดื่องนา | มะกรยง | ||
| ๏ ฃ้าขังศัพท์อย่างพระนางองค์ | อรกุสุมประสงค์ | ||
| โดยพระจำนง | บ่แผกผัน | ||
| ๏ พอฃ้าเอ่ยขับก็ตรับพลัน | นฤปพระฤตุบรรณ | ||
| เธอก็เงี่ยงกรรณ | สดับไป | ||
| ๏ เธอฟังฃ้าขับบ่จับใจ | กิจยุบลไฉน | ||
| เธอบ่รู้ไซร้ | ก็ห่อนถาม | ||
| ๏ ชนสิ้นยินตูบ่รู้ความ | มธุรพจนพราหมณ์ | ||
| ห่อนพยายาม | จะรู้เลย | ||
| ๏ ทั้งเจ้าทั้งฃ้าก็หน้าเฉย | พจนบ่มิเฉลย | ||
| โอษฐะฤาเผย | บ่ไฝ่ฟัง | ||
| ๏ ฃ้าถอยออกนอกนิเวศน์วัง | บทจรจะกำบัง | ||
| แดดเพราะโดยหวัง | จะผ่อนกาย | ||
| ๏ สักครู่หนึ่งจึงบุรุษนาย | อศววิกลชาย | ||
| รูปบ่ผึ่งผาย | ดำเนิรมา | ||
| ๏ เฃาคือครูสูตะนามวา | หุกกุศลวิชา | ||
| ชาญดุรงค์หา | บ่มีเสมอ | ||
| ๏ ต้มหุงอาหารชำนาญเสนอ | อุดมรสบำเรอ | ||
| ใครจะเหมือนเกลอ | บ่ห่อนมี | ||
| ๏ มาใกล้ไห้กลืนสอื้นตี | อุระประดุจจะชี | ||
| วิตและอินทรีย์ | ทลายลาญ | ||
| ๏ ไห้พลางพลางร่ำรำพรรณ์ปาน | อกุศลพิสดาร | ||
| เพียบจะเผาผลาญ | และเจรจา ฯ | ||
คำพระนลผู้เปนวาหุกกล่าวแก่พราหมณ์บรรณาท
| ๏ อันหญิงสิงทุกขะธรรมดา | กุลสตรีก็จะอา | ||
| รักขะอาตมา | บ่หมิ่นมันท์ | ||
| ๏ ความสัตย์แห่งนางสอางวรรณ | กุศลวิมลธรรม์ | ||
| พาประสบสวรรค์ | บ่แคล้วคลาด | ||
| ๏ มาตรแม้นสามีจะหนีปราศ | เพราะหทยวิปลาส | ||
| นางบ่กริ้วกราด | สวามี | ||
| ๏ จารีตนวลย่อมสงวนศรี | ดุจสุรกวจี | ||
| ภัยบ่พึงมี | จะมาพาน | ||
| ๏ ผัวโซโง่เขลากำเดามาน | ภยะพิษพิสดาร | ||
| แม้จะเลี้ยงปราณ | ก็ยากเย็น | ||
| ๏ เสื้อผ้าหาไม่หทัยเข็ญ | เพราะทวิชขคเปน | ||
| เหตุลำเค็ญ | ก็คาบไป | ||
| ๏ เสียเมืองเลื่องชื่อระบือไกล | พลรถคชหัย | ||
| ทรัพยะสินไอ | ศวรรย์หมด | ||
| ๏ ต่ำตกอกช้ำก็กำศรด | นิรอิศริยยศ | ||
| เนตระน้ำหยด | ลำยองไย | ||
| ๏ ผัวเปนเช่นนี้ผิหนีไป | กุลสตริอรไทย | ||
| ย่อมจะเห็นใจ | บ่โกรธเลย ฯ | ||
พรามหณ์บรรณาททูลนางต่อไปว่า
| ๏ ฃ้ายินคำร่ำรำพรรณ์เผย | ดุจพจนเฉลย | ||
| ฃ้าบ่เฉยเมย | ก็รีบมา | ||
| ๏ ทูลความตามซึ่งสดับวา | หุกกุศลวิชา | ||
| กล่าวบ่กังฃา | ฉนี้เทียว ฯ | ||
| ๏ ปางราชนารีฤดีเฉลียว | พจนพระนลเจียว | ||
| เธอพระองค์เดียว | ตระหนักใน | ||
| ๏ รู้เรื่องเบื้องหลังบ่พลั้งใจ | กิจยุบลณะไพร | ||
| ผ้าพระทรงชัย | สกุณพา | ||
| ๏ ตรึกพลางนางผู้พระกัลยา | ณิวิบุลวนิดา | ||
| เนตระน้ำตา | ก็ฟูมฟาย | ||
| ๏ รางวัลบรรณาทฉลาดหลาย | ธนนิธิมณิพราย | ||
| องค์พระโฉมฉาย | ประทานเขา | ||
| ๏ ห่อนหึงจึงองค์พระนงเภา | พิมลฃติยเยาว์ | ||
| เธอเสด็จเฝ้า | พระมารดา | ||
| ๏ ทูลว่าฃ้าแต่พระแม่อา | ตมคุณกรุณา | ||
| ทรงพระเม็ตตา | จะเลี้ยงดู | ||
| ๏ อย่าเพ่อทูลราชวิทรรภ์ภู | ธรพระชนกชู | ||
| เกียรดิดำรู | จะเสียการ | ||
| ๏ จงตรัสเรียกพราหมณ์สุเทพชาญ | ชวนทวิชหาญ | ||
| มัคคะชำนาญ | สุปัญญา | ||
| ๏ ฉันใดพราหมณ์ได้ประสบอา | ตมดุจพระบิดา | ||
| แลพระมาตา | จำนงหวัง | ||
| ๏ ฉันนั้นฃ้ามั่นหทัยฟัง | นลนฤปจะยัง | ||
| คืนนิเวศน์วัง | บ่กังฃา | ||
| ๏ เมื่อนั้นจึ่งองค์พระกัลยา | ณิวิมลชนิกา | ||
| มีดำรัสหา | สุเทพพราหมณ์ | ||
| ๏ เฃาเฃ้าเฝ้าองค์พระนงราม | สมรวิมลงาม | ||
| เธอก็ตรัสตาม | จำนงใจ ฯ | ||
นางทัมะยันตีตรัสแก่พราหมณ์สุเทวะว่า
| ๏ ดูราท่านชาญวิชาไว | จรณะนครไกล | ||
| เร่งดำเนิรไป | อโยธยา | ||
| ๏ รีบเฃ้าไปเฝ้าพระราชา | พระฤตุปรณปรา | ||
| กฎกำเรียงนา | มะศักดี | ||
| ๏ ทูลว่านางทัมะยันตี | พระนิษธมหิษี | ||
| เธอจะซ้ำมี | สยุมพร | ||
| ๏ เหตุสามีนางก็ร้างสมร | พระนิษธมหิศร | ||
| เธอคเนจร | บ่มีฃ่าว | ||
| ๏ สูญหายตายจากวิบากยาว | สมรรตนสาว | ||
| พักตระแพร้วพราว | พิไลยลักษณ์ | ||
| ๏ อยู่เดียวเปลี่ยวจิตก็คิดจัก | กระทำประดุจสมัค | ||
| เลือกพระผัวรัก | คำรบสอง | ||
| ๏ แม้นหวังเทวีฉวีทอง | อรกุสุมลำยอง | ||
| ใคร่หทัยปอง | ก็รีบเสด็จ | ||
| ๏ เลือกม้าเร็วล้ำจะสำเร็จ | รถดูรคระเห็จ | ||
| ห่อนจะเหนื่อยเหน็จ | ณะกลางไพร | ||
| ๏ แม้นว่าช้าอยู่พระภูวไนย | ประลุณะนครไกล | ||
| คงจะช้าไป | บ่ทันการ | ||
| ๏ วันรุ่งพรุ่งนี้พระเยาวมาลย์ | วิมลมุขสะคราญ | ||
| ทรงพระสำราญ | สยุมพร ฯ | ||
| ๏ ปางนั้นพราหมณ์ทราบกระแสอร | วรพจนสมร | ||
| จำประดุจสอน | บ่แคล้วคลาด | ||
| ๏ หมายกรุงมุ่งจรนครนาถ | พระฤตุปรณราช | ||
| เฝ้ายุคลบาท | พระราชา | ||
| ๏ ทูลความตามซึ่งพระกานดา | อรฃติยธิดา | ||
| มีพระวาจา | ดำรัสสอน ฯ | ||
สรรคที่ ๑๙
| อินทรวงศ์ฉันท์ | |||
| ๏ เมื่อนั้นพระทรงธรรม์ | ฤตุบรรณ์อนันต์ขจร | ||
| ยศยงอลงกรณ | สิริโรจน์อโยธยา | ||
| ๏ ยินถ้อยสุเทพทูล | จิตหวังพระอังคนา | ||
| นึกนางสอางตา | ปถพินทร์ถวิลกระสัน | ||
| ๏ ภูธเรศธเรียกวา | หุกสารถีขยัน | ||
| จอมขัติย์ดำรัสพลัน | พรพจน์พระภูบดี | ||
| ๏ อ้าท่านชำนาญม้า | จิตฃ้าคำนึงนรี | ||
| นางทัมะยันตี | วนิดาประภาสมร | ||
| ๏ คิดใคร่หทัยตู | จรสู่วิทรรภ์นคร | ||
| พรุ่งนี้สยุมพร | อรไทยวิไลยระหง | ||
| ๏ ท่านรับจะขับรถ | จรบถวิทรรภะตรง | ||
| จักทันมิทันจง | ระบุบอกบ่หลอกบ่เลือน ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนลวา | หุกจิตก็อิดก็เอือน | ||
| จักคิดจะบิดเบือน | ฤจะรับจะขับดุรงค์ | ||
| ๏ อ้ำอึ้งรำพึงใน | หฤทัยพะว้าพะวง | ||
| จักจริงมิจริงปลง | จิตเชื่อก็เหลือจะจริง | ||
| ๏ นางคิดชนิดนี้ | ยุวดีประสงค์ประวิง | ||
| หลากหลายอุบายหญิง | ดุจน้ำณะลำนที | ||
| ๏ เหตุทุกขะเทียมเฃา | อรเยาวะภาวินี | ||
| ฟุ้งซ่านทยานมี | มลจิตบ่คิดระวัง | ||
| ๏ ฤานางจะล่อตู | จรสู่วิทรรภ์กระมัง | ||
| โฉมฉายจะหมายยัง | ผลเพื่อประโยชนะเรา | ||
| ๏ ยากเย็นบ่เห็นหน้า | ภสดาก็เดือดกำเดา | ||
| เจ็บใจกระไรเยา | วะกนิษฐะคิดบ่ดี | ||
| ๏ เยี่ยมหญิงประวิงเจ | ตนะเล่หะกลสตรี | ||
| แยบคายก็หลายมี | นยะลึกจะนึกก็เลือน | ||
| ๏ เราเล่าก็เหลือเลว | ชลเหลวก็เหลวบ่เหมือน | ||
| นางนวลก็ควรเบือน | จิตจากบ่อยากจะดู | ||
| ๏ นึกไปก็ไม่น่า | กลยาณินวลพบู | ||
| จักร้างจะห่างตู | ก็บ่ควรจะด่วนหทัย | ||
| ๏ ใคร่ครวญบ่ควรเชื่อ | นุชเนื้ออุไรวิไลย | ||
| นงเพ็ญจะเปนไป | ดุจนั้นก็มั่นบ่เปน | ||
| ๏ ลูกเต้าก็มีอยู่ | พระพธูจะเคืองจะเข็ญ | ||
| ยามเปลี่ยวผิเหลียวเห็น | บุตรน้อยก็ค่อยสบาย | ||
| ๏ จักเชื่อมิเชื่อไซร้ | หฤทัยระส่ำระสาย | ||
| จักจริงมิจริงหมาย | จรสู่จะรู้ยุบล | ||
| ๏ ควรรับจะขับรถ | จรบถวิทรรภ์สถล | ||
| แม้นโหดประโยชน์ตน | ก็ประโยชน์พระภูบดี | ||
| ๏ คิดพลางทำนูลพลัน | ฤตุบรรณ์วิบูลย์พลี | ||
| ฃ้าแต่พระภูมี | อธราชมไหศวรรย์ | ||
| ๏ ฃ้ารับจะขับรถ | จรบถสถลวิทรรภ์ | ||
| ขับควบประจวบวัน | ก็จะถึงมิพึงลำเค็ญ | ||
| ๏ ทูลพลางก็ทูลลา | นรศาระทูละเพ็ญ | ||
| สู่โรงดุรงคเห็น | หยะพลันก็สรรดุรงค์ | ||
| ๏ เห็นหัยกำไรแรง | พลแขประดุจประสงค์ | ||
| ผอมซูบและรูปทรง | ดุจหาญทยานดำพร | ||
| ๏ ขวัญดีก็มีถ้วน | ทศล้วนวิไลยบวร | ||
| แม่นมาดจะอาจจร | กละพายุพาคระไล | ||
| ๏ ลักษณ์เลิศกำเนิดสิน | ธวถิ่นดุรงค์กำไร | ||
| จมูกว้างและคางไห | ยะก็เติบและเอิบกำลัง | ||
| ๏ สี่ม้าเสมอกัน | นลสรรประดุจหวัง | ||
| นิ่งนานวิจารณ์ดัง | จิตแน่บ่แปรหทัย | ||
| ๏ ปางองค์พระทรงธรรม์ | ฤตุบรรณ์อนันต์อำไพ | ||
| เห็นสูตะดูไห | ยะกษัรติย์ก็ตรัสประหาร | ||
| ๏ สารถีฉะนี้หรือ | กิจคือคุณูปการ | ||
| เลือกหัยจะให้ปาน | พยุพัดกระพืออำพร | ||
| ๏ ม้าผอมก็ย่อมไร้ | พลไปณะป่าณะดอน | ||
| สิ้นแรงบ่แขงจร | ก็จะล่าจะช้าบ่ทัน | ||
| ๏ แสนโซมโนมัย | ก็และใครจะเลือกจะสรร | ||
| ขับควบประจวบวัน | ก็จะล้มบ่สมหทัย ฯ | ||
| วาหุกทูลว่า | |||
| ๏ อ้าองค์พระทรงศรี | หยะสี่ประเสริฐกำไร | ||
| สิบขวัญสำคัญใน | คตินี้จะชี้ตำรา | ||
| ๏ ขวัญหนึ่งณะหน้าผาก | ดุจแบบบุราณะมา | ||
| สองขวัญณะอกปรา | กฎแท้บ่แปรบ่ผัน | ||
| ๏ สองขวัญณะหัวม้า | ผิวหาจะเห็นสำคัญ | ||
| สีฃ้างก็สี่ขวัญ | หยะฃ้างละสองละสอง | ||
| ๏ ขวัญหนึ่งณะหลังม้า | ดุจฃ้าทำนูลลบอง | ||
| สิบขวัญสำคัญปอง | จิตพบก็สบประสงค์ | ||
| ๏ อันนี่ดุรงค์นี้ | จรลีจะสมจำนง | ||
| วิ่งวางณะทางตรง | ก็จะถึงประหนึ่งหทัย | ||
| ๏ มาตรแม้นพระองค์ทรง | พระประสงค์ดุรงคะใด | ||
| จอมกษัตริย์ดำรัสไป | และก็ฃ้าจะโดยจำนง ฯ | ||
| พระฤตุบรรณ์ตรัสว่า | |||
| ๏ อ้าท่านชำนาญอัศ | วะจะจัดจะเลือกดุรงค์ | ||
| ตูไซร้มิได้จง | จิตหาญจะค้านจะติง | ||
| ๏ เลือกไหนบ่ขัดวา | หุกอย่าพะวงประวิง | ||
| ม้าไหนจะไวจริง | จรลีบ่รีบ่รอ | ||
| ๏ เครื่องงามอร่ามรัต | นะจรัสดุรงค์ลออ | ||
| รีบเทียมและเตรียมพอ | รถเสร็จจะเตร็จทยาน ฯ | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนลวา | หุกจาตุริกชำนาญ | ||
| ยินตรัสพระภูบาล | จรรีบตุรงคะเทียม | ||
| ๏ สี่หัยะไวว่อง | นลคล่องทำนองทำเนียม | ||
| รถเก็จสำเร็จเตรียม | ฤตุบรรณ์ก็พลันเถลิง | ||
| ๏ ปางสัตวะสี่ม้า | กิริยาก็ร่าก็เริง | ||
| ยืนกรานชำนาญเชิง | กลดื้อสดังภะกร | ||
| ๏ สี่ม้าก็นอนลง | บ่มิปลงหทัยจะจร | ||
| ไนษัธธตรัสสอน | คติชอบพระปลอบพระโยน | ||
| ๏ บังเหียนพระรวบกำ | หยะล้ำก็เผ่นกระโจน | ||
| เทียมพายุพาโผน | รถเก็จระเห็จถลัน | ||
| ๏ ฝ่ายวาร์ษเณย์ยืน | จรขึ้นก็แทบบ่ทัน | ||
| เร็วกลจะย่นมรร | คะสถลณะพนณะไพร | ||
| ๏ นลเร่งดุรงค์รีบ | จรถีบธุลีคระไล | ||
| เร็วรุดประดุจใจ | พยุพัดกระพืออำพร | ||
| ๏ ปางองค์พระทรงขัณฑ์ | ฤตุบรรณ์วิบูลย์บวร | ||
| รถปลิวละลิ่วจร | นรนาถประหลายหทัย | ||
| ๏ ฝ่ายวาร์ษเณย์คะนึง | จิตอึ้งรำพึงไฉน | ||
| หลากจิตจะคิดไป | ก็บ่คล่องทำนองคะดี | ||
| ๏ สารถีฉะนี้หรือ | ก็และคือพระมาตลี | ||
| ผู้เทวะสารถี | สุรราชวรมรินทร์ | ||
| ๏ ชะรอยมาตลีมา | ดุจสารถีบดินทร์ | ||
| ใครเลยจะเคยยิน | ชนหาญชำนาญเสมอ | ||
| ๏ ฤๅหนึ่งพระนลนา | ยกมากระมังนะเออ | ||
| ชาญม้าวิชาเธอ | ดุจเทพสารถี | ||
| ๏ ใครอื่นจะหาหนึ่ง | บ่มิถึงพระมาตลี | ||
| ใครอื่นก็ไม่มี | ชนหนึ่งจะถึงพระนล | ||
| ๏ คนนี้ก็ใครเล่า | ดุจเจ้านิษัธถกล | ||
| เริงแรงกำแหงรณ | รถคล่องทำนองดุรงค์ | ||
| ๏ สามารถเสมอนล | สุรพลพิชาผจง | ||
| ชาญอัศวะทัดองค์ | นลราชนราธิเบนทร์ | ||
| ๏ แม้นใช่พระไนษัธ | ก็สมรรถเสมอนเรนทร์ | ||
| ฉันใดพระนลเจน | จิตหาญชำนาญดุรงค์ | ||
| ๏ วาหุกก็ฉันนั้น | ดุจกันบ่แผกจำนง | ||
| เที่ยงแท้บ่แปรปลง | จิตมั่นสำคัญหทัย | ||
| ๏ แปลกกันก็แต่รูป | นลเลิศประเสริฐวิไลย | ||
| วาหุกวิรูปไน | ยนะพิศก็อิดระอา | ||
| ๏ วัยสองเสมอกัน | ดุจมั่นเสมอวิชา | ||
| นลแสร้างจะแปลงวา | หุกหรือก็คือพระนล | ||
| ๏ วาร์ษเณย์คะนึงตรอง | ก็บ่ถ่องทำนองยุบล | ||
| สนเท่ห์คเนจน | จิตอยู่บ่รู้คะดี | ||
| ๏ ฝ่ายองค์พระทรงธรรม์ | ฤตุบรรณ์อนันต์พลี | ||
| เอมอิ่มกระหยิ่มมี | มนเหมเกษมกมล | ||
| ๏ รถรุดประดุจปลิว | จรฉิวณะแถวสถล | ||
| หวิวๆ ละลิ่วปน | พยุแล่นณะราวพนม | ||
| ๏ มารุตบ่หยุดพัด | พนชัฎระงายระงม | ||
| รถรัตน์ก็ทัดลม | หยะห้อบ่รอกำลัง ฯ | ||
สรรคที่ ๒๐
| วสันตติลกฉันท์ | |||
| ๏ ลิ่วๆ ประเล่ห์มรุตพัด | ดุจปัถะพีพัง | ||
| ฤๅเล่หะเขจรประนัง | ขคแขงก็แข่งลม | ||
| ๏ แถวเถินและเขินศิขรขัณฑ์ | พนสัณฑะอาศรม | ||
| หัยหาญทยานนิคมคมฯ | รถแล่นณะแผ่นภูมิ | ||
| ๏ เหวห้วยละหานเหิมอุทก | ชลตกก็ตูมตูม | ||
| เฟือยฟองก็ฟ่องสลิลฟูม | พยุฟัดก็ปัดไป | ||
| ๏ ปางองค์พระทรงนครฃัณฑ์ | ฤตุบรรณะเกรียงไกร | ||
| ภูบาลสราญพระหฤทัย | กลเหิรก็เพลินดง | ||
| ๏ ผืนผ้าสพักสริรหลุด | พระจะหยุดบ่ทันทรง | ||
| ลมพาและผ้าจรณะพง | หยะวิ่งก็ทิ้งไกล | ||
| ๏ ปางองค์พระทรงวิบุลธรรม์ | ฤตุบรรณ์อนันต์ชัย | ||
| ผ้าหลุดก็ยุดกรพระไน | ษธฃัติย์ดำรัสพลัน | ||
| ๏ อยุดม้าเถอะจาตุริกชัก | หยะพักณะไพรสัณฑ์ | ||
| ลมจัดและวัสตรบ่ทัน | กรหยุดก็หลุดไป | ||
| ๏ ตกอยู่ณะพื้นปฤถิพี | รถรี่ก็เร็วไกล | ||
| จงวาร์ษเณย์บทคระไล | บ่มิช้าจะพาคืน | ||
| ๏ ปางนั้นพระนลกุศลสา | รถิกล้าวิชาปืน | ||
| ยินตรัสกษัตริย์สุพลยืน | ก็ทำนูลสนองไป | ||
| ๏ ฃ้าแต่นราธิปกษัตริย์ | วรวัตถะอยู่ไกล | ||
| ห้าประโยชน์จะกลับรถคระไล | ก็กระชั้นบ่ทันการ | ||
| ๏ ผ้าปลิวก็ลิ่วรถก็แล่น | หยะแกว่นกำลังหาญ | ||
| ทันใดก็ไกลกลประมาณ | มิละผ้าจะล่าไป | ||
| ๏ ทูลพลางก็เร่งดุรครีบ | จรถีบธุลีไพร | ||
| เหี้มห้อบ่รอรถคระไล | ดุจย่นสถลทาง | ||
| ๏ ปางนายกาธิปมหัน | ฤตุบรรณะโศภางค์ | ||
| รถแล่นณะแผ่นปถพิพลาง | นรนาถประภาษไป | ||
| ๏ อ้าท่านชำนาญสถลผลู | จรรู้วิถีไพร | ||
| อันซึ่งประชานิกรใน | ภพนี้บ่มีเลย | ||
| ๏ คนเดียวจะเชี่ยววิทยถ้วน | กิจล้วนก็คุ้นเคย | ||
| ถ่องทุกวิชากรเฉลย | ดุจนี้บ่มีหนา | ||
| ๏ เช่นท่านชำนาญอศวชาติ | บ่ฉลาดณะสังขยา | ||
| ส่วนอาตมะอาจจะคณนา | ผลไม้ณะไพรวัน | ||
| ๏ ดูต้นวิภีตกะณะไพร | ตรุใหญ่กำยำครัน | ||
| ใบผลก็หล่นพนอนันต์ | ผิวนับจำนวนปน | ||
| ๏ ผลหล่นก็ยิ่งผลณะต้น | เฉพาะร้อยและหนึ่งผล | ||
| ใบหล่นก็ยิ่งฉทนะบน | ตรุร้อยและหนึ่งใบ | ||
| ๏ กิ่งสองผิปองจิตจะนับ | ทลดูก็รู้ไว | ||
| ห้าโกฎิจำนวนคณนะไน | ยะบ่พลาดบ่ฃาดเกิน | ||
| ๏ กิ่งสองจำนองจิตจะไตร | ผลไม้ก็ลองเทอญ | ||
| สองพันและร้อยผลประเมิน | ผิวหย่อนก็ห้าใบ | ||
| ๏ ปางสูตะผู้พระนลวา | หุกฟังก็ชั่งใจ | ||
| ตรึกตรองจะลองคณนะไน | ยะดำรัสกษัตริย์ทรง | ||
| ๏ คิดพลางก็พลางพระนลรั้ง | หยะยั้งณะแนวดง | ||
| พลันทูลวิบูลย์ชติยะองค์ | ฤติบรรณ์อันันต์ชาญ | ||
| ๏ ฃ้าแต่นรินทะอธิราช | พจนาตถะสำนาร | ||
| ฃ้ายินบ่ยลยุบลปาน | พระดำรัสกษัตริย์ศรี | ||
| ๏ ยินแล้วบ่รู้ประดุจฃาน | พจมานพระภูมี | ||
| ขอสอบดำรัสนฤบดี | คณนาวิชายง | ||
| ๏ สองกิ่งวิภีตกะณะกา | นนฃ้าจะตัดลง | ||
| จำนวนจะนับกลจำนง | บ่มิช้าจะคลาไคล | ||
| ๏ จริงเท็จสำเร็จคณนะนับ | ก็จะขับมโนมัย | ||
| อ้าวาร์ษเณย์พลกำไร | กรยึดดุรงค์เทอญ | ||
| ๏ ปางองค์พระทรงคุณอนันต์ | ฤตุบรรณะจำเริญ | ||
| ยินวาทะวาหุกผเชิญ | อธิฃัติยะตรัสไป | ||
| ๏ อ้าสูตะผู้อศวโก | วิทโสมนัสไพร | ||
| จักสู่วิทรรภ์นครไกล | ผิวยั้งและรั้งรอ | ||
| ๏ ไหนนั่นจะทันพิธิสยม | พรสมหทัยหนอ | ||
| หมายใจจะได้อรลออ | ชวะหย่อนก็ห่อนทัน | ||
| ๏ เร็วเลื่อนและเตือนตรุคเร่ง | จิตเพ่งณะไพรสัณฑ์ | ||
| หมายมุ่งนครจรวิทรรภ์ | หยะห้อบ่รอแรง ฯ | ||
| วาหุกทูลว่า | |||
| ๏ ดูรานราธิปกษัตริย์ | พลวัฒนะกำแหง | ||
| ฃ้าขอจะรอรถแสวง | คณนาวิชาชาญ | ||
| ๏ แม้นมีพระราชหทยะจัก | บ่มิพักณะไพรสาณฑ์ | ||
| ขอเชิญเสด็จอวนิบาล | จรรีบณะราวดง | ||
| ๏ วาร์เษเณยะขับดุรคเถิด | รถเลิศระเห็จตรง | ||
| ฃ้าไซร้จะพักณะพนพง | บ่มิโดยเสด็จไป | ||
| ๏ ตูมีจำนงจิตจะรอ | เพราะสมอพิเภกไพร | ||
| ตัดกิ่งและนับผลอำไพ | บ่มิเสร็จมิเตร็จจร ฯ | ||
| พระฤตุบรรณ์ตรัสว่า | |||
| ๏ อ้าท่านชำนาญดุรคเลิศ | ชวะเชิดวิชาธร | ||
| บรรดาประชาชนนิกร | จะเสมอบ่ห่อนมี | ||
| ๏ ตูมุ่งจะจรนครฃัณ | ฑะวิทรรภะธานี | ||
| จักดั้นจะด้นดลบุรี | ก็เพราะท่านชำนาญไพร | ||
| ๏ อ้าสูตะผู้ศรณะฃ้า | ผิวช้าจะทำไฉน | ||
| เที่ยงแท้ผิแน่ณะหฤทัย | บ่มล่าณะอารัญ | ||
| ๏ ตามใจจะนับผลก็นับ | ผิวรับจะไปทัน | ||
| นับเสร็จระเห็จจรณะมรร | คะวิถีพนาดร | ||
| ๏ วันหนึ่งผิถึงนครราช | บ่มิคลาดสยุมพร | ||
| มาแล้วบ่แคล้วสมรอร | ก็จะสมหทัยคะนึง ฯ | ||
| วาหุกทูลว่า | |||
| ๏ ฃ้าแต่พระทรงนครฃัณ | ฑะวิทรรภะคงถึง | ||
| ฃ้ารับจะขับดุรคพึง | ประลุแทบนครทัน | ||
| ๏ โปรดอวยพระราชอนุมัติ | วรฃัติยะรังสรรค์ | ||
| ขอสอบดำรัสนฤปอัน | คณนาวิชายง ฯ | ||
| พระฤตุบรรณ์ตรัสว่า | |||
| ๏ นับเถิดจะนับก็จรนับ | ผลสัพพะโดยจง | ||
| หมายสอบก็สมดุจประสงค์ | ผิวเสร็จจะเตร็จจร | ||
| ๏ เร่งนับและขับดุรคเร่ง | รถเพ่งพิถีดอน | ||
| ไวไวจะได้จรนคร | ผิวล่าจะช้าไป ฯ | ||
| ๏ ปางนั้นพระนลพิมลเชา | วนะเจ้านิษัธไกร | ||
| จากรถก็รีบบทคระไล | ณะสมอพิเภกพลัน | ||
| ๏ หักกิ่งและนับผลวิภี | ตกะมีก็สองพัน | ||
| เศษร้อยและหย่อยเฉพาะมีปัญ | จะประเล่ห์พระพจมาน | ||
| ๏ ไนษัธะคิดก็พิศวง | และประสงค์วิชาการ | ||
| น้องพลางทำนูลอวนิบาล | ดุจเจตนามี | ||
| ๏ ฃ้าแต่นรินทรวิโรจ | นะอโยธยาศรี | ||
| วิชชานราธิปธนี | ดุจอย่างธอ้างอิง | ||
| ๏ ฃ้าไซร้ก็ใคร่จิตจะรู้ | กลภูบดีจริง | ||
| เห็นแจ้งบ่แคลงมนะประวิง | ผิประทานก็บานใจ ฯ | ||
| ๏ ปางองค์อธีศวรเพ่ง | จิตเร่งจะคลาไคล | ||
| ฟังทูลก็ตอบยุบลไป | บ่มิคิดจะปิดบัง | ||
| ๏ อ้าสารถีสถลหาญ | หยะชาญวิชาขลัง | ||
| อันฃ้าสกากลฉมัง | ชนผองบ่ปองขัน | ||
| ๏ รู้บาศก์บ่คลาดจิตวิศา | รทะหาบ่เทียมทัน | ||
| ใครมาและท้าทิวะพนัน | ก็จะแถ้บ่แปรปรวน | ||
| ๏ เชิงนับชำนาญชำนิฉะนั้น | ดุจกันบ่ผันผวน | ||
| สังขยาและปาศะกะขบวน | ก็บ่แผกบ่แปลกกัน ฯ | ||
| วาหุกทูลว่า | |||
| ๏ ฃ้าแต่พระปารถิวฃัต | ติยะวัจนานันท์ | ||
| วิชชาสกากิจพนัน | ผิวโปรดประทานสอน | ||
| ๏ ส่วนฃ้าวิชาอศวหลาย | จะถวายพระภูธร | ||
| เสร็จแลกจะเร่งดรุคจร | ณะวิทรรภะทันการ ฯ | ||
| ๏ ปางองค์พระทรงนครขัณฑ์ | ฤตุบรรณะภูบาล | ||
| เชิงชั้นพนันชำนิชำนาญ | อุปเทศธทรงอวย | ||
| ๏ เจนจัดถนัดสนิทแน่น | นลแม่นบ่งงงวย | ||
| รู้ท่าสกากลอำนวย | พระก็ปลื้มกมลปรีดิ์ | ||
| ๏ ครั้งนลชำนาญกลพนัน | กลิพลันก็ผันหนี | ||
| ออกจากพระกายพระนลมี | จิตกลัวระรัวลาญ | ||
| ๏ พ่นพิษพระยาอุรคถ่ม | พิษขมระบมฆาน | ||
| ปางนั้นนิษัธกษิติบาล | ก็จะสาปกลีเลว | ||
| ๏ ฝ่ายองค์กลีสริระสั่น | ดุจพรั่นพระเพลิงเปลว | ||
| ถูกสาปจะซุดประดุจเหว | ทวิทุกขะทำงน | ||
| ๏ น้อมก้มประนมนขประสาน | พจมานแสวงผล | ||
| ฃ้าแต่พระภูธรถกล | กิติเกริกตระการไกร | ||
| ๏ โปรดเถิดประทานอภยะตู | กลิผู้ลำบากใจ | ||
| ถูกสาปพระราชอรไทย | พระนิษัธมเหสี | ||
| ๏ นลร้างและนางจรณะกา | นนหาสวามี | ||
| ทุกข์ถมระทมพระรมณี | ธพิลาปก็สาปตู | ||
| ๏ ร้ายแรงบ่แสร้างพจนฃ้า | ดุจว่ามฤตยู | ||
| นางสาปก็สิทธิพิษงู | ระอุร้อนบ่ห่อนหาย | ||
| ๏ ฃ้าสิงพระองค์พระนลอยู่ | พิษงูก็สิงกาย | ||
| เดือดร้อนจะผ่อนจิตสบาย | ก็บ่ได้กระไรเลย | ||
| ๏ โปรดเถิดพระนลพิมลจิต | สุจริตประเล่ห์เคย | ||
| อย่าสาปจะบาปบ่มิเสบย | นลอย่าอนาทร | ||
| ๏ แม้นมัณฑเลศวรเว้น | ดุจเช่นทำนูลวอน | ||
| ฃ้าจักอำนวยสุขนิกร | นรชนบ่ข่นใจ | ||
| ๏ ตราบใดประชานิคมคาม | ระบุนามพระนลไกล | ||
| กล่าวเกียรติ์อธีศวรไน | ษธอยู่บ่รู้วาย | ||
| ๏ ตราบนั้นมิพรั่นกลิจะใกล้ | กลิไซร้มิไปกราย | ||
| ห่อนพึงคะนึงอุระระคาย | จิตเกลือกกลีกวน | ||
| ๏ เช่นนี้พระนามพระนลทรง | ภพคงบ่แปรปรวน | ||
| ยาวยืนผิหมื่นฉนำก็ชวน | ชนปลื้อบ่ลืมนาม | ||
| ๏ เมื่อนั้นพระนลนิษธนาถ | นรราชเรืองราม | ||
| ยินวอนก็อ่อนหทยะยาม | กลิหย่อนกำลังยง | ||
| ๏ ไนษัธบ่สาปกลิก็สู่ | ตรุอยู่ณะกลางดง | ||
| จึ่งต้นวิภีกะณะพง | สิก็แห้งก็เหี่ยวไป | ||
| ๏ อันองค์นรินทะฤตุบรร | ณะอนันตะราชัย | ||
| อีกวาร์ษเณย์พลกำไร | ก็บ่เห็นกลีเลย | ||
| ๏ ปางนั้นพระนลกุศลสา | รถิกล้ากำลังเคย | ||
| พ้นทุกข์ก็สุขจิตเสบย | จรเร่งดุรงค์พลัน | ||
| ๏ รวบรัศมีกรกระหวัด | จตุอัศวะผกผัน | ||
| ฉิวๆ ละลิ่วจรณะมรร | คะประเล่ห์สกุณบิน | ||
| ๏ ไนษัธสมรรถอศวชาติ | รถมาศกระโดดดิน | ||
| ห้วงๆ กระจ้วงจรนริน | ทะหทัยก็ไสศานติ์ | ||
| ๏ รีบรัตนะรถบถวิทรรภ์ | ฤตุบรรณะเบิกบาน | ||
| เอิบอิ่มกระหยิ่มหทยะปาน | อมฤตสุรารมณ์ | ||
| ๏ ไนษัธกษัตริยะจรพ้น | กลิล้นระอากรม | ||
| ออกจากวิภีกะพนม | จรสู่คฤหาศัย | ||
| ๏ ปางนั้นพระนลนรพยาฆร์ | กลิจากก็สุขใจ | ||
| ปลดทุกขะทิ้งสถลไพร | จรโดยวนาธวา | ||
| ๏ ห่อนคืนพระรูปวิมลลัก | ษณะศักดิสมญา | ||
| ทรงรูปจาตุริกวา | หุกเร่งดุรงค์จรัล ฯ | ||
สรรคที่ ๒๑
| โตฎกฉันท์ | |||
| ๏ ขณะนั้นอวนิน | ทะนรินทร์ฤตุบรรณ | ||
| จรโดยพนสัณฑ์ | กลเขจรบิน | ||
| ๏ นลเร่งรถแล่น | หยะแกว่นพลสิน | ||
| ธวสี่จรดิน | ดุจพายุกระพือ | ||
| ๏ อธิราชอภิชิต | อภิฤทธิประลือ | ||
| ฤตุบรรณะระบือ | อภิคมนะนคร | ||
| ๏ นรนาครรู้ | จรสู่อดิศร | ||
| พระประชาปะบวร | นคเรศวิทรรภ์ | ||
| ๏ และทำนูลพระนรา | ธิปว่าฤตุบรรณ | ||
| จรมาณะอรัญ | อภิคมนะบุรี | ||
| ๏ ขณะนั้นฃติยา | ธิปปารถะภี | ||
| มะวิทรรภะบดี | จิตแจ้งก็ฉงน | ||
| ๏ ธุระไรฤตุบรรณ | จรสัณฑะสถล | ||
| ดุจนี้ก็พิกล | บ่มิแจ้งกิจการ | ||
| ๏ ดำริห์พลางก็พระภี | มะธมีพจมาน | ||
| คณะเสวกชาญ | และอมาตยะพหล | ||
| ๏ ก็ตระเตรียมพระนิเวศน์ | นฤเบศถกล | ||
| ขติยาติถิดล | ณะวิทรรภะนคร | ||
| ๏ ธก็ต้อนธก็รับ | กิติสัพพะบวร | ||
| ฤตุบรรณ์อดิศร | ธเสด็จณะถนน | ||
| ๏ นลขับหยะแขง | จรแข่งขคบน | ||
| รถโฆษระคน | อศนีณะอำพร | ||
| ๏ หยะของนลเนา | ณะวิทรรภะนคร | ||
| จำสำเนียงรถจร | จิตแจ้งนลมา | ||
| ๏ ก็กระทืบบทก้อง | หยะร้องกลปรา | ||
| กฏพักตร์นลนา | ยกเยี่ยมหยะรณ | ||
| ๏ พระธิดานรราช | ภพนาถถกล | ||
| ปตนีนิรมล | นิษธาธิบดี | ||
| ๏ ธสดับรถโฆษ | เสนาะโสตรมหิษี | ||
| ก็ตระหนักจิตภี | มะธิดาอรไทย | ||
| ๏ รถนั้นนลแท้ | นลแน่มนใน | ||
| นรอื่นบ่มิใคร | รถแขงดุจนล | ||
| ๏ รถนาทนำรถ | จรบถสถล | ||
| ดุจเมฆนำฝน | พยุหอบชลแรง | ||
| ๏ อรไทยะประจัก | ษะตระหนักบ่มิแหนง | ||
| ดุจหัยะบ่แคลง | จิตแน่นลมา | ||
| ๏ คชอัศวะยิน | แลศิขินเสนาะนา | ||
| ทะดำเรียงกลพา | ยุกระพือชลหาว | ||
| ๏ คณะสัตวะก็ร้อง | คชก้องขคกราว | ||
| รถโฆษกลคราว | พยุเมฆชลทา | ||
| ๏ ยุวดีสิริรัตน์ | อรฃัติยะประภา | ||
| ก็คนึงจิตมา | นสเที่ยงหฤทัย | ||
| นางทมยันตีตรัสว่า | |||
| ๏ รถนั้นนิรโฆษ | หยะโลดจรไว | ||
| ดุจหนึ่งนลไน | ษธเจ้าตุรคิน | ||
| ๏ ผิวใช่นรนาถ | อธิราชพลิน | ||
| ชนเกวลดิน | รถโฆษบ่เหมือน | ||
| ๏ นลแน่บ่มิผิด | อภิฤทธิบ่เลือน | ||
| นรชาติจะเตือน | หยะห้อบ่เสมอ | ||
| ๏ ทินนี้ผิบ่พบ | บ่ประสบนลเธอ | ||
| ก็และฃ้าจะบำเรอ | ชิวะได้กลใด | ||
| ๏ ทินนี้ผิววี | ระบดีพลไกร | ||
| กลจันทะอำไพ | วรพักตระประภา | ||
| ๏ บ่มิส้วมกรสอด | บ่มิกอดภริยา | ||
| ก็ไฉนชิวะอา | ตมะจักบ่ประลัย | ||
| ๏ ทินนี้ผิวอง | คะพระทรงภพไกร | ||
| พระเสด็จรถใน | พระบุรีนิรโฆษ | ||
| ๏ บ่เสด็จจรมา | ภริยาพระบ่โปรด | ||
| ก็และอาตมะโหด | ภสดานิรนาถ | ||
| ๏ จะกระโจนอคนี | สละชีวะบ่ขลาด | ||
| ภสดาจรปราศ | ก็จะปราศชิวปราณ | ||
| ๏ ทินนี้นรเศรษฐ์ | นลสิงหะวิกรานต์ | ||
| พลวานกลวาร | ณะวิกรมกำไร | ||
| ๏ บ่เสด็จจรมา | ภริยาจะประลัย | ||
| ชนมาธิปตัย | รถโฆษะนคร | ||
| ๏ นลสิงหะประเสริฐ | ยศเลิศะขจร | ||
| อภิสัตย์อดิศร | ดุจบรรพตผา | ||
| ๏ อปการบ่กระทำ | จิตล้ำกรุณา | ||
| อประโยชนะวา | กยะห่อนจะดำรัส | ||
| ๏ พระอุทาระบุรุษ | วรสุทธะกษัตริย์ | ||
| กษมาปอุบัติ | คุณเลิศธรณี | ||
| ๏ จิตฃ้าภริยา | พระนราธิบดี | ||
| บ่มิลืมคุณวี | ระวิบุลย์กรุณา | ||
| ๏ ทินนี้ผิวอง | คะพระทรงกษมา | ||
| บ่มิสู่ภริยา | นุชแน่จะประลัย ฯ | ||
| โตฎกฉันท์ | |||
| ๏ มหิษีสุษมา | กลยาณิประไพ | ||
| ธจำนงหฤทัย | ยลพักตรนฤเบศร์ | ||
| ๏ วนิดาอรเอี่ยม | จรเยี่ยมพระนิเวศน์ | ||
| นุชทอดวรเนตร | ชนแน่นณะพระลาน | ||
| ๏ ขณะนั้นฤตุบรร | ณะอนันตะสราญ | ||
| ดลราชบุรปาน | บุรท้าวสุรราช | ||
| ๏ นลวาหุกชัก | หยะพักรถมาศ | ||
| พระก็ปลดรถปราศ | หยะปล่อยณะพระลาน | ||
| ๏ ขณะวาหุกวา | รษเณยะชำนาญ | ||
| จรจากรถกาญ | จนสู่ปถพี | ||
| ๏ ฤตุบรรณ์อดิศร | มหิธรนรสีห์ | ||
| จรจากรถภี | มะก็รับนฤบาล | ||
| ๏ ขติยาธิบดี | พรภีมะพิศาล | ||
| อภิศักดิตระการ | ธประหลาดหฤทัย | ||
| ๏ บ่มิทราบฤตุบรรณ์ | จรวันะคระไล | ||
| กิจด่วนธุระใด | ธเสด็จณะนคร | ||
| ๏ ธก็ต้อนธก็รับ | ยศสัพพะขจร | ||
| มิตรภาพบวร | อธิเกียรติตระการ | ||
| ๏ และพระภีมะกษัตริย์ | ก็ดำรัสพจมาน | ||
| นรนาถมหิบาล | พระเสด็จธุระไร | ||
| ๏ ผิวราชประสง | คะพระทรงภพไกร | ||
| ธุระจิตกิจใด | ก็ดำรัสเถอะพระองค์ ฯ | ||
| โตฎกฉันท์ | |||
| ๏ ขณะนั้นฃติยา | ติถิปารถะยง | ||
| ฤตุบรรณะณรง | คะวิเศษะสุธี | ||
| ๏ ธธำรงธิรเลิศ | ชยเชิดศิลปี | ||
| ยลในพระบุรี | ก็ฉงนหฤทัย | ||
| ๏ กิจเตรียมบ่มิสม | สวยมพรไกร | ||
| พิธิเลิศก็กระไร | บ่มิกอบกิจการ | ||
| ๏ อธิราชอนุราช | และพระราชกุมาร | ||
| นคเรศอุฬาร | บุตรเจ้านครินทร์ | ||
| ๏ บ่สมาคมกัน | ณะวิทรรภะธนิน | ||
| ก็ไฉนพระยุพิน | จะสยุมพรนาง | ||
| ๏ บ่สมาคมพราหมณ์ | พิธิงามอุตมางค์ | ||
| ก็ไฉนพระศุภาง | คะจะเลือกภสดา | ||
| ๏ ดำริห์พลางฤตุบรร | ณะก็พลันพจนา | ||
| ทะทำนูลพระนรา | ธิปเทศวิทรรภ์ ฯ | ||
| พระฤตุบรรณ์ทูลตอบว่า | |||
| ๏ นรนาถอวนินทร์ | นครินทะมหัน | ||
| ธุระอาตมะอัน | จะประสงคะบ่มี | ||
| ๏ จรมาจะถวาย | อภิวาทน์นรสีห์ | ||
| พระวิทรรภะบดี | ภพแผ่คุณผล ฯ | ||
| ๏ ขณะนั้นนรสี | หะพระภีมะฉงน | ||
| ฤตุบรรณะถกล | วรเกียรดิกำไร | ||
| ๏ ผิวเปล่าธุระปราศ | อภิวาทนะทำไม | ||
| จรโดยวนไกล | สตโยชนะอนันต์ | ||
| ๏ นรนาถพสุธา | ธิปนามะมหัน | ||
| บ่มิเชื่อฤตุบรรณ์ | ก็ฉงนหฤทัย | ||
| ๏ เพราะบ่ทราบกลนาง | พระศุภางคะประไพ | ||
| วรราชอรไทย | พระวิทรรภะธิดา | ||
| ๏ พระนเรนทรภี | มะพลีชนกา | ||
| ธิบดีจิตมา | นะฉงนบ่มิทราบ | ||
| ๏ ธก็รับธก็รอง | ดุจคลองมิตรภาพ | ||
| อติถิตวะก็ซาบ | จิตราชฤตุบรรณ | ||
| ๏ พระเสวยศุภโภ | ชนะโอชสวรรค์ | ||
| พระมหาธิปหรร | ษะวิวัฒนะอุดม | ||
| ๏ ขติยาถิติปรี | ดิฤดีอภิรมย์ | ||
| ฤตุบรรณะวิกรม | จรพักสริรางค์ | ||
| ๏ นลวาหุกไซร้ | หฤทัยะระคาง | ||
| บ่มิรู้กลนาง | มหิษียุพยง | ||
| ๏ พระก็ขุ่นจิตขัด | พระก็อัดอุระองค์ | ||
| อรนุชจะจำนง | ดุจกล่าวฤไฉน | ||
| ๏ นลตรึกนลตรอง | บ่มิถ่องหฤทัย | ||
| พระคนึงจิตใน | อรนุชดุจเดือน | ||
| ๏ ธก็ปลดรถเปลื้อง | หยะเครื่องบ่กระเทือน | ||
| บทรีบจรเรือน | รถพักหยะพลัน ฯ | ||
| ๏ ขณะนั้นยุวดี | มหิษีวรวรรณ | ||
| ยลราชฤตุบรร | ณะและวารษเณย์ | ||
| ๏ ยลนายรถวา | หถกพาหุก็เก | ||
| บ่มิยลพระนเร | ศรผู้ภสดา | ||
| ๏ มหิษียุพยง | ธก็สงสยะอา | ||
| ดุจจิตวนิดา | ดุจอัคนิลน | ||
| ๏ รถนั้นนิรโฆษ | จรโลดณะถนน | ||
| ดุจหนึ่งรถนล | นิษธาธิบดี | ||
| ๏ ชนอื่นบ่ถนัด | รถทัดนลธี | ||
| ระสมรรถอศวี | ดุจมาตลิชาญ | ||
| ๏ รถใครนิรโฆษ | บ่เสมอมหิบาล | ||
| รถนั้นชวะปาน | นิรโฆษรถนล | ||
| ๏ นิษธาธิปไซร้ | ก็บ่ได้จรดล | ||
| จิตตูก็ฉงน | นิรโฆษรถใคร | ||
| ๏ ฤนรินทร์ฤตุบรร | ณะอนันตะกำไร | ||
| ธฉลาดรถไน | ยะถนัดดุจนล | ||
| ๏ ฤจะวารษเณ | ยะชำนาญรถกล | ||
| ดุจสามิพหล | หยะเลิศพลลือ | ||
| ๏ นิรโฆษรถฉาย | ดุจสายนลถือ | ||
| หยะห้อจรคือ | รถมาตลิถึง | ||
| ๏ พระวิทรรภะนรี | ดุจนี้ธคนึง | ||
| บ่มิแจ้งจิตจึง | อรเรียกบริจาร | ||
| ๏ และก็สั่งจรสู่ | ดุจทูตสำนาร | ||
| ธุระสืบกิจการ | จะแสวงภสดา ฯ | ||
สรรคที่ ๒๒
| ๏ | |||
สรรคที่ ๒๓
| ๏ | |||
สรรคที่ ๒๔
| ๏ | |||
สรรคที่ ๒๕
| ๏ | |||
