ลิลิตเสด็จไปขัดทัพพม่าเมืà¸à¸‡à¸à¸²à¸à¸ˆà¸™à¹Œ ๒๓๖๓
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
(→แต่งองค์) |
(→ขบวนทัพ) |
||
| แถว 254: | แถว 254: | ||
=== ขบวนทัพ === | === ขบวนทัพ === | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | <sup>ร่าย</sup> | ||
| + | ๏ ดวงทิวากรบดบัง บ่ายพักตร์ตั้งเพ่งดู พรุณปรูปรายละออง พอลั่นฆ้องได้ฤกษ์ องศาเบิกแจ่มดวง สงฆ์ทั้งบ่วงถวายชัย อัญชุลิตไหว้อำลา จันทกาลาเคลาคล่อง อาวุธว่องกุมทรง แสงกระบี่ลงลายยา ด้ามนาคาพลอยประดับ สู่พายัพจรลี เศียรวาสุกรีรองเหยียบ ซ้องเสียงเพรียบดุริยางค์ สกุณฤกษ์วางบินมา พอเสียงคลาจากวัง เชิญเสด็จยังโดยฉนวน พิศกระบวนเตรียมคอย เรือที่นั่งงามใช่น้อย ประทับท่าเสด็จลง ฯ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | <sup>โคลงสี่</sup> | ||
| + | ๏ หงส์ยนตร์ที่นั่งถ้วน สิบสาม | ||
| + | ผูกผ้าป้กเลื่อมพลาม เพริศพริ้ง | ||
| + | ดาวกุดั่นจีนจาม- รีพู่ ผ่องนา | ||
| + | พนักหลังลายจำหลักหยิ้ง แม่นแม้นกุดั่นทอง ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ ม่านเรือจั่วแผ่ล้วน งามตรู | ||
| + | โยงน่าหลังปัศตู หุ้มได้ | ||
| + | ท้ายผูกแสงทวนดู เป็นสง่า | ||
| + | โยงน่าผูกง้าวไว้ คู่ใช้หอกทรง ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ พนักหลังข้างนอกนั้น แสงปืน | ||
| + | สิบองค์ตั้งผูกยืน เรืยบร้อย | ||
| + | ใส่ถุงทองขวางดื่น กันชีพ งามแฮ | ||
| + | หน้าอีกสามบอกห้อย กันชีพพร้อมปัศตัน ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ พนักหลังข้างในทอด แสงกริช ผูกนา | ||
| + | ฝักด้ามล้วนคำขจิต ข้างละคู่ | ||
| + | แสงดาบทอดข้างสถิต ซ้ายขวา อีกแฮ | ||
| + | ข้างละสองฤๅรู้ เป่าเส้นผมสอง ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ ฝีพายกางเกงใส่ ริ้วเหลือง | ||
| + | เสื้อปัศตูแดงประเทือง ขลิบขั้น | ||
| + | แขนเขียวสลับเมลือง หมวกสอด สีนา | ||
| + | มงคลใส่เหมาะหมั้น ทั่วสิ้นลำทรง ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ โยงหน้าบันไดแก้ว วางปืน | ||
| + | ดาบบโทนผูกยืน สิบถ้วน | ||
| + | เขนงเต้าไถ้กระสุนปืน สำหรับ ลำนา | ||
| + | ทองปรายอาวุธล้วน ครบถ้วนพลพาย ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ แสงปืนสองนายแหม้น ปืนประจำ | ||
| + | อยู่หน้าโยงดูขำ เสริดสู้ | ||
| + | ใส่เสื้ออัตลัดดำ เกี้ยวสี่ กลีบนา | ||
| + | รัตคดคาดมั่นรู้ ชำนิแท้ปืนยิง ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ ชาวมหาดสี่ลงหน้า ล้วนนาย | ||
| + | เวรปลัดนายยามถวาย เครื่องใช้ | ||
| + | ใส่เสื้อดวงทองราย คาดขลิบ ครุยนา | ||
| + | ล้วนเคยโดยเสด็จใกล้ ต่างแทนกำนัล ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ ลงท้ายทั้งหมอนวด หมอยา | ||
| + | มหาดสองอีกรักษา เครื่องด้วย | ||
| + | แต่งกายเสื้อเพราตา อ่าอวด | ||
| + | อัตลัดสียอดกล้วย ขลิบเกี้ยวทุกคน ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ เสด็จสู่ที่นั่งแล้ว พลพาย | ||
| + | ยอกรภิวันทน์ถวาย นอบน้อม | ||
| + | ลั่นฆ้องสัญญาหมาย ตั้งโห่ | ||
| + | ออกเรือพระที่นั่งพร้อม พยู่ห์เคลื่อนถอยพล ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ แซ่เสียงฆ้องกระแตเพรียก ทุกลำ | ||
| + | โห่สนั่นกองหน้านำ เรื่อยท้าย | ||
| + | เสียงโห่แน่นใช่จำ ใจโห่ | ||
| + | แม้นใครรบฤๅผ้าย ชนะแท้ห่อนแถลง ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ คนฟังหญิงชายเพรียก อวยชัย | ||
| + | ให้พระยศสวัสดิไกร เทิดพ่อ | ||
| + | พลหาญบรรดาไป โดยเสด็จ | ||
| + | จงอย่าได้ย่อท้อ ต่อด้วยไพริน ฯ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | <sup>ร่าย</sup> | ||
| + | ๏ เรือกลองนำออกหน้า สู่นาคาพายัพ มีธงทัพสีแดง จางวางแวงตำรวจ นายลำอวดโอ่อา เสื้อเข้มขาบผ้าโพกขลิบ สามสิบทัดพลพาย ทั้งไพร่นายเศษห้า ปืนคทาครบมือ เหลืองอ่อนเรื่อนาวี เสื้อแดงสีปัศตู โขนทั้งคู่หน้าท้าย ผูกดาวรายผ้ากรองทอง ลำที่สองจวนชวา สีหลังคาชายทองโหมด สิบสองโสดทรงพระชัย พระธาตุใส่ดอกบัวทอง กำมะหยี่รองทองขวางม่าน เพดานในขาวบริสุทธิ์ ธงพิชัยยุทธ์เขียวตามวัน ดาวกุดั่นพู่จามรี ผ้ากำมะหยี่ทองขวางจีน ผู้มีศีลกับโหรา งานรักษาเป็นนายลำ คนธงนำรอบรู้ เคยศึกสู้ทั้งสามนาย ล้วนแต่งกายใส่เสื้อลง ผ้ากระหวัดวงกระแบงมาน ประเจียดว่านย้อมยา เครื่องเตรืยมมาสำหรับยุทธ์ ดิ่งตะกรุดมงคล เพื่อทวยพลจับจ่าย ทั่วฝีพายประจำลำ ใส่เสื้อขำแดงป้ศตู แล้วถึงคู่เรือง้าว อาสาห้าวรามัญ ผูกปืนมั่นหน้าเรือ ดูงามเหลือลำทอง ฝรั่งสองประจำซ้ำ นายลำสมิงทอง หมวกขลิบทองตุ้มปี่ เสื้อกำมะหยี่ดำขลับ นั่งเขนรับสมกัน อาวุธมั่นปืนหอก ธงสีหมอกหม่นหมึก พลพายฮึกเสื้อแดง แม่นลำแข่งคู่หน้า เรือเหราอีกสองคู่ กูบงามตรูสีสักหลาด ธงเขียนมาศดูแดงเหลือง มีครบเครื่องเหมือนกัน สมิงรามัญเป็นนาย พลพายมอญอาสา ปืนใหญ่หน้าจ่ารง ฝรั่งลงทั้งสี่ลำ อยู่ประจำลำละสอง คู่ชิงคลองกระบวนหน้า ศรีนาวาแปดลำ ดูไพร่นายเลิศลํ้า กลั่นกล้าราญณรงค์ ฯ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | <sup>โคลงสี่</sup> | ||
| + | ๏ ถึงลำพระที่นั่งเจ้า เสด็จทรง | ||
| + | ฝีพายกรายพายผจง เพริศพริ้ง | ||
| + | งามสรรพดูยรรยง สมสง่า | ||
| + | ควรเป็นจอมพลยิ่ง เลิศแล้วใครจะปาน ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ แล้วล่องลงมาแทบ ท่าฉนวน | ||
| + | พระน้องส่งเสด็จจวน แพพ้อง | ||
| + | กับแสนอนงค์นวล พรั่งหน้า | ||
| + | คิดจะใคร่เกริ่นร้อง สั่งน้องในใจ ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ พระน้องประณตน้อม ชุลีกร | ||
| + | พี่ก็อวยสวัสดิพร ประสิทธิ์ให้ | ||
| + | แม่อยู่จงถาวร เสื่อมโศก นะแม่ | ||
| + | โรคร้ายอย่ากรายใกล้ ศึกสิ้นคืนเมือง ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ เรือคล้อยพี่พิศน้อง สุดตา | ||
| + | แค้นด้วยตาไยตา หลับเหล้า | ||
| + | ตาเอ๋ยเคืองนัยน์ตา ตาเจ็บ ตาฤๅ | ||
| + | โฉมแม่ติดตาเร้า เร่งนํ้าตาคลอ ฯ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | <sup>ร่าย</sup> | ||
| + | ๏ ต่อกระบวนหลังตาม อ่าอวดงามล้วนที่นั่ง ดูสะพรั่งหน่อพระวงค์ ห้าพระองค์เจ้าโดยเสด็จ หม่อมเจ้าเสด็จอีกห้า เนื่องกันมาเป็นลำดับ พึงพิศสรรพทุกลำ แต่งองค์ขำทุกองค์ ดั่งสุริย์วงค์ระเด่น จะชี้เช่นบควร สิริถ้วนสิบเบ็ด ดุจหาวเห็จเหินฟ้า ถัดลงมาที่นั่งรอง เรือเครื่องสองถึงขุนนาง สองจางวางพระตำรวจ แต่งประกวดตามพระยา พระอาสาทวนทอง หนึ่งพระรองราชปลัด หลวงขุนจัดตามกรม ไพร่หลวงสนมกลางขวาซ้าย ทหารในฝ่ายขวาแบ่ง กลองชนะแล่งแตรบรรจบ อาสาขวาสมทบทวนทอง อาสาญี่ปุนกองสำคัญ แสงพลพันซ้ายขวา เจ้ามหาดจ่าหุ้มแพร เนื่องอัดแอเรือในกรม เริงรื่นรมย์ภักดี เจ้ากรมตรีตราไตร่ ปลัดกรมไขว่ตราตรวจ นายแวงตำรวจรายลำ ปลัดแวงประจำเรือแซง มหาดครบตำแหน่งเวรละห้า นายเวรดาประดังดาษ ปลัดเวรลาดล่องตาม นายยามสามทุกเวร สิริครบเกณฑ์เรือหน้าหลัง เจ็ดสิบหวังเศษหก กรีพลยกเนืองนอง สนั่นสำเนืยงโห่ฆ้อง กึกก้องสาชล ฯ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | <sup>การ</sup> | ||
| + | ๏ ล่วงจรดลโขลนทวาร สงฆ์อวยชัยนมัสการ | ||
| + | น้อมเกล้าอภิวันทน์ ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ นํ้ามนต์ปันพรมให้ ทั่วทุกลำนายไพร่ | ||
| + | ชื่นหน้าใหม่ศรี ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ ฆ้องชัยตีแตรซ้อง ดุริยางค์พิณแซ่ก้อง | ||
| + | ชีพ่อเป่าสังข์ ฯ | ||
| + | </tpoem> | ||
| + | <tpoem> | ||
| + | <sup>โคลงสี่</sup> | ||
| + | ๏ สมเด็จนรนาถไท้ ทรงธรรม์ | ||
| + | เสด็จยังคงคาสวรรค์ ฉนวนนํ้า | ||
| + | ส่งทัพให้ใจบัน เทิงทั่ว ทหารนา | ||
| + | ดังองค์อินทร์เลิศซ้ำ เชิดหน้าชูชัย ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ เรือที่นั่งจรดเข้าเทียบ ตำหนักแพ | ||
| + | พลพายลงทวนกระแส หยุดยั้ง | ||
| + | พร้อมพรั่งพิศพึงแล ท่วนหน้า | ||
| + | ยอกรอัญชุลิตตั้ง บาทไท้อยู่หัว ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ โองการออกโอษฐ์เอื้อน ดำรัส | ||
| + | ไปจงมีชัยสวัสดิ์ เทิดผ้อ | ||
| + | ไพรีอย่าเทียมทัด มือต่อ ได้เอย | ||
| + | จงอย่าได้ย่อท้อ ทั่วเจ้าหาญพล ฯ | ||
| + | |||
| + | ๏ รับกฤษฎีกาไว้ แหวกเศียร ใส่นา | ||
| + | ไพร่แลนายหนึ่งเจียน สู่ร้อย | ||
| + | ถึงจะด่วนคระวีเวียน เห็จเหาะ มาฤๅ | ||
| + | หวั่นฤๅเท่ากิ่งก้อย ไม่เท้อญอย่าแถลง ฯ | ||
| + | </tpoem> | ||
=== ล่องแม่น้ำเจ้าพระยา === | === ล่องแม่น้ำเจ้าพระยา === | ||
การปรับปรุง เมื่อ 16:28, 3 กรกฎาคม 2552
เนื้อหา |
รับพระบรมราชโองการ
| โคลงสี่ | |||
| ๏ แถลงปางบำราศเต้า | การณรงค์ | ||
| จำจากปิ่นพระสุนงค์ | สวาทร้อน | ||
| แม่เอยแต่สมประสงค์ | คลาศคํ่า วันนา | ||
| ปิ้มจะทุ่มทรวงข้อน | ร่านไห้ทรวงพัง ฯ | ||
| ๏ ราชกิจฤๅขัดได้ | จำจร | ||
| งานรักษาพระนคร | เขตด้าว | ||
| ชายหาญไยจะรอน | หน่ายศึก | ||
| จำจะอาสาท้าว | กว่าสิ้นแรงตน ฯ | ||
| ๏ หวังไทตั้งที่ไว้ | ขุนพล | ||
| หมื่นหาญอยู่ในตน | เศิกสู้ | ||
| เราก็เชื้อชาญชน | สามารถ ศึกแฮ | ||
| ดั่งนักเลงปี่รู้ | เป่าเหล้นลองเพลง ฯ | ||
| ๏ โหรกำหนดฤกษ์ลี้ | พลากร | ||
| ชลมารคจากนคร | รุ่งเช้า | ||
| สามโมงฮ่าบาทจร | พุธสิบ สามนา | ||
| แรมเดือนยี่เร่งเร้า | พลเท้อญมีชัย ฯ | ||
| ๏ แล้วทูลชุลิตเบื้อง | อำลา | ||
| นบบาทใส่เกศา | จักเต้า | ||
| เนาหน่อวงศ์อนุชา | หลายเสด็จ | ||
| ข้าธุลีกราบเกล้า | ทั่วท้าวหาญพล ฯ | ||
| ๏ สมเด็จนรนาถไท้ | อยู่หัว | ||
| ประทานฉลององศ์ตัว | จีบริ้ว | ||
| มาลากุหล่าฉลัว | เทริดเส้า สูงนา | ||
| ยี่กาเล่ห์ลายพลี้ว | อย่างนอกเรือนพลอย ฯ | ||
| ๏ ประดับด้วยทมราชเนื้อ | น้ำขาว | ||
| อีกผูกดอกไม้พราว | เพชรพร้อย | ||
| แซมขนวายุภักษ์หาว | ปลิวสะบัด | ||
| ธำมรงค์เพชรนํ้าย้อย | เทียบแท้ปอกบัว ฯ | ||
| ๏ แล้วประสาทอาญาให้ | พึงขาม | ||
| ใครผิดในสงคราม | อย่าเว้น | ||
| พระหลวงหมื่นขุนตาม | โดยทัพ | ||
| เอาไว้จักเป็นเช่น | ศึกผ้ายเสียชัย ฯ | ||
| ๏ ตามอัยการศึกชี้ | โบราณ | ||
| โดยสิทธี์ผิดประหาร | อย่าไว้ | ||
| แม้นชอบรอบริการ | บำเหน็จ | ||
| เสื้อสนอบเงินให้ | เลื่อนที่หมื่นขุน ฯ | ||
| ๏ แล้วประทานฉลองให้ | เนาวงค์ | ||
| ดิ่งประคำทองลงยา | สายสร้อย | ||
| ถ้วนทั่วทุกทุกองค์ | โดยชอบ | ||
| ตามลำดับใหญ่น้อย | จัดให้โดยธรรม์ ฯ | ||
| ๏ บำเหน็จเสื้อผ้าขลิบ | ครุยทอง | ||
| พระยาหลวงนายกอง | ท่วนหน้า | ||
| ขุนหมื่นพันร้อยรอง | หมวดสิบ | ||
| ทนายปืนขุนช้างม้า | สรรให้ตามควร ฯ | ||
| ๏ พระบํระสาทชัยให้ | ทั่วกัน | ||
| ไบํอย่ามีไภยัน | ใหญ่น้อย | ||
| ข้าศึกสู้ต่อบํระจัญ | แพ้พ่าย | ||
| ตายด้วยตาวยับหย้อย | นอบเกล้าสยองเศียร ฯ | ||
| ๏ รับพรธิราชไท้ | ใส่เศียร | ||
| ทั่วชุลิตจากมนเทียร | ที่เฝ้า | ||
| เร่งให้แจกหมายเขียน | กำหนด กองนา | ||
| พร้อมกันสามโมงเช้า | ฤกษ์ลํ้าศุภวาร ฯ | ||
เตรียมการ
| ๏ เสร็จจากนิเวศเท้า | เนาวัง | ||
| ลดองค์ลงสถิตยัง | ยี่ภู่ | ||
| ข้าในกรมแน่นบํระดัง | เฟี่ยมเฝ้า | ||
| เตรียมจะโดยเสด็จสู้ | ขจัดเสื้ยนศึกผจญ ฯ | ||
| ๏ เสื้อสนอบผ้าโพกเกล้า | ชายครุย | ||
| บำเหน็จทุกนายฉุย | ทั่วหน้า | ||
| แต่งกายดูกรายกรุย | องอาจ | ||
| แม้นทหารกลั่นกล้า | เศิกได้ต่อผจญ ฯ | ||
| ๏ พระโหรมาพรั่งพร้อม | ชาวงาน | ||
| ตั้งตั่งดาดเพดาน | เศวตรล้วน | ||
| วงด้ายมงคลการ | บาตรนํ้า ปริตพ่อ | ||
| ผูกพระแสงสรรพยุทธ์ถ้วน | ครบเครื่องพระสนาน ฯ | ||
| ๏ให้เก็บยอดมิ่งไม้ | หลายพันธุ์ | ||
| มิตรชอบผูกทัดกรรณ | ชื่อใช้ | ||
| ที่ต้องนามไภยัน | รองบาท | ||
| ลาดที่สรงปูไว้ | เสร็จนั้นสรงสนาน ฯ | ||
| ๏ แล้วปลูกศาลเทพไท้ | เพียงตา | ||
| ปูผ้าวงกาสา | รอบเท้า | ||
| ตั้งบัตรใส่เครื่องกระยา | ธงฉัตร | ||
| บายศรีตั้งต่อเข้า | ฤกษ์น้อมเทวัญ ฯ | ||
| ๏ จึงเชิญบรมธาตุทั้ง | พระชัย | ||
| วัฒนามาตั้งใน | ตั่งด้วย | ||
| แล้วให้ยกฤทธิไกร | ธงศึก | ||
| ลงคำสียอดกล้วย | ต้องด้วยสีวัน ฯ | ||
| ๏ พอบ่ายสามโมงพร้อม | คณะสงฆ์ | ||
| สมเด็จอริยขัตติยวงศ์ | อีกทั้ง | ||
| อันดับสี่สิบองค์ | เศษเก้า | ||
| ราชาคณะหลายหนั้ง | อันดับทั้งบาเรียน ฯ | ||
| ๏ จึงเสด็จยังที่ทอด | อังกร | ||
| บูชิตขอสวัสดิพร | เลิศล้น | ||
| สมาทานเบญจศีลสอน | บำญัติ | ||
| ทรงพระมงคลหยัน | ปริตซ้องทรงฟัง ฯ | ||
ครวญลา
| ๏ สวดเสร็จเสด็จคืนเข้า | เนาใน | ||
| ดำเนินทอดถอนใจ | โอ่น้อง | ||
| ฤๅพี่จะจำไกล | หวนสวาท | ||
| แม่จะได้ใครพร้อง | เพื่อนน้องสนองคำ ฯ | ||
| ๏ ถึงประทับแทบแถ้น | อ่อนองค์ นะแม่ | ||
| จำจิตจำใจจง | จากน้อง | ||
| ตั้งแต่เนิ่นเสน่ห์ปลง | ร้อนจิต พี่เอย | ||
| มาแม่มาจักต้อง | หนึ่งน้อยจักไกล ฯ | ||
| ๏ ประทับอุระโอ้ | อาดูร อกเอย | ||
| อยู่หลังจงอนุกูล | ทั่วข้า | ||
| กุศลแม่อย่าสูญ | เร่งเพี่ม ทำนา | ||
| จักได้พลันเห็นหน้า | สู่น้องเร็ววัน ฯ | ||
| ๏ พิศพักตร์หักโศกเศร้า | ฉันใด กูเอย | ||
| รักฤๅเคยรักไกล | เร่งเศร้า | ||
| แนบเนื้อเนื้อเย็นใจ | ร้อนดับ | ||
| หนาวพี่แอบอุ่นเคล้า | ฤๅเว้นเทียมผทม ฯ | ||
| ๏ จุมพิตพิศโฉมแล้ว | ถอนใจ | ||
| บำราศพิศทำไฉน | นะแม่ | ||
| เร่งพิศสุชลไหล | สุดกลั้น กลืนนา | ||
| เร่งคะนึงตะลึงแท้ | เนตรช้ำนองชล ฯ | ||
| ๏ นํ้าเชี่ยวจักทดสู้ | ลงรอ | ||
| การสงครามฤๅขอ | ขัดได้ | ||
| เป็นแต่นายใช้พอ | เบี่ยงบ่าย ได้แม่ | ||
| เงินคำควรคึงให้ | เทียรย่อมห่างชม ฯ | ||
| ๏ จวบคํ่ายิ่งช้ำโอ้ | อนา ทรเอย | ||
| ยังอยู่แต่ทิวา | เดียวแล้ว | ||
| จะร้างรสเสน่หา | สิ่งสุข นะแม่ | ||
| จงพระน้องอยู่แคล้ว | โรคร้อนรันทำ ฯ | ||
| ๏ ขอฝากเทพยเจ้า | รักษา | ||
| บรรดารับเครื่องกระยา | ที่ให้ | ||
| กุศลอุทิศธา | ราหลั่ง | ||
| ให้พระน้องขจัดไข้ | เสื่อมเศร้าโศกวาย ฯ | ||
| ๏ นาฬิกายามล่วงแล้ว | ไสยา | ||
| มาแม่มาเทอญมา | แม่แม้ | ||
| แนบบรรทับอุรภาค์ | พี่น่อย | ||
| รุ่งจะจำจากแล้ | เร่งให้เชยชม ฯ | ||
| ๏ ต่างเชยต่างท่อถ้อย | สนองกัน | ||
| อวยสวัสดี์พรถนอมขวัญ | เร่งเศร้า | ||
| ราตรีฤๅวายกระศัลย์ | พรับเนตร เลยนา | ||
| จนดุเหว่าเร่าเร้า | เร่งรุ่งไยเร็ว ฯ | ||
| ๏ ซ้ำยินสกุณไก่เพรียก | ตื่นตา | ||
| กาเซ็งแซ่แถกถา | ร่อนร้อง | ||
| แม่เอยจวนนาฬิกา | จักรุ่ง แล้วเอย | ||
| พักตร์ซบพักตร์พักตร์ซ้อง | อืดไห้ทวีครวญ ฯ | ||
| ร่าย | |||
| ๏ เวลาจวนสั่งเสร็จ จักเสด็จจากอาสน์ ถนอมนาฏพระนุช กำสรดสุดถอนใจ ฤๅครรไลไปรอด ทิ้งกายทอดทุ่มตน โอ้นฤมลแม่นา ดังดวงตาหัทไทย ชีพิตไว้โดยเดียว เกรียกแสนเสี้ยวภัคินิศ ร่วมอุทรชิดบปาน เคยแต่สมานคืนคํ่า ฤๅจะปลํ้าใจจาก โอ้กรรมพรากอันใด แดดาลไห้จนรุ่ง อุทัยพุ่งแสงทอง กรตระกองปฤษฎางค์ สว่างแล้วน้องพี่ ลุกจากที่ยืดองค์ ฝืนดำรงกุมกร มาจะจรจากอาสน์ เสด็จลีลาศด้วยกัน แสนกระศัลย์สุดเสียว ด้วยจะเปลี่ยวเอองค์ จึงโสรจสรงมุขแผ้ว ครั้นแล้วสู่บังคน เสร็จสรงชลวารี ชำระสีมุลทิน ทรงสุคนธ์กลิ่นรำจวน เสด็จโดยด่วนที่เสวย พนักงานเคยเตรียมพร้อม กำนัลน้อมเหลือตรา เฝ้าซ้ายขวาเหลีอไตร ปิ่นสุนงค์ในเจิมจอม เอารสพร้อมพรั่งพรู อาลัยอยู่ทุกตน พ่อกลั้นทนบำราศ แต่กุมารราชเยาว์เดียว แลสุดเสียวอาวรณ์ ด้วยยังอ่อนจะจำไกล ฝืนฤทัยแค่นเสวย สรรสิ่งเคยขืนเคี้ยว รสปราศเปรี้ยวเค็มจืด ยามยืดบรู้รส เร่งรัดทดจักจากน้อง พอเขาสนองทูลเชิญ สงฆ์เจริญชัยพร้อมแล้ว ถอนใจฝืนคลาศแคล้ว สู่ท้องพระโรงพลัน ฯ | |||
แต่งองค์
| โคลงสี่ | |||
| ๏ อภิวันทน์น้อมเกล้า | นมัสการ | ||
| บรมธาตุพุทธิษฐาน | ตั้งไว้ | ||
| อีกทั้งปฏิมาบาน | แจ่มจิต | ||
| พระสธรรมอีกสงฆ์ไซ้ | รับทั้งศีลทรง ฯ | ||
| ๏ แล้วเสด็จแทบแถ้นสู่ | ที่สรง | ||
| บ่ายพักตร์พายัพจง | ขจัดร้าย | ||
| เสร็จเหนือไม้ลาดลง | รองบาท | ||
| ให้ข่มนามอรินผ้าย | ยับย่อยปราชัย ฯ | ||
| ๏ พระโหรให้ลั่นฆ้อง | ถวายชัย | ||
| สงฆ์อวยสวัสดิไกร | แซ่ซ้อง | ||
| ปีพาทย์กลองแขกไฉน | บัณเฑาะว์ | ||
| มโหรีมี่เสียงก้อง | ฤกษ์ให้สนานสรง ฯ | ||
| ๏ สรงสนานเสร็จสรงนํ้า | พุทธมนต์ | ||
| พ่อพราหมณ์สังข์กาหล | เป่าด้วย | ||
| สังข์กลศรดกายสกนธ์ | ตามเพศ | ||
| ถวายยอดไม้มนต์ช่วย | โอษฐ์โอ้คำพราหมณ์ ฯ | ||
| ๏ เวฬุวใบไม้เวท | รับมา | ||
| ทรงทัดกรรณเบื้องขวา | เสร็จไส้ | ||
| แล้วผลัดพระภูษา | เปลื้องถอด | ||
| พราหมณ์โหรตำแหน่งได้ | ต่างช่วงชิงกัน ฯ | ||
| ๏ แล้วทรงคันธรสฟุ้ง | กลิ่นเกลา | ||
| หวนถวิลพระสุนงค์เยาว์ | คู่ม้วย | ||
| รื้นฝืนสติเนา | ดำรงจิต ไว้นา | ||
| ตั้งสัจกุศลฉ้วย | ไม่เท้อญเร็วเมือ ฯ | ||
| ๏ ผินมุขต่อฉายส่อง | เงาองค์ | ||
| ปรัดพักตร์แป้งว่านทรง | ยุทธ์หยิ้ง | ||
| แล้วทรงภูษาผจง | คำขจิต เขียนนา | ||
| แย่งสลับทองพื้นพริ้ง | ต้องด้วยสีวัน ฯ | ||
| ๏ รัดองค์กรองเขียวพื้น | ปักทอง | ||
| ธำมรงค์ร้อยแถวสอง | ยิ่งค่า | ||
| เพชรแมงดาเรือนรอง | อีกทับ ทิมนา | ||
| มรกตสดสีจ้า | เทียบเท่าเทียมบัว ฯ | ||
| ๏ อีกบุษย์เหลี่ยมนอกนํ้า | โปร่งใส | ||
| หนึ่งโกเมนประไพ | สนิทเนื้อ | ||
| แสงหาวเห็นซับใน | หนุนเลื่อม เงินนา | ||
| มุกดาหมอกเรื่อเรื้อ | อย่างเล่ห์ควันเพลิง ฯ | ||
| ๏ นํ้าพิศองค์หนึ่งช่าง | แตมกู | ||
| จักดั่งทับทิมตรู | แดงจ้า | ||
| อีกเพชรฑูรย์ใสชู | ซับเนื้อ แข็งนา | ||
| สังวาลสามสายกล้า | เลิศลํ้าฤๅแคลง ฯ | ||
| ๏ องค์หนึ่งนพรัตน์เรื้อง | เรือนรัง | ||
| มงคลบ่าก้านฝัง | เพชรแพร้ว | ||
| อีกองค์ใหญ่รอบหวัง | สำหรับ ศึกนา | ||
| เนาวรัตน์ลงขจัดแล้ว | เนื่องข้างลายพลอย ฯ | ||
| ๏ ธำมรงค์สิบเบ็ดถ้วน | แพลมพลาม | ||
| ร้อยรัดพระองค์งาม | ยิ่งไซ้ | ||
| ทรงคาดออกสงคราม | ต่างสลับ | ||
| ประวิชล้วนควรค่าไว้ | คู่ด้วยจอมพล ฯ | ||
| ๏ ฉลององค์หงอนไก่ชั้น | เดียวทรง | ||
| ชั้นนอกจีบบั้นพระองค์ | ริ่วเรื้อย | ||
| รัดเข็มขัดเพชรประจง | เหมาะมั่น | ||
| ขัดกั้นหยั่นสร้อยเฟือย | ดอกไม้ประจำงาม ฯ | ||
| ๏ พระประคำทองร่อนเรื้อง | สวมทรง | ||
| สอดสังวาลกุดั่นผจง | เพริศพรื้ง | ||
| ทั้งพระดิ่งตะกรุดลง | สายถัก คำนา | ||
| อีกเครื่องนพยศหยิ้ง | เคยได้ทดลอง ฯ | ||
| ๏ แล้วทรงธำมรงค์นื้ว | หัตถา | ||
| เพชรสองทรงเบื้องขวา | รุ่งเร้า | ||
| มรกตเขียวจับตา | ซ้ายสอง องค์แฮ | ||
| ทรงมาลาเทริดเส้า | ฤกษ์ถ้าเสด็จจร ฯ | ||
ขบวนทัพ
| ร่าย | |||
| ๏ ดวงทิวากรบดบัง บ่ายพักตร์ตั้งเพ่งดู พรุณปรูปรายละออง พอลั่นฆ้องได้ฤกษ์ องศาเบิกแจ่มดวง สงฆ์ทั้งบ่วงถวายชัย อัญชุลิตไหว้อำลา จันทกาลาเคลาคล่อง อาวุธว่องกุมทรง แสงกระบี่ลงลายยา ด้ามนาคาพลอยประดับ สู่พายัพจรลี เศียรวาสุกรีรองเหยียบ ซ้องเสียงเพรียบดุริยางค์ สกุณฤกษ์วางบินมา พอเสียงคลาจากวัง เชิญเสด็จยังโดยฉนวน พิศกระบวนเตรียมคอย เรือที่นั่งงามใช่น้อย ประทับท่าเสด็จลง ฯ | |||
| โคลงสี่ | |||
| ๏ หงส์ยนตร์ที่นั่งถ้วน | สิบสาม | ||
| ผูกผ้าป้กเลื่อมพลาม | เพริศพริ้ง | ||
| ดาวกุดั่นจีนจาม- | รีพู่ ผ่องนา | ||
| พนักหลังลายจำหลักหยิ้ง | แม่นแม้นกุดั่นทอง ฯ | ||
| ๏ ม่านเรือจั่วแผ่ล้วน | งามตรู | ||
| โยงน่าหลังปัศตู | หุ้มได้ | ||
| ท้ายผูกแสงทวนดู | เป็นสง่า | ||
| โยงน่าผูกง้าวไว้ | คู่ใช้หอกทรง ฯ | ||
| ๏ พนักหลังข้างนอกนั้น | แสงปืน | ||
| สิบองค์ตั้งผูกยืน | เรืยบร้อย | ||
| ใส่ถุงทองขวางดื่น | กันชีพ งามแฮ | ||
| หน้าอีกสามบอกห้อย | กันชีพพร้อมปัศตัน ฯ | ||
| ๏ พนักหลังข้างในทอด | แสงกริช ผูกนา | ||
| ฝักด้ามล้วนคำขจิต | ข้างละคู่ | ||
| แสงดาบทอดข้างสถิต | ซ้ายขวา อีกแฮ | ||
| ข้างละสองฤๅรู้ | เป่าเส้นผมสอง ฯ | ||
| ๏ ฝีพายกางเกงใส่ | ริ้วเหลือง | ||
| เสื้อปัศตูแดงประเทือง | ขลิบขั้น | ||
| แขนเขียวสลับเมลือง | หมวกสอด สีนา | ||
| มงคลใส่เหมาะหมั้น | ทั่วสิ้นลำทรง ฯ | ||
| ๏ โยงหน้าบันไดแก้ว | วางปืน | ||
| ดาบบโทนผูกยืน | สิบถ้วน | ||
| เขนงเต้าไถ้กระสุนปืน | สำหรับ ลำนา | ||
| ทองปรายอาวุธล้วน | ครบถ้วนพลพาย ฯ | ||
| ๏ แสงปืนสองนายแหม้น | ปืนประจำ | ||
| อยู่หน้าโยงดูขำ | เสริดสู้ | ||
| ใส่เสื้ออัตลัดดำ | เกี้ยวสี่ กลีบนา | ||
| รัตคดคาดมั่นรู้ | ชำนิแท้ปืนยิง ฯ | ||
| ๏ ชาวมหาดสี่ลงหน้า | ล้วนนาย | ||
| เวรปลัดนายยามถวาย | เครื่องใช้ | ||
| ใส่เสื้อดวงทองราย | คาดขลิบ ครุยนา | ||
| ล้วนเคยโดยเสด็จใกล้ | ต่างแทนกำนัล ฯ | ||
| ๏ ลงท้ายทั้งหมอนวด | หมอยา | ||
| มหาดสองอีกรักษา | เครื่องด้วย | ||
| แต่งกายเสื้อเพราตา | อ่าอวด | ||
| อัตลัดสียอดกล้วย | ขลิบเกี้ยวทุกคน ฯ | ||
| ๏ เสด็จสู่ที่นั่งแล้ว | พลพาย | ||
| ยอกรภิวันทน์ถวาย | นอบน้อม | ||
| ลั่นฆ้องสัญญาหมาย | ตั้งโห่ | ||
| ออกเรือพระที่นั่งพร้อม | พยู่ห์เคลื่อนถอยพล ฯ | ||
| ๏ แซ่เสียงฆ้องกระแตเพรียก | ทุกลำ | ||
| โห่สนั่นกองหน้านำ | เรื่อยท้าย | ||
| เสียงโห่แน่นใช่จำ | ใจโห่ | ||
| แม้นใครรบฤๅผ้าย | ชนะแท้ห่อนแถลง ฯ | ||
| ๏ คนฟังหญิงชายเพรียก | อวยชัย | ||
| ให้พระยศสวัสดิไกร | เทิดพ่อ | ||
| พลหาญบรรดาไป | โดยเสด็จ | ||
| จงอย่าได้ย่อท้อ | ต่อด้วยไพริน ฯ | ||
| ร่าย | |||
| ๏ เรือกลองนำออกหน้า สู่นาคาพายัพ มีธงทัพสีแดง จางวางแวงตำรวจ นายลำอวดโอ่อา เสื้อเข้มขาบผ้าโพกขลิบ สามสิบทัดพลพาย ทั้งไพร่นายเศษห้า ปืนคทาครบมือ เหลืองอ่อนเรื่อนาวี เสื้อแดงสีปัศตู โขนทั้งคู่หน้าท้าย ผูกดาวรายผ้ากรองทอง ลำที่สองจวนชวา สีหลังคาชายทองโหมด สิบสองโสดทรงพระชัย พระธาตุใส่ดอกบัวทอง กำมะหยี่รองทองขวางม่าน เพดานในขาวบริสุทธิ์ ธงพิชัยยุทธ์เขียวตามวัน ดาวกุดั่นพู่จามรี ผ้ากำมะหยี่ทองขวางจีน ผู้มีศีลกับโหรา งานรักษาเป็นนายลำ คนธงนำรอบรู้ เคยศึกสู้ทั้งสามนาย ล้วนแต่งกายใส่เสื้อลง ผ้ากระหวัดวงกระแบงมาน ประเจียดว่านย้อมยา เครื่องเตรืยมมาสำหรับยุทธ์ ดิ่งตะกรุดมงคล เพื่อทวยพลจับจ่าย ทั่วฝีพายประจำลำ ใส่เสื้อขำแดงป้ศตู แล้วถึงคู่เรือง้าว อาสาห้าวรามัญ ผูกปืนมั่นหน้าเรือ ดูงามเหลือลำทอง ฝรั่งสองประจำซ้ำ นายลำสมิงทอง หมวกขลิบทองตุ้มปี่ เสื้อกำมะหยี่ดำขลับ นั่งเขนรับสมกัน อาวุธมั่นปืนหอก ธงสีหมอกหม่นหมึก พลพายฮึกเสื้อแดง แม่นลำแข่งคู่หน้า เรือเหราอีกสองคู่ กูบงามตรูสีสักหลาด ธงเขียนมาศดูแดงเหลือง มีครบเครื่องเหมือนกัน สมิงรามัญเป็นนาย พลพายมอญอาสา ปืนใหญ่หน้าจ่ารง ฝรั่งลงทั้งสี่ลำ อยู่ประจำลำละสอง คู่ชิงคลองกระบวนหน้า ศรีนาวาแปดลำ ดูไพร่นายเลิศลํ้า กลั่นกล้าราญณรงค์ ฯ | |||
| โคลงสี่ | |||
| ๏ ถึงลำพระที่นั่งเจ้า | เสด็จทรง | ||
| ฝีพายกรายพายผจง | เพริศพริ้ง | ||
| งามสรรพดูยรรยง | สมสง่า | ||
| ควรเป็นจอมพลยิ่ง | เลิศแล้วใครจะปาน ฯ | ||
| ๏ แล้วล่องลงมาแทบ | ท่าฉนวน | ||
| พระน้องส่งเสด็จจวน | แพพ้อง | ||
| กับแสนอนงค์นวล | พรั่งหน้า | ||
| คิดจะใคร่เกริ่นร้อง | สั่งน้องในใจ ฯ | ||
| ๏ พระน้องประณตน้อม | ชุลีกร | ||
| พี่ก็อวยสวัสดิพร | ประสิทธิ์ให้ | ||
| แม่อยู่จงถาวร | เสื่อมโศก นะแม่ | ||
| โรคร้ายอย่ากรายใกล้ | ศึกสิ้นคืนเมือง ฯ | ||
| ๏ เรือคล้อยพี่พิศน้อง | สุดตา | ||
| แค้นด้วยตาไยตา | หลับเหล้า | ||
| ตาเอ๋ยเคืองนัยน์ตา | ตาเจ็บ ตาฤๅ | ||
| โฉมแม่ติดตาเร้า | เร่งนํ้าตาคลอ ฯ | ||
| ร่าย | |||
| ๏ ต่อกระบวนหลังตาม อ่าอวดงามล้วนที่นั่ง ดูสะพรั่งหน่อพระวงค์ ห้าพระองค์เจ้าโดยเสด็จ หม่อมเจ้าเสด็จอีกห้า เนื่องกันมาเป็นลำดับ พึงพิศสรรพทุกลำ แต่งองค์ขำทุกองค์ ดั่งสุริย์วงค์ระเด่น จะชี้เช่นบควร สิริถ้วนสิบเบ็ด ดุจหาวเห็จเหินฟ้า ถัดลงมาที่นั่งรอง เรือเครื่องสองถึงขุนนาง สองจางวางพระตำรวจ แต่งประกวดตามพระยา พระอาสาทวนทอง หนึ่งพระรองราชปลัด หลวงขุนจัดตามกรม ไพร่หลวงสนมกลางขวาซ้าย ทหารในฝ่ายขวาแบ่ง กลองชนะแล่งแตรบรรจบ อาสาขวาสมทบทวนทอง อาสาญี่ปุนกองสำคัญ แสงพลพันซ้ายขวา เจ้ามหาดจ่าหุ้มแพร เนื่องอัดแอเรือในกรม เริงรื่นรมย์ภักดี เจ้ากรมตรีตราไตร่ ปลัดกรมไขว่ตราตรวจ นายแวงตำรวจรายลำ ปลัดแวงประจำเรือแซง มหาดครบตำแหน่งเวรละห้า นายเวรดาประดังดาษ ปลัดเวรลาดล่องตาม นายยามสามทุกเวร สิริครบเกณฑ์เรือหน้าหลัง เจ็ดสิบหวังเศษหก กรีพลยกเนืองนอง สนั่นสำเนืยงโห่ฆ้อง กึกก้องสาชล ฯ | |||
| การ | |||
| ๏ ล่วงจรดลโขลนทวาร | สงฆ์อวยชัยนมัสการ | ||
| น้อมเกล้าอภิวันทน์ ฯ | |||
| ๏ นํ้ามนต์ปันพรมให้ | ทั่วทุกลำนายไพร่ | ||
| ชื่นหน้าใหม่ศรี ฯ | |||
| ๏ ฆ้องชัยตีแตรซ้อง | ดุริยางค์พิณแซ่ก้อง | ||
| ชีพ่อเป่าสังข์ ฯ | |||
| โคลงสี่ | |||
| ๏ สมเด็จนรนาถไท้ | ทรงธรรม์ | ||
| เสด็จยังคงคาสวรรค์ | ฉนวนนํ้า | ||
| ส่งทัพให้ใจบัน | เทิงทั่ว ทหารนา | ||
| ดังองค์อินทร์เลิศซ้ำ | เชิดหน้าชูชัย ฯ | ||
| ๏ เรือที่นั่งจรดเข้าเทียบ | ตำหนักแพ | ||
| พลพายลงทวนกระแส | หยุดยั้ง | ||
| พร้อมพรั่งพิศพึงแล | ท่วนหน้า | ||
| ยอกรอัญชุลิตตั้ง | บาทไท้อยู่หัว ฯ | ||
| ๏ โองการออกโอษฐ์เอื้อน | ดำรัส | ||
| ไปจงมีชัยสวัสดิ์ | เทิดผ้อ | ||
| ไพรีอย่าเทียมทัด | มือต่อ ได้เอย | ||
| จงอย่าได้ย่อท้อ | ทั่วเจ้าหาญพล ฯ | ||
| ๏ รับกฤษฎีกาไว้ | แหวกเศียร ใส่นา | ||
| ไพร่แลนายหนึ่งเจียน | สู่ร้อย | ||
| ถึงจะด่วนคระวีเวียน | เห็จเหาะ มาฤๅ | ||
| หวั่นฤๅเท่ากิ่งก้อย | ไม่เท้อญอย่าแถลง ฯ | ||
