à¸à¸²à¸žà¸¢à¹Œà¸«à¹ˆà¸à¹‚คลงนิราศธารทà¸à¸‡à¹à¸”ง
จาก ตู้หนังสือเรือนไทย
(ความแตกต่างระหว่างรุ่นปรับปรุง)
(→บทประพันธ์) |
(→บทประพันธ์) |
||
แถว 8: | แถว 8: | ||
<tpoem> | <tpoem> | ||
- | ๏ | + | ๏ เกลื่อนกรูหมู่จัตุรงค์ เปนกันกงเรียบเรียงไป |
ทรงช้างระวางใน เทพลีลาหลังคาทอง ฯ | ทรงช้างระวางใน เทพลีลาหลังคาทอง ฯ | ||
การปรับปรุง เมื่อ 11:03, 9 กรกฎาคม 2552
ข้อมูลเบื้องต้น
พระนิพนธ์: เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร์
บทประพันธ์
( เนื้อความตอนต้นสูญหาย )
๏ เกลื่อนกรูหมู่จัตุรงค์ | เปนกันกงเรียบเรียงไป | ||
ทรงช้างระวางใน | เทพลีลาหลังคาทอง ฯ | ||
๏ เกลื่อนกรูหมู่แห่ห้อม | เรียงไสว | ||
เสด็จพุดตาลทองไคล | หว่างเขรื้อง | ||
ทรงช้างระวางใน | มีชื่อ | ||
เทพลีลาเยื้อง | ย่างแห้นหลังดี ฯ | ||
๏ เครื่องสูงเพราเพริศพราย | ชมชุมสายซ้ายขวาเคียง | ||
ธงไชยธงฉานเรียง | ปี่กลองชนะตะเต่องครึม ฯ | ||
๏ กลองทองตีครุ่มครึ้ม | เดิรเรียง | ||
จ่าตะเติงเติงเสียง | ครุ่มครื้น | ||
เสียงปี่รี่เรื่อยเพียง | กระเวก | ||
แตร้นแตร่นแตรฝรั่งขึ้น | หวู่หวู้เสียงสังข์ ฯ | ||
๏ นักสนมกรมชแม่มี่ | ขี่ช้างกูบรูปโลมใจ | ||
พักตราอ่าผ่องใส | นุ่งห่มโอ่โสภาจริง ฯ | ||
๏ นักสนมกรมชแม่เจ้า | ทั้งหลาย | ||
ขี่ช้างกูบดาวราย | แจ่มหน้า | ||
พักตราผ่องใสสาย | สุดสวาท | ||
นุ่งห่มโอ่โถงผ้า | อร่ามริ้วทองพราย ฯ | ||
๏ เพริศเพราเหล่านางห้าม | รูปทรงงามตามเสด็จไป | ||
ผมมวยรวยริมไร | ม่านปีกนกวกวงวัง ฯ | ||
๏ เพริศเพราเหล่านางห้าม | งามนัก | ||
รูปงามตามแลลักษณ์ | ลูบท้อง | ||
ผมมวยรวยไรอรรค | ชาเยศ | ||
ม่านปีกนกปกป้อง | ห่อหุ้มเดิร ฯ | ||
๏ เที่ยวเล่นเปนเกษมสุข | แสนสิ่งสนุกปลุกใจหวัง | ||
เร่งร่ายผายผาดผัง | หัววริกรื่นชื่นชมไพร ฯ | ||
๏ สุขเกษมเปรมหน้าเหลือบ | ลืมหลัง | ||
แสนสนุกปลุกใจหวัง | วิ่งหรี้ | ||
เดิรร่ายผายผันยัง | ชายป่า | ||
หวัวร่อรื่นชื่นชี้ | ส่องนิ้วชวนแล ฯ | ||
๏ พังพลายหมู่ลายหซร้อง | ในเถื่อนท้องร้องระงมดง | ||
ธารน้ำคร่ำกันลง | เล่นน้ำแน่นแคร้นชมกัน ฯ | ||
๏ ฝูงช้างสล้างใหญ่น้อย | พังพลาย | ||
ทอกโทนพินายหลาย | ส่ำถ้วน | ||
ทองแดงเผือกเนียมราย | ในเหล่า | ||
ลงท่าน้ำดำป้วน | เล่นร้องฮูมแปร๋น ฯ | ||
๏ กระบือโคโขล่ร้องเที่ยว | เขาเสี้ยมเสี้ยวเสียวใจหาย | ||
เลมหล้าอาหารชาย | ป่าริมทุ่งวุ้งวงเขา | ||
๏ กระบือโคโขล่ร้องเที่ยว | เขาเสี้ยมเสี้ยวเสียวใจหาย | ||
เขาเซี่ยมเซียวใจหาย | ทดน้ำ | ||
เลมหล้าอาหารชาย | ริมป่า | ||
ลงล่องท่องท้องน้ำ | ปลักแฉ้กลางตม ฯ | ||
๏ กวางทรายร่ายกินหญ้า | สุกรป่าพาพวกจร | ||
สุนัขในไล่เห่าหอน | ตามเปนหมู่พรูเพรียกเสียง ฯ | ||
๏ กวางทรายร่ายเสพย์หญ้า | ดงดอน | ||
หมูป่าพาเพื่อนจร | ลูกล้อม | ||
สุนัขจิ้งจอกหอน | หลายเหล่า | ||
เปนหมู่พรูเพรียกห้อม | เห่าอื้ออึงเสียง ฯ | ||
๏ กระทิงวิ่งทั้งคู่ | ล่ำเติบตรูดูกำยำ | ||
หน้าด่อนท่อนตัวดำ | เขาเข้าวงก่งรอมงาม ฯ | ||
๏ กระทิงวิ่งทั้งคู่ | ขันขำ | ||
ล่ำเติบดูกำยำ | โป่งป้อม | ||
หน้าด่อนท่อนตัวดำ | แรงเลิศ | ||
เขาเค่าวงก่งง้อม | แปล่มเสี้ยมรอมงาม ฯ | ||
๏ มีหมีพีดำขลับ | ขึ้นไม้ผับฉับไวถึง | ||
เรี่ยวแรงแขงขันขึง | กัดโพรงไม้ได้ผึ้งกิน ฯ | ||
๏ มีหมีดำขลับหน้า | เปนมัน | ||
ขึ้นไม้ผับฉับพลัน | ขบขึ้ง | ||
เรี่ยวแรงแขงข้างขยัน | สามารถ | ||
กัดฉีกไม้ได้ผึ้ง | คาบเคี้ยวพลางหวาน ฯ | ||
๏ เสือโคร่งยงปีปเปรี้ยง | แอบโอนเฉียงเสียงพึงกลัว | ||
ร้ายยวดหนวดเพราพัว | ลองเล็บเล่นเผ่นโผนผาย | ||
๏ เสือโคร่งยงปีปเปรี้ยง | สยองหัว | ||
ศัพทสำเนียงพึงกลัว | ทั่วแคว้น | ||
ร้ายยวดหนวดเพราพัว | ตามุ่ง | ||
ลองเล็บเล่นเผ่นแหล้น | โลดเลี้ยวโผนผาย ฯ | ||
๏ เสือเหลืองเมืองเชื่องหน้า | อ้ายพรานป่าล่ากินฉมัน | ||
เรี่ยวแรงแขงดุจกัน | กับเสือโคร่งโกงเสมอสมาน ฯ | ||
๏ เสือเหลืองยงแยกเขี้ยว | ยิงฟัน | ||
อ้ายด่างลายสพายสมัน | คาบเคี้ยว | ||
ปีปเปรี้ยงเสียงขยาดขยัน | ไวว่อง | ||
ปูนเปรียบเสือโคร่งเลียว | โลดแล่นเสมอสมาน ฯ | ||
๏ เสือดาวคร่าวขึ้นไม้ | วิ่งว่องไวได้โดยพลัน | ||
สัตว์ใดไปใกล้มัน | โจนยุดถนัดกัดกินไป | ||
๏ เสือดาวคร่าวขึ้นไม้ | มองขยัน | ||
วิ่งว่องไวฉับพลัน | นั่งไม้ | ||
สัตว์ใดใกล้กลายมัน | ในร่ม | ||
โจนยุดถนัดกัดได้ | ขย้ำก้มกินหลัง ฯ | ||
๏ ลมาดผาดเริงแรง | ฟันฟางแขงแกล้งกัดวัลย์ | ||
เถาใหญ่ใกล้ปากมัน | กัดขาดสนิธติดปากไป ฯ | ||
๏ ลมาดอาจร่านเหรี้ยว | แรงขยัน | ||
ฟันฟางคางแข็งวัลย์ | กิ่งเกี้ยว | ||
เถาใหญ่ใกล้ปากมัน | คาคาบ | ||
กัดขาดสนิทติดเขี้ยว | ย่ำย้ำกินพลาง | ||
๏ โคแดงแจ้งกินอยู่ | ยืนเป็นหมู่คู่เคียงคลา | ||
ลูกน้อยค่อยตามมา | เที่ยวเล็มรบัดกัดปลายกิน ฯ | ||
๏ โคแดงแจ้งอยู่ล้อม | กินเกลียง | ||
ยืนเป็นหย่อมพร้อมเพรียง | พรั่งหน้า | ||
ลูกน้อยค่อยตามเคียง | แนมแม่ | ||
เที่ยวเล็มรบัดกัดหญ้า | อ่อนอ้วนปลายเคลีย ฯ | ||
๏ โคเพลาะฉะเพาะทุ่งออก | แร่งเป็นศอกหนอกสูงเถลิง | ||
เขาโตโคล่ร้องเริง | เมียลูกน้อยค่อยตามกัน | ||
๏ โคเพลาะฉะเพาะทุ่งแหล้น | ลองเชิง | ||
แร่งศอกหนอกสูงเถลิง | เถื่อนเถ้า | ||
เขาโตโคล่ร้องเริง | ชมหมู่ | ||
เมียลูกน้อยค่อยเคล้า | แม่เนี้ยวกินนม ฯ | ||
๏ ฝูงฟานผ่านเถื่อนถ้อง | เดิรปีบร้องก้องพงไพร | ||
เที่ยวกินถิ่นฐานใด | มีน้ำหญ้าอาหารเนา ฯ | ||
๏ ฝูงฟานผ่านเถื่อนถ้อง | แถวไศล | ||
เดิรเปิบร้องก้องไพร | เกลื่อนกลุ้ม | ||
เที่ยวกินถิ่นฐานใด | แดนโป่ง | ||
มีหญ้าน้ำผงพงผุ้ม | บ่ายเข้านอนเนา ฯ | ||
๏ ลมั่งพรั่งดงกว้าง | เขาสองข้างกางโจงโครง | ||
รูปร่างกวางโอ่โถง | ฝีเท้าวิ่งยิ่งกว่ากวาง ฯ | ||
๏ ลมั่งเขาคู่ตั้ง | กางโกง | ||
สองข้างเคียงโจงโครง | แตกต้น | ||
รูปร่างกวางโอ่โถง | ดีกว่า | ||
ฝีเท้าวิ่งยิ่งพ้น | แล่นล้ำเลยกวาง ฯ | ||
๏ สิงคนัดเขาเสี้ยมเสี้ยว | บิดเปนเกลียวเรียวสูงแหลม | ||
ตัวต่ำดำมอมแมม | ย่อมแล่นโลดโดดโจนลอย ฯ | ||
๏ สิงคนัดเขาเสี้ยมเซี่ยว | สูงแหลม | ||
บิดเปนเกลียวเรียวแนม | คู่หยื้น | ||
ตัวต่ำดำมอมแมม | คราวตื่น | ||
ย่อมแล่นโลดโดดขึ้น | สู่ฟ้าโจนลอย ฯ | ||
๏ เลียงผาอยู่ภูเขา | หนวดพรายเพราเขาแปล้ปลาย | ||
รูปร่างอย่างแพะหมาย | ขนเหม็นสาบหยาบเหมือนกัน ฯ | ||
๏ เลียงผาอยู่พ่างพื้น | ภูเขา | ||
หนวดภู่ดูเพราเขา | ไปล่ท้าย | ||
รูปร่างอย่างแพะเอา | มาเปรียบ | ||
ขนเหม็นสาบหยาบร้าย | กลิ่นเกล้าเหมือนกัน ฯ | ||
๏ งูเหลือมเอื้อมพันไม้ | หางกระหวัดไว้ใฝ่อาหาร | ||
เนื้อกวางย่านเดิรพาน | หย่อนตัวกระหวัดรัดกลมกิน ฯ | ||
๏ งูเหลือมเกี่ยวไม้ใฝ่ | อาหาร | ||
หางกระหวัดโยนยาน | แย่งไว้ | ||
เนื้อกวางสุกรฟาน | เดิรด่วน | ||
หย่อนตัวกระหวัดรัดไว้ | ปากอ้าอมกิน ฯ | ||
๏ งูเหลือมกินสุกร | อึ้งทึ่งนอนห่อนเลื้อยไป | ||
หน่อไม้ขึ้นมาไช | ท้องแทงตลอดรอดคลาคลืน ฯ | ||
๏ งูเหลือมกินลมั่งเนื้อ | กวางฟาน | ||
บ่ห่อนสุดคลาคลาน | อิ่มอึ้ง | ||
นอนใกล้ก่อไผ่สาน | แซมหน่อ | ||
แทงตลอดหลังขาดขรึ้ง | เมื่อเลื้อยคลายไป ฯ | ||
๏ หมูเม่นเห็นพรอมแพรม | ขนตัวแหลมแซมนักหนา | ||
ใครปะจะจับมา | พองขนสบัดสลัดถูกแทง ฯ | ||
๏ หมูเม่นขนเสี้ยมทั่ว | กายา | ||
ขนแหลมแซมหนั่นหนา | แน่นซร้อง | ||
ใครปะจะจับมา | ดูเล่น ก็ดี | ||
พองขนสบัดสลัดต้อง | ติดหน้าถูกแทง ฯ | ||
๏ เสือปลาล่ากินปลา | ริมน้ำท่าหาเหยื่อแฝง | ||
ปลาว่ายสวายหางแดง | ฉวยได้ถนัดกัดเร่กิน ฯ | ||
๏ เสือปลาปลาเวียนหว้าย | ตีแปลง | ||
ริมท่าหาเหยื่อแฝง | อยู่ใกล้ | ||
ปลาว่ายสวายหางแดง | เปนหมู่ | ||
ฉวยถูกถนัดกัดได้ | คาบเว้เร่กิน ฯ | ||
๏ กระต่ายหลายพงศ์พรรค์ | เต้นชมจันทร์หันตัวตาม | ||
ซ่อนซุ้มชุมเหลือหลาม | ยามออกเล่นเต้นชมกัน ฯ | ||
๏ กระต่ายหลายพวกพ้อง | พรรค์งาม | ||
ชมชื่นแสงจันทร์ตาม | ไล่เหล้น | ||
ซ่อนซุ้มชุมเหลือหลาม | หลายเหล่า | ||
ยามเมื่อออกเล่นเต้น | โลดเลี้ยวชมกัน ฯ | ||
๏ เสือกระต่ายลายเขียนขีด | ตัวกระจิดนิดกว่าแมว | ||
อยู่ป่าตาบั้งแบ๊ว | ขบกระตายแล้วแง้วคำราม ฯ | ||
๏ เสือกระต่ายลายขีดขั้น | เปนแถว | ||
กระจิดกว่าแมวเหมือนแมว | ปากเขี้ยว | ||
อยู่ป่าตาบั้งแบ๊ว | มองหมอบ | ||
ขบกระต่ายตายเดี้ยว | ย่ำย้ำคำราม ฯ | ||
๏ กระจงกระจิดเตี้ย | วิ่งเรี่ยเรี่ยน่าเอ็นดู | ||
เหมือนกวางอย่างตาหู | มีเขี้ยวน้อยสร้อยแนมสอง ฯ | ||
๏ กระจงกระจิดหน้า | เอนดู | ||
เดินร่อยเรี่ยงามตรู | กระจ้อย | ||
เหมือนกวางอย่างตาหู | ตีนกีบ | ||
มีเคี่ยวขาวน้อยช้อย | แนบข้างเคียงสอง ฯ | ||
๏ ฝูงลิงใหญ่น้อยกระจุ้ย | ชนีอุ่ยอุ้ยร้องหา | ||
ฝูงค่างหว่างพฤกษา | ต่างโจนไล่ไขว่ปลายยาง ฯ | ||
๏ ฝูงลิงยวบยาบต้น | พวาหนา | ||
ฝูงชนีมี่กู่หา | เปล่าข้าง | ||
ฝูงค่างหว่างพฤกษา | มาสู่ | ||
ครอกแครกใส่ไขว่คว้าง | โลดเลี้ยวโจนปลิว ฯ | ||
๏ ลิงลมชมเชยคู่ | ขึ้นนั่งอยู่ผู้คนหมาย | ||
ลมพัดบัดเดียวหาย | พัดทิศใดไปตามลม ฯ | ||
๏ ลิงลมชมคู่ต้น | ยางทราย | ||
คนนั่งตั้งใจหมาย | ยื่นกล้วย | ||
ลมพัดบัดเดียวหาย | วิววู่ | ||
พัดทิศใดไปด้วย | ด่วนคล้าย ตามลม ฯ | ||
๏ ลิงจุ่นงุ่นเงื่องเซื่อง | ค่อยกระเตื้องเงื่องคลาคลาน | ||
หางสั้นมันงมงาน | จับตัวไล่ได้ง่ายดาย ฯ | ||
๏ ลิงจุ่นงุนหง่อยหน้า | ซมซาน | ||
ค่อยกระเตื้องเงื่องคลาคลาน | ร่ายไม้ | ||
หางสั้นมันงมงาน | กินอยู่ | ||
จู่จับเอาตัวได้ | ง่ายแท้ควรเห็น ฯ | ||
๏ ฝูงบ่างบ้างแดงด่าง | ไต่หมากปรางบ้างแบนโผ | ||
คนดูอยู่อะโข | ย่อมทิ้งไล่ให้มันบิน ฯ | ||
๏ ฝูงบ่างแดงด่างบ้าง | ตัวโต | ||
ไต่หมากปรางแบนโผ | แล่นไม้ | ||
คนดูอยู่อะโข | เนืองนั่ง | ||
ย่อมทิ้งยิงกระสุนให้ | ผึ่งท้องแบนบิน ฯ | ||
๏ ตะกวดเหี้ยเมียเข้าไข่ | ในโพรงไม้ได้เปนรัง | ||
ตัวน้อยกระจ้อยหวัง | รูปจรเข้เล่ห์เหมือนกัน ฯ | ||
๏ ตระกวดเหี้ยเมียเข้าไข่ | ตื่นตรัง | ||
โพรงไม้อยู่เปนรัง | ด่วนดั้น | ||
ตัวน้อยกระจ้อยหวัง | ดูรูป | ||
อย่างจรเข้เล่ห์นั้น | ห่อนเพี้ยนเหมือนกัน ฯ | ||
๏ ลินแล่นแผ่นดินหลาย | เห็นคนอายซ่อนหน้าตา | ||
คนเขาเอาตัวมา | ขดตัวไว้ไม่คลี่คลาย ฯ | ||
๏ ตัวลินเปนเกร็ดถั้ว | กายา | ||
หัวหางขดหน้าตา | ซ่อนไว้ | ||
คนเขาเอาตัวมา | ดูบ่อย | ||
ยื้อคร่าแกะแคะได้ | ไม่เขยื้อนคลาคลาย ฯ | ||
๏ ตัวตุ่นงุนคลาคลาน | ได้อาหารเข้าในโพรง | ||
ชอบกลต้นสำโรง | เข้าเคล้าคู่อยู่เปนรัง ฯ | ||
๏ ตัวตุ่นค่อยเตื่องเต้น | หลังโกง | ||
ฉวยสัตว์เข้าในโพรง | ไต่เต้า | ||
ชอบกลต้นสำโรง | รังร่ม | ||
พาคู่เคียงคลาเคล้า | อยู่ดี รวงรัง ฯ | ||
๏ ฝูงอ้นด้นแผ่นดิน | กินรากไผ่ใบรวกผุย | ||
ปล่องเห็นเปนขี้ขุย | คุ้ยดินร่วงกลวงเปนโพรง ฯ | ||
๏ ฝูงอ้นด้นข่วนฟุ้ง | ดินขจุย | ||
รากไผ่ไม้รวกผุย | กัดแหง้น | ||
เห็นช่องปล่องดินขุย | ขุดอยู่ | ||
ดินร่วงกลวงทางแหล้น | ลอดเลี้ยวในโพรง ฯ | ||
๏ กระเห็นเต้นคล้ายคล้าย | ลายพรอมแพรมแกมดำเหลือง | ||
ไต่บนต้นหมากเฟือง | ลูกสุกห่ามตามกันกิน ฯ | ||
๏ กระเห็นเต้นต่ายเหนื้อง | มาเนือง | ||
ลายด่างดำแกมเหลือง | เล่าเหลื้อง | ||
ไต่บนต้นหมากเฟือง | กินเฟื่อง | ||
หางด่องกิ่งไม้เปลื้อง | คล่ำคล้ายชายคลาย ฯ | ||
๏ กระเอื้อยเลื้อยหางยาว | ด่างดำขาวราวลูกอิน | ||
สุกพร้อมย่อมมากิน | เห็นเต้นไต่ไปตามกัน ฯ | ||
๏ กระเอื้อยเลื้อยพู่ห้อย | หางยาว | ||
ลูกอินกินเมื่อคราว | แก่ต้น | ||
รูปร่างด่างดำขาว | เขียนขีด | ||
ตื่นเต้นไต่ไปพ้น | อยู่บ้างเบาบาง ฯ | ||
๏ กระแตไต่ไม้กระจ้อย | ตัวน้อยน้อยโจนเรี่ยเรี่ย | ||
โพรงปูอยู่กับเมีย | หางพัวเรียวเที่ยวไปมา ฯ | ||
๏ กระแตไต่กิ่งน้อย | ตามเมีย | ||
ตัวกระจ้อยโจนเรี่ย | ร่ายไม้ | ||
โพรงปรูอยู่เย็นเลีย | โลมลุก | ||
หางพู่เรียวเที่ยวไหล้ | คู่เลี้ยวไปมา ฯ | ||
๏ ชมชมดรสกลิ่นกล้า | หน้าเซี่ยมแสล้มแนมคู่เคียง | ||
เล่าฤาชื่อชมดเชียง | คนหานักมักตามรอย ฯ | ||
๏ ชมดเชียงเกลี้ยงกลิ่นกล้า | หอมชวย | ||
แชล่มคางหางพู่สวย | เซี่ยมหน้า | ||
ยืนคู่อยู่เคียงรวย | รวยกลิ่น | ||
คนตามถามชื่อข้า | คงขึ้น ขายรอย ฯ | ||
๏ กระรอกหางพัวพู่ | โพรงไม้อยู่คู่ไล่ตาม | ||
หางสลวยละลวยงาม | วิ่งไปมาน่าเอนดู ฯ | ||
๏ กระรอกหางพู่เหล้น | ปลายมะขาม | ||
โพรงไม้คู่อยู่ตาม | โลดไหล้ | ||
หางสลวยละลวยงาม | ขาวผ่อง | ||
วิ่งไวไปมาให้ | ชื่นหน้าเอนดู ฯ | ||
๏ ป้องข่างอย่างปึ้งก่า | มาแปลกกันมันรู้บิน | ||
เหนียงในใต้คางกิน | อาหารได้ไป่รู้เลย ฯ | ||
๏ ป้องข่างอย่างปึ้งข่าคล้าย | โดยถวิล | ||
แปลกแต่รู้แบนบิน | ไล่ขู้ | ||
เหนียงในใต้คางกิน | สัตว์เสพย์ | ||
อาหารใดไปรู้ | ห่อนแจ้งใจเอย ฯ | ||
๏ ตุกคู่หมู่ตุกแก | อึ่งอ่างแย้แลบึ้งแตน | ||
ผึ้งหลวงรวงเลื้อยแขวน | บนปลายไม้ใหญ่รังรวง ฯ | ||
๏ ตุกแกคุกตูร้อง | คนแหงน ดูนา | ||
แย้บึ้งปึ้งก่าแตน | ต่อเฝ้า | ||
ผึ้งหลวงรวงเลื้อยแขวน | รังเรียบ | ||
บนปลายไม้ใหญ่เถ้า | แผ่นตั้งรวงเรียง ฯ | ||
๏ งูเขียวเที่ยวเลื้อยแล | พบตุกแกย่อมสู้กัน | ||
ตุกแกกัดงูพัน | แรงงูมากปากคลาคลาย | ||
๏ งูเขียวสายม่านเลื้อย | ลายมัน | ||
พบตุกแกกวดขัน | เกี่ยงกล้า | ||
งูขบกัดงูพัน | รัดรอบ | ||
แรงมากปากคลายอ้า | ออกให้งูพลัน ฯ | ||
๏ งูเขียวรัดตุกแก | ตุกแกแก่คางแขงขยัน | ||
กัดงูงูยิ่งพัน | อ้าปากง่วงล้วงตับกิน ฯ | ||
๏ งูเขียวแลเหลี่อมพ่น | พิศพลัน | ||
ตุแกคางแขงขยัน | คาบไว้ | ||
กัดงูงูเร่งพัน | เนดเครียด | ||
ปากอ้างูจึงได้ | ลากล้วงตับกิน ฯ | ||
๏ ยูงทองย่องเยื้องย่าง | รำรางชางฟ่างปลายหาง | ||
ปากหงอนอ่อนสำอาง | ช่างรำเล่นเต้นตามกัน ฯ | ||
๏ ยูงทองย่องย่างเยื้อง | รำฉวาง | ||
รายร่ายฟ่ายเฟื่องหาง | เฉิดหน้า | ||
ปากหงอนอ่อนสำอาง | ลายเลิศ | ||
รำเล่นเต้นงามหง้า | ปีกป้องเปนเพลง ฯ | ||
๏ นกเขาเค้าเคียงคู่ | ก่งคอคูคู่ขานขัน | ||
กระทาทักปักกรอกัน | ข้างขันไขว่ไล่ลายชม ฯ | ||
๏ นกเขาขันคู่คู้ | เคียงขยัน | ||
คอเก่งคูขานขัน | คั่นหน้า | ||
กระทาทักปักกรอกัน | เสียงเฉื่อย | ||
ลามไล่ไขว่ขวัญจ้า | แปลกขู้ชนแทง ฯ | ||
๏ ไก่ป่าจ้าเสียงเตี้ย | พาลูกเมียเขี่ยหากิน | ||
เห็นคนก่นวิ่งบิน | เข้าเร้นรอกซอกซอนหาย ฯ | ||
๏ ไก่ป่าขันเจื่อยแจ้ว | กลางดิน | ||
ลูกเมียเขี่ยหากิน | กกเหล้น | ||
เห็นคนก่นวิ่งบิน | ถามตื่น | ||
ซอกซอนซ่อนตัวเร้น | พุ่มไม้สูญหาย ฯ | ||
๏ ไก่ฟ้าอ้าสดแสง | หัวสุกแดงแทงเดือยแนม | ||
ปีกหางต่างสีแกม | สีแต้มต่างอย่างวาดเขียน ฯ | ||
๏ ไก่ฟ้าหน้ากล่ำกล้า | ปากแหลม | ||
หัวแดงแฝงเดือยแนม | เนื่องแข้ง | ||
ปีกหางต่างสีแกม | ลายลวด | ||
ตัวด่างอย่างคนแกล้ง | แต่งแต้มขีดเขียน ฯ | ||
๏ นกหว้าหน้างามลาย | คือดาวรายพรายเพริศเพรา | ||
เที่ยวกินถิ่นลำเนา | พาคู่เคล้าเฝ้าชมกัน ฯ | ||
๏ นกหว้าหน้าเปรียบแต้ม | ดรูเฉลา | ||
ตัวลายพรายดาวเพรา | เพริศหน้า | ||
เที่ยวกินถิ่นลำเนา | เคยอยู่ | ||
เคียงคู่เคล้าเฝ้าหล้า | เก็บลิ้มเล็มกิน ฯ | ||
๏ พังพอนจรเคล้าคู่ | พบพานงูอยู่สู้กัน | ||
งูเห่าเอาขนดพัน | พังพอนผันหันตัวตาม ฯ | ||
๏ พังพอนจรเคล้าคู่ | เรียงรัน | ||
พบพานงูสู้กัน | ขบเขี้ยว | ||
งูเห่าเอาขนดพัน | รัดรวด | ||
พังพอนจรผันเลี้ยว | ปลดเปลื้องตัวตาม ฯ | ||
๏ นกกดอดทนสู้ | พบงูเห่าเอาปีกบัง | ||
งูโพนพังพานหวัง | จะขบตอดบรอดเลย ฯ | ||
๏ นกกดอดทนสู้ | งูขลัง | ||
งูขบเอาปีกบัง | เข็ดเขี้ยว | ||
งูเลิกพังพอนหวัง | ขบตอด | ||
ตอดบรอดเลยเลี้ยว | หลีกเลี้ยวสูดหนี ฯ | ||
๏ ดูหนูสู่รูงู | งูสุดสู้หนูสู้งู | ||
หนูงูสู้ดูอยู่ | รูปงูทู่หนูมูทู ฯ | ||
๏ ดูงูขู่ฝุดฝู้ | พรูพรู | ||
หนูสู่รูงูงู | สุดสู้ | ||
งูสู้หนูหนูสู้ | งูอยู่ | ||
หนูรู้งูงูรู้ | รูปทู้มูทู ฯ | ||
๏ นกกระเรียนเวียนลงหนอง | ตรอมเที่ยวย่องร้องแกร๋แกร๋ | ||
ริมทุ่งกระทุงลอยแพ | เดียรดาษแลแหล่เหลือหลาย ฯ | ||
๏ นกกระเรียนเวียนว่อนน้ำ | เลงแล | ||
ลงย่องร้องแกร๋แกร๋ | แจ้มจ้า | ||
ริมทุ่งกระทุงลอยแพ | ลงล่อง | ||
บินกลาดกลุ้มท้องฟ้า | ร่อนร้องเหลือหลาย ฯ | ||
๏ นกแก้วแจ้วเสียงใส | คลอใคล้คู่หมู่สาลิกา | ||
นกตั้วผัวเมียคลา | ผาแขกเต้าเหล่าโนรี ฯ | ||
๏ นกแก้วแจ้วรี่ร้อง | เร่หา | ||
ใกล้คู่หมู่สาลิกา | แวดเคล้า | ||
นกตั้วผัวเมียมา | สมสู่ | ||
สัตวาผ่าแขกเต้า | พวกพ้องโนรี ฯ | ||
๏ นกกระจิบกระจาบมั่ว | ปากตะกั่วชายชมพู | ||
นกไส้นกกรอดดู | จ้อแจ้อยู่ดูเพรียกไพร ฯ | ||
๏ กระจิบกระจาบน้อยน่า | เอ็นดู | ||
ปากตะกั่วชายชมพู | แห่งห้อม | ||
นกไส้กรอดดูพู | พองปีก | ||
จอแจพรังพรั่งพร้อม | เพรียกร้องในไพร ฯ | ||
๏ กางเขนรำเขนหาง | บ่าวขุนพลางกางปีกรา | ||
จินโจ้แกงจืดมา | ร้องแจ้วจ้าป่าวังเวง ฯ | ||
๏ กางเขนรำไต่ต้น | พฤกษา | ||
บ่าวขุนกางปีกรา | ปากอ้า | ||
จินโจ้แกงจืดมา | พูดเพรียก | ||
นกพริกร้องแจ้วจ้า | ป่าก้องวังเวง ฯ | ||
๏ นกขมิ้นเหลืองหลากหลาย | มีสพายหมายสองคาง | ||
เหลืองอร่ามงามปีกหาง | เห็นสำอางช่างมีพรรณ ฯ | ||
๏ นกขมิ้นเหลืองก่ำป้อง | ปีกหาง | ||
มีสพายหมายสองคาง | ค่างแก้ม | ||
เหลืองอร่ามงามปีกหาง | เห็นเลิศ | ||
สร้อยสำอางอย่างแต้ม | แต่งให้มีพรรณ ฯ | ||
๏ ชมคู่หมู่ซั้งแซว | ร้องโฉดแก้วแล้วบินไป | ||
เลียนนกหกใดใด | ย่อมเลียนได้ให้เสียงแมว ฯ | ||
๏ ซั้งแซวเสียงแจ้วส่ง | เอาใจ | ||
ร้องโฉดแก้วบินไป | มุ่งไม้ | ||
เลียนนกสิ่งใดใด | เหมือนอยู่ | ||
ไม่เพี้ยนเลียนได้ไท้ | เล่ห์ร้องเสียงแมว ฯ | ||
๏ นกคุ่มซุ่มอยู่นอน | ในดงดอนส้อนไคลคลา | ||
ลายเลือนเหมือนนกกระทา | แต่ตัวน้อยค่อยเก็ยกิน ฯ | ||
๏ นกคุ่มซุ่มอยู่ข้อย | ไปมา | ||
ดงดอนซ่อนกายา | กระจ้อย | ||
ลายเลือนเหมือนนกกระทา | กระแจ่ม | ||
แต่ว่าตัวน้อยน้อย | ค่อยเถี้ยวเก็บกิน ฯ | ||
๏ นกเงือกอยู่ในโพรงไม้ | ผัวฟักไข่เมียผันผาย | ||
เล่นชู้อยู่เสบยสบาย | ผัวหมายไว้ให้รวงรัง ฯ | ||
๏ นกเงือกอยู่ซอกไม้ | เรียงราย | ||
ผัวฟักเมียผันผาย | ด่วนได้ | ||
เล่นชู้อยู่เสบยสบาย | ลืมคู่ | ||
ผัวอดอาหารให้ | อยู่เฝ้ารวงรัง | ||
๏ ชาติบุษป์พุทธชาตซาบ | กุหลาบกนาบทั้งสองทาง | ||
เบงระมาดยี่สุ่นกาง | กลีบบานเพราเหล่าดาวเรือง ฯ | ||
๏ ชาติบุษป์พุทธชาติขึ้น | เคียงกลาง | ||
กุหลาบกนาบสองทาง | กลิ่นฟุ้ง | ||
เบงระมาดยี่สุ่นกาง | ตรงกลีบ | ||
สาวสาวฉวยชิงหยุ้ง | เก็บร้อยรอยกรอง ฯ | ||
๏ เพกาสาเกกุ่ม | ไม้ตาตุ่มทุมราชา | ||
สุกรมมะยมพวา | ไม้หมากข้าขานางเปล้า ฯ | ||
๏ เพกาฝักย้อมกุ่ม | ผลหนา | ||
ตาตุมทุมราชา | เนื่องหน้า | ||
สุกรมมะยมพวา | ชมพู่ | ||
สาเกไม้หมากข้า | อิกเปล้าขานาง ฯ | ||
๏ กะจายสยายซร้องนาง | ผ้าสไบบางนางสีดา | ||
ห่อห้อยย้อยลงมา | แต่ค่าไม้ใหญ่สูงงาม ฯ | ||
๏ กะจายสยายคลี่ซร้อง | นงพงา | ||
สไบบางนางสีดา | ห่อห้อย | ||
ยื่นเลื้อยเฟื้อยลงมา | โบยโบก | ||
แต่ค่าไม้ใหญ่น้อย | แกว่งเยื้องไปมา ฯ | ||
๏ กะเช้าเจ้าบรรจง | ปากแฉกตรงทรงหาบหาม | ||
แล่งปืนของพระราม | รูปงามดีมีสืบมา ฯ | ||
๏ กะเช้านางแต่งเจ้า | ผจงงาม | ||
ปากแฉกทรงหาบหาม | ห่วงห้อย | ||
แล่งปืนของพระราม | ยังอยู่ | ||
รูปร่างงามน้อยน้อย | งอกขึ้นสืบมา ฯ | ||
๏ เล็บนางงามแสล้ม | ต้นนางแย้มแกมดองดึง | ||
สุพรรณิกากากระทัง | ดอกราชพฤกษ์ซีกไทรไตร ฯ | ||
๏ เล็บนางนวยแน่งน้อย | พอพัง | ||
นางแย้มแกมดองดึง | อีกอ้อย | ||
สุพรรณิกากากระทัง | บานแบ่ง | ||
ราชพฤกษ์ซีกดวงย้อย | พู่เพี้ยงไทรไตร ฯ | ||
๏ ชงโคตะโกตะขบหว้า | ต้นตุมกากาฝากลง | ||
ชอบกลต้นมหาหงส์ | มะเดื่อดูกลูกนมแมว ฯ | ||
๏ ชงโคตะโกหว้า | ดาดดง | ||
ตุมกากาฝากลง | ติดไม้ | ||
นมแมวมหาหงส์ | เห็นอยู่ | ||
มะเดื่อดูกลูกออกได้ | แส่ทั้งสอยกิน ฯ | ||
๏ กำจัดสลัดไดขึ้น | บนพื้นภูภู่เขาสูง | ||
แคคางยางยูงดูง | ต้นตะแบกแปลกกันบาน ฯ | ||
๏ สลัดไดกำจัดต้น | หางยูง | ||
บนภูภู่เขาสูง | หย่งหยื้น | ||
แคคางยางยูงดูง | ตรงโตรด | ||
ตะแบกแปลกกันขึ้น | เกลื่อนกลุ้มบานไสว ฯ | ||
๏ แคฝอยข่อยเข็มข้า | ต้นกาลาน่าดอกบาน | ||
งิ้วงับพลับพลึงปาน | นิ้วมือเรียมเปรียบเทียนกลึง ฯ | ||
๏ แคฝอยข่อยแข่ขึ้น | ขนัดขบาน | ||
เข็มกาลาดอกบาน | ที่แจ้ง | ||
งิ้วงับพลับพลึงปาน | มือเรียม | ||
นิ้วแน่งงามดังแกล้ง | ฟั่นด้วยเทียนกลึง ฯ | ||
๏ พุมเรียงเคียวคัดเค้า | ต้นปู่เจ้าเหล่าจิงจำ | ||
ต้นองุ่นขนุนสำ | มลอมะก่อสะตอสะเตียน ฯ | ||
๏ พุมเรียงเคียงคัดเค้า | บานช้ำ | ||
ปู่เจ้าเหล่าจิงจำ | ไขว่ขึ้น | ||
ต้นองุ่นขนุนสำ | มลอมาก | ||
มะกอสะตอสะเตียนพื้น | เลี่ยนเกลี้ยงตลิบเตียน ฯ | ||
๏ กำจายรายท้องที่ | ต้นลิ้นจี่ทีทางจร | ||
กลำเพาะเงาะเรียงสลอน | สท้อนพวงพะงวงชุม ฯ | ||
๏ กำจายรายทีท้อง | ดงดอน | ||
ลิ้นจี่ที่ทางจร | ป่ากว้าง | ||
กลำเพาะเงาะเรียงสลอน | ทรงลูก | ||
สท้อนลางสาดสล้าง | ลูกเลื้อยพะงวงชุม ฯ | ||
๏ จิงจ้อยอยมโดย | ดวงรายโรยโชยชายชม | ||
ฉิ่งชี่ถี่ทางสม | ร่มรื่นสนุกปลุกปลื้มใจ ฯ | ||
๏ ยมโดยยอจิ่งจ้อ | สลอนสลม | ||
ดวงโรยโชยชายชม | ชื่นหน้า | ||
ฉิ่งชี่ถี่ทางสม | เย็นเฉื่อย | ||
ร่มรื่นสนุกริกหร้า | ปลุกปลื้มใจหญิง ฯ | ||
๏ กล้วยไม้ห้อยต่ำเตี้ย | นมตำเรียเรี่ยทางไป | ||
หอมหวังวังเวงใจ | ว่ากลิ่น แก้ว แล้วเรียมเหลียว ฯ | ||
๏ กล้วยไม้ห้อยย้อยคลี่ | ดวงไสว | ||
นมตำเรียรายไป | กลิ่นกล้า | ||
หอมหวังวังเวงใจ | รสราด | ||
ว่ากลิ่นแก้วแล้วข้า | หยุดยั้ง แลเหลียว ฯ | ||
๏ ทองกวาวคราวดอกแดง | เชิงจำแจงแดงเหียนหัน | ||
ลำไยไม้มูกมัน | เคี่ยนตะเคียนเลี่ยนรังเรียง ฯ | ||
๏ ทองกวาวคราวดอกพร้อม | แดงฉัน | ||
เชิงจำแจงเหียงหัน | เหี่ยวต้น | ||
ลำไยไม้มูกมัน | เฟืองฝ่อ | ||
เคี่ยมตะเคียนเลี่ยนต้น | หมู่ไม้รังเรียง ฯ | ||
๏ เจตพังดีสีเสียดสรล | พรมคดปนคนทาดง | ||
เล็บครุฑสุดสูงระหง | ต้นเต่าร้างกร่างแต้วกะโดน ฯ | ||
๏ สรลสร้อยสีเสียดขึ้น | เปนกง | ||
พรมคดคนทาดง | ด่านกว้าง | ||
เจตพังคีสูงระหง | พังอาด | ||
เล็บครุฑต้นเต่าร้าง | กร่างแต้วกะโดนหนา ฯ | ||
๏ ตรดตรวยสลวยร่มชื้อ | สะตอสะตือชื่อหลายมาน | ||
มะหาดมะตาดแสมสาร | มะตูมมะขวิดจิตมูลเพลิง ฯ | ||
๏ ตรดตรวยสลวยร่มชื้อ | เสถียรสถาน | ||
สะตอสะตือชื่อหลายมาน | มากพ้น | ||
มะหาดมะตาดแสมสาร | สนับสนุ่น | ||
มะตูมมะขวิดติดต้น | ดกไม้เจตมูล ฯ | ||
๏ ปอเป้งเตงเตยตาล | สรลตระการปานหางโต | ||
ต้นทองตรองตองโพ | สักสูงสุดพุดซากะถิน ฯ | ||
๏ เตยตาลตอป่านเป้ง | เตงอะโข | ||
สรลเปรียบหางสิงห์โต | ต่ำผุ้ม | ||
ต้นทองตรองตองโพ | ทเลเรียบ | ||
พุทราสักสูงกลุ้ม | ค่าไม้กะถินงาม ฯ | ||
๏ ปรูปะระกำดก | ต้นรกฟ้าหญ้านางแฝง | ||
พัวพุ่มชุมแสงแซง | ลูกติดต้นหล่นลงเนือง | ||
๏ ปรูประเดียรดาดด้วย | ระกำแดง | ||
รกฟ้าหญ้านางแฝง | ผากเหรื้อง | ||
พัวพุ่มชุมแสงแซง | กางกิ่ง | ||
ลูกดกตกลงเหนื้อง | กลาดกลุ้มกลางกิน ฯ | ||
๏ พาดไฉนตะไคร้มะนาว | เทียนช้างน้าวหาวนนทรี | ||
ชเอมเขล็นเบญจกานี | หงอนไก่สลับทับทิมบาน ฯ | ||
๏ พาดไฉนตะไตร้เนื่อง | มะนาวมี | ||
ช้างน้าวหาวนนทรี | หนาดน้ำ | ||
ชเอมเขล็นเบญจกานี | เทียนป่า | ||
หงอนไก่ทับทิมกล้ำ | กลีบช้อยแดงฉัน ฯ | ||
๏ น้อยหน่าหนาเปนเหล่า | น้อยเหน่เล่าเต้าตามชม | ||
นางนวลนวลนางสม | หว้านน้ำกลุ้มกทุ่มนาขนาน ฯ | ||
๏ น้อยหน่าน่าลูกพร้อม | โตกลม | ||
น้อยเหน่เต่าตามชม | ชื่นผุ้ม | ||
นางนวลนวลนางสม | โสภิศ | ||
หว้านน้ำมีเกลื่อนกลุ้ม | กทุ่มท้องนาขนาน ฯ | ||
๏ ไผ่เทศงามผาดผุด | ต้นเล็บครุฑพุทธรักษา | ||
ทองสิบอย่างงามนานา | เข้าตอกแตกแปลกดอกขาว ฯ | ||
๏ ไผ่เทศงามเงื่อนแต้ม | เลขา | ||
เล็บครุฑพุทธรักษา | โทษคุ้ม | ||
ทองสิบอย่างตรุตรา | งามเลิศ | ||
เข้าตอกแตกดวงกลุ้ม | แปลกด้วยดอกขาว | ||
๏ มังคุดลมุดหมากเหม้า | เหล่าทุเรียนเนียรภูสี | ||
มูลมังสังกรณี | มีร้อนลิ้นอินทผาลำ ฯ | ||
๏ มังคุดลมุดหมากเหม้า | มากมี | ||
ทุเรียนเนียรภูสี | ค่าค้อม | ||
มูลมังสังกรณี | มีมาก | ||
ต้นร้อนลิ้นชื้นล้อม | หมู่ไม้อินทผล ฯ | ||
๏ แทงทวยกล้วยกุตีบ | ต้นปีปไสวไข่เน่าหอม | ||
พองลมพนมพนอม | น่องโลดเลียบหลาหลกปะโลง ฯ | ||
๏ แทงทวยกล้วยกลีบเลื้อย | เครืองอม | ||
ปีปไสวไข่เน่าหอม | ทั่วเบื้อง | ||
พองลมพนมพนอม | ลำเจียก | ||
โลดเลียบหลาหลกเหนื้อง | น่องต้นปะโลงสาร ฯ | ||
๏ หมากม่วงพวงพรวนย้อย | พิมเสนห้อย สอยมากิน | ||
สุกห่ามตามใจถวิล | เอาตะกร้อซอเกี่ยวลง ฯ | ||
๏ หมากม่วงพวงห่ามย้อย | ยามเห็น | ||
พรวนพิมเสนเหลืองเปน | ปากกร้อ | ||
หมอนทองม่วงมันเย็น | เดิรสู่ | ||
สอยแส่พลางหัวหร้อ | หล่นกลุ้มชิงกัน ฯ | ||
๏ หมากม่วงดิบห่ามฝาน | ใส่ในจานพานตบะรอง | ||
นั่งล้อมห้อมเนืองนอง | จิ้มน้ำปลางาปิกิน ฯ | ||
๏ หมากม่วงดิบห่ามให้ | ปอกฝาน | ||
งาปิน้ำปลาจาน | จุ่มจิ้ม | ||
นั่งล้อมห้อมกินกราน | กินอยู่ | ||
เข็ดฟันฝันหน้ายิ้ม | อิ่มเอื้อน ราถอย ฯ | ||
๏ ชมร่มไม้ไทรไตร | เรไรไพรแว่วแจ้วเสียง | ||
เรื่อยเฉื่อยสำเนียงเพียง | ปี่รีเสนาะเพราะเพลงเครง ฯ | ||
๏ เดิรเพลินชมร่มไม้ | ไทรไตร | ||
สดับศัพท์เรไรไพร | แว่วแจ้ว | ||
ระกำรำไยไพร | เลือนเถื่อน | ||
มังคุดลมุดแต้วแก้ว | กุ่มกถุ้มทรม่วงมะงวง ฯ | ||
๏ หัวลิงหมากลางลิง | ต้นลางลิงแลหูลิง | ||
ลิงไต่กะไดลิง | ลิงโลดคว้าประสาลิง ฯ | ||
๏ หัวลิงหมากเรียกไม้ | ลางลิง | ||
ลางลิงหูลิงลิง | หลอกชู้ | ||
ลิงไต่กะไดลิง | ลิงห่ม | ||
ลิงโลดฉวยชมผู้ | ฉีกคว้าประสาลิง ฯ | ||
๏ ปุ้มไก่แลหงอนไก่ | ต้นหางไก่ แลสร้อยไก่ | ||
โหราเดือยไก่ไก่ | ให้เทียนไก่ไก่จับนอน ฯ | ||
๏ ปุ้มไก่หงอนไก่ต้น | เรียงไสว | ||
หางไก่แลสร้อยไก่ | กกก้อง | ||
โหราเดือยไก่ไก่ | เมียงม่าย | ||
ต้นเทียนไก่ไก่ร้อง | ไก่เตี้ยจับขัน ฯ | ||
๏ เพกาต้นตุมกา | โยทกากรรณิกา | ||
ชุมกาแลสามกา | ต้นมะกากาจับนอน ฯ | ||
๏ เพกาตุมกาต้น | กาลา | ||
โยทกากรรณิกา | ถี่ก้อง | ||
ชุมกาและสามกา | กาสู่ | ||
ต้นมะกาการ้อง | จับไม้กาหลง ฯ | ||
๏ ธารไหลใสสอาด | มัจฉาชาติดาษนานา | ||
หวั่นหว้ายกินไคลคลา | ตามกันมาให้เห็นตัว ฯ | ||
๏ ธารไหลใสสอาดน้ำ | รินมา | ||
มัจฉาชาตินานา | หวั่นหว้าย | ||
จอกสร่ายกินไคลคลา | เชยหมู่ | ||
ตามคู่มาคล้ายคล้าย | ผุดให้เห็นตัว ฯ | ||
๏ นั่งเล่นเห็นหมู่ปลา | พรั่งพรูมาเหล่าเหลือหลาย | ||
กินเข้าเอาโปรยปราย | ปลามาใกล้ได้เห็นตัว ฯ | ||
๏ นั่งชมปลาหมั่วหมู่ | เรียงราย | ||
พรูพรั่งมาเหลือหลาย | ว่ายหวิ้ง | ||
กินเข้าเอาโปรยปราย | ลงบ่อย | ||
ปลาว่ายใกล้ได้ทิ้ง | ห่อเข้าดูปลา ฯ | ||
๏ ปลาแปปแลปลาเป้า | ปลาเข้าเม่าปลาคางเบือน | ||
ปลาม้าหน้าคนเหมือน | ปลากดกรายสวายหางแดง ฯ | ||
๏ ปลาดุกปลาแปบเป้า | แลเลือน | ||
เข้าเม่าเหล่าคางเบือน | มุ่งหม้าย | ||
ปลาม้าหน้าคนเหมือน | คนอยู่ | ||
ปลากดกรายสวายหว้าย | โบกน้ำหางแดง ฯ | ||
๏ ตะตรับคอยตรับหู | หมู่ปลาบู่ว่ายเวียนแฝง | ||
สร้อยส้าปลาหมอแขยง | ปลาแมงภู่หมู่กระทุงเหง ฯ | ||
๏ ปลาตะตรับคอยกะตั้ง | หูแขง | ||
ปลาบู่ว่ายเวียนแฝง | ฝั่งน้ำ | ||
สร้อยส้าปลาหมอแขยง | สังกวาด | ||
แมงภู่ดูโลดล้ำ | พรั้งพร้อมกะทุงเหง ฯ | ||
๏ ปลาอ้าวปลาเนื้ออ่อน | ว่ายมาก่อนปลาหนามหลัง | ||
กระแหหางแดงหวัง | เข้าสู่ทุ่งมุ่งเลมไคล ฯ | ||
๏ ปลาอ้าวเนื้ออ่อนหญ้า | ตัวบัง | ||
มาก่อนปลาหนามหลัง | อยู่หน้า | ||
กระแหหางแดงหวัง | คลาแหล่ง | ||
เข้าสู่ทุ่งเลมหล้า | เหยื่อย้ำกินไคล ฯ | ||
๏ ปลากะโห้ชโดแฝง | ช่อนชวาดแชวงแฝงครัน | ||
หน้าสั้นปลานวลจันทร์ | ปลาอ้องแอ้งปลาเสือหมู ฯ | ||
๏ ปลาชะโดกะโห้ใฝ่ | แฝงกัน | ||
ช่อนชวาดแชวงสูบครัน | ว่ายแว้ง | ||
หน้าสั้นอิกนวลจันทร์ | หลายเหล่า | ||
ปลาทุกท้องอ้องแอ้ง | หมึกเหม้าเสือหมู ฯ | ||
๏ กดคลังปลาสังมี | ปลากระดี่ปลาดุกอุย | ||
พ่นน้ำกระจายกระจุย | ปลาหูช้างช้างเหยียบซิว ฯ | ||
๏ กดคลังปลากสังหว้าย | ชายงุย | ||
ปลากระดี่ปลาดุกอุย | แอบข้าง | ||
พ่นน้ำกระจายกระจุย | หลายเหล่า | ||
ปลาชื่อหูช้างช้าง | เหยียบบี้ปลาซิว ฯ | ||
๏ เทโพแลเทพา | ตะเพียนพาพาพวกจร | ||
ไอ้บ้าปลาสลุมพอน | ผักพร้าเพรี้ยแลหนวดพราม ฯ | ||
๏ เทโพพาพวกพ้อง | เทพา | ||
ปลาตะเพียนปลากาพา | คู่เคี้ย | ||
สลุมพอนไอ้บ้าปลา | หลายหมู่ | ||
ปลาผักพร้ามาเพรี้ย | ว่ายไหล้หนวดพราม ฯ | ||
๏ ฝูงนาคมากหมู่มา | ดำน้ำท่าหาอาหาร | ||
ฝูงปลามาพะพาน | ขบได้ถนัดกัดกินเนือง ฯ | ||
๏ ฝูงนาคมากหมู่หมั้ว | ดาขนาน | ||
ดำน้ำหาอาหาร | แกล่กล้ำ | ||
ฝูงปลามาพอพาน | พะปาก | ||
ขบถนัดกัดใต้น้ำ | ผุดขึ้นกินเนือง ฯ | ||
๏ งูเหลือมคอกระหวัดไม้ | หางกระหวัดไว้ใฝ่อาหาร | ||
วิดน้ำในห้วยธาร | โพงไปมาเอาปลากิน ฯ | ||
๏ งูเหลือมแบนท้องแผ่ | คือกะดาน | ||
วิดน้ำหาอาหาร | ใฝ่กล้ำ | ||
โครมครุ่นในห้วยธาร | เสียงฉ่า | ||
โพงสาดไปให้น้ำ | ซ่านสิ้นกินปลา | ||
๏ งูเหลือมบนกิ่งไม้ | ใบหนาใส่ซ่อนซอน | ||
แกกาช้างวานร | พอมาใกล้ได้ฉวยกิน ฯ | ||
๏ งูเหลือมบนค่าไม้ | ใบสลอน | ||
คางซบแนบแอบนอน | ซ่อนเร้น | ||
กาแกค่างวานร | ลืมร่าง | ||
งูขบถนัดกัดเน้น | ค่อยกล้ำกลืนกิน ฯ | ||
๏ จรเข้หลายว่ายเคียงคู่ | เป็ดปนหมู่ภู่เข้าไป | ||
เป็ดบินสิ้นตกใจ | คนพิศเพ่งเล็งแลดู ฯ | ||
๏ จรเข้ใหญ่น้อยว่าย | ชลใส | ||
ภู่ตามเป็ดน้อยไป | เรื่อยรี้ | ||
เป็ดน้ำดำตกใจ | บินตื่น | ||
คนคร่ำเลงแลชี้ | บอกให้กันดู ฯ | ||
๏ เป็ดหงส์ลงธารา | คล่ำดำหาปลาตะเพียนเวียน | ||
ไล่ลัดฉวัดเฉวียน | หาปลาแปบแทบทันกัน | ||
๏ เป็ดหงส์ลงท่องท้อง | ธารา | ||
เตร็จคล่ำดำหาปลา | ก่ายหว้าย | ||
แชวงแขยงม้ากา | กดหลด | ||
ได้แปบแทบกายหม้าย | อ่าวค้าวตะเพียนเวียน ฯ | ||
๏ ตะพาบน้ำคลานขึ้นไข่ | ฝังไข่ไว้ในหาดทราย | ||
ตริวคราวเต่าม่านลาย | ผุดดำคล้ายว่ายเห็นตัว ฯ | ||
๏ ตะพาบน้ำคลานขึ้นไข่ | ตีนตะกาย | ||
ฝังไข่ในหาดซาย | กลบเกลี้ยง | ||
ตริวตราวขุนม่านลาย | ตระเต่า | ||
ดำผุดคล้ายว่ายเพี้ยง | ก่ายกลุ้มหนาตัว ฯ | ||
๏ ปูกุ้งลอยก่งก้าม | แลเหลื่อมหลามย่ามเหยื่อหา | ||
หอยโข่งหอยขมตา | วัวก็มีที่ท้องธาร ฯ | ||
๏ ปูกุ้งลอยก่งก้าม | ไคลคลา | ||
เหลือหลามย่ามเหยื่อหา | สู่ส้อง | ||
หอยโข่งหอยขมตา | วัวเกลื่อน | ||
สารพัดมีที่ท้อง | ท่าน้ำธารสินธุ์ ฯ | ||
๏ เถาวัลย์พันพฤกษา | ถีบชิงช้าช้าแกว่งไกว | ||
ทำเพลงวังเวงไพร | ส่งเสียงเรื่อยเฉื่อยละคอนเครง ฯ | ||
๏ เถาวัลย์พันไม้หย่อน | ลงมา | ||
สาวนั่งถีบชิงช้า | ห่วงห้อย | ||
ทำเพลงวังเวงอา | รมณ์ชื่น | ||
เสียงส่งเพราะดอกสร้อย | ฉ่ำร้องละคอนเกรง ฯ | ||
๏ ลมพัดมาเรื่อยเรื่อย | เย็นชวยเฉื่อยสำราญใจ | ||
ปูผ้านอนหลับใน | ใต้ร่มไม้ไทรสาขา ฯ | ||
๏ ลมพัดมาเฉื่อยชื้อ | เย็นใจ | ||
ปูผ้านอนหลับใหล | กลาดกลุ้ม | ||
ฟูกหมอนเรียงกันไป | หลายเหล่า | ||
นอนอยู่ใต้ไทรผุ้ม | ร่มไม้ไพศาล ฯ | ||
๏ ลางนามอาบน้ำท่า | ทาขมิ้นหอมพึงชม | ||
ทาแป้งแกล้งหวีผม | ผัดหน้านวนยวลใจชาย ฯ | ||
๏ ลางนางตักน้ำท่า | อาบองค์ | ||
ขัดขมิ้นเหลือบรรจง | ลูบน้ำ | ||
หวีเกล้าเอาเทริดทรง | ผมปีก | ||
ผัดหน้านวนงามล้ำ | ยั่วเย้าใจชาย ฯ | ||
๏ จบเสร็จชมนกไม้ | ในแหล่งไหล้พนัศสถาน | ||
หญิงชายฟังสำราญ | ที่ผิดอ่านวานแต้มเขียน ฯ | ||
๏ จบเสร็จชมนกไม้ | โคลงการ | ||
ชมแหล่งไพรพนัศสถาน | เถื่อนกว้าง | ||
หญิงชายชื่นชมบาน | ใจโลกย์ | ||
ใคร่อ่านวานเติมบ้าง | ช่วยแต้ม เขียนลง ฯ | ||
๏ เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร์ เจ้า | ทรงเขียน | ||
ไชยเชษฐสุริย์วงศ์ เพียร | เลิศหล้า | ||
แต่งไว้ให้สถิต เสถียร | ในโลกย์ | ||
จำเนียรกาลนาน ช้า | อ่านอ้างสรรเสริญ ฯ | ||
๏ เจ้าฟ้า หนุ่มน้อยราช | กุมาร | ||
ธรรม์ ธำรงกลอนการ | ยั่วแย้ม | ||
ธิเบศร์ วราสถาน | ไชยเชษฐ | ||
สุริย์วงศ์ ทรงโคลงแต้ม | แต่งไว้วานสงวน ฯ | ||
๏ เจ้าฟ้า เลิศล้ำโพธิ | สมภาร | ||
กรมขุน หลวงพญากราน | กราบเกล้า | ||
เสนา นราบาน | ใจชื่น ชมนา | ||
พิทักษ์ รักษาเช้า | ค่ำด้วยใจเกษม ฯ | ||
๏ จบ จนจอมโลกย์เจ้า | คืนวัง | ||
บ พิตรสถิตยบัลลังก์ | เลิศหล้า | ||
ริ ร่างกาพย์โคลงหวัง | ชนโลก อ่านนา | ||
บูรณ์ พระโคลงเจ้าฟ้า | ธิเบศร์เจ้าจงสงวน ฯ | ||
๏ อักษรเรียบเรียงถ้อย | คำเพราะ | ||
ผู้รู้อ่านสารเสนาะ | เรื่อยหรี้ | ||
บรู้อ่านไม่เหมาะ | ตรงเทิ่ง ไปนา | ||
ทำให้โคลงทั้งนี้ | ชั่วช้าเสียไป ฯ | ||
๏ อักษรสรรค์สร้างช่าง | ชุบจาน | ||
โคลงก็เพราะเสนาะสาร | แต่งไว้ | ||
ผู้รู้อ่านกลอนการ | พาชื่น ใจนา | ||
ผู้บ่รู้อ่านให้ | ขัดข้องเสียโคลง ฯ | ||