ศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์

[สายลม]

.   .   . ประเทศไทยได้สูญเสียบุคคลสำคัญที่ทำประโยชน์แก่ประเทศไทยมายาวนานในตำแหน่งสูงสุดของประเทศถึงสามตำแหน่ง คือ ประธานศาลฎีกา  นายกรัฐมนตรี และประธานองคมนตรี
.   .   . ท่านได้ทำหน้าที่ดังกล่าวอย่างเต็มความสามารถและบริสุทธิ์ผุดผ่องยากที่จะหาผู้ใดเสมอเหมือน   ท่านอยู่ในตำแหน่งอันสูงส่งแต่ทำตนอย่างคนธรรมดาสามัญด้วยความจริงใจ ท่านเป็นนายกรัฐมนตรีในขณะที่บ้านเมืองสับสนวุ่นวายที่สุดสมัยหนึ่งของประวัติศาตร์ชาติไทย แต่ท่านก็สามารถนำประเทศไทยฟันฝ่าอุปสรรค์และปัญหานานัปการไปได้ด้วยดีอย่างมีคุณธรรม
.   .   . นอกจากงานทางโลกดังกล่าวโดยสังเขปอย่างที่สุดแล้ว ท่านยังเป็นผู้นำในการประพฤติธรรม ท่านเป็นประธานองค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลก ท่านได้นำธรรมะในพระพุทธศาสนามาใช้ในการปฏิบัติราชการ  และในชีวิตประจำวันของท่านอย่างถูกต้องตรงทางได้ผลดียิ่งเป็นที่ประจักษ์
.   .   . ท่านเป็นบุคลลตัวอย่างของไทยในทุกด้านที่ควรแก่การยกย่องสรรเสริญชั่วกาลนาน

[N.K.Kh.]

A shocking news.
My respectful condolence.

[จ้อ]

ขอร่วมไว้อาลัยในการจากไปของท่านศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์
และขอรำลึกถึงความดี และความมีคุณธรรมของท่านครับ

[สุที]

ขอแสดงความเสียใจต่อครอบครัวธรรมศักดิ์
และขอแสดงความอาลัยต่อการสูญเสียบุคคลที่มีคุณธรรมเช่น อาจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์

[ชาวบ้าน]

เมื่อคราวที่ท่านอาจารย์สัญญาฯ เป็นนายกรัฐมนตรี หลังเหตุการณ์วันมหาวิปโยค มีการเรียกร้องสิทธิต่างๆกันมากมาย จนน่าจะเกินขอบเขตและความพอดีไปมากในหลายๆเรื่อง
ผมจึงได้มีหนังสือกราบเรียนท่านไปว่า  สิทธิและหน้าที่นั้นควรต้องมีความสมดุลซึ่งกันและกัน  เมื่อมีสิทธิจะต้องมีหน้าที่ เมื่อมีหน้าที่ก็ควรมีสิทธิ และโดยแท้จริงแล้วหน้าที่ควรมาก่อนสิทธิ สังคมจึงจะอยู่ได้ด้วยดี
ท่านอาจารย์สัญญาฯได้มีหนังสือตอบขอบคุณมา  ผมยังประทับใจอยู่จนถึงทุกวันนี้ ท่านเป็นถึงนายกรัฐมนตรี อยู่ในฐานะอันสูงส่ง  มีภาระหน้าที่มาก มีความรู้ความสามารถเป็นที่ยอมรับแต่ท่านยังอุตส่าห์รับฟังความเห็นของชาวบ้าน แลยังมีน้ำใจตอบรับความเห็นนั้นมาด้วยความจริงใจ
ผมขอแสดงความเสียใจอย่างสุดซึ้งในการจากไปของท่าน

[พวงร้อย]

ขอแสดงความเสียใจอย่างสุดซึ้งมายังครอบครัวของอาจารย์  และต่อสังคมไทยที่ได้สูญเสียบุคคลที่กล่าวได้ว่ามีความตั้งมั่นที่จะรับใช้ชาติบ้านเมืองด้วยความเป็นธรรม

[เทาชมพู]

ขอแสดงความเสียใจกับครอบครัวของท่าน   ด้วยความอาลัยปูชนียบุคคลท่านนี้ด้วยค่ะ

[3งง-???]

ขอแสดงความเสียใจต่อครอบครัวของท่านครับ

[บัวบรรณ]

ขอแสดงความเสียใจกับครอบครัวของท่านค่ะ

[พาฝัน]

แม้จะตระหนักว่าท่านอาจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์จะต้องจากไปไม่วันใดก็วันหนึ่งตามธรรมดาโลก แต่ก็อดใจหายและเสียใจในการจากไปของท่านไม่ได้ ตามวิสัยของปุถุชน

ผมได้เคยมีโอกาศได้พบท่านที่องค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลกซึ่งครั้งนั้นตั้งอยู่ที่ริมถนนสุขุมวิท ใกล้ปากชอยนานาเหนือ  ตอนนั้นท่านเป็นประธานองค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลก ต่อจากหม่อมเจ้าพูนพิศมัย ดิศกุล  ท่านจะไปร่วมงานทุกครั้งไม่เคยขาด  ได้มีโอกาศสนทนาธรรมอย่างเป็นกันเองร่วมกับ พระเดชพระคุณพระราชวรมุนีขณะนั้น ปัจจุบันคือ พระเดชพระคุณพระธรรมปิฎก(ปยุต ปยุตโต) และท่านอาจารย์สุชีพ ปุญญานุภาพ ซึ่งท่านได้ถึงแก่กรรมไปแล้วเมื่อไม่นานมานี้ ทำให้ได้ความรู้เพิ่มขึ้นอีกมากมาย

ท่านอาจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ครั้งนั้นท่านเป็นประธานองคมนตรี แต่ท่านทำตัวอย่างสามัญธรรมดาอย่างที่สุด เช่นเดียวกับผู้ปฏิบัติธรรมทั่วไป ท่านกล่าวถ่อมตนเสมอว่าท่านมีความรู้น้อยและรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่นด้วยความเคารพ ท่านเป็นผู้ที่มีความเมตตาสูง ทำตัวเสมอกับเพื่อนธรรมจารีย์อื่นๆ ไม่ว่าจะอยู่ในฐานะใด  เมื่ออยู่ใกล้ท่านจะได้รับความรู้ ความสบายใจและความเย็นใจกลับไปทุกครั้ง

ผมหวังและมั่นใจว่า ด้วยอำนาจบุญบารมีอันเกิดจากคุณงามความดีของท่าน ที่บำเพ็ญไว้ดีแล้ว จะเป็นพลวปัจจัยให้ท่านไปสู่สุคติในสัมปรายภพเป็นแน่แท้

[จ้อ]

ชีวะประวัติของท่านศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ (จากหนังสือพิมพ์ไทยรัฐ)

ศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ เป็นบุตรของมหาอำมาตย์ตรีพระยาธรรมสารเวทย์วิเศษภักดี (ทองดี ธรรมศักดิ์) กับคุณหญิงชื้น ธรรมสารเวทย์ เกิดเมื่อวันที่ 5 เมษายน พ.ศ.2450 ที่บ้านข้างวัดอรุณราชวราราม ตำบลบางกอกใหญ่ จังหวัดธนบุรี สมรสกับท่านผู้หญิงพงา ธรรมศักดิ์ (เพ็ญชาติ) มีบุตรรวม 2 คน

สำหรับผลงานและเกียรติประวัติของศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ เริ่มชีวิตราชการใน ตำแหน่งผู้พิพากษาฝึกหัด กระทรวงยุติธรรม จากนั้นมีความเจริญก้าวหน้าในหน้าที่ ราชการเป็นลำดับ และประสบความสำเร็จได้รับตำแหน่งสำคัญระดับชาติและนานาชาติหลายตำแหน่ง อาทิ ใน พ.ศ.2496 เป็นปลัดกระทรวงยุติธรรม พ.ศ.2506 เป็นประธานศาลฎีกา พ.ศ.2511 ได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ให้เป็นองคมนตรี พ.ศ. 2516 ได้รับ พระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯให้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีติดต่อกัน 2 สมัย ในช่วงวิกฤติของบ้านเมือง นับเป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 12 และระหว่างนั้นได้จัดร่างรัฐธรรมนูญ ต่อมาใน พ.ศ. 2518 ได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ให้เป็นประธานองคมนตรี จนถึง พ.ศ.2541 จึงลาออกจากตำแหน่งประธานองคมนตรี เนื่องจากสุขภาพไม่แข็งแรง แต่ยังดำรงตำแหน่งองคมนตรีอยู่ต่อไป นอกจากนี้ ศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ ยังได้รับเลือกให้ดำรงตำแหน่งประธานองค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลกระหว่าง พ.ศ.2527-2540 และจากการเป็นอาจารย์สอนวิชากฎหมาย มีบทบาทสำคัญต่อแวดวงนิติศาสตร์ไทย

ดำรงตำแหน่งอธิการบดีมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ระหว่าง พ.ศ. 2514-2516 ได้รับปริญญา นิติศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย และมหาวิทยาลัยรามคำแหงเมื่อ พ.ศ.2506, 2517 และ 2525 ตามลำดับ กระทั่งใน พ.ศ.2537 สภามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ได้พิจารณาลงมติให้ดำรงตำแหน่ง "ธรรมศาสตราจารย์"

[ดารา]

คชสารแม้ม้วยมีงา     โคกระบือมรณา   เขาหนังเขาเห็นเป็นสำคัญ

บุคคลถึงการอาสัญ   สูญสิ้นสารพัน   คงไว้แต่ชั่วกับดี

[มนัฌณิชย์]

ขอไว้อาลัย แด่ ท่านด้วย

( ขาดอีก 1 ตำแหน่ง ท่าน เคยเป็น อธิการบดี มหาวิทยาลัยธรรมศาสาตร์ด้วย )