สุนทราภรณ์

[เทาชมพู]

     ปีนี้ สุนทราภรณ์วงดนตรีเพลงไทยสากลแห่งแรกของไทย ฉลองวันครบรอบ 84 ปี
วงดนตรีสุนทราภรณ์ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2482  นับเป็นวงดนตรีบิ๊กแบนด์ที่อายุยืนยาวที่สุดในสังคมไทย
   
     ความจริง  การรวมกลุ่มของนักดนตรีวงสุนทราภรณ์ เกิดขึ้นก่อนหน้า ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2479 หัวหน้าวง  ครูเอื้อ สุนทรสนาน กับเพื่อน ๆ ร่วมกันตั้งวงดนตรีไทยฟิล์ม ของบริษัท ภาพยนตร์ไทยฟิล์ม จำกัด ซึ่งมีเจ้าของคือพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธ์ยุคล
     ต่อมา  เมื่อบริษัทเลิกกิจการในปี พ.ศ. 2482     วิลาศ โอสถานนท์ อธิบดีกรมโฆษณาการ(หรือกรมประชาสัมพันธ์ในปัจจุบัน) ประสงค์จะก่อตั้งวงดนตรีประจำกรมสำหรับบรรเลงในราชการงานเมืองต่างๆ    จึงขอให้ครูเอื้อและเพื่อนนักดนตรีวงไทยฟิล์มเข้ามารับราชการ ทำงานด้านดนตรีในชื่อ "วงหัสดนตรีกรมโฆษณาการ"   ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น "วงดนตรีกรมประชาสัมพันธ์"
     นักร้องและนักดนตรีชุดเดียวกันนี้ เดิมเมื่อทำงานของทางราชการใช้ชื่อว่า วงดนตรีกรมประชาสัมพันธ์ แต่เมื่อรับงานส่วนตัวนอกเวลาราชการ จะใช้ชื่อว่าวงดนตรีสุนทราภรณ์ โดยมีที่มาจากนามสกุลของเอื้อ (สุนทรสนาน) สนธิคำกับชื่อภรรยาของครูเอื้อ  คุณอาภรณ์ กรรณสูต  รับเล่นตามงานเอกชนต่างๆนอกเวลาราชการ 
    หลังจากครูเอื้อถึงแก่กรรมเมื่อ  1 เมษายน พ.ศ. 2524   วงสุนทราภรณ์ตกทอดเป็นสิทธิมรดกตามกฎหมายของอติพร เสนะวงศ์ บุตรสาวของครูเอื้อกับคุณอาภรณ์ กรรณสูต มีนักร้องและนักดนตรีของตนเอง    ส่วนวงดนตรีกรมประชาสัมพันธ์ขึ้นกับกรมประชาสัมพันธ์

[เทาชมพู]

  ลักษณะวงดนตรีสุนทราภรณ์ คือวงดนตรีบิ๊กแบนด์ (Big band) หมายถึงวงดนตรีที่มีนักดนตรีตั้งแต่ 10 คนขึ้นไป  ส่วนมากประกอบด้วยเครื่องเป่าเช่นทรัมเป็ต   ทรอมโบน แซ็กโซโฟน  และยังมีเปียโน, กีตาร์ เบส และกลอง
  ส่วนเพลงของสุนทราภรณ์เรียกว่าเพลงไทยสากล  คือเพลงที่ขับร้องด้วยภาษาไทย แต่ใช้มาตรฐานของโน้ตเพลงแบบสากล จนเป็นเพลงไทยแนวใหม่  คนละอย่างกับเพลงไทยเดิมที่มีมาตั้งแต่สมัยอยุธยา
   สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ทรงเป็นผู้นำการแต่งทำนองเพลงตามมาตรฐานดนตรีสากลและในการประพันธ์เพลงสำหรับบรรเลงด้วยแตรวงโดยเฉพาะเพลงวอลซ์ปลื้มจิต ในปี พ.ศ. 2446 สันนิษฐานว่าอาจเป็นเพลงไทยสากลเพลงแรกในประวัติศาสตร์ดนตรีของเมืองไทย เพลงต่าง ๆ เหล่านี้ทรงนิพนธ์โดยใช้โน้ตและจังหวะแบบสากล    จากพระปรีชาสามารถในการทรงประพันธ์เพลง จึงทรงได้รับการยกย่องเป็น “พระบิดาแห่งเพลงไทยสากล
   

[เทาชมพู]

[Jalito]

เนื่องจากปกวอลซ์ปลื้มจิต จึงขออนุญาตแว้บออกซอยข้างทางนิดนึงครับ
สุภาพสตรีที่เป็นปก  คลับคล้ายว่าน่าจะใช่ “คุณเรียม”ลูกสาวกำนันเรือง-แม่รวย แห่งทุ่งบางกะปิ

[เทาชมพู]

อ้าว คุณ Jalito นี่เอง  เชิญนั่งแถวหน้าค่ะ
ความจำดีมาก  ใช่ค่ะ เธอคือแม่เรียมแห่งทุ่งบางกะปิ   หลังจากพี่ขวัญจากไปแล้วก็โยกย้ายไปตั้งถิ่นฐานที่สหรัฐอเมริกาจนปัจจุบัน
ภาพข้างล่างคือภาพล่าสุดที่หาได้  น่าจะประมาณ 10 ปีแล้ว

[เทาชมพู]

    ครูเอื้อเป็นชาวอัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม  เกิดเมื่อวันเสาร์ที่ 21 มกราคม พ.ศ. 2453 เป็นบุตรชายคนสุดท้องของนายดี และนางแส สุนทรสนาน  มีพี่ชายและพี่สาว 2 คน คือ หมื่นไพเราะพจมาน (อาบ)  นางเอื้อน แสงอนันต์, นายเอื้อ สุนทรสนาน
    ครูเอื้อเริ่มเรียนหนังสือที่โรงเรียนวัดใหม่ราษฎร์บูรณะในจังหวัดสมุทรสงคราม เมื่อเข้าศึกษาได้เพียงปีเศษ อายุ 7 ขวบ บิดาก็ส่งตัวเข้ามากรุงเทพให้อยู่กับหมื่นไพเราะพจมาน พี่ชาย ซึ่งรับราชการเป็นคนพากย์โขนในกรมมหรสพ   ครูเอื้อจึงได้เข้าเรียนที่โรงเรียนวัดระฆังโฆสิตารามจนจบชั้นประถมศึกษา
    ระยะนั้น พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงตั้งโรงเรียนพรานหลวงขึ้นที่สวนมิสกวัน เพื่อสอนวิชาสามัญตามปกติในช่วงเช้า และวิชาดนตรีทุกประเภทในช่วงบ่าย   เด็กชายเอื้อเลือกเรียนดนตรีฝรั่ง ตามความถนัดกับครูผู้ฝึกสอนคือ ครูโฉลก เนตตะสุต และ อาจารย์ใหญ่คือ อาจารย์พระเจนดุริยางค์
    พรสวรรค์ด้านดนตรีของครูเอื้อฉายออกมาตั้งแต่ชั้นประถม  เข้าตาพระเจนดุริยางค์ ดังนั้นหลังจบชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 ในปี พ.ศ. 2465 ท่านจึงให้หัดไวโอลิน และแซ็กโซโฟน ทั้งยังให้เปลี่ยนมาเรียนดนตรีเต็มวัน ส่วนวิชาสามัญนั้นให้งดเรียนตั้งแต่ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 เป็นต้นมา
    สองปีต่อมา เมื่ออายุได้เพียง 12 ขวบ พรสวรรค์ด้านดนตรีเป็นที่ประจักษ์ชัดต่อคณาจารย์   ท่านจึงส่งเข้ารับราชการประจำ กองเครื่องสายฝรั่งหลวงในกรมมหรสพ กระทรวงวัง รับพระราชทานยศเป็น "เด็กชา" ได้เงินเดือน 5 บาท เมื่อ พ.ศ. 2467 กระทั่งมีความชำนาญมากขึ้นจึงได้เลื่อนขึ้นไปเล่นวงใหญ่ใน พ.ศ. 2469 เงินเดือนเพิ่มเป็น 20 บาท และ สองปีต่อมาก็ได้รับพระราชทานยศ "พันเด็กชาตรี" และ "พันเด็กชาโท" ในปีถัดไป

      จนถึงพ.ศ. 2475 ครูเอื้ออายุ 22 ปี  โอนไปรับราชการสังกัดกรมศิลปากรในสังกัดกองมหรสพ และใน พ.ศ. 2478 เมื่อหลวงวิจิตรวาทการเป็นอธิบดีกรมศิลปากร ได้รับเงินเดือนขึ้นเป็น 40 บาท และ 50 บาท
     เส้นทางของครูเอื้อสู่โลกดนตรีเริ่มขยายกว้างออกเป็นลำดับ    ได้ร่วมงานกับคณะละครร้องที่มีชื่อเสียงในยุคนั้น เช่น คณะของ แม่เลื่อน ไวณุนาวิน และได้แต่งทำนองเพลง ยอดตองต้องลม ขึ้น นับเป็น เพลงแรกที่แต่งทำนอง (เฉลิม บุณยเกียรติ ใส่คำร้อง) ในปีเดียวกันนั้นได้ขับร้องเพลง นาฏนารี (คู่กับ นางสาววาสนา ทองศรี นักร้องและดาราดังในสมัยนั้น) กับวงนารถ ถาวรบุตร ซึ่งถือว่าเป็น เพลงแรกที่ได้ขับร้องบันทึกเสียง ภายหลังต่อมาได้มีการบันทึกเพลง บัวขาว เป็นเพลงที่สอง

[เทาชมพู]

[เทาชมพู]

[เทาชมพู]

   ในระยะแรกของการเป็นหัวหน้าวง  ครูเอื้อทำงานทั้งภาครัฐและเอกชนไปพร้อมๆกัน   ทางภาครัฐคือควบคุมวงดนตรีขึ้นอยู่กับกรมประชาสัมพันธ์  แต่งเพลงตามคำสั่งของผู้บังคับบัญชา  และนำวงออกแสดงในงานต่างๆตามแต่ราชการกำหนด   ส่วนภาคเอกชน ก็นำวงออกบรรเลงตามงานต่างๆนอกเวลาราชการ
   เมื่อเริ่มมีวงดนตรี   ประเทศไทยอยู่ในยุค "รัฐนิยม" ตามนโยบายของจอมพล ป. พิบูลสงคราม  นายกรัฐมนตรี ที่จะสนับสนุนทุกทางให้ไทยก้าวไปสู่ความเป็นมหาอำนาจ    อย่างหนึ่งในนั้นคือการแต่งเพลงปลุกใจ และเพลงสนับสนุนนโยบายของรัฐ    หัวหน้าวงดนตรีของกรมโฆษณาการ(หรือกรมประชาสัมพันธ์)จึงได้รับมอบหมายให้รับหน้าที่นี้ไป
   ครูเอื้อได้คัดเลือกและรวบรวมนักร้องเสียงดีจำนวนมากมาอยู่ในวง เช่น ล้วน ควันธรรม   มัณฑนา โมรากุล  รุจี อุทัยกร   เลิศ ประสมทรัพย์   สุปาณี พุกสมบุญ    สุภาพ รัศมิทัต   ชวลี ช่วงวิทย์   วินัย จุลละบุษปะ   เพ็ญศรี พุ่มชูศรี จันทนา โอบายวาทย์  จุรี โอศิริ  และยังมีนักแต่งเพลงฝีมือเลิศอีกหลายคนที่มาแต่งเนื้อร้องให้กับทำนองของครูเอื้อ    บุคคลสำคัญที่ได้ชื่อว่าเป็นขุนพลเพลงคู่ใจครูแก้วคือครูแก้ว อัจฉริยะกุล
   เพลงปลุกใจที่โดดเด่นที่สุดของสุนทราภรณ์คือ บ้านเกิดเมืองนอน  จากฝีมือแต่งทำนองของครูเอื้อ และแต่งเนื้อร้องของครูแก้ว  ชนะเลิศการประกวดในปี 2487  เพลงดั้งเดิมขับร้องในจังหวะฟร็อกทร็อต กับดนตรีที่ให้อารมณ์ปลุกใจฮึกเหิม

    https://www.youtube.com/watch?v=1K23d0gaRz0&list=PLf_frVsaYeVg4_jZ_-t8RRIMtM1hLtqJm&index=1

   นำมาร้องอีกครั้งโดยนักร้องคลื่นลูกใหม่ สุนทราภรณ์

  

[เทาชมพู]

    77 ปีต่อมา  เพลงนี้กลับคืนมาในจังหวะร็อค  ได้รับความนิยมอย่างสูงจนมีอีกหลายชุดติดตามมา  พิสูจน์ว่าเพลงของสุนทราภรณ์ ยั่งยืนข้ามกาลเวลาอย่างแท้จริง
   

[เทาชมพู]

[เทาชมพู]

อีกเพลงหนึ่ง

[เทาชมพู]

  รัฐนิยมอีกอย่างหนึ่งคือบังคับให้ประชาชนทุกคนต้องสวมหมวกเมื่อออกนอกบ้าน  ตามแบบของชาวตะวันตก ตามที่จอมพล ป. ไปดูงานต่างประเทศมา     วงสุนทราภรณ์จึงมีเพลง "สวมหมวก" สำหรับเชิญชวนประชาชนให้เห็นดีเห็นงามกับเรื่องนี้

   
   

[พี่วรภัทรของพี่ชายใหญ่]

กะจะกล่าวถึงวงสุนทราภรณ์พอดีเลยครับ

[พี่วรภัทรของพี่ชายใหญ่]

เมื่อกล่าวถึงเพลงปลุกใจของสุนทราภรณ์ ผมเคยตั้งข้อสังเกตว่าเพลงปลุกใจที่เก่าที่สุดของวงคือเพลงอะไร?

ส่วนตัวผมเชื่อว่า น่าจะเป็นเพลง "ปลุกไทย" ที่นำบทพระราชนิพนธ์ รัชกาลที่ 6 มาใส่ทำนอง

เพลงนี้เข้าใจกันว่าแต่งในปี 2483 อันเป็นปีที่เกิดสงครามอินโดจีน