กัญชาแมว กับ ตำแยแมว เป็นพืชคนละชนิดกัน
กัญชาแมว (catnip) ชื่อทางวิทยาศาสตร์ คือ
Nepeta cataria พืชชนิดนี้ทำให้สัตว์ตระกูลแมวมีพฤติกรรมการตอบสนอจำเพาะที่เรียกว่า catnip response ประกอบด้วย พฤติกรรม ๔ แบบ คือ การดม การเคี้ยว การถูคางและแก้ม และการกล้ิงไปบน catnip การตอบสนองมีระยะเวลาประมาณ ๑๕ นาที และสามารถกลับมาตอบสนองได้อีกคร้ังหลังจากเวลาผ่านไป ๖๐ นาที แมวต้องมีอายุ ๓ เดือนขึ้นไปจึงมีปฏิกิริยาการตอบสนองต่อพืชชนิดน้ี โดยการ ตอบสนองนี้ถูกควบคุมและถ่ายทอดทางพันธุกรรมผ่านยีนเด่นของโครโมโซมร่างกาย สามารถตอบสนองได้ทั้งเพศผู้และเพศเมีย เป็นพฤติกรรมที่แสดงถึงความพึงพอใจในแมว โดย
สารออกฤทธ์ิสาคัญท่ีมีผลต่อพฤติกรรมแมวคือ nepetalactone ซึ่งเป็นสารระเหยที่มีโครงสร้างเป็นวงแหวนที่ประกอบด้วยอะตอมของคาร์บอนและออกซิเจน พบว่ามีฤทธิ์หลอนประสาท และฤทธิ์ทำให้แมวสงบ โดยกลไกลการการออกฤทธ์ิของสารเคมีชนิดนี้ในแมวถูกควบคุมผ่านระบบประสาทออลแฟคทอรี่ มีการศึกษาและวิจัย เกี่ยวกับ catnip เพื่อใช้เป็น enrichment เสริมสร้างสวัสดิภาพที่ดีและลดความเครียดในแมวที่อยู่ในศูนย์ รับเลี้ยงท่ีต้องอยู่ในกรงเลี้ยงเป็นเวลานาน โดยช่วยในการจัดการเรื่องความเครียด เช่น ลดความผิดปกติ และปัญหาด้านพฤติกรรมท่ีเกิดจากความเครียด
ตำแยแมว (Indian copperleaf) ชื่อทางวิทยาศาสตร์ คือ
Acalypha indica พันธ์ุไม้ล้มลุก ขนาดเล็กลาต้นลักษณะตั้งตรง ความสูงขนาด ๘๐ เซนติเมตร ส่วนใบเป็นใบเลี้ยงเดี่ยว ขนาดเล็กรูปมนรี ปลายใบเรียวเล็ก ขอบใบหยัก มีสีเขียว ส่วนดอก มีลักษณะเป็นช่อมีใบประดับหยักเป็นซี่ฟัน มีขนปกคลุม ด้านบน แต่ละใบประดับหุ้มดอก ๒-๖ ดอก ภายในดอกมีเมล็ด พบทั่วไปในแถบร้อนชื้นรวมทั้งในประเทศ ไทย เป็นพืชที่มีสรรพคุณการดึงดูดและมีผลต่อพฤติกรรมแมว เมื่อได้รับต้นพืชชนิดนี้ แมวจะมีการดม เคี้ยว และนาส่วนหน้าถูไปบนพืช โดยแมวแสดงอาการเคลิบเคลิ้มและให้ความสนใจต่อพืชชนิดน้ีประมาณ ๑๐-๑๕ นาที ซึ่งผลของต้นตำแยแมวต่อแมวยังไม่มีการศึกษามากนัก* แต่พบว่าตำแยแมวมีสรรพคุณคล้ายกับต้น catnip เป็นพืชที่มีถิ่นกาเนิดในประเทศยุโรป และนิยมใช้เป็นผลิตภัณฑ์ ของใช้หรือของเล่นสาหรับแมวบ้าน
จากบทความทางวิชาการเรื่อง
การวิเคราะห์สารดึงดูดแมวใน Acalypha indica ด้วยเทคนิค Headspace GCMS วารสารวิทยาศาสตร์เกษตร ปีที่ ๔๘ ฉบับที่ ๒ (พิเศษ) พฤษภาคม – สิงหาคม ๒๕๖๐
* ในการศึกษาครั้งนี้ พบสารระเหยจากส่วนรากของตำแยแมวที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย ที่มีฤทธิ์ดึงดูดแมว ๒ ชนิด คือ isodihydronepetalactone และ isoiridomyrmecin ซึ่งพฤษเคมีท้ังสองเป็นชนิดเดียวกับที่พบในกัญชาแมว
กัญชาแมว (
Nepeta cataria) / ตำแยแมว (
Acalypha indica)
