Downton Abbey ศักดินาชนชั้นของอังกฤษ

[เทาชมพู]

valet  อยู่ในระดับต่ำว่า butler  แต่ก็จัดอยู่ในระดับคนรับใช้ระดับสูง   
มีอีกคำหนึ่งคือ under butler  หมายถึงผู้ช่วยพ่อบ้าน  อีกนัยหนึ่งคือหัวหน้า footman  ถ้าในคฤหาสน์มี footman หลายคน  คนที่เป็น first footman  จะเป็น under butler 

ในสังคมโบราณของไทย   มีตำแหน่งที่คล้ายๆ butler และ footman อยู่เหมือนกันในบ้านขุนนาง   เราเรียกว่า ทนายหน้าหอ และ ทนาย
ทนายหน้าหอ รับผิดชอบงานในบ้านขุนนางเหมือนพ่อบ้าน บวกกับเลขานุการด้วยในตัว   เป็นคนรับใช้ใกล้ชิดที่นายไว้วางใจ  ควบคุมดูแลบริวารบ่าวไพร่ในบ้านให้ทำงานอย่างเรียบร้อย   มีหน้าที่ต้อนรับแขกที่มาเยือน จัดน้ำชา หมากพลูบุหรี่ ปูพรมให้นั่ง    และทำหน้าที่อีกสารพัดแล้วแต่นายมอบหมาย ส่วนใหญ่ก็เป็นหน้าที่สำคัญที่ใช้คนอื่นไม่ได้
ตำแหน่งนี้สูงกว่าบ่าวไพร่มาก  บางครั้งก็อาจเป็นญาติห่างๆ หรือคนมีสกุลรุณชาติใกล้เคียงเจ้าของบ้าน 
ส่วน footman  คล้ายกับทนาย   ไม่ใช่บ่าวไพร่ประเภทแบกหามเสลี่ยง หรือตักน้ำผ่าฟืน  แต่เป็นคนถือหนังสือ  เสมียนเขียนหนังสือ  ติดหน้าตามหลังนายไปเข้าวัง ได้เรียนรู้งานราชการต่างๆไปด้วยในตัว จนเติบโตเป็นขุนนางไปก็มาก

[เทาชมพู]

ในแผนผังที่คุณหมอ SILA ส่งมาให้  ถัดจาก butler ลงไปมี coachman ด้วย   หมายถึงคนขับรถม้า  แต่ใน DA เป็นตัวประกอบที่ออกมาแค่ฉากสองฉาก ไม่มีบทพูด  เพราะในยุคของเรื่องคือต้นศตวรรษที่ 20   คนอังกฤษเลิกใช้รถม้า มาใช้รถยนต์กันแล้ว
รถม้าใช้กันเฉพาะในโอกาสสำคัญ เช่นในพิธีวิวาห์   เมื่อลูกสาวเจ้าของบ้านแต่งงานก็จะนั่งรถม้าไปโบสถ์ ดูดีมีสง่ากว่านั่งรถยนต์    ธรรมเนียมนี้ชาวอังกฤษทั่วไปเลิกใช้กันมานานแล้ว   แต่ในพระราชวงศ์ยังใช้กันอยู่  เห็นได้จากตอนพิธีวิวาห์ของเจ้าหญิงไดอาน่า และ เคท มิดเดิลตัน

[เทาชมพู]

ตำแหน่ง coachman ของคฤหาสน์ถูกแทนที่ด้วยพนักงานขับรถ หรือ Chuaffeur (อานว่า โชฟ-เฟอร์ ที่คนไทยรับมาใช้เป็นคำว่า โชเฟอร์
โดยมากสื่อไทยใช้กับคนขับรถรับจ้าง เช่นแท็กซี่ รถโดยสารประจำทาง และรถสิบล้อ  และมักจะใช้ในข่าวอุบัติเหตุ ตามด้วยคำว่า "ตีนผี"

พนักงานขับรถในคฤหาสน์มีหน้าที่ขับรถพานายไปข้างนอกบ้าน   พอถึงที่หมายก็รีบลงมาเปิดประตูรถให้  และรอจนกว่านายจะเสร็จธุระ ก็ขับรถเข้ามาจอดรับได้ทันทีไม่ต้องให้นายยืนรอ  เพราะฉะนั้นเขาจะอยู่ห่างรถไม่ได้เลย  
เขาเป็นคนรับใช้ที่มีเครื่องแบบประจำตัวโก้หรู ไม่ซ้ำแบบกับคนรับใช้ในบ้าน  เห็นเข้าก็รู้ว่านี่คือคนขับรถของขุนนาง  
ฐานะของคนขับรถสูงกว่าคนรับใช้ระดับล่าง แต่ต่ำกว่าบัตเลอร์  เทียบได้ก้บ first footman  เขามีที่อยู่ต่างหากนอกตัวคฤหาสน์  มักจะอยู่ในห้องของโรงรถเพื่อดูแลทำความสะอาดรถและรักษารถได้สะดวก  คนขับจึงต้องมีความรู้เรื่องรถพอสมควร  

ใน DA  หนุ่มคนขับรถมีบทบาทสำคัญ เพราะเกิดไปรักชอบกับลูกสาวคนเล็กของเจ้าของคฤหาสน์จนถึงขั้นแอบไปแต่งงานกัน  แล้วก็เลื่อนฐานะขึ้นเป็นผู้จัดการผลประโยชน์(เช่นเก็บค่าเช่าที่ดิน) ของพ่อตา
ช่างใจตรงกันกับนิยายรักรุ่นคุณทวดของไทย ที่ลูกสาวเจ้าคุณได้กับคนขับรถ  

[SILA]

^ นิยายไทย พระเอกที่เด็ดดอกฟ้านี้น่าจะ
            ๑. เป็นทายาทคุณท่านหลานเธอที่พลัดพรากตกยากจากครอบครัว แล้วต่อมาพบว่ามีสร้อยห้อยเหรียญประจำตระกูลเป็นหลักฐาน
            ๒. เป็นลูกคนรวยอกหักจากคนรักเก่าที่รักความรวยมากกว่าเลยปลอมตัวมาเพื่อหาคนรักแท้ ไม่แคร์ฐานะเงินทอง

          วาเลท์ อาจเรียกได้อีกแบบว่า gentleman’s gentleman และหากเทียบเป็นฝ่ายหญิงก็คือ lady’s maid
ต้องคอยดูแลเจ้านาย ตั้งแต่ตื่นนอนจนเข้านอน เพื่อให้กิจกรรมในวันนั้นของคุณท่านผ่านไปอย่างเรียบร้อย,ราบรื่นและสง่างาม

รับใช้ท่านลอร์ดมาหลายปีจนมีความผูกพัน, จนถึงวันสังขารไม่อำนวย  

[SILA]

       ในบางคฤหาสน์ระดับลดหลั่น บัทเลอร์ ยังมาทำหน้าที่ของ วาเลท์(,ฟูทแมน) ด้วย

ใน Downton Abbey, Molesley ทำหน้าที่วาเลท์ ของ Matthew

[เทาชมพู]

^ นิยายไทย พระเอกที่เด็ดดอกฟ้านี้น่าจะ
            ๑. เป็นทายาทคุณท่านหลานเธอที่พลัดพรากตกยากจากครอบครัว แล้วต่อมาพบว่ามีสร้อยห้อยเหรียญประจำตระกูลเป็นหลักฐาน
            ๒. เป็นลูกคนรวยอกหักจากคนรักเก่าที่รักความรวยมากกว่าเลยปลอมตัวมาเพื่อหาคนรักแท้ ไม่แคร์ฐานะเงินทอง 

    เสียดายคนเขียนบทเรื่องนี้ไม่เคยอ่านนิยายไทย(เพราะอ่านไม่ออก) ไม่งั้น ไม่ว่าจะหยิบข้อ 1  หรือ 2  ไปใส่ในเรื่อง  เรตติ้ง DA อาจพุ่งกระฉูดกว่านี้ก็ได้ค่ะ

[เทาชมพู]

จบเรื่องคนรับใช้เพศชายแล้ว  มาถึงฝ่ายหญิงบ้าง

ในทุกคฤหาสน์ นอกจาก butler แล้วจะมี housekeeper  หรือแม่บ้าน ทำหน้าที่ควบคุมหญิงรับใช้ในบ้าน ตลอดจนดูแลรักษาของกินของใช้แพงๆ เช่นเครื่องเงินบนโต๊ะอาหาร และไวน์ (หน้าที่นี้บางแห่งก็ใช้ butler แทน)
แม่บ้านเป็นผู้เลือกที่จะจ้าง หรือไม่จ้างใครมาเป็นหญิงรับใช้  เว้นแต่หญิงต้นห้องนายผู้หญิง  พี่เลี้ยงเด็กและแม่ครัว  สามตำแหน่งนี้คุณนายเจ้าของคฤหาสน์เป็นคนเลือกเอง

แม่บ้านมีหน้าที่ดูแลเปลี่ยนผ้าปูที่นอน ปลอกหมอน ผ้าห่ม    ซึ่งถ้ามองความจริงว่าคฤหาสน์มีห้องนอนเป็นสิบๆห้อง งานนี้ก็ใหญ่ไม่ใช่เล่น   ดูแลเรื่องจานชามเครื่องกระเบื้องที่นายใช้ไม่ให้แตกหักเสียหาย    ในสมัยโน้น จานชามเหล่านี้เจ้าของบ้านต้องกินกันเป็นชุดให้เข้าชุดกันหมดทั้งโต๊ะ    ถ้าหากว่าแตกไปสักใบ  ทำให้จัดชุดบนโต๊ะไม่ได้  ก็ต้องโละทิ้งหมดแล้วซื้อใหม่ทั้งชุด    ความรับผิดชอบตกเป็นของแม่บ้านทั้งรักษาของเก่าไม่ให้แตก และซื้อของใหม่ที่เท่าเทียมของเก่ามาวางให้ทันเวลา   ค่าใช้จ่ายบางส่วนที่ไม่อยู่ในความรับผิดชอบของบัตเลอร์ ก็ต้องอยู่กับแม่บ้าน  เธอจึงต้องเขียนและทำบัญชีเป็น

นอกจากนี้ยังมีงานจุกจิกอื่นๆ เช่นเดินตรวจดูความเรียบร้อยของห้องต่างๆไม้เว้นแม้แต่ห้องน้ำ   เตรียมของว่างและน้ำชาให้นายในยามบ่าย   ตรวจตราความสะอาดเรียบร้อยทุกซอกทุกมุม อย่าให้มีคราบสกปรกหรือฝุ่นผงแม้แต่น้อย  เวลามีแขกมาพักที่คฤหาสน์  แม่บ้านก็ต้องพิถิพิถันในการดูแลห้องหับและความเป็นอยู่ให้สะดวกสบายที่สุด   จัดหาสาวใช้ไปรับใช้หากว่าแขกไม่นำหญิงรับใช้มาเอง
หน้าที่ของแม่บ้านเป็นงานที่ต้องทำตั้งแต่เช้าตรูไปจนดึกจึงจะเข้านอนในห้องนอนส่วนตัว

แม่บ้านมักจะอยู่ในวัยกลางคนหรือสูงอายุ  อาจจะไต่ระดับขึ้นมาจากหญิงรับใช้ หรือว่าเป็นหญิงมีการศึกษาอ่านออกเขียนได้ แต่ฐานะยากจน ก็เข้ามาสมัครเข้ามาทำงานเป็นต้นห้องคุณนายของบ้านก่อน แล้วเลื่อนขึ้นเป็นแม่บ้าน   
แม่บ้านอาจเป็นแม่ม่ายหรือสาวโสด  เพราะหญิงที่มีครอบครัวแล้วไม่อาจทิ้งลูกหรือสามีมาทำงานนอกบ้านได้    แต่ถึงเป็นสาวโสด  แม่บ้านก็จะถูกเรียกว่า Mrs. ไม่ใช่ Miss  เพื่อเป็นการให้เกียรติ

แม่บ้านมักแต่งกายด้วยสีดำ ซึ่งถือเป็นสีสุภาพของหญิงชาวบ้าน  เสื้อแขนยาวกระโปรงยาวมิดชิด ผมเผ้ารวบไว้เรียบร้อย  มีกุญแจห้องต่างๆร้อยกับเข็มขัดไว้เป็นพวงใหญ่ แสดงถึงหน้าที่ความรับผิดชอบ

[เทาชมพู]

ข้างล่างนี้คือดาราที่เล่นบทแม่บ้าน   ชื่อ ฟิลลิส โลแกน  ตัวจริงยังดูสาวกว่าในบท  แต่แต่งเสียแก่เมื่อเข้าฉากในเรื่อง
ลักษณะแม่บ้านในรูปนี้คือแบบฉบับแม่บ้านในคฤหาสน์

[เทาชมพู]

หญิงรับใช้อื่นๆ

[SILA]

      พวงกุญแจเหน็บเข็มขัดเอวเป็นเหมือนเครื่องประดับชิ้นเดียวที่คุณแม่บ้านได้รับอนุญาตให้ตกแต่งติดตัว
เพื่อเป็นเครื่องบอกตำแหน่งระดับชั้น ทั้งจากการได้เห็นและได้ยินเสียงกรุ๋งกริ๋งจากกุญแจที่กระทบกัน

[เทาชมพู]

หญิงรับใช้ที่มีความสำคัญรองลงไปจากแม่บ้านคือ Lady's maid   คนไทยมีตำแหน่งคล้ายๆกันเรียกว่า "ต้้นห้อง" คือเป็นสาวใช้ประจำตัวของนายผู้หญิงของบ้าน    ถ้านายหญิงมีหลายคน เช่นตัวคุณนายและลูกสาวอีก 3-4 คน  ทุกคนก็จะมีต้นห้องประจำตัว   คนที่เป็นต้นห้องของคุณนายแม่ถือเป็นผู้มีอาวุโสสูงสุด เหนือต้นห้องคนอื่นๆ

หน้าที่ของต้นห้องนับว่าสำคัญเทียบเท่า valet ของนายผู้ชาย   คือได้รับใช่นายใกล้ขิด  เข้าไปทำความสะอาดห้องนอน จัดและดูแลเสื้อผ้า ตลอดจนทำผมให้นาย   เช็ดถูโต๊ะเครื่องแป้ง ขัดเครื่องเพชร   เมื่อนายหญิงตื่นก็ช่วยนายหญิงแต่งตัว  และเปลี่ยนเสื้อผ้าเมื่อเข้านอน
นอกจากนี้อาจต้องถูกใช้ไปทำธุระเช่นส่งจดหมาย ไปซื้อของ ติดตามนายหญิงตอนไปต่างเมือง  จัดกระเป๋าเดินทางให้ด้วย
ผู้ที่ทำหน้าที่นี้ได้ต้องได้รับความไว้ใจจากนายหญิงมาก  เพราะจะเป็นคนรู้รายละเอียดทุกอย่างของนาย   จึงต้องเป็นคนที่เก็บความลับได้ดี  มิฉะนั้นอาจจะถูกไล่ออกได้ง่ายๆ

ใน DA  มีต้นห้องหลายคน   ทุกคนไม่ต้องแต่งเครื่องแบบอย่างสาวใช้ แต่จะต้องสวมชุดสุภาพสีดำ เสื้อแขนยาว กระโปรงยาว  ผมเผ้าต้องรวบเรียบร้อย

ภาพล่างนี้คือ Valet  กับ Lady's maid

[เทาชมพู]

Maids หรือ housemaids ในคฤหาสน์อังกฤษมีจำนวนมากมาย  ยิ่งบ้านใหญ่เท่าไรยิ่งต้องการคนงานหญิงมากเท่านั้น  เอาไว้ทำหน้าที่ต่างๆเช่นปัดกวาดเช็ดถู   ทำความสะอาดและขนฟืนใส่เคาผิง  ตักน้ำ  ขนของ ฯลฯ  
พวกนี้มีเครื่องแบบ 2 ชุดคือ ชุดกลางวันที่ใช้ทำงานหนักเช่นปัดกวาดเช็ดถู จะเป็นเสื้อกระโปรงสีหม่นๆทับด้วยผ้ากันเปื้อนธรรมดาๆ ที่รับความเปรอะเปื้อนได้จริงๆ        ส่วนอีกชุดคือชุดออกหน้าออกตาหน่อย ใช้ในตอนค่ำเมื่อขึ้นไปรับใช่นาย หรือออกมายืนต้อนรับแขก หรือส่งนายออกไปนอกบ้าน   เป็นเสื้อกระโปรงยาวสีดำ มีผ้ากันเปื้อนติดระบายหรือลูกไม้สวยงาม บนศีรษะก็มีกระบังหรือผ้าลูกไม้คาด

[เทาชมพู]

 

[SILA]

           คุณต้นห้อง คือ maid ที่เหนือกว่า maid อื่นๆ ท่านผู้หญิงจะเรียกเธอด้วยชื่อสกุล และ คนรับใช้เรียกว่า Miss
(ในขณะที่ คุณแม่บ้านจะใช้คำว่า Mrs. เสมอ ไม่ว่าจะแต่งงานแล้วหรือไม่) แม้ตำแหน่งอาจจะเทียบเท่าวาเลท์ แต่จะ
ได้รับเงินค่าจ้างน้อยกว่า สองตำแหน่งนี้ทั้งชายและหญิงมีที่หมายในอนาคตคือการก้าวขึ้นไปสู่ตำแหน่งบัทเลอร์และคุณแม่บ้าน
           ลูกสาวท่านผู้หญิงที่แต่งงานแล้วจะมีต้นห้องประจำ ในขณะที่ธิดาคนเล็กที่ยังไม่ได้แต่งงาน ยังไม่มีคุณต้นห้อง
ทางการ จึงเป็น แม่บ้าน( Anna) ระดับหัวแถวมาดูแลการแต่งกาย(Mary)

[SILA]

หนึ่งในภาพชุดของช่างภาพ Julia Fullerton-Batten ในหัวข้อ “In Service” ที่นำเสนอ
เบื้องหลัง(ขมขื่นฝืนทน) ของฉากหน้าสังคมผู้ดีที่ดูหรูหราสง่างาม