เก็บตกจาก ลาลูแบร์ : ออกญาเม็ง นักค้ามนุษย์สมัยอยุธยา กับโรงน้ำชา

[Koratian]

ลา ลูแบร์ ได้เขียนไว้ในหนังสือ พรรณาเกี่ยวกับราชอาณาจักรสยาม ปี  1688 ว่า

Set infame qui achete las femmes&les filles pour les prostituer potte le titre d’Oc-ya;
on l’appelle Oc-ya Meen : & c’eft un homme fort meprife.
Iln’y a que les jeunes debauchez, qui ayent commetce avec luy.


(ในเหล่าผู้ที่มีบรรดาศักดิ์สูงนั้น หาได้เป็นเจ้าใหญ่นายโตทุกคนไม่)
เจ้าคนฉาวโฉ่ที่ซื้อผู้หญิง และเด็กสาวเพื่อการค้าประเวณีมีบรรดาศักดิ์เป็นออกญา
มันชื่อว่าออกญาเม็ง (Oc-ya Meen) เป็นคนที่น่ารังเกียจเป็นอย่างยิ่ง
มีแต่พวกชายหนุ่มเสเพลเท่านั้นที่ไปติดต่อด้วย

คุณสันต์ ท. โกมล แปล Oc-ya Meen  เป็น "ออกญามีน"
และกลายเป็นที่รู้จักกันในเกร็ดประวัติศาสตร์ว่าออกญามีนเป็นเจ้าของธุรกิจโบราณเจ้าใหญ่แห่งอยุธยา

ในที่นี้จะแสดงให้เห็นว่า Oc-ya Meen คือ ออกญาเม็ง (หรือเป็นคนมอญ) และ เราจะหาตำบลที่ทำการของบุคคลนี้ต่อไป

[Koratian]

เจ้าคนนั้นต้องเสียเงินภาษีเข้าภาคหลวง
กล่าวกันว่า มันมีหญิงโสเภณีในปกครองถึงหกร้อยนาง
ล้วนแต่เป็นลูกสาวของขุนนางมีชื่อทั้งสิ้น

[Koratian]

ภาษีใหม่ที่เพิ่มมาในรัชกาลนี้ คือ ส่วนแรก เป็นภาษีที่เก็บจากการจัดงานบันเทิงรื่นเริงในสยาม
ค่าส่วยที่เจ้าออกญาเม็ง จ่าย ก็อยู่ในส่วนนี้ด้วย

[Koratian]

ทหารม้าราชองครักษ์ ประกอบด้วย คนชาติลาว และ อีกชาติหนึ่งใกล้เคียง
ที่มีเมืองหลักเรียกว่า เม็ง (Meen)
ชาวเม็ง และชาวลาว เหล่านี้รับราชการกันพวกละหกเดือน

ออกญาลาว บังคับบัญชา กองราชองครักษ์ลาว
ออกญาเม็ง (Oc-ya Meen) บังคับบัญชา กองราชองครักษ์เม็ง
แต่ออกญาเม็งที่ว่านี้ไม่ใช่คนเดียวกับเจ้าคนค้าหญิงโสเภณี

[Koratian]

เมื่อ Meen = เม็ง = มอญ

ดังนั้น ออกญาเม็ง นักค้ามนุษย์ จึงน่าจะทำธุรกิจในแถบที่มีคนมอญ อาศัยอยู่
เพื่อประโยชน์ในการควบคุมกิจการโดยใช้คนในอาณัติตนเอง

ลองดูว่าในแผนที่เมืองอยุธยา ลาลูแบร์ เจอพวกมอญอยู่ตรงไหนบ้าง

--> ปากคลองขุนละครไชย พอดี
กลายเป็นว่าทำเลนี้เป็นย่านทำธุรกิจดังกล่าวมาจนปลายกรุงศรีอยุธยา
เพียงแต่ว่าเปลี่ยนผู้รับสัมปทานจากมอญเป็นจีน !

[Koratian]

ย่านสำเพ็งของอยุธยา

[เพ็ญชมพู]

คุณสันต์ ท. โกมลบุตร ก็นึกถึงมอญอยู่ 

[Koratian]

https://www.sac.or.th/databases/ethnic-groups/ethnicGroups/133

ชาวล้านนาเรียกชาวมอญว่า “เม็ง”  โดยชาวเม็งและลัวะเป็นชาติพันธุ์ดั้งเดิมในที่ราบลุ่มแม่น้ำปิง  ตามตำนานจามเทวีวงศ์ (ตำนานของพระนางจามเทวี ปญมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จามเทวี อาณาจักรหริภุญชัย) เรียกชาติพันธุ์เม็งว่า “เมงคบุตร”  โดยศรีศักร วัลลิโภดม วิเคราะห์ว่า กลุ่มเมงคบุตร เป็นกลุ่มชนพื้นเมืองที่เจริญเป็นพวกแรกในที่ราบเชียงใหม่ มีลักษณะการตั้งถิ่นฐานที่กระจายตัวอยู่บนที่ราบลุ่มแม่น้ำปิง จึงพบคำเก่าแก่ในภาษาเม็งที่เรียกแม่น้ำปิงว่า “แม่ระเม็ง” (มาจากคำว่า รเมญ ในภาษามอญโบราณ และกร่อนมาเหลือ เมญ หรือ เม็ง ในภาษาล้านนา) หรือแม่น้ำเม็ง หมายถึงแม่น้ำที่ชาวเม็งอาศัยอยู่ (เพจรามัญคดี – Mon Studies, 13 ธันวาคม 2018) นับตั้งแต่นั้นมา ชาวล้านนาและกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ บริเวณภาคเหนือตอนบนของประเทศไทยจึงมักเรียกชาวมอญว่า “เม็ง” จนถึงปัจจุบัน

Meen = M+ee+n = ม +  ี + ง = มีง = เม็ง
ดั้งนั้น Oc-ya-Meen จึงเป็น ออกญาเม็ง  หรือ พระยามอญ ชาวพะโค นั่นเอง

[Koratian]

เป็นที่น่าสังเกตว่า ผู้ที่ได้สัมปทานทำธุรกิจบริการกับภาครัฐในสมัยอยุธยา มักต้องมีเส้นสายกับผู้มีอำนาจเสมอ

เช่น นางสุ ชาวมอญ (O-Sut Pegu) ภริยาของวันวลิต เป็นผู้แทนจำหน่ายสินค้าส่งออกรายใหญ่กับฮอลันดา
     มีเส้นสายกับเจ้านายสตรีชั้นสูงสมัยพระเจ้าปราสาททอง

     ออกญาเม็ง หรือพระยามอญ อาจได้สัมปทาน ในยุคของออกญาพระคลังคนก่อนคือ โกษาเหล็ก ที่มีเชื้อสายมอญ    
     แม่นมพระนารายณ์มีญาติเป็นมอญ จะเป็น connection ของนางสุ หรือไม่ ก็ไม่อาจทราบได้
     สมัยพระเพทราชา ธุรกิจของเจ้าออกญาเม็งผู้นี้ก็คงยังไปได้ เพราะ โกษาปาน ขึ้นมาเป็นออกญาพระคลัง

     ต่อมา ออกญาพระคลังเปลี่ยนเป็นคนจีน ธุรกิจสัมปทานของชาวมอญคงได้รับผลกระทบ ไม่มากก็น้อย
     ในสมัยพระเจ้าท้ายสระเศรษฐกิจรุ่งเรืองอยู่ในมือคนจีน ผ่านกลุ่มของเจ้าพระยาพระคลังจีน มีเส้นสายทางเจ้านายสตรีชั้นสูง

     ในคำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม บันทึกว่า

     "ตลาดบ้านจีนปากคลองขุนละครไชยมีหญิงละครโสเภณี ตั้งโรงอยู่ท้ายตลาด ๔ โรง รับจ้างทำชำเราแก่บุรุษ
      ตลาดนี้เปนตลาดใหญ่ใกล้ทางเรือแลทางบก มีตึกกว้านร้านจีนมาก ฃายของจีนมากกว่าของไทย มีศาลเจ้าจีนศาลหนึ่งอยู่ท้ายตลาด ๑"

     ในที่สุดแล้ว ธุรกิจสีเทาของเจ้าออกญาเม็ง คงถูก Takeover โดยกลุ่มธุรกิจของออกญาพระคลังจีน ที่มีเส้นสายมากกว่า
     ตามวัฐจักรที่เป็นมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน

[Koratian]

หลังจาก ลา ลู แบร์ เขียนถึงออกญาเม็งและธุรกิจสีเทา
สองปีต่อมา แกมป์เฟอร์ มีโอกาสสำรวจเกาะเมืองอยุธยา และได้พบกับโกษาปาน
แผนที่ของแกมป์เฟอร์ เขียนชื่อคลองนั้นไว้ว่า "Klong Nam Ja"

คลองน้ำชา จะเกี่ยวข้องกับโรงน้ำชาในย่านปากคลองนี้ในเวลาต่อมาอย่างไร ก็เหลือจะเดา

[เพ็ญชมพู]

ในหนังสือ คำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม  เอกสารจากหอหลวง เรียกว่า "คลองน้ำยา"

มีตลาดบนบกนอกกำแพงพระนคร ตามชานพระนครบ้าง ตามฝั่งฟากกรุงบ้าง ติดแต่ในรอบบริเวณในขนอนใหญ่ทั้ง ๔ ทิศรอบกรุงเข้ามาจนฟากฝั่งแม่น้ำตรงกรุง และชานกำแพงกรุงนั้นด้วยรวมเปน ๓๐ ตลาด คือตลาดน่าวัดน่าพระธาตุหลังขนอนบางหลวง ๑ ตลาดชาวลาวเหนือวัดคูหาสวรรค์ ๑ ตลาดริมคลองน้ำยา ๑ ตลาดป่าปลาเชิงทำนบรอ ๑ ตลาดน่าวัดแคลงแลวัดตะพานเกลือ ๑ ตลาดท่าเรือจ้างวัดนางชีน่าบ้านโปรตุเกต ๑ ตลาดบ้านบาตร์วัดพิไชย ๑ ตลาดวัดจันทนารามหลังวัดกล้วย ๑ ตลาดหลังตึกห้างวิลันดาแถววัดหมู ๑ ตลาดวัดสิงหน่าตึกยี่ปุ่น ๑ ตลาดวัดทองถนนลายสอง ๑ ตลาดวัดท่าราบน่าบ้านเจ้าสัวซีมีตึกแถวยาว ๑๖ ห้องสองชั้น ๆ ล่างตั้งร้านฃายของ ชั้นบนคนอยู่ หัวตลาดนี้มีโรงตีเหลกแลโรงเยบรองท้าว ทำยาแดงสูบกล้องฃายตลาด ๑ ตลาดบ้านปูนวัดเขียนลายสอง ๑ ตลาดบ้านจีนปากคลองขุนละครไชย มีหญิงละครโสเภณีตั้งโรงอยู่ท้ายตลาด ๔ โรง รับจ้างทำชำเราแก่บุรุษ ตลาดนี้เปนตลาดใหญ่ใกล้ทางเรือแลทางบก มีตึกกว้านร้านจีนมาก ฃายของจีนมากกว่าของไทย มีศาลเจ้าจีนศาลหนึ่งอยู่ท้ายตลาด ๑ ตลาดบ้านกวนลอดฉ้อง ๑ ตลาดท่าเรือจ้างวัดธรมา ๑ ตลาดบ้านป้อมตรงขนอนปากคู ๑ ตลาดแหลมคลองมหานาคถนนบัณฑิตย์ ๑ ตลาดวัดขุนญวนศาลาปูน ๑ ตลาดคูไม้ร้องหลังโรงเรือพระที่นั่ง ๑ ตลาดน่าวัดตะไกรลงมาน่าวัดพระเมรุ ๑ ตลาดฃ้างวัดควายวัดวัวถนนบ้านทำม่อ ๑ ตลาดป่าเหลกหลังบ้านเฃมรโยมพระ ๑ ตลาดวัดครุธ ๑ ตลาดคลองผ้าลายริมวัดป่าแดงหลังวังฟักเจ้าลาว ๑ ตลาดริมบ้านโรงกูบน่าวัดกุฎีทอง ๑ ตลาดวัดโรงฆ้อง ๑ ตลาดน่าวัดป่าคนที ๑ ตลาดบ้านป่าเหลกท่าโขลง ๑ ตลาดวัดมะพร้าวริมบ้านญวนทะเล ๑ รวมตลาดบกนอกกำแพงพระนคร ๓๐ ตลาดเปนตลาดใหญ่

"คลองน้ำยา" เรื่องและภาพจาก ayutthaya-history.com

[Koratian]

ในหนังสือ คำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม  เอกสารจากหอหลวง เรียกว่า "คลองน้ำยา"

ตามทิศที่ว่าในเอกสารจากหอหลวง
คลองน้ำยา อยู่ทิศตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะเมือง  แถว ๆ ทำนบรอ  ไม่ได้อยู่ใกล้กับคลองขุนละครไชยเลย
แต่  Klong Nam  Ja  อยู่ทิศตะวันตกเฉียงใต้  ครับ

[เพ็ญชมพู]

ในหนังสือ อธิบายแผนที่พระนครศรีอยุธยากับคำวินิจฉัยของพระยาโบราณราชธานินทร์ ฉบับชำระครั้งที่ ๒ พิมพ์เมื่อปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๔๗๒ อธิบายเรื่อง "คลองน้ำยา" ไว้ว่า

ชาวบ้านเดี๋ยวนี้เรียกคลองที่อยู่เหนือพะเนียดเข้าไปในทุ่ง วัดบรมวงศ์ว่า คลองน้ำยา แต่ในจดหมายเหตุและแผนที่ของพวกฝรั่งเศส ซึ่งเขียนไว้ในแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราชว่า คลองเหนือวัดเสนต์โยเสฟคือที่เรียกกันว่าคลองตะเคียนเหนือเดี๋ยวนี้ เป็นคลองน้ำยา แต่ในหนังสือนี้เรียกคลองนี้ว่าคลองขุนละคอนไชย

"คลองน้ำยา" จึงมีอยู่ ๒ แห่ง

๑. อยู่เหนือพะเนียดเข้าไปในทุ่ง วัดบรมวงศ์ เป็นตำแหน่งเดียวกับที่คุณคนโคราชอธิบายว่าอยู่ทิศตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะเมือง
๒. อยู่เหนือวัดเซนต์โยเซฟ ที่เดียวกับคลองขุนละคอนไชย ซึ่งเป็นตำแหน่งเดียวกับในแผนที่ของแกมป์เฟอร์ระบุว่าชื่อ Klong Nam Ja



Klong Nam Ja ก็คือ คลองน้ำยา นั่นแล 

[Koratian]

ในหนังสือ อธิบายแผนที่พระนครศรีอยุธยากับคำวินิจฉัยของพระยาโบราณราชธานินทร์ ฉบับชำระครั้งที่ ๒ พิมพ์เมื่อปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๔๗๒ อธิบายเรื่อง "คลองน้ำยา" ไว้ว่า

ชาวบ้านเดี๋ยวนี้เรียกคลองที่อยู่เหนือพะเนียดเข้าไปในทุ่ง วัดบรมวงศ์ว่า คลองน้ำยา แต่ในจดหมายเหตุและแผนที่ของพวกฝรั่งเศส ซึ่งเขียนไว้ในแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราชว่า คลองเหนือวัดเสนต์โยเสฟคือที่เรียกกันว่าคลองตะเคียนเหนือเดี๋ยวนี้ เป็นคลองน้ำยา แต่ในหนังสือนี้เรียกคลองนี้ว่าคลองขุนละคอนไชย

"คลองน้ำยา" จึงมีอยู่ ๒ แห่ง

๑. อยู่เหนือพะเนียดเข้าไปในทุ่ง วัดบรมวงศ์ เป็นตำแหน่งเดียวกับที่คุณคนโคราชอธิบายว่าอยู่ทิศตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะเมือง
๒. อยู่เหนือวัดเซนต์โยเซฟ ที่เดียวกับคลองขุนละคอนไชย

Klong Nam Ja ก็คือ คลองน้ำยา นั่นแล  

ตรงนี้ต้องใส่เครื่องหมายคำถามให้พระยาโบราณครับ
ท่านอ้างว่า  ฝรั่ง  เขียน  Klong  Nam  Ja
แล้วอ่านว่า  คลองน้ำยา  นี่ก็เหมือน อ่าน  Meen  ว่า  มีน

ถ้าต้องการให้อ่าน "ยา" ท่านก็น่าจะเขียน  "ya"
เหมือนกับ Oc-ya คือ  ออกญา
ไม่ได้เขียน  Oc-ja

แต่ถ้า  Nam  ไม่ใช่  "น้ำ" แต่เป็น  "นัง"  ก็ตัวใครตัวมันละครับ

อีกตัวอย่างคล้ายๆกัน
วันวลิต เขียนว่า พระเจ้าอู่ทองสร้าง  Klong Cout tiam
มีนักวิชาการแปลว่า  เมืองคลองขุดเทียม
ทั้ง ๆ ที่น่าจะอ่านว่า คลองคูจาม มากกว่า

[Koratian]

สรุปว่าคลองนี้ ปัจจุบัน คนเชื่อว่ามีชื่อเรียกต่าง ๆ กัน
1. คลองตะเคียน
2. คลองขุนละครไชย
3.  คลองคูจามใหญ่
4.  คลองน้ำยา
5. คลองน้ำชา