ขออนุญาตเรียนถามนิยามของคำว่า "กษิ" ครับผม

[chupong]

เรียนท่านอาจารย์เทาชมพู รวมทั้งผู้ทรงคุณวุฒิแห่งเว็บไซต์เรือนไทยที่เคารพยิ่งทุกท่านครับ

   ข้อความนี้ ผมเขียน (แท้จริงคือพิมพ์) ขึ้น เพื่อประสงค์เรียนถามว่า คำ “กษิ” มีความหมายอย่างไร ตัวเองเคยเจอแต่ “กสิ” ซึ่งมีนิยามเกี่ยวเนื่องกับการเพาะปลูก และ “กษิติ” อันหมายถึง แผ่นดิน, ที่ดิน, โลก ฯลฯ  พอพบ “กษิ” ในหนังสือทศชาติคำฉันท์ ของท่านอาจารย์บุญเตือน ศรีวรพจน์ ดังตัวอย่าง:

   “   ก่อสุขกษัตริย์กษิเกษตร
สุประเทศสถาพร
ทรงธรรมวิทูรพิธบวร
บมิว่างมิเว้นวาร” (มหาชนกคำฉันท์ เรื่องที่ ๒)
ก็เลยเกิดความใคร่รู้ครับ จะดั้นด้นไปเรียนถามอาจารย์บุญเตือนฯ ท่าน ถึงสำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร ก็มิกล้า แค่ไปพบท่านเมื่อหลายปีก่อนโดยได้รับหนังสือทศชาติคำฉันท์ด้วยความกรุณาปรานี ผมก็เกรงใจท่านยิ่งยวดแล้ว ดังนั้น จึงมาขอวิชชาภาจากที่นี่ครับ หากท่านใดทราบความหมายของคำ “กษิ” โปรดเอื้อโอยโปรยวิทยาทานให้ผมด้วยเถิดครับ

ขอแสดงความนับถือ
นายชูพงค์ ตรีวัฒน์สุวรรณ

[เทาชมพู]

คุณเพ็ญชมพูน่าจะตอบได้ค่ะ
ส่วนดิฉัน ยังเกรงใจท่านราชบัณฑิตที่ไปขอความรู้เรื่องศัพท์จากท่านบ่อยๆ  เลยขอเว้นช่วงก่อนตอนนี้
ถ้าให้เดา ก็เดาว่า เป็นคำเดียวกับ กสิ  แต่สะกดในรูปคล้ายๆสันสกฤตว่า กษิ

[chupong]

เรียนท่านอาจารย์เทาชมพูครับ
ผมเองก็มิบังอาจไปรบกวนท่านราชบัณฑิตเช่นกันครับ เมื่อวันที่ ๑๑ กันยายน ผมเพิ่งส่งจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ไปยังสำนักงานราชบัณฑิตยสภาเพื่อถามท่านว่า “ประพล” เป็นคำนาม แปลว่า พละกำลัง หรือคำวิเศษณ์ หมายถึง เข้มแข็ง กันแน่ ท่านยังไม่ตอบอีเมลกลับมาเลยครับ (ฮือ)

[เพ็ญชมพู]

กษิ ของคุณชูพงค์น่าจะมาจากคำในภาษาสันสกฤตว่า กฤษิ (กฺฤ कृ + ษิ षि = कृषि) อ่านว่า กฺริ-สิ แปลว่า  การเพาะปลูก, การไถ, การเก็บเกี่ยว, ผืนดิน, การเลี้ยงสัตว์ มีความหมายเดียวกับ กสิ ในภาษาบาลีนั่นแล

ความรู้เรื่องอักษรเทวนาครี
https://ezsanskrit.wordpress.com/2016/05/03/sanskrit-02/

จาก พจนานุกรมสันสกฤต-อังกฤษ

[เทาชมพู]

ตอบคุณชูพงศ์
คำว่า ประพล  แปลว่า พละกำลัง ค่ะ
ประ ในที่นี้   พจนานุกรมราชบัณฑิตให้ความหมายว่า   ใช้เติมหน้าคำอื่นเพื่อให้คำหนักแน่นขึ้น เช่น ชิด เป็น ประชิด, ท้วง เป็น ประท้วง

[chupong]

กราบขอบพระคุณท่านอาจารย์เพ็ญชมพูครับ
ชโย! ผมได้คำใหม่ไว้ใช้ฝึกหัดแต่งฉันท์เล่นเพิ่มอีกหนึ่งคำแล้ว รู้สึกปีติเกินประมาณครับผม

กราบขอบพระคุณท่านอาจารย์เทาชมพูเช่นกันครับ สำหรับความหมายของคำว่า “ประพล” ซึ่งผมสงสัยมานาน พบคำนี้จากวรรณคดีพระนิพนธ์พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ (น.ม.ส.) ถึง ๒ เรื่อง ทั้งพระนลคำฉันท์และสามกรุง สิ่งที่ผมจะต้องกระทำต่อไป คือจดนิยามศัพท์ลงในสมุดอักษรเบรลล์ เพื่ออ่านทบทวนอย่างสม่ำเสมอครับอาจารย์